VERGELIJKING DOELGROEP VAN DE SOCIALE VERHUURKANTOREN EN DE SOCIALE HUISVESTINGSMAATSCHAPPIJEN. Isabelle Pannecoucke & Pascal De Decker

Transcriptie

1 VERGELIJKING DOELGROEP VAN DE SOCIALE VERHUURKANTOREN EN DE SOCIALE HUISVESTINGSMAATSCHAPPIJEN Isabelle Pannecoucke & Pascal De Decker

2 VERGELIJKING DOELGROEP VAN DE SOCIALE VERHUURKANTOREN EN DE SOCIALE HUISVESTINGSMAATSCHAPPIJEN Isabelle Pannecoucke & prof. dr. Pascal De Decker Promotor: prof. dr. De Decker Leuven, juni 2016

3 Het Steunpunt Wonen is een samenwerkingsverband van de KU Leuven, de Universiteit Hasselt, de Universiteit Antwerpen en de Afdeling OTB Onderzoek voor de gebouwde omgeving van de TUD (Nederland). Binnen het Steunpunt verzamelen onderzoekers van verschillende wetenschappelijke disciplines objectieve gegevens over de woningmarkt en het woonbeleid. Via gedegen wetenschappelijke analyses wensen de onderzoekers bij te dragen tot een langetermijnvisie op het Vlaamse woonbeleid. Het Steunpunt Wonen wordt gefinancierd door de Vlaamse overheid, binnen het programma Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek Gelieve naar deze publicatie te verwijzen als volgt: Pannecoucke I. & De Decker P. (2016), Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen, Steunpunt Wonen, Leuven, 29 p. Voor meer informatie over deze publicatie of In deze publicatie wordt de mening van de auteur weergegeven en niet die van de Vlaamse overheid. De Vlaamse overheid is niet aansprakelijk voor het gebruik dat kan worden gemaakt van de opgenomen gegevens. D/2016/4718/013 ISBN STEUNPUNT WONEN Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by mimeograph, film or any other means, without permission in writing from the publisher. p.a. Secretariaat Steunpunt Wonen HIVA - Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving Parkstraat 47 bus 5300, BE 3000 Leuven Deze publicatie is ook beschikbaar via Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 3

4 Inhoud Inleiding 1 1. Doelgroep SHM s en SVK s wettelijk omschreven Opdracht van sociale huisvestingsmaatschappijen en sociale verhuurkantoren Opdracht van een SHM Opdracht van een SVK Inschrijvingsvoorwaarden Toewijzingsvoorwaarden en systemen SHM toewijzingssysteem SVK toewijzingssysteem SVK en SHM toewijzingssysteem vergeleken Doelgroep SVK s en SHM s in cijfers Profiel van de kandidaat huurders van SVK s De wachtlijsten groeien Enkele kenmerken Kenmerken bewoners van SVK woningen Nieuwe huurders Zittende huurders Verhuisbeweging uit een SVK woning Ter afronding 24 Bibliografie 25 Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen iii

5 Inleiding Aan de hand van verschillende deelonderzoeken binnen het werkpakket In en uit sociale huisvesting proberen we de in en uitstroombewegingen in de sociale huisvesting in kaart te brengen. Een literatuurstudie over de in en uitstroom van sociale huurders (Pannecoucke & De Decker, 2016) verduidelijkt een aantal concepten, zoals residualisering, polarisering en marginalisering. Het kwantitatieve onderzoek (Heylen, 2016a) bouwt verder op deze concepten en brengt, gebaseerd op gegevens van de VMSW voor de periode , een inzicht in de dynamiek van het profiel van de bewoners in de sociale huisvesting in Vlaanderen. Hiertoe wordt het profiel van de uitstromers en de kandidaat huurders vergeleken met het profiel van de zittende huurders. In deze studie worden ook een aantal hypothesen geformuleerd die vervolgens getoetst worden in een kwalitatief onderzoek dat peilt naar de achterliggende motieven en processen van uitstromers en kandidaat huurders. In dit rapport staat de vergelijking tussen de doelgroep van de sociale verhuurkantoren (SVK s) en de sociale huurmaatschappijen (SHM s) centraal. Hoewel de SVK s en de SHM s spelers zijn op verschillende deelmarkten, richten ze zich beiden tot personen en huishoudens waarvoor een eigen woning onhaalbaar is en waarbij de private huursector niet altijd een oplossing biedt. Hoe zich dit concreet vertaalt, vinden we terug in de inschrijvingsvoorwaarden waar gezinnen moeten aan voldoen om zich te kunnen inschrijven of in de voorwaarden die gelden bij de toewijzing van een woning. Bovendien is er ook een uitwisseling mogelijk tussen beide sectoren. Als je een woning bij een SVK huurt dan kan je een huursubsidie krijgen, enkel op voorwaarde dat je je hebt ingeschreven bij een sociale huisvestingsmaatschappij. Via verschillende stappen bouwen we de vergelijking tussen de doelgroep van sociale huisvestingsmaatschappijen en sociale verhuurkantoren op. Ten eerste beschrijven we de wettelijke omschrijving van de doelgroep van een SVK en van een SHM. Hiertoe schetsen we de opdracht van een SVK en een SHM, de inschrijvings en toelatingsvoorwaarden en de toewijzingsprocedures. In het tweede hoofdstuk halen we er cijfermateriaal bij en bekijken we hoe de wettelijke omschrijving zich (gedeeltelijk) vertaalt in het profiel van de kandidaat huurders en nieuwe huurders bij een SHM en een SVK. We schrijven gedeeltelijk omdat niet iedereen die effectief ook aan de voorwaarden voldoet om zich in te schrijven bij een SHM of SVK, dit ook daadwerkelijk zal doen (zie o.a. Heylen, 2016b). Voor de profilering raadplegen we voor de SHM s de analyses van Heylen (2016a) en voor de SVK s beroepen we ons op het cijfermateriaal ontvangen van de VMSW. De vergelijking was echter beperkt mogelijk omdat de SVK s en de SHM s niet altijd dezelfde gegevens of de gegevens niet altijd op dezelfde manier registreren. Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 1

