Utrecht, 30 juni GO86/018 bijlagenbundel rapport definitief

Transcriptie

1 Bijlagen: opleidingen, casestudies en enquête Aansluiting beroep en opleiding in de animatie Utrecht, 30 juni 2010 Maliebaan 16 postbus AD Utrecht telefoon telefax kvk

2 Inhoud 1 Opleidingen Beroepsprofielen, startkwalificaties en competenties Opleidingen buiten het kunstvakonderwijs 6 2 Casestudies Case study il Luster Case study House of Secrets Case study Post Panic Case study AVP Case study Flavour Case study Ronimo Games Case study Codeglue Case study RealGames Case study VSTEP 40 3 Enquête Verantwoording Opleidingen Beroepsveld Inkomen Aansluiting opleiding - beroepsveld 58 P 2 GO86/Rapp/018 Bijlagenbundel

3 1 Opleidingen 1.1 Beroepsprofielen, startkwalificaties en competenties In het kader van de herstructurering is in 1997 de Projectorganisatie Kunstvakonderwijs geïnstalleerd. Een van de opdrachten was om beroepsprofielen en startkwalificaties op te stellen voor het kunstonderwijs. Uitgangspunt hierbij was om te starten in de beroepspraktijk: het beschrijven van die beroepen waar het kunstvakonderwijs in principe voor zou moeten opleiden. Per kunstdiscipline zijn daartoe beroepsprofielen beschreven, zodat op grond van deze beschrijvingen kon worden bekeken hoe het onderwijsaanbod in het kunstonderwijs zich verhield ten opzichte van de ontwikkelingen in de beroepspraktijk 1. In 2001 is een vervolg op het werk van de Projectorganisatie gestart onder regie van de HBOraad, met het sectoraal adviescollege kunstonderwijs in een aansturende en coördinerende rol. Allereerst zijn er vijf op het beroepenveld afgestemde domeinen onderscheiden: Domein Beeldende Kunst en Vormgeving Film en TV Opleiding (CROHO- geregistreerd Opleiding Autonome Beeldende Kunst Opleiding Vormgeving Opleiding Docent Beeldende Kunst en Vormgeving Opleiding Film en TV Uitstroomprofiel Profiel Visuele Communicatie Profiel Product ontwerp Profiel Ruimtelijk ontwerp Muziek Theater Opleiding Muziek Opleiding Docent Muziek Opleiding Theater Profiel Musicus Profiel Muziektechnologie Profiel Compositie Profiel Acteur Profiel Theatermaker Dans Opleiding Docent Drama Opleiding Dans Profiel Danser Profiel Choreograaf Opleiding Docent Dans Overzicht van CROHO-geregistreerde HBO opleidingen in de sector kunstvakonderwijs 1 Het vaststellen van opleidingskwalificaties leidt bij deze indeling tot een beschrijving op een hoog aggregatieniveau, waarbij de opleidingskwalificaties van toepassing zijn op alle afgestudeerden binnen een bepaald domein of uitstroomprofiel. Dat wil echter niet zeggen dat er geen mogelijkheid is om in een bepaald specialisme af te studeren. Vrijwel alle bestaande afstudeerrichtingen in het kunstvakonderwijs (met een enorme variatie in benaming) zijn bij de conversie bij één van de genoemde opleidingen of uitstroomprofielen ondergebracht. Ze worden echter niet apart in het CROHO geregistreerd. De werkzaamheden van een animatieprofessional vallen niet binnen één specifiek beroepsprofiel, startkwalificatie of competentie. Ook binnen het kunstvakonderwijs is dit zichtbaar. Zo valt de afstudeerrichting VAV van de Gerrit Rietveld academie binnen de opleiding 1 Overleg Beeldende Kunstonderwijs (OBK). Opleidingsprofielen, 2002 p 3

