Behandeling gameverslaving bij DD. Dr. Laura DeFuentes-Merillas Drs. Nicolle van Mil Drs. Patrick Leenders

Transcriptie

1 Behandeling gameverslaving bij DD Dr. Laura DeFuentes-Merillas Drs. Nicolle van Mil Drs. Patrick Leenders 4 juni 2013

2 Inhoud Wat is het? Klinisch beeld gameproblematiek binnen VZ: kenmerken, symptomen & comorbiditeit Waarom een behandeling voor gameverslaving? Inhoud behandelingsprotocol Resultaten Gameverslaving + DD casus Ruimte voor vragen

3

4 Wat is het? Zembla ated

5 Verslaving aan games, gameverslaving, obsessief-compulsief gamen, pathologisch gamen, problematisch internetgebruik, etc. bestaat officieel niet Geen definitie = geen diagnose DSM 5 wel geclassificeerd onder GEDRAGSVERSLAVINGEN Griffiths (1999) beschreven algemene criteria voor gedragsverslavingen Ran Tao e.a. (2010, Addiction 105, ) Proposed diagnostic criteria for internet addiction NL: IVO en N-K -> C-VAT (2012)

6 Wat is er dan wel aan de hand? Symptomen die lijken op een Impulsbeheersing stoornissen (gokken) en/of Aan een Middel Gebonden stoornissen (Afhankelijkheid / Misbruik)

7 Symptomen Preoccupatie Aantrekkingskracht Stemmingswisseling Tolerantie? Controleverlies Ontwenningsverschijnselen Conflicten binnen interpersoonlijke relaties Conflicten met andere activiteiten

8

9

10 Klinisch beeld van gameverslaving binnen de VZ Wat zijn de demografische kenmerken? Welke symptomen van verslaving (of OCD) tonen cliënten? Is er sprake van comorbide problematiek en zo ja, welke?

11 Klinisch beeld van gameverslaving binnen de VZ vanuit de zaal? Wat is het % van cliënten onder de 25 jaar? Hoeveel uren gamen gemiddeld per dag? Wat is het % van cliënten met comorbiditeit?

12 Kenmerk (n (procent) of gemiddelde (SD)) Totaal (n = 55) Geslacht, aantal mannen (%) 52 (94,5%) Gemiddelde leeftijd (sd) Leeftijdscategorie (%) < jaar jaar jaar jaar jaar jaar >64 jaar Burgerlijke staat (%) gescheiden, weduwe staat getrouwd nooit getrouwd geweest Opleiding (%, n = 48/55) laag opgeleiden (LO, LBO) gemiddeld opgeleiden (VMBO/MAVO, MBO) hoog opgeleiden (HAVO, VWO, HBO, WO) onbekend Geboorteland Nederland Anders Demografische kenmerken 24,7 (9,3) 6 (10,9%) 32 (58,2%) 6 (10,9%) 3 (5,5%) 4 (7,3%) 2 (3,6%) 1 (1,8%) 1 (1,8%) 6,3% 4,2% 89,6% 16,7% 22,9% 29,2% 31,3% 81,8 % 19,2 %

13 Gamegedrag Kenmerk (n (procent) of gemiddelde (SD)) Totaal (n = 55) Gamen gemiddel aantal u.p.d. (sd; min -max) (n = 53/55) 7,6 (3,5; 3-16) Gamen gemiddel aantal u.p.d achterelkaar. (sd; min -max) (n = 49/55) 7,4 (3,5; 3-16) Begin leeftijd gamen (sd; min-max) 12,9 (9,1; 3-40) Online/offline gamen (%) Online Offline Beide Onbekend 43 (78,2%) 2 (3,6%) 4 (7,3%) 6 (10,0%) WorldW (%) 30 (54,6 %) Call of Duty (%) RunEsc (%) Redenen Ontspanning Beloning Sociale contacten Uitdaging Vluchtgedrag Structuur Zelfvertrouwen Onbekend 6 (11,9%) 5 (9,1%) 26,1 % 4,3 % 21,7 % 21,7 % 4,3 % 4,3 % 4,3 % 13,0%

14 Symptomen Totaal (n = 55) Preoccupatie 76,4% Terugtrekken 45,5% Tolerantie 45,5% Controle verlies 32,7% Verlies van interesses Werk / school Gezin Sociale contacten Verlies van meer dan één interesse gebied 29,1% 3,6% 10,9% 43,6% Gamen om negatieve gevoelens kwijt te raken 45,5% Vervelende kanten van gamen op school/werk Moeheid/concentratei problemen Pijbelen Geen huiswerkmaken / werken Slecht presteren(op school) Slecht presteren (op werk) Andere vervelende consequeties 7,3 % 9,1% 12,7% 25,5% 27,3% 27,3% Lichamelijke verwaarlozing 52.7% GAF Scores ,6 % 23,6% 30,9% 20,0% 7,3%

15 Comorbiditeit Gerapporteerd door hulpverleners Totaal (n = 55) Geen sprake van comorbiditeit (alleen gamen) 23,8% Comorbiditeit verslaving (vooral cannabis(afhankelijkheid, alcohol(misbruik)) 4,8% Comorbiditeit psychiatrische stoornis (vooral Autisme, Stemmingsstoornissen en ADHD) 47,6% 76% Beide; zowel verslaving als psychiatrische stoornis 23,8%