6 1. Doelgroep SHM s en SVK s wettelijk omschreven Of een persoon en zijn of haar gezin zich kan inschrijven bij een SHM of een SVK en of ze uiteindelijk ook een woning worden toegewezen, hangt af van het al dan niet voldoen aan de inschrijvings en toewijzingsvoorwaarden. Het beschrijven van deze voorwaarden laat ons toe om het doelpubliek van de SHM s en SVK s in kaart te brengen. Vooraleer deze voorwaarden te beschrijven, schetsen we de opdracht van de SHM s en de SVK s omdat we ook hier elementen van de doelgroepomschrijving terugvinden. 1.1 Opdracht van sociale huisvestingsmaatschappijen en sociale verhuurkantoren Van de sociale huisvestingsmaatschappijen en van de sociale verhuurkantoren wordt verwacht dat ze het recht op wonen en de bijzondere doelstellingen van het Vlaams woonbeleid na streven, zoals onder andere is uitgestippeld in de Vlaamse Wooncode 1. De Vlaamse Wooncode stelt dat iedereen recht heeft op menswaardig wonen 2. Daartoe moet men kunnen beschikken over een aangepaste woning, van goede kwaliteit, in een behoorlijke woonomgeving, tegen een betaalbare prijs en moet de woonzekerheid worden bevorderd. De overheid beoogt het recht op menswaardig wonen te realiseren door: - huur en koopwoningen beschikbaar te stellen tegen sociale voorwaarden; - de renovatie, verbetering of aanpassing van het woningbestand te bevorderen en zo nodig over te gaan tot vervanging ervan; - huisvestingsondersteuning te bieden aan woonbehoeftige gezinnen en alleenstaanden; - initiatieven te ontwikkelen om (1) de prijzen te beheersen van gronden, bestemd voor woningbouw, en van panden, bestemd voor bewoning; (2) groepen van woningen functioneel in te richten; (3) de woonsituatie te verbeteren van bewoners die gehuisvest zijn in een woonwagen. Verder is het Vlaams woonbeleid gericht op het optimaliseren van ontwikkelingskansen voor iedereen; de realisatie van een optimale leefbaarheid van de wijken; het bevorderen van de integratie van bewoners in de samenleving en het bevorderen van gelijke kansen voor iedereen (Wonen Vlaanderen, 2015). De Vlaamse Wooncode stelt expliciet dat het Vlaams woonbeleid in het bijzonder aandacht moet schenken aan de meest behoeftige gezinnen en alleenstaanden. Deze aandacht komt ook duidelijk naar voor in de beschrijving van de specifieke opdracht van een SHM en een SVK In de Belgische Grondwet vertaalt dit woonrecht zich in het artikel 23, het recht op behoorlijke huisvesting. Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 2

7 Naast de Vlaamse Wooncode kunnen we, wat de opdracht van SHM s en SVK s betreft, ook verwijzen naar het Kaderbesluit dat het begrip Basisbegeleidingstaken invoerde. Artikel29bis stelt dat de verhuurder moet zorgen voor de uitvoering van de basisbegeleidingstaken. Deze taken hebben betrekking op: - het laagdrempelig en klantvriendelijk onthalen en informeren van de personen die zich willen inschrijven, de kandidaat huurders en de huurders, over alle aangelegenheden met betrekking tot het huren van en wonen in een sociale woning; - het begeleiden en ondersteunen van huurders bij het nakomen van hun huurdersverplichtingen; - het organiseren van huurdersvergaderingen en het ondersteunen van bewonersinitiatieven met het oog op informatieverspreiding, overleg met en betrokkenheid van de huurders. In het Ministerieel besluit van 21 december 2007 vinden we een concretere omschrijving van deze taken. Een eerste reeks van basisbegeleidingstaken behoort zowel tot de opdracht van de SHM s als van de SVK s: 1. personen die zich willen inschrijven, laagdrempelig en klantvriendelijk onthalen ongeacht hun woonplaats, geslacht, nationaliteit, etnische afkomst, hun ideologische, filosofische of godsdienstige overtuiging en hen begrijpelijk informeren over de mogelijkheden en de voorwaarden van het huren van een sociale woning en het gevolgde toewijzingssysteem; 2. personen die zich willen inschrijven, informeren over het woningpatrimonium ten einde hen te ondersteunen bij het maken van een woningkeuze; 3. personen die zich willen inschrijven, begeleiden en ondersteunen bij het in orde brengen van hun inschrijvingsdossier; 4. personen die zich willen inschrijven, kandidaat huurders en huurders begrijpelijk informeren over de rechten en plichten van de huurder en van de verhuurder; 5. kandidaat huurders en huurders begrijpelijk informeren en hen vertrouwd maken met de bestaande klachtenprocedure; 6. kandidaat huurders en huurders een toegankelijk en laagdrempelig aanspreekpunt bieden bij wie ze op en eenvoudige wijze terecht kunnen met hun vragen, problemen of klachten; 7. huurders die moeilijkheden ondervinden om aan hun huurdersverplichtingen te voldoen, hierover tijdig aanspreken en in overleg met de betrokkene zoeken naar een oplossing, en waar nodig doorverwijzen naar het OCMW of een andere gespecialiseerde welzijnsinstantie; 8. huurders met huurachterstallen tijdig en nauwgezet opvolgen en zonodig, in overleg met de betrokkene, naar het OCMW of een andere gespecialiseerde welzijnsinstanties voor budgetbegeleiding doorverwijzen; 9. huurders met specifieke ondersteunings of begeleidingsnoden in overleg met de betrokkene doorverwijzen naar het OCMW of een gespecialiseerde welzijnsinstantie; 10. bemiddelen bij conflicten tussen huurders of bij samenlevingsproblemen en in overleg met de betrokkenen zoeken naar oplossingen; 11. huurdersvergaderingen organiseren waar ruimte wordt gecreëerd voor mogelijke problemen of bedenkingen van de huurders en waar samen met de betrokkenen gezocht wordt naar oplossingen; 12. huurdersvergaderingen organiseren om huurders te informeren over en nauw te betrekken bij noodzakelijke verhuisbewegingen omwille van renovaties of van andere, voor de bewoners ingrijpende veranderingen; 13. initiatieven nemen om het informeren van en communiceren met de huurders mogelijk te maken en te bevorderen; Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 3