4 autonoom beeldende kunst, terwijl de afstudeerrichting animatie bij de Willem de Kooning academie binnen vormgeving valt. Beroepsprofielen Autonome beeldende kunst Een beeldend kunstenaar maakt kunstwerken om zin en betekenis aan het leven te geven en daar maatschappelijk een bestaan mee op te bouwen. De kunstwerken zijn zintuiglijk waarneembare constructen, die een beroep doen op de gevoelens van de beschouwer, diens reflectieve vermogens en diens kennis van de geschiedenis van de kunsten. De werken worden in het beroepsveld vooral gewaardeerd om de persoonlijke beeldtaal en artistieke visie die de beeldend kunstenaar erin tot uitdrukking brengt, alsook om de nieuwe inventies ten aanzien van het vakgebied van de beeldende kunst. De werken zijn niet noodzakelijkerwijs materiële objecten, maar kunnen ook processen of gematerialiseerde dan wel geverbaliseerde concepten zijn die met beelden in verband staan. Vormgeving Vormgever is een parapluterm voor vormgevende ontwerpers uit verschillende disciplines, die in het proces van het tot stand brengen van een product activiteiten verrichten die tot de vorm van dit product leiden. Uitgaande van deze omschrijving kan een vormgever gekarakteriseerd worden als de beheerser en uitvoerder van een complexe, meervoudige activiteit, die gericht is op het tot stand brengen van een vorm, waarmee tegemoet gekomen wordt aan de behoefte of wens van een opdrachtgever of gebruiker. Zijn of haar object is de menselijke leefomgeving in de breedste zin van het woord. De producten die hij ontwerpt zijn (zakelijke, industriële of huishoudelijke) gebruiksvoorwerpen; ze dienen de mens of symboliseren dat ze dat doen. Net als in het beroepsprofiel worden in dit opleidingsprofiel drie terreinen van vormgeving onderscheiden: visuele communicatie, ruimtelijk ontwerp en productontwerp. Binnen het afstudeerprofiel visuele communicatie valt ook het onderwijs in de (toegepaste) fotografie en kleinschalige kunstzinnige audiovisuele producties. Bij het opstellen van de beroepsprofielen is de fotografie apart gehouden en werd de audiovisuele sector ten onrechte alleen vanuit het perspectief van het domein van film- en televisie beschreven. Film en televisie Het opleidingsprofiel Film en Televisie is afgeleid van de beroepsprofielen en startkwalificaties van de sector Audiovisueel, zoals vastgelegd en beschreven door de Projectorganisatie in rapport 1B bij Beroep Kunstenaar. Maar vergeleken met de brede opvatting over de audiovisuele sector die de Projectorganisatie hanteerde, is het opleidingsprofiel Film en Televisie versmald. Allereerst is het tweede, op zichzelf staande deel van het rapport, over het beroepsprofiel Fotograaf buiten beschouwing gelaten. De beroepsprofielen Animator en de Interaction Designer zijn om verschillende redenen niet in de beschrijving van het opleidingsprofiel Film en Televisie opgenomen. Hoewel te verdedigen valt dat deze opleidingen binnen de audiovisuele sector vallen, is de inhoudelijke verwantschap met andere domeinen in het kunstvakonderwijs ook groot. Voor de animator geldt dat ze grotendeels voortkomt uit een beeldende traditie en aangezien de meeste animatieopleidingen aan academies voor beeldende kunsten zijn gesitueerd is er voor gekozen om dit beroep niet in het opleidingsprofiel Film en Televisie uit te werken. Voor Interaction Designer geldt een vergelijkbare redenering. In de beroepspraktijk wordt steeds vaker al in het ontwikkeltraject bepaald dat een deel van de productie zal worden vervaardigd door een combinatie live action opnames en digitale beeldbewerking. Dit betekent dat naast de opnames die met de camera worden gemaakt er p 4