16 Conclusies 3,2% gamers ontwikkeld problemen (minderheid) 69% van gameverslaafden (VZ) is < 25 jaar en zijn hoger opgeleid dan cliënten met andere verslavingen Ze gamen gemiddeld 7,6 uur per dag, de meest gespeelde game is WoW en de redenen voor gamen zijn ontspanning, sociale contacten en uitdaging zoeken. De onderzochte cliënten voldoen aan DSM-IV symptomen van verslaving/gokken. Bij 76% van de onderzochte cliënten is sprake van comorbiditeit (verslavingen, psychiatrisch of beide)

17 Inhoud Wat is het? Waarom een behandeling voor gameverslaving? Inhoud behandelingsprotocol Resultaten Gameverslaving + DD casus Ruimte voor vragen

18 Waarom? Epidemiologische data laten zien dat een minderheid van de internetgebruikers compulsief internetgebruik ontwikkelt (3,2%, jongeren verslaafd aan gamen (Van Rooij, 2011) Compulsieve internet-gebruikers ervaren niet alleen dezelfde symptomen als verslaafden en/of OCS (gokken) -> ook op neurologisch niveau worden dezelfde mechanismen geactiveerd (Lemmens e.a., 2010) Sinds begin jaren 90 wordt N-K benaderd om deze doelgroep te behandelen adequate behandeling die aansluit bij de leefwereld en klachten van cliënt

19 Cliënten ervaren vaak een gebrek aan erkenning door behandelaren van hun ervaringen: De impact van de beleving van de aandoening Het huidige aanbod lijkt niet voldoende aan te sluiten bij belevingswereld van de cliënt Hulpverleners en opvoeders willen graag meer handvatten over het behandelen van deze doelgroep Een adequate behandeling aanbod voor problematisch gamen is nodig

20 Ontwikkeling fase Gebaseerd op. Evidence based behandelmethodes voor verslaving, OCS en andere stoornissen (CGT / CRA en andere) Based op meer dan 10 jaar klinische ervaring met gamers (hulpverleners en ervaringsdeskundigen) +

21 Behandeldoelen Controle krijgen over het problematisch internet gebruik en/of gameverslaving Het proactief zoeken van de natuurlijkste bekrachtigers van de cliënt (andere plezierig activiteiten) Balans vinden tussen reële en virtuele wereld

22 Behandel technieken: Functieanalyse Behandelmethode (realistische) doelen stellen/ psycho-educatie Motiverende gespreksvoering (voor- en nadelen van het gebruik ) Tevredenheid van Leven & Plezierige Activiteiten Lijst (PAL) Bekrachtiging van de toename van alternatieve positieve activiteiten Protocolen

23 Behandelprotocol Thema 1 & 2: Inventarisatie game/internetproblematiek (1) Thema 3: Ideale leven Thema 4: Functieanalyse voor initiële assessment en voor- en nadelenbalans Thema 5: Werkplan Tussenevaluatie Keuze-thema s Thema 6: Terugvalpreventie en management Thema 7: Weigeren van internetten/gamen Thema 8: Sociaal netwerk Thema 9: Sociale/ recreatieve vaardigheden Thema 10: Sociale communicatieve vaardigheden Thema 11: Probleemoplosssende vaardigheden Eindevaluatie

24 Additioneel: ADHD / Screeningslijst ADHD Autisme / Autisme Spectrum Vragenlijst (AQ-NL) Woordenboek of handige termen voor het werken met gamers

25 Richtlijnen en protocollen Behandeling voor gameverslaving en problematisch internetgebruik Laura DeFuentes-Merillas*, Marieke van Erp, Nicolle van Mil en Boukje Dijkstra Verslaving jaargang 8, nummer 4 (2012) p

26 Voorbeeld vanuit de behandeling Functieanalyse: initiële assessment Tevredenheid met het leven; inventarisatie Het cirkeldiagram

27 Functieanalyse: initiële assessment

28 Tevredenheid met het leven

29 Huidige situatie reële wereld

30 Huidige situatie virtuele wereld

31 Gewenste situatie reële wereld

32 Gewenste situatie virtuele wereld

33 Gewenste situatie combinatie van reële en virtuele wereld

34 Hoe? Onderzoeksopzet Naturalistisch multi-centre onderzoek waarin een behandel protocol voor gameverslaving is te vergelijken met TAU Alle cliënten die aangemeld zijn binnen N-K, Iris Zorg, VNN en VAD met gameproblematiek en die in aanmerking komen voor behandeling Behandelprotocol N=38 TAU groep N=17 Behandeling is conform een behandelprotocol voor problematisch internetgebruik en/of gameverslaving (CGT en CRA, DeFuentes- Merillas e.a., 2009) Dossieronderzoek (independent raters en standaard instrument) Vragenlijsten hulpverleners