8 14. constructieve huurdersinitiatieven ondersteunen en begeleiden in overleg met de betrokkenen. Naast deze gezamenlijke beschrijvingen van de opdracht van een SHM of een SVK, zijn er ook enkele bepalingen die enkel gelden voor de SHM s (1.1.1) of voor de SVK s (1.1.2) Opdracht van een SHM 1 van artikel41 van de Vlaamse Wooncode stelt dat de sociale huisvestingmaatschappijen, binnen hun werkgebied, de volgende opdrachten moeten uitvoeren: 1 de woonvoorwaarden van de woonbehoeftige gezinnen en alleenstaanden verbeteren, inzonderheid van de meest behoeftige gezinnen en alleenstaanden, door te zorgen voor een voldoende aanbod van sociale huurwoningen of sociale koopwoningen, eventueel met inbegrip van gemeenschappelijke voorzieningen, met aandacht voor hun integratie in de lokale woonstructuur; 2 bijdragen tot de herwaardering van het woningbestand, door ongeschikte woningen of ongeschikte gebouwen te renoveren, te verbeteren en aan te passen of ze zo nodig te slopen en te vervangen; 3 gronden en panden verwerven voor de realisatie van sociale woonprojecten en de terbeschikkingstelling van sociale kavels. Daarenboven dient een gedeelte van de sociale huurwoningen aangepast te zijn aan de behoeften van grote gezinnen, bejaarden en personen met een handicap. Verder stelt 2. dat de sociale huisvestingsmaatschappijen ten belope van ten hoogste 20% van hun jaarlijkse investeringsvolume een bescheiden woonaanbod kunnen verwerven, verwezenlijken en vervreemden. Dat bescheiden woonaanbod wordt verhuurd of vervreemd aan woonbehoeftigen die geen andere woning volledig in volle eigendom of volledig in vruchtgebruik hebben. Daarnaast kunnen sociale huisvestingsmaatschappijen alleen niet residentiële ruimten verwerven, realiseren, verhuren en verkopen als dat aangewezen is in het kader van de realisatie van sociale woonprojecten ( 3). Verder vinden we, specifiek voor de opdracht van de SHM s, ook informatie in het prestatiehandboek dat gebruikt wordt in het kader van de prestatiebeoordeling middels visitaties. Er worden 6 prestatievelden onderscheiden, die telkens een of meerdere Strategische Doelstellingen (SD), waaraan de SHM s een bijdrage leveren, en een aantal Operationele Doelstellingen (OD), waarvoor de SHM s verantwoordelijk zijn, bevatten. Voor een gedetailleerde beschrijving verwijzen ze naar Wonen Vlaanderen (2012) en beperken we ons hier tot een oplijsting van de prestatievelden en doelstellingen. Prestatieveld 1: beschikbaarheid van woningen SD1: de SHM draagt bij tot de beschikbaarheid van woningen, in het bijzonder voor de meest behoeftige gezinnen en alleenstaanden. OD 1.1: De SHM (met huuractiviteiten) realiseert nieuw sociale huurwoningen. OD 1.2: De SHM (met koopactiviteiten) realiseert nieuwe sociale koopwoningen. OD 1.3: De SHM (met koopactiviteiten) brengt sociale kavels op de markt. OD 1.4: De SHM verwerft gronden en panden om sociale woonprojecten en sociale kavels te realiseren. OD 1.5: De SHM stemt haar aanbod af op de noden van verschillende groepen. Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 4

9 Prestatieveld 2: kwaliteit van woningen en woonomgeving SD2: de woningen zijn van goede kwaliteit. OD 2.1: de SHM staat in voor de renovatie, verbetering, aanpassing of vervanging van het woningpatrimonium waar nodig. OD 2.2: de SHM is milieuvriendelijk in functie van de betaalbaarheid. OD 2.3: de SHM bouwt aanpasbaar. Prestatieveld 3: betaalbaarheid SD3: de SHM draagt bij de tot de betaalbaarheid van woningen. OD 3.1: de SHM bouwt prijsbewust. OD 3.2: de SHM verhuurt prijsbewust. Prestatieveld 4: sociaal beleid De strategische doelstellingen die tot dit prestatieveld behoren, zijn: de SHM biedt woonzekerheid; de wijken van de SHM zijn leefbaar; de SHM draagt bij tot de integratie en gelijke kansen van bewoners. OD 4.1: de SHM zet zich in voor een zo goed mogelijke woonzekerheid. OD 4.2: de SHM voorkomt en pakt leefbaarheidsproblemen aan. OD 4.3: de SHM betrekt bewonersgroepen bij sociale huurprojecten en bij wijkbeheer. OD 4.4: de SHM biedt huisvestingsondersteuning aan bewoners. Prestatieveld 5: interne werking en financiële leefbaarheid Het betreft hier doelstellingen die een voorwaarde zijn voor de SHM om tot goede resultaten voor de voorgaande strategische doelstellingen te komen. OD 5.1: de SHM is financieel leefbaar. OD 5.2: de SHM beheerst haar kosten goed. OD 5.3: de SHM voorkomt en bestrijdt huurdersachterstal, sociale fraude en domiciliefraude. OD 5.4: de SHM heeft en gebruikt een goed financieel plan. OD 5.5: de SHM streeft ernaar te evolueren naar een echte woonmaatschappij. OD 5.6: de SHM beschikt over een goed interne controlesysteem. OD 5.7: de SHM is bereid tot verandering en verbetering. Prestatieveld 6: klantvriendelijkheid OD 6.1: de SHM informeert burgers snel en duidelijk. OD 6.2: de SHM informeert beleidsinstanties en andere organisaties snel en duidelijk. OD 6.3: de SHM meet de tevredenheid van klanten Opdracht van een SVK Ook bij de opdrachtsomschrijving van de SVK s komt de klemtoon te liggen op de meest woonbehoeftigen. Om als SVK erkend te kunnen worden en blijven, dient het SVK zich te verbinden tot het verhuren overeenkomstig het besluit van de Vlaamse Regering van 12 oktober 2007 tot reglementering van het Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 5