5 ook beelden tot stand zullen komen door middel van de computer en digitale beeldbewerking. Dat kunnen bewerkingen zijn van reeds gemaakte opnames, maar ook volledig door de computer gemaakte beelden. Dit heeft tevens gevolgen voor de keuzes die gemaakt moeten worden tussen de mogelijke combinaties tussen live action en digitale beeldbewerking. Er is door deze ontwikkeling sprake van een grote uitbreiding van de creatieve mogelijkheden, maar waarbij technische en productionele haalbaarheid een belangrijke rol spelen. Deze specialist in visual effects denkt mee met de regisseur, cameraman, production designer en editor om een bijdrage te leveren aan het totale beeldconcept van de film. Ook het communiceren met de overige leden van de crew is belangrijk omdat het beste resultaat kan worden gehaald door daar in de opnames in de studio of op lokatie rekening mee te houden. In deze situatie is de visual effects coördinator verantwoordelijk voor een van de specialistische bijdragen aan de film 1. Competenties Van het begrip 'competentie' bestaan veel omschrijvingen. Het kunstonderwijs heeft gekozen voor de omschrijving dat iemand competent is als hij in staat is op basis van kennis, vaardigheden en houdingen keuzes te maken uit zijn handelingsrepertoire die tot resultaat hebben dat de probleemstellingen die zich in de verschillende beroepscontexten aan hem voordoen adequaat passend in de situatie worden aangepakt, conform zijn rol en verantwoordelijkheid. Dat vermogen wordt zichtbaar door te kijken naar gemaakte keuzes, verantwoording daarvan en reflectie daarop 1. Autonome beeldende kunst Domein Competentie Creërend vermogen Vermogen tot kritische reflectie Vermogen tot groei en vernieuwing Organiserend vermogen Communicatief vermogen Omgevingsgerichtheid Vermogen tot samenwerken Artistiek- vaktechnisch domein Professioneel- maatschappelijk domein Theoretisch domein Vormgeving Domein Competentie Creërend vermogen Vermogen tot kritische reflectie Vermogen tot groei en vernieuwing Organiserend vermogen Communicatief vermogen Omgevingsgerichtheid Vermogen tot samenwerken Artistiek- vaktechnisch domein Professioneel- maatschappelijk domein Theoretisch domein 1 Overleg Beeldende Kunstonderwijs (OBK). Opleidingsprofielen, 2002 p 5

6 Film en Televisie Domein Competentie Creërend vermogen Visie Vermogen tot samenwerken en communiceren Ambachtelijk vermogen Planmatig en resultaat gericht werken Flexibiliteit Ondernemerschap Omgevingsgerichtheid Lerend vermogen Reflectief vermogen Innovatief vermogen Artistiek Vaktechnisch Professioneel maatschappelijk 1.2 Opleidingen buiten het kunstvakonderwijs Er zijn ook andere mogelijkheden om vaardigheden en technieken op het gebied van animatie te leren. Zowel binnen het HBO onderwijs, maar ook op MBO- en universitair niveau worden op dit gebied opleidingen aangeboden. Deze opleidingen verschillen in de mate waarin ze opleiden tot animator als primair beroepsperspectief of dat ze breder opleiden en animatie slechts een faciliterende rol heeft. Het gaat om opleidingen voor multimedia design en games. HBO opleidingen buiten het kunstvakonderwijs Volgens het gamemagazine Control 1 schieten nieuwe gameopleidingen als paddenstoelen uit de grond. Daarnaast zijn er talloze instellingen die opleidingen aanbieden op het gebied van multimedia. Het zijn opleidingen die het terrein van animatie overlappen. Onderstaande tabel biedt een overzicht van enkele opleidingen op het gebied van multimedia en games. Deze komen in de gesprekken, de enquête en de casestudies het vaakst naar voren. Sector Instelling Opleidingen Multimedia design Hogeschool Rotterdam Bachelor Communication and Multimedia Design (CMD) Bachelor Mediatechnologie NHL Hogeschool Bachelor Communication and Multimedia Design Avans Hogeschool Bachelor Communication and Multimedia Design Gaming NHTV Breda Bachelors International Game Architecture Design Hogeschool Amsterdam Bachelor Game Development Hogeschool Utrecht Bachelor Game Technology Multimedia design De Hogeschool Rotterdam biedt opleidingen voor multimedia en mediatechnologie aan. Deze opleidingen leiden op voor de toegepaste creatieve industrie. Binnen de opleiding CMD ligt het accent op design en creativiteit in visuele vormgeving en interactie-ontwerp. Daarnaast zijn marketing en techniek belangrijke thema s. Studenten mediatechnologie zijn onder de creatieven de technische specialisten en onder techneuten de creatieven met overzicht. Zij worden opgeleid als webdeveloper, game developer of usability engineer en komen terecht in de media-industrie; internet, mobiele applicaties en games. 1 Nr. 16, 2010 p 6