35 Aantal uren gamen Tabel 5. Gemiddeld aantal uren gamen vóór en na de behandeling. Behandelingsvorm Gemiddeld aantal uren gamen per dag begin behandeling Gemiddeld aantal uren gamen per dag eind behandeling Behandelingsprotocol (n= 35) Voormalige behandeling (n= 14)

36 Deelname pro- sociale activiteiten Tabel 6. Deelname aan pro- sociale activiteiten na de behandeling. Behandelingsvorm Deelname aan pro- sociale activiteiten Geen toename in deelname aan Percentage (%) Toename in deelname aan Percentage (%) pro- sociale activiteiten (aantal cliënten) pro- sociale activiteiten (aantal cliënten) Behandelingsprotocol % % (n= 36) Voormalige behandeling (n= 14) % %

37 Conclusies Veelbelovende eerste resultaten gameprotocol-onderzoek N-K ( gamegedrag prosociaalgedrag) Er lijkt beter aan te sluiten bij de belevingswereld van gamers dan de voormalige behandeling Verder onderzoek op effectiviteit middels een multicenter onderzoek (Novadic-Ketron, IrisZorg, VNN, VAD 6 klinieken in België)

39 Casus Dubbele Diagnose Cliënt is een 21-jarige jongen van Indonesische geboorte. Is op jonge leeftijd naar Nederland gekomen, autisme is op vroege leeftijd gediagnosticeerd. Cliënt woont binnen een beschermde woonvorm en krijgt ambulant behandeling bij DD. Onafhankelijke behandeling was door verwijzende instantie geprobeerd, niet gelukt.

40 Functie van gebruik In welk opzicht zal de functie van gebruik bij deze autistische, gameverslaafde jongen verschillen van een niet-autistische gameverslaafde jongen?

41 Functie van gebruik Met cliënt wordt de functie van zijn gebruik in kaart gebracht. Hij speelt het spel voor het verkrijgen van status en voor zijn plezier. Wat cliënt verder nog plezierig vindt, vindt hij lastig te vertellen, lijkt dan voornamelijk extrinsiek gemotiveerd.

42 Motivatie? Intrinsiek (gezamenlijk bereiken van doelen): Extrinsiek (beloningen): Cliënt excelleerde op beide vlakken in zijn gamegedrag.

43 Motivatie: game-design Binnen verschillende games wordt (bewust) gebruik gemaakt van de verschillende vormen van bekrachtigers. De ratio s worden steeds hoger, de intervallen steeds langer naarmate de game vordert. Dit concept heeft zich ook uitgebreid naar andere games.

44 Ernst Cliënt speelde gemiddeld 18 uur per dag Baseline werd gemeten met parental control

45 Plaatsing binnen de ASS- 1 Aansluiten bij cliënt luistert erg nauw Collega (niet bekend met gaming) maakt een grap over game over gaan. Cliënt is duidelijk: In World of Warcraft kan je niet game over moment stilte, begint te zweten en lacht zenuwachtig vraagt vervolgens of er iemand is die er wel verstand van heeft.

46 Plaatsing binnen de ASS- 2 Psycho-educatie wordt gegeven over ASS sterke- en zwakke punten. Communicatie is lastig; in real life lastiger dan ingame. Verkrijgen van status in real life ook lastiger dan in-game

47 Plaatsing binnen het ASS- 3 Parallellen tussen de game wereld en echte wereld worden getrokken. Generalisatie is daarbij een bekend probleem. Stap voor stap wordt cliënt s structuur veranderd. Cliënt heeft hierbij zelf de controle, bepaalt zelf zijn speeltijden en voor welke onderdelen hij dit vervangt.

48 Verloop behandeling Uiteindelijk gamed cliënt nog gemiddeld 10 uur per dag, wordt steeds minder. Merkt vooruitgang op verschillende levensgebieden: relatie, dagbesteding en sport Welke doelstelling is realistisch? Een casus is altijd ernstig/ernstig (Minkoff).

49 Terugval In een week waarin hij ruzie heeft met zijn vriendin over de series die gekeken moeten worden heeft cliënt het te moeilijk met de beperkte tijd. Hij kan niet vluchten. Cliënt kocht een extra account om op die manier te kunnen spelen. Hij bekend dit de eerstvolgende therapie sessie.

50 Systeem Aan het begin van de training is er een gesprek geweest met cliënt s pb er en sociaal netwerk (alleen zijn vriendin in dit geval). Deze worden nu ook bij elkaar geroepen, het conflict wordt opgelost en cliënt herpakt zich.

51 Toekomst Er moet ervaring opgedaan worden met het ernstig/ernstig kwadrant van de gameverslaafden. Tot op heden nog te klein aantal proefpersonen die de doorstroom vindt of nodig heeft naar DD.

52 Samenvatting Gepleegde (IDDT) interventies: psycho-educatie m.b.t. autisme en verslaving. Behandeling volgens oefeningen protocol. Aantal systeemcontacten. Metingen volgens parental control systeem laten afname in uren gamen met 50% zien, herstel na de terugval.

54 Dank u voor uw aandacht! Meer informatie, vragen? laura.de.fuentes@novadic-kentron.nl nicolle.van.mil@novadic-kentron.nl