10 sociale huurstelsel ter uitvoering van titel VII van de Vlaamse Wooncode (het kaderbesluit sociale huur). Verder bepaalt 2, artikel56 van de Vlaamse Wooncode dat de erkende huurdiensten dienen bij te dragen tot het helpen realiseren van het recht op wonen en behartigen, zoals hierna bepaald, de belangen van de meest behoeftige gezinnen en alleenstaanden op de privé huurwoningmarkt. Daarnaast somt het artikel2 van het SVK besluit 3 de opdrachten op van een sociaal verhuurkantoor: 1 op de private huurwoningmarkt woningen of kamers huren of in erfpacht nemen met het oog op het verhuren van kwaliteitsvolle woningen of kamers aan woonbehoeftige gezinnen en alleenstaanden tegen een redelijke huurprijs en met aandacht voor het bieden van woonzekerheid; 2 het uitvoeren van de basisbegeleidingstaken, vermeld in artikel 29bis van het Kaderbesluit Sociale Huur en de huurders begeleiden om hen vertrouwd te maken met hun rechten en plichten als huurder; 3 in functie van het verruimen van het woningaanbod toegankelijk zijn voor de kandidaat verhuurders en voor de verhuurders en hen begeleiden en ondersteunen met het oog op het verzekeren van de woningkwaliteit, overeenkomstig de normen, vermeld in artikel3; 4 met de lokale besturen en woon en welzijnsactoren overleggen en samenwerken en, als dat wenselijk is, zelf het initiatief nemen om lokale samenwerkingsverbanden op te zetten. Het sociaal verhuurkantoor kan ter ondersteuning van de uitvoering van zijn opdrachten, bijkomende taken opnemen. De minister kan hiervoor nadere regels bepalen. Binnen deze opdrachtsomschrijving wordt duidelijk verwezen naar de basisbegeleidingstaken. Naast de gezamenlijke begeleidingstaken, omschreven in het MB (zie 1.1.), kregen de SVK s nog bijkomende taken opgelegd. Het begeleiden van huurders om hen vertrouwd te maken met hun rechten en plichten als huurder en het samenwerken met lokale huisvestings of welzijnsactoren behoort tot de erkennings en subsidievoorwaarden (De Decker, Vlerick & Le Roy, 2009). Mede om die reden werden in het Ministerieel Besluit van 21 december 2007 aan de SVK s bijkomende basisbegeleidingstaken opgelegd: - personen die zich willen inschrijven, gericht doorverwijzen naar andere instanties die mogelijks een antwoord kunnen bieden op (een deel van) hun woonvragen of problemen; - huurders begrijpelijk informeren over de bestaande tegemoetkomingen en ondersteuningsmogelijkheden en hen begeleiden en ondersteunen bij het indienen van een aanvraag; - huurders regelmatig opvolgen onder meer via periodieke huisbezoeken zodat eventuele moeilijkheden of problemen tijdig worden onderkend en in overleg met de betrokkene gezocht kan worden naar oplossingen; - huurders die moeilijkheden ondervinden om aan hun huurdersverplichtingen te voldoen, tijdig en nauwgezet begeleiden en ondersteunen en dit steeds in overleg met de betrokkene; - open staan voor of het initiatief nemen tot cliëntoverleg met welzijnsinstanties waar huurders in begeleiding zijn teneinde de begeleiding op mekaar af te stemmen en te optimaliseren; - bemiddelen bij conflicten gerelateerd aan het wonen tussen de huurder en andere bewoners van het pand en in overleg met de betrokkenen zoeken naar oplossingen; - bevorderen van de zelfredzaamheid van de huurders. Kortom, de sociale verhuurkantoren hebben als taak privé huurwoningen in te schakelen voor de huisvesting van woonbehoeftige gezinnen en alleenstaanden. In het bijzonder huren ze met dat doel 3 20 juli 2012 Besluit van de Vlaamse Regering houdende bepaling van de erkennings en subsidievoorwaarden van sociale verhuurkantoren. Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 6

11 woningen op de private huurwoningmarkt om ze aan de woonbehoeftige gezinnen en alleenstaanden onder te verhuren en ontwikkelen ze initiatieven op het vlak van de huurdersbegeleiding om hun huurders in de praktijk vertrouwd te maken met hun rechten en plichten als huurder. Wie nu precies als meest behoeftigen gezien wordt, komt duidelijker naar voor in de inschrijvings en toewijzingscriteria die we hieronder verder toelichten. 1.2 Inschrijvingsvoorwaarden Een persoon die zich wil inschrijven voor een huurwoning bij een SHM of bij een SVK dient te voldoen aan een aantal voorwaarden (VMSW, 2015). We vatten ze hier samen: - leeftijdsvoorwaarde: wie zich wil inschrijven of die als huurder toegelaten wil worden moet minstens 18 jaar oud zijn. Wie jonger is dan 18, kan zich als alleenstaande of als partner inschrijven of toegelaten worden tot een sociale huurwoning als hij ontvoogd werd of zelfstandig woont of gaat wonen met begeleiding door een erkende dienst; - verblijfsvoorwaarde: enkel personen die ingeschreven zijn in het bevolkingsregister of vreemdelingenregister of die beschikken over een referentieadres, kunnen in aanmerking komen; - inkomensvoorwaarde: het inkomen van alle meerderjarige kandidaat huurders wordt samen opgeteld. Hiervoor geldt normaal het inkomen van drie jaar eerder. Had de kandidaat of een van de kandidaten dat jaar geen inkomen, dan geldt het inkomen van een of twee jaar geleden. Als het inkomen in het referentiejaar te hoog lag, dan kan men kijken naar het huidige inkomen van de kandidaat of kandidaten; - eigendomsvoorwaarde: een kandidaat huurder mag samen met zijn (minderjarige) gezinsleden, geen woning of geen perceel, bestemd voor woningbouw, volledig in volle eigendom of volledig in vruchtgebruik in binnen of buitenland bezitten. Enkele uitzonderingen zijn mogelijk; - taalbereidsheidsvoorwaarde: een mondelinge basiskennis van het Nederlands; de zogenaamde taalbereidheid. Hierop gelden wel enkele uitzonderingen; - inburgeringsvoorwaarde: de kandidaat huurder moet, voor zover hij een verplicht inburgeraar is overeenkomstig het Vlaamse inburgeringsdecreet van 28 februari 2003 aantonen dat hij bereid is om het inburgeringstraject te volgen. Op het moment dat een kandidaat huurder zich wil inschrijven, controleert de verhuurder of de kandidaat huurder voldoet aan de inschrijvingsvoorwaarden. De verhuurder mag geen rekening houden met een toekomstige situatie, bijvoorbeeld een te verwachten inkomensdaling of een te verwachten vrijstelling van de taalbereidheidsvoorwaarde, om te concluderen dat de persoon, samen met zijn gezinsleden, misschien niet nu maar wel op termijn zal voldoen aan de voorwaarden om ze te kunnen inschrijven of toe te wijzen of toe te laten de huurovereenkomst te ondertekenen. 1.3 Toewijzingsvoorwaarden en systemen De voorwaarden bij toewijzing zijn nagenoeg dezelfde als deze bij inschrijving, hoewel er op bepaalde vlakken verschillen zijn in het aantonen of aan de voorwaarde is voldaan. Er kan dan ook gesteld worden dat de voorwaarden strenger zijn bij toewijzing dan bij inschrijving (Wonen Vlaanderen, 2015: 12). Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 7