7 De NHL Hogeschool heeft sinds 2003 een opleiding CMD. Het accent ligt op interactieve animatie en op statische film. Studenten leren ondernemen in de creatieve industrie. Studenten krijgen tijdens hun studie met zoveel mogelijk technieken en onderdelen van het ketenproces te maken. Beroepsperspectieven zijn: technici, creatieve vormgevers, gameen interactiondesigners of organisatorisch, zoals organisator, marketeer en projectmanager. Gameship is een multimediadesign studio die in 2009 is opgericht. Het is een initiatief van de NHL Hogeschool, de lokale en regionale overheid en het bedrijfsleven. Subsidiegevers verlangen dat 75% van de projecten educatief is. Studieprojecten bestaan uit het onderzoeken van opdrachtmogelijkheden en het uitvoeren ervan. Tevens werkt de studio samen met gameof animatiebedrijven. Omdat Gameship de markt niet wil verstoren doen zij geen producties die concurreren met het bedrijfsleven. De focus van Gameship ligt op games (vooral serious games in de medische sector), improvisatietheater in combinatie met motion capture (livebeelden omzetten naar virtuele karakters), en statische animatiefilm. Bij Avans Hogeschool krijgen studenten in digitale media een brede basis om te kunnen samenwerken met anderen en om goed te kunnen reageren op steeds veranderende omstandigheden. Daarnaast hebben ze een specialisme om datgene wat ze bedenken ook daadwerkelijk te kunnen realiseren: design, techniek of projectmanagement. Games De NHTV Breda heeft binnen de Academy for Digital Entertainment het bachelorprogramma International Game Architecture and Design (IGAD). Alhoewel de titel anders doet vermoeden, richt deze opleiding zich niet specifiek tot het opleiden van alleen gamemakers. Het gaat om het opleiden van ontwikkelaars van 3D Graphics, die voor games kunnen worden gebruikt, maar ook voor films of mobiele telefonie. De NHTV onderscheidt zich door haar technische focus. Studenten kunnen kiezen voor de specialisaties 3D Visual Art, 3D Programming, Design & Production (vanaf 2010) en Art & Technology. Bij 3D Visual Art staat animatie centraal. Studenten Visual art worden opgeleid tot ambachtslieden waarbij de ontwerptechnische kwaliteit centraal staat. De overige specialisaties richten zich op de programmeer kant, zoals het bouwen van een game engine en het ontwerpen van games. De opleiding levert eind dit schooljaar de eerste afgestudeerden af. Uit de casestudies komen wel al positieve berichten over de kwaliteit van de stagiaires. De Hogeschool Utrecht heeft een afstudeerrichting Game Technology geïntroduceerd voor studenten mediatechnologie, technische informatica en informatica. Bij mediatechnologie leren studenten multimediale toepassingen te ontwerpen, plannen en maken. Daarvoor leert men vooral de technische kant van het ontwikkelen van een game, zoals integratie van hardware, software, vormgeving en interactie. Mediatechnologie richt zich op de gebieden Broadcast & crossmedia technology, Game technology & simulation en Interactive media products. Wetenschappelijk onderwijs In het wetenschappelijk onderwijs zijn geen opleidingen voor animatiefilm. Animatietechnieken komen aan bod in hoofdzakelijk technische opleidingen zoals informatica, gericht op de onderliggende software van animatie of games. Ook opleidingen als bouwkunde en industrieel ontwerp gebruik van animatie software voor het visualiseren van gebouwen of voorwerpen. Binnen enkele faculteiten worden aparte specialisaties opgezet die zich toespitsen op het maken van game engines of het gebruik van motion capture. De Universiteit Utrecht start dit jaar met de opleiding Gametechnologie. De driejarige bacheloropleiding valt onder Informatica, maar is toegespitst op de ontwikkeling van games en virtuele werelden. Bij het ontwerpen van een animatietechnologie werken studenten zo veel mogelijk samen met beroepsopleidingen p 7