12 Wat betreft het toewijzen zelf, maken we nu wel een onderscheid tussen SHM s (1.3.1) en SVk s (1.3.2) omdat ze een verschillende manier van toewijzen hanteren. Vooraleer we deze afzonderlijk beschrijven, dienen we op te merken dat, sinds 1 januari 2008, er naast een centraal algemeen geldend toewijzingsreglement, de mogelijkheid bestaat voor de lokale overheid om meer eigen accenten te leggen in het toewijzingsbeleid. Een gemeentelijk toewijzingsreglement laat toe om meer rekening te houden met de lokale context qua doelgroepen, leefbaarheidsproblemen en de binding die kandidaat huurders hebben met de gemeente SHM toewijzingssysteem 4 Een sociale huurwoning wordt toegewezen 5 aan de kandidaat huurder die aan de voorwaarden voldoet en het meest aanspraak maakt op de vrijgekomen woning. Om te bepalen wie er het meeste aanspraak maakt, wordt rekening gehouden met de rationale bezetting 6 en de voorkeur 7 opgegeven door de kandidaat huurders. Enkel die kandidaten van wie de gezinssamenstelling (en de fysieke toestand van deze personen) overeenstemt met de rationele bezetting van de woning of die dat het best benadert, komen in aanmerking voor een aanbod. Vervolgens wordt gekeken of bij iemand van de geselecteerde kandidaten voorrangsregels van toepassing zijn, waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen absolute en optionele voorrangsregels. De absolute voorrangsregels (eventueel aangevuld met gemeentelijke regels) verlenen voorrang aan mensen die zich in een heel specifieke situatie bevinden. Deze regels moeten achtereenvolgens worden toegepast, met andere woorden ze kennen een hiërarchische volgorde. - De beschikbare woning is aangepast aan de fysieke gesteldheid van de kandidaat huurder. De aanvrager heeft een fysieke beperking of de kandidaat kandideert voor een sociale assistentiewoning. - De huidige sociale huurwoning is overbezet. - De kandidaat huurder moet verplicht zijn sociale (assistentie)woning verlaten. - De kandidaat huurder oefende verhaalrecht uit. - De kandidaat huurder moet verplicht zijn private huurwoning verlaten. - De kandidaat huurder bewoont een sociale huurwoning die niet voldoet aan de rationele bezetting. - De kandidaat huurder die in afwachting van zijn gezinshereniging een kleinere woning wordt aangeboden. - De kandidaat huurder die woont in een goed dat niet hoofdzakelijk bestemd is voor wonen. - De kandidaat huurder die in een slechte woning woont inzake woonkwaliteit. - De kandidaat huurder die woont in een woning die deel uitmaakt van een vastgesteld onteigeningsplan. - De kandidaat huurder die een ontvoogde minderjarige is. 4 De rechtsgrond om sociale huurwoningen binnen het standaardluik toe te wijzen aan een kandidaat huurder staat in: artikel95 1, tweede tot en met het vierde lid van de Vlaamse Wooncode; artikel17 tot en met 24 van het Kaderbesluit Sociale Huur; artikel8 1 van het ministerieel besluit van 30 juli 2008 tot bepaling van de regels van het inschrijvingsregister 5 Beschrijving van de toewijzing van een sociale huurwoning is gebaseerd op Wonen Vlaanderen (2015: 72 82). 6 Passende bezetting van een woning waarbij rekening gehouden wordt met het aantal personen en de fysieke toestand van deze personen. 7 Elementen die opgenomen kunnen worden bij de voorkeur zijn de ligging, het woningtype, de maximale huurprijs en de maximale vaste huurlasten. Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 8

13 Na de toepassing van de absolute voorrangsregels kan een sociale huisvestingsmaatschappij ook kiezen om bijkomend voorrang te geven aan bepaalde kandidaat huurders. Dit wordt gevat in de optionele voorrangsregels (eventueel aangevuld met gemeentelijke regels) die opgenomen zijn in het interne huurreglement. Het kan gaan om: - de kandidaat huurder met een lokale binding. Deze binding wordt omschreven door de sociale huisvestingsmaatschappij; - de kandidaat huurder die geen sociale huurder is. Op dergelijke manier heeft de verhuurder de mogelijkheid om voorrang te geven aan kandidaat huurders die nog geen huurcontract hebben van onbepaalde tijd met een sociale huisvestingsmaatschappij. Hierdoor komen naast de kandidaat huurders die vanuit de privé instromen ook de huurders van een sociaal verhuurkantoor in aanmerking. De huurders van een sociale huisvestingsmaatschappij komen dan als laatste aan bod. Zo blijft de doorstroming van een SVK woning, waar woonnood primeert, naar een SHM woning, waar woonzekerheid primeert, mogelijk; - de kandidaat huurder van een andere verhuurder die om redenen van rationele bezetting wenst te verhuizen. Uiteindelijk wordt de woning aangeboden aan de persoon die, rekening houdend met de voorrangsregels, chronologisch het eerst aan de beurt komt. Er kan afgeweken worden van bovenstaande en kan er een versnelde toewijzing plaatsvinden als er bijzondere omstandigheden van sociale aard zijn. In deze situatie zijn de normale toewijzingsregels niet van toepassing maar dient er enkel rekening gehouden te worden met de rationele bezetting. Een tweede afwijking is mogelijk als de toewijzing gebeurt in het kader van de samenwerking tussen wonen en welzijn. In 2010 werd er tussen het beleidsveld Wonen en Welzijn een afsprakenkader opgesteld waarin een ruimer kader rond de samenwerking tussen wonen en welzijn werd uitgewerkt (Van den Bossche & Vandeurzen, 2010). Belangrijk hierbij is de afbakening op kerntaken; woon en welzijnsactoren moeten zich concentreren op hun belangrijkste bevoegdheden. Vanuit sociale huisvesting betekent dit het huisvesten van woonbehoeftige alleenstaanden en gezinnen, voor Welzijn is dit waar nodig begeleiding geven. Bepaalde instanties (OCMW, erkende dienst voor begeleid zelfstandig wonen, CAW, erkend initiatief beschut wonen, een project psychiatrische zorg in de thuissituatie of een ambulant intensief behandelteam) kunnen voor bepaalde doelgroepen (daklozen, jongeren die begeleid zelfstandig wonen, personen met een geestelijke gezondheidsprobleem) aan de verhuurder die het SHM toewijzingssysteem hanteert, verzoeken om versneld een woning toe te wijzen. De SHM kan als voorwaarde voor versnelde toewijzing voorop stellen dat er een begeleidingsovereenkomst wordt afgesloten tussen de kandidaat huurder en de aanvragende (of een andere) welzijns of gezondheidsorganisatie. Een SHM kan een verzoek tot versnelde toewijzing weigeren in geval de kandidaat huurder de begeleidingsovereenkomst niet wil ondertekenen of als er geen opgemaakt wordt. Ook kan een versnelde toewijzing geweigerd worden door de SHM als in het jaar van de aanvraag reeds 5% van de toewijzingen zijn gebeurd volgens deze mogelijkheid (De Decker et al., 2014: 304). Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 9