8 voor animatie en gaming, zoals met de HKU. De Game en Media Technology Master richt zich diepgaander op de technologische aspecten van een game engine en software ontwikkeling. De universiteiten en hogescholen werken samen met bedrijven in een aantal verbanden: 1 AGS (Center for Advanced Gaming and Simulation): een samenwerking van Universiteit Utrecht, de HKU en TNO op het gebied van serious games en simulatie. Onderzoeksthema s zijn: Modelling the world; Virtual characters; Simulating the world; Interacting with the world; Affective appraisal; Adaptive game play; Learning with simulated worlds; The X-factor. AGS is gestart in 2005 en heeft een onderzoekscapaciteit van ruim 35 onderzoekers. Een van de AGS projecten is het in 2006 vanuit FES gefinancierde project GATE. 2 GATE( GAme research for Training and Entertainment): een samenwerking van de TU Delft, NederlandBreedbandLand, Universiteit Twente, HKU, TNO, Universiteit Utrecht, Waag Society en Thales. Gate heeft als doel technologie te creëren voor effectievere inzet bij entertainment, educatie en training vraagstukken. Dat gebeurt door het combineren van creatieve talenten en unieke professionals vanuit de verschillende partijen. 3 UPGEAR (Utrecht Platform for Game Education and Research): een samenwerkingsverband van de Universiteit van Utrecht, de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht en de Hogeschool Utrecht. Het is een platform waar de drie onderwijsinstellingen hun disciplines en specialismen (en hun onderwijs en onderzoek) hebben samengebracht. Middelbaar beroeps onderwijs Op MBO niveau zijn er opleidingen die studenten voorbereiden op de animatiesector. Zij komen veelal in de toegepaste en gaming terecht. Voorbeelden zijn de Grafische Lycea in Rotterdam, Utrecht en Amsterdam, de Eindhovense School, ROC de Friese Poort en de mediacolleges. Studenten worden vooral voorbereid op productiewerk, zoals texturing, shading en het maken van inbetweenings. Bij gamebedrijven en postproductiehuizen worden hoge eisen gesteld aan de MBO-ers. Hierdoor komen alleen de talenten makkelijk aan de slag in deze sector. De kritiek op MBO studenten is dat zij een te brede oriëntering 1 hebben. Het Mediacollege Amsterdam anticipeert hierop. De gameopleiding die is voortgekomen uit een bredere multimediaopleiding was in eerste instantie te breed georiënteerd. Nu is ervoor gekozen de opleiding gaming te veranderen in een opleiding game art en een opleiding game programming. 1 Overige opleidingen In het voortgezet onderwijs zijn er scholen waarbij leerlingen worden voorbereid op een opleiding in de kunst of grafimedia. Leerlingen krijgen hierbij vakken aangeboden op het gebied van animatie. Zij worden hiermee voorbereid op een vervolgopleiding in de kunsten of op het gebied van multimedia. Het Media College in Den Haag is hiervan een voorbeeld. Ook op internet worden verschillende opleidingen aangeboden. Een online opleiding die in de enquête onder animatieprofessionals enkele keren is genoemd is Animation Mentor, the Online Animation School. De (Amerikaanse) opleiding duurt 18 maanden en focust op de essentie van het maken van animatie. Animatieprofessionals begeleiden de studenten op afstand. De opleiding wordt door respondenten in de enquête geroemd om het uitzonderlijk hoge niveau. 1 Control, nr. 16, 2010 p 8

9 Bevindingen buiten het kunstvakonderwijs HBO Opleidingen zoals media design en game development leiden op tot technische animatoren. Deze opleidingen hebben nog geen afgestudeerden opgeleverd. De eerste afgestudeerden van de NHTV IGAD worden eind dit jaar verwacht. Afgestudeerden kennen een select aantal animatietechnieken en kunnen deze toepassen binnen de ontwikkeling van een interactief medium. Zij werken concepten technisch uit maar bedenken en ontwerpen deze meestal niet zelf. Afgestudeerden hebben een meer specifiek profiel, zoals dat van modeller, rigger of grader. Universiteiten Aan de universiteiten wordt vooral gewerkt aan de doorontwikkeling van het instrumentarium van animatoren, zowel in de animatiefilm als in de gaming. Voorbeelden van het instrumentarium zijn game engines, motion capturetechnieken of softwareprogramma s om mee te ontwerpen. Daarnaast wordt vooral binnen de serious gaming gewerkt aan het verbeteren van de interactie tussen het trainingsprogramma en de persoon die de training ondergaat. Hier ligt een verband met de onderwijskunde. Voorbeelden van technische innovaties liggen hier op terrein van artificiële intelligentie, oftewel het ontwikkelen van slimme tegenspelers in een trainingsgame. MBO Het MBO leidt op voor eenvoudig uitvoerend animatiewerk, overwegend met behulp van computertechnieken. Het beeld in de sector is dat alleen de grotere talenten aansluiting vinden in het beroepsveld. Het niveau is naar het oordeel van de hoger opgeleide professionals over het algemeen te laag. p 9

10 2 Casestudies 2.1 Case study il Luster Naam: il Luster Start bedrijf: 1997 Totaal aantal werknemers: 3 fte Grootste opdrachtgevers: Eigen opdrachtgever en publieke organisaties Type film: Korte animatie films, animatieseries en opdrachtwerk Bekendste productie: Variete (Oscar shortlist) Activiteiten: Idee ontwikkeling, financiering, teamsamenstelling, coördinatie proces Disciplines: Conceptontwikkeling, regie en productie Meest genoten opleiding: o Theater, film en televisiewetenschap Inleiding il Luster is in 1997 opgericht en is een productiebedrijf gespecialiseerd in animatie. Ze traden met de start in de voetsporen van Nico Crama, een van de belangrijkste animatieproducent in Nederland. Ze wilden zich niet alleen richten op de korte artistieke animatiefilm, maar ook op animatieseries. Ze gaan een Sinterklaasfilm (lange animatie) produceren die in 2011 wordt vertoond. il Luster Producties is een creatief productiebureau dat zich heeft gespecialiseerd in animatiefilm. il Luster focust haar creatieve aandacht op vier gebieden: Concept en productie van animatie in opdracht Meedenken is het kernwoord. Uitgaande van de doelstellingen van de klant dragen wij een team aan dat het beste is voor product en budget. In alle mogelijke animatietechnieken. Ontwikkeling en productie van korte vrije animatiefilm De films van il Luster onderscheiden zich door een hoge kwaliteit en eigenzinnigheid in zowel vorm als inhoud. Internationale co-productie van animatieseries en -speelfilms Bundeling van krachten maakt unieke projecten mogelijk die grenzen van landen en media overschrijden. Distributie en exploitatie van animatie via diverse media il Luster zet zich in voor een brede multimediale distributie van haar films. Bron: website Il Luster il Luster en de animatie industrie il Luster is betrokken bij de gehele keten, van de totstandkoming van het concept en het samenstellen van een team tot het uiteindelijke eindproduct (en het eventueel op de markt brengen ervan). il Luster verkrijgt op twee manieren zijn projecten. In opdracht van een bedrijf of instelling of een project is in eigen opdracht. p 10