14 1.3.2 SVK toewijzingssysteem 8 Bij het vrijkomen van een SVK woning 9 worden eerst de toewijzingsvoorwaarden gecontroleerd van de mogelijke kandidaten. Dit dienen ze te staven met de juiste attesten en documenten. Daarna wordt de voorkeur van de kandidaat huurder (inzake ligging, type, maximale huurprijs en maximale vaste huurlasten) in rekening gebracht en vindt er een toets plaats naar de rationele bezetting. Op basis van de gezinsgrootte en samenstelling wordt bepaald over welke ruimtes een woning minimaal moet beschikken en hoe groot die ruimtes moeten zijn. Vervolgens worden de overblijvende kandidaten gerangschikt. Op de eerste plaats(en) komen die kandidaat huurders die een beroep kunnen doen op een absolute voorrang. Achtereenvolgens gaat het om: - de kandidaat huurder die zelf een woning aanbrengt, op voorwaarde dat deze woning aangepast is aan zijn gezinssamenstelling; - de kandidaat huurder die minstens 55 jaar oud is of die zelf een handicap heeft of van wie een gezinslid gehandicapt is. Deze kandidaat krijgt voorrang op een aangepaste woning voor ouderen of gehandicapten; - de kandidaat huurder die een verhaal heeft ingediend tegen een beslissing van het SVK en die gelijk gekregen heeft; - de kandidaat huurder die naar aanleiding van grote renovatiewerken moet worden herhuisvest, en het SVK aan zijn SVK woning die werken uitvoert of laat uitvoeren; - de kandidaat huurder die verplicht zijn private huurwoning moet verlaten. Na de rangschikking op basis van de absolute voorrang volgt de volgorde op basis van hun maatschappelijke kwetsbaarheid. Hiertoe hanteert het SVK een puntensysteem waarbij een aantal categorieën worden onderscheiden. Voor elke categorie kan de kandidaat huurder een aantal punten scoren. Uiteindelijk geldt binnen elke categorie enkel de hoogste puntenscore. De kandidaat huurder die het hoogste puntentotaal realiseert, komt als eerste aan de beurt bij de toewijzing. De volgende categorieën worden onderscheiden in dit systeem: - het actueel besteedbaar inkomen: het werkelijke inkomen en van alle andere personen die, op het ogenblik van toewijzing, in de woning (zullen) trekken. Speciale regels gelden evenwel voor kinderen jonger dan 25 jaar en inwonende ouders of grootouders (maximaal 20 punten, minimum 5 punten); - bij de berekening van de puntenscore naargelang het inkomen, wordt vertrokken van het leefloon en gekeken hoeveel hoger het inkomen van de kandidaat huurder is, rekening houdend met het gezinstype. Op 1 januari 2013 bedraagt het leefloon van een alleenstaande 817,36 en voor een gezin 1 089,82. Op 1 januari 2015 worden de volgende inkomensgrenzen gehanteerd (zie tabel 1). 8 In artikel21 van het Kaderbesluit Sociale Huur wordt het specifieke toewijzingssysteem van de SVK s bepaald. De concrete invulling van de gewogen prioriteiten is opgenomen in het ministerieel besluit van 21 december 2007, artikel4. 9 Beschrijving van toewijzingssysteem is gebaseerd op Wonen Vlaanderen (2015: 83 95). Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 10

15 Tabel 1 Inkomensgrens naargelang gezinssamenstelling op 1 januari 2015 Gezinssamenstelling Inkomensgrens Punten (bovenop leefloon) in Alleenstaande Gezin * Informatie in verband met de inkomensgrenzen verkregen van Marlies Lambrechts (VMWS) via e mail (30 juli 2015). Bron: VMSW, Woonnood: de prioriteit woonnood bestaat uit verschillende deelaspecten, namelijk een effectieve of dreigende dakloosheid, wonen in een goed dat niet geschikt is voor wonen, de verminderde kwaliteit of overbewoning van een woning, de betaalbaarheid van de huurprijs, het zelfstandig wonen of gaan wonen van een minderjarige met begeleiding door een erkende dienst (maximum 20 punten, minimum 0 punten). - Kinderlast: kinderen waarvoor de kandidaat huurder de zorg opneemt. Hieronder vallen ook kinderen die geplaatst zijn of waarvoor hij/zij co ouderschap of bezoekrecht heeft en die dus niet permanent in de woning zullen wonen (maximum 6 punten). - SVK huurder: 7 punten voor mutatievraag zittende huurder; 17 punten voor zittende huurder die kamer met begeleiding moet verlaten, 14 punten voor mutatievraag zittende huurder als sociale huurwoning niet meer voldoet aan de rationele bezetting. Naast deze 4 opgesomde categorieën, de zogenaamde verplichte gewogen prioriteiten kent het systeem ook twee optionele gewogen prioriteiten: het aantal jaren dat de kandidaat huurder is ingeschreven in het inschrijvingsregister (maximum 3 punten) en het aantal jaren dat men in de gemeente of in het werkingsgebied verblijft (maximum 6 punten). Wanneer bij een toewijzing verschillende kandidaten op basis van het puntensysteem eenzelfde score behalen, wordt de woning toegewezen op basis van de chronologische volgorde van inschrijving of inschrijvingsdatum SVK en SHM toewijzingssysteem vergeleken In tegenstelling tot de chronologische toewijzing bij SHM s wijzen de SVK s de beschikbare woningen toe op basis van een puntensysteem, waarbij de actuele woonnood (in combinatie met een laag inkomen) zwaar doorweegt. De verschillende toewijzingsvoorwaarden bij een SHM en een SVK hangen samen met het verschil in methodiek en taakstelling. De SVK s richten zich specifiek op kandidaat huurders in een acute, precaire woonsituatie, die over het algemeen nood hebben aan begeleiding en ondersteuning om duurzaam zelfstandig te kunnen wonen. De SVK s beschikken over de mogelijkheden om hun huurders de nodige ondersteuning en begeleiding te bieden. Dit is enerzijds de Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 11

16 nodige kennis, deskundigheid en tijd, maar eveneens de nodige contacten en netwerk om een bredere ondersteuning te kunnen bieden in het geval van specifieke problemen. Hoewel er op het vlak nog steeds verschillen bestaand met de SHM s stellen Winters et al. (2011) ook vast dat in de praktijk de SHM s heel wat contacten onderhouden en heel wat taken opnemen op dit vlak. Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 12