11 Distributie Vertoning Bioscoop, festivals, TV, DVD of media online Eigen productie 50% Concept Financiering Productie Postproductie Productie in opdracht 50% Ontwikkeling producent Distributie Vertoning bij opdrachtgever Ketenproces il Luster 2009 Ketenpartners In eigen opdracht In opdracht van 50% van de productie 50% van de productie concept ontwikkeling: Filmmaker of il Luster il Luster financiering: il Luster (als producent) internationale co-producent subsidies productie: freelancers freelancers post-productie: freelancers freelancers distributie: il Luster ism ingehuurde sales agent opdrachtgevers zoals: GGD Amsterdam, Erasmus Medisch Centrum, BrabantsInstituut voor kunst en onderwijs, NSopleidingen, Vrede van Utrecht, Liptonice, reclamebureaus opdrachtgever Verdienmodel Producten Kosten uitgever-ontwikkelmodel, inkomsten d.m.v. vast bedrag 5 korte films 1/3 serie (1 serie heeft 3 jaar doorlooptijd) 15 % personeelskosten il Luster business to business, inkomsten d.m.v. vast bedrag 5 à 7 producties in 2009 voorlichtingsfilms 75 % outsourcing d.m.v. freelancers (75%) of studio s (25%) 10 % overhead p 11

12 Onderdeel deel productieproces In eigen opdracht In opdracht van 1. concept ontwikkeling Filmmaker of il Luster. il Luster stelt planning en begroting op. 2. financiering il Luster organiseert de investering middels subsidies, fondsen, omroepen, eigen investering en/of co-producties 3. productie il Luster stelt een team samen van freelancers en is zelf vaak regisseur 4. postproductie il Luster besteedt dit uit maar is verantwoordelijk 5. distributie il Luster opdrachtgever 6. vertoning omroepen, festivals, internet, DVD etc. Doorlooptijd serie: 3 jaar korte animatiefilm: 2 jaar il Luster maakt het concept en schrijft een offerte. soms heeft de opdrachtgever een ontwikkelbudget. il Luster huurt één of meerdere freelancers in voor de productie. il Luster fungeert als regisseur. il Luster besteedt dit uit maar is verantwoordelijk bij opdrachtgever opdrachtwerk: 1 tot 10 maanden De interne organisatie Het animatieproductiebedrijf bestaat uit 2 directeuren en 1 vaste werknemer. Ze hebben een gelieerde freelancer als vierde man in het bedrijf. Zij werken allen fulltime. Organigram il Luster 2009 Primair proces Bij zowel opdrachtwerk als bij werk in eigen opdracht wordt een concept verder uitgewerkt tot een scenario door il Luster. Op basis hiervan wordt een planning en budget gemaakt en financiering georganiseerd. Bij opdrachtwerk is dit de opdrachtgever, bij eigen initiatieven vindt financiering plaats in de vorm van eigen investering, subsidie en (internationale) co-productie. Daarnaast wordt een team samengesteld. Bij opdrachtwerk is dit vaak slechts één persoon of studio die verschillende werkzaamheden en taken op zich neemt. Bij een grotere productie wordt een team samengesteld met verschillende specialisaties, zoals een characterdesigner, storyboarder, animatieregisseur, clean-up-artist, compositor, sounddesigner (of geluidsstudio) en een animatieproductieassistent. Bij een combinatie van live-action en animatie zijn daarnaast ook acteurs, een cameraman, een productie-assistent en een editor noodzakelijk. il Luster fungeert hierbij als scenarist, regisseur en als producent. De distributie organiseert il Luster meestal in samenwerking met een sales agent. il Luster heeft zelf geen mensen in dienst die animaties maken. In de meeste gevallen bestaat een team dat il Luster samenstelt voor een productie uit een aantal zelfstandige freelancers die p 12

13 bij il Luster in het bestand staan. Ze werken vaak met dezelfde mensen, die beschikken over een bepaalde kwaliteit of specialisme. Af en toe kan dit ook een studio zijn, bijvoorbeeld Carambolas, een studio waar ze vaak mee samenwerken. Competenties De directeuren en de vaste medewerker hebben allen theater, film en televisiewetenschap gestudeerd aan de universiteit Utrecht waarvan de directie als specialisatie dramaturgie heeft