17 2. Doelgroep SVK s en SHM s in cijfers Terwijl dezelfde inschrijvings en toelatingsvoorwaarden gelden voor een woning bij een SHM en bij een SVK, treden er duidelijke verschillen in de manier van toewijzen van woningen. Door het gehanteerde puntensysteem bij een SVK neemt het belang toe van de kenmerken van de woonsituatie en van het inkomen. In dit hoofdstuk bekijken we of dit verschil zich ook vertaalt in de kenmerken van de kandidaat huurders, van de nieuwe huurders en de zittende huurders bij de SVK s enerzijds en bij de SHM's anderzijds. We vertrekken hierbij vooral van de data van de SVK s, en vergelijken met de SHM s waar mogelijk (zie voor een gedetailleerde beschrijving van het profiel van kandidaat huurders, instromers en zittende huurders Heylen, 2016a). Bij de interpretatie van deze vergelijking moeten we in het achterhoofd houden dat niet iedereen die voldoet aan de inschrijvingsvoorwaarden zich ook effectief heeft ingeschreven bij een SVK of een SHM. 2.1 Profiel van de kandidaat huurders van SVK s De wachtlijsten groeien Op 31 december 2012 verhuurden de sociale verhuurkantoren zo n woongelegenheden. Een jaar later was dit toegenomen tot In totaal kwamen er ongeveer 988 bij want in 2013 verdwenen er ook 364 woningen uit het bestand. Tegenover dit aantal woningen staat echter een heel omvangrijke rij van wachtenden (tabel 2). We merken dat sedert 2011 het aantal nieuw ingeschreven toeneemt en in 2013 staan er uiteindelijk kandidaat huurders op de wachtlijst. Of voor een woning binnen het SVK staat er 3,6 huurders aan te kloppen. Tabel 2 Wachtlijst sociale verhuurkantoren, Vlaanderen, 31 december 2013 Aantal nieuw ingeschreven in Actuele lijst totaal aantal ingeschrevenen Aantal personen met maximaal aantal punten (inkomen en herhuisvesting) 174 Aantal personen met net niet maximaal aantal punten (inkomen en herhuisvesting) * Informatie ontvangen van De Pauw Wendy (VMWS) via e mail (16 juli 2015). ** Voor SVK s betreft het de administratieve cijfers. Hier zijn dubbeltellingen mogelijk voor wie ingeschreven is bij meerdere SVK s, of 1 persoon die zich met verschillende gezinssamenstellingen meer dan 1 keer kandidaat stelt bij een SVK (bijvoorbeeld een meerderjarig kind dat kandideert samen met zijn ouders en ook alleen inschrijft). Het cijfer kan ook vragen voor mutaties bevatten en huishoudens die ingeschreven zijn bij een SHM. Bron: VMSW Voor de sociale huisvestingsmaatschappijen stelt Heylen (2016a) een stijging van het aantal kandidaat huurders vast. In 2008 stonden er bijvoorbeeld unieke kandidaten op de wachtlijst, inclu Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 13

18 sief mutatie aanvragen (VMSW, 2011a). In 2013 is dit opgelopen tot unieke kandidaten, inclusief mutatie aanvragen. De teller van het patrimonium van de sociale huisvestingsmaatschappijen staat eind 2013 op woongelegenheden (VMSW, 2014). Hoewel op de wachtlijst bij de SHM s veel meer kandidaat huurders staan, valt in vergelijking met de SVK s de verhouding tussen het aantal kandidaat huurders en het aantal woningen gunstiger uit (0,7 in plaats van 3,6). Uitspraken over de gemiddelde wachttijd zelf kunnen we niet formuleren, omdat deze gegevens niet bijgehouden worden. Een woning wordt toegewezen op basis van een puntensysteem, en hangt weinig samen met de duurtijd van de inschrijving maar veeleer met de woonnood 10. Hierdoor komen sommige kandidaat huurders nooit in aanmerking voor een woning terwijl anderen onmiddellijk na de inschrijving een woning toegewezen wordt Enkele kenmerken Zoals tabel 2 ook aangeeft, scoort een behoorlijk aantal van de kandidaat huurders bij de SVK s veel punten volgens het gehanteerde puntensysteem waarbij vooral het inkomen en de woonsituatie van de kandidaat huurders veel gewicht krijgen. Inzake de huisvestingssituatie worden de kandidaat huurders gescreend op criteria die te maken hebben met de kwaliteit van de woning, de betaalbaarheid en het al dan niet hebben van een huidige woning. Tabel 2 geeft aan dat in 2013, 174 kandidaat huurders het maximaal aantal punten op basis van inkomen en herhuisvestingssituatie bereikten en kandidaat huurders bereikten net niet dit maximum aantal punten. Wanneer we de cijfers van alle kandidaat huurders bij de SVK s in detail bekijken dan geeft tabel 3 aan dat het over een groep gaat die erg kwetsbaar is en een ernstig woonprobleem heeft. Wat de huisvestingssituatie betreft, registeren de SVK s wat het voornaamste probleem is. Van 30% van de kandidaat huurders is de voornaamste reden dat ze meer dan 35% van hun inkomen aan de huur besteden, voor 6% is dit een verblijf in de gevangenis, een instelling of in een opvangtehuis en voor nog eens 6% dat het gezin woont in een woning die niet aangepast is aan hun gezinssamenstelling, en dit volgens de criteria gehanteerd binnen de Vlaamse huursubsidie. Opvallend is ook dat uiteindelijk voor 1/3 van de kandidaat huurders er geen informatie beschikbaar is van hun huisvestingssituatie of deze niet van toepassing is. 10 Uitleg ontvangen van Marlies Lambrechts (VMWS) via e mail (30/07/2015). Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 14

19 Tabel 3 Profiel woningzoekenden SVK s naar huisvestingssituatie, Vlaanderen, 31 december 2012 Huisvestingssituatie Aantal Aandeel % Geen huisvesting of opvang 186 0,7 Verblijf in gevangenis, instelling, verblijf in opvangtehuis ,3 Noodwoning, crisisopvang, transitwoning 781 3,0 Verlies recht bewoning en ter voorkoming dakloosheid opvang bij vrienden of ,6 familie Gerechtelijke uithuiszetting (vonnis) 369 1,4 Opzeg huurcontract door eigenaar verhuurder (opzegtermijn <3 maand) ,8 Opzeg huurcontract door eigenaar verhuurder (opzegtermijn >=3 maand) 486 1,9 Wonen op camping 84 0,3 Onbewoonbaar, ongeschikt of niet conformverklaring met bevel woning te 202 0,8 verlaten Onbewoonbaar, ongeschikt of niet conformverklaring zonder bevel woning te 211 0,8 verlaten Ernstige gebreken woning op basis van verslag (RWO, gemeente) 240 0,9 Overbewoond verklaarde woning met bevel deze te verlaten 47 0,2 Niet aangepast aan gezinssamenstelling en/of fysische gesteldheid zonder bevel 948 3,6 woning te verlaten Niet aangepast aan gezinssamenstelling (normen Vlaamse huursubsidie) ,3 Procedure ingezet 4 0,0 De te betalen huurprijs is hoger dan 50% van actueel besteedbaar inkomen ,7 De te betalen huurprijs is meer dan 35% en minder dan 50% van het besteedbaar ,6 inkomen Zelfstandig moeten wonen in kader decreet bijzondere Jeugdbijstand 124 0,5 SVK huurder die wenst te muteren 594 2,3 Niet van toepassing/onbekend ,5 Totaal * Informatie ontvangen van De Pauw Wendy (VMWS) via e mail (16 juli 2015). Bron: VMSW Naast informatie over de (her)huisvestingssituatie hebben we ook inkomensgegevens van de kandidaat huurders ontvangen (tabel 4 en tabel 5). De eerder vermelde inkomenscategorieën (tabel 1) worden opgesplitst naargelang het gezinstype waarbij een onderscheid gemaakt wordt tussen alleenstaanden en gezinnen. Bijna de helft van de alleenstaanden heeft een inkomen dat niet meer bedraagt dan 868 euro (categorie 20), ongeveer 42% van de gezinnen heeft een inkomen kleiner of gelijk aan euro (categorie 20). Tabel 4 Profiel alleenstaanden ingeschreven voor een SVK woning naar inkomenscategorie, Vlaanderen, 31 december 2013 Inkomenscategorie ( ) Aantal Aandeel % < , , , , , ,7 Onbekend 78 Totaal * Informatie ontvangen van De Pauw Wendy (VMWS) via e mail (16 juli 2015). Bron: VMSW Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 15

20 Tabel 5 Profiel gezinnen ingeschreven voor een SVK woning naar inkomenscategorie, Vlaanderen, 31 december 2013 Inkomenscategorie ( ) Aantal Aandeel % < , , , , , ,4 Onbekend 130 Totaal * Informatie ontvangen van De Pauw Wendy (VMWS) via e mail (16 juli 2015). Bron: VMSW In tegenstelling tot de SHM s die verschillende kenmerken van de kandidaat huurders bijhouden (inkomen, leeftijd, aantal gezinsleden, nationaliteit) houden de SVK s geen gegevens bij over de persoonskenmerken van kandidaat huurders, zoals leeftijd en nationaliteit, en hebben we enkel een opdeling ontvangen naar alleenstaanden en gezinnen (waaruit we niet het aantal gezinsleden kunnen afleiden). Een vergelijking met de kandidaat huurders bij een sociale huisvestingsmaatschappij is dan ook heel beperkt. We kunnen enkel meegeven dat zowel bij de SVK s als bij de SHM s het aandeel van alleenstaanden groot is. 48% van de kandidaat huurders bij de SHM s in 2013 zijn alleenstaanden, wat 18 procentpunt meer is dan het populatie aandeel (Heylen, 2016a). Bij de SVK s loopt dit aandeel zelfs op tot 72% (cijfers 2012). Voor de kandidaat huurders bij SVK s worden inkomensgegevens bijgehouden, die we konden vergelijken met de gegevens in het GWO bestand van de kandidaat huurders bij SHM s. Bijna de helft van de alleenstaanden op de wachtlijst voor een SVK woning heeft een inkomen dat niet meer bedraagt dan 868 euro, ongeveer 42% van de gezinnen heeft een inkomen kleiner of gelijk aan euro. Bij de kandidaten voor een SHM woning in 2013 valt maar 17% van de alleenstaanden onder de grens van 868 euro, terwijl 9% van de gezinnen een inkomen heeft van minder dan euro. De kandidaat huurders bij SVK woningen kennen dus duidelijk een zwakker inkomensprofiel. 2.2 Kenmerken bewoners van SVK woningen Nieuwe huurders In 2013 werden binnen de SVK s in totaal woongelegenheden toegewezen, waarbij het in 150 gevallen om mutaties ging. Gezien het grote verschil tussen het aantal sociale huurwoningen en het aantal woningen verhuurd door SVK s hoeft het niet te verwonderen dat het aantal toewijzingen bij de SHM s beduidend hoger is: in 2013 werden sociale huurwoningen, exclusief mutaties, toegewezen (wat een stijging van 287 woningen is in vergelijking met 2012) (Heylen, 2016a). Naast het globale aantal toewijzingen beschikken we ook over enkele kenmerken van de nieuwe huurders van SVK s. In tabel 8 en tabel 9 geven we de verdeling van de nieuwe huurders bij SVK s over de inkomenscategorieën, gedifferentieerd naar gezinstype, weer. Zowel voor gezinnen als voor alleenstaanden geldt dat de overgrote meerderheid tot de laagste inkomensgroepen behoren. Van de gezinnen heeft 75% Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 16

21 een inkomen lager dan euro (categorie 20) en 10% een inkomen tussen en euro (categorie 17). Bij de alleenstaanden heeft 72% een inkomen lager dan 868 euro (categorie 20). Om dezelfde redenen zoals bij de kandidaat huurders kunnen we ook hier geen vergelijking maken met de inkomensverdeling van de nieuwe huurders van een sociale huurwoning. Tabel 6 Inkomenscategorie van nieuwe, alleenstaande SVK huurders, Vlaanderen, 2013 Inkomenscategorie ( ) Aantal Aandeel % < , , , , , ,8 Onbekend 14 1,7 Totaal * Informatie ontvangen van De Pauw Wendy (VMWS) via e mail (16 juli 2015). Bron: VMSW Tabel 7 Inkomenscategorie van nieuwe SVK huurders, gezinnen, Vlaanderen, 2013 Inkomenscategorie ( ) Aantal Aandeel % < , , , , , ,8 Onbekend 9 1,0 Totaal * Informatie ontvangen van De Pauw Wendy (VMWS) via e mail (16 juli 2015). Bron: VMSW Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 17

22 Tabel 8 Gezinskenmerken van nieuwe SVK huurders, Vlaanderen, 2013 Kenmerken van nieuwe huurders Aantal Aandeel % Gezinssamenstelling Alleenstaanden ,2 Samenwonenden en gehuwden 59 3,2 Samenwonenden met kinderen ,5 Eenoudergezinnen ,1 Geen gegevens 2 Kinderlast Geen kinderen ,6 Kinderen ten laste ,0 Bezoekrecht 97 5,4 Geen gegevens 2 Aantal kinderen Geen , , ,5 3 à ,7 >4 23 1,2 Geen gegevens 3 Nationaliteit Belg ,2 Europa ,9 Afrika & Maghreb ,3 Azië 116 6,4 Amerika 3 0,2 Geen gegevens 16 Leeftijd referentiepersoon Jonger dan , , ,4 > ,6 Geen gegevens 1 Arbeidssituatie Werkloos ,5 Leefloon of gelijkgeschakeld ,0 Interim 38 2,2 Gehandicapt/invalide/ziekte ,3 Werk ,7 Pensioen 46 2,6 Andere 67 3,8 Geen gegevens 59 * Informatie in verband met nieuwe huurders verkregen van Marlies Lambrechts (VMWS) via e mail (30 juli 2015) Bron: VMSW Tabel 8 bevat enkele andere gezinskenmerken van nieuwe huurders bij SVK s (we presenteren ze in een afzonderlijke tabel omdat er geen differentiatie naar gezinstypes is). Enkel voor de leeftijd en de nationaliteit van de referentiepersoon is een vergelijking mogelijk met het profiel van de instromers van de SHM s. Naar leeftijd toe situeert het grootste deel van de referentiepersonen onder de nieuwe huurders van een woning bij een sociaal verhuurkantoor zich in de leeftijdscategorie van 25 tot 40 jaar (47,2%), gevolgd door de categorie van 41 tot 65 jaar (33,4%). 16,8% van de referentiepersonen van de nieuwe Vergelijking doelgroep van de sociale verhuurkantoren en de sociale huisvestingsmaatschappijen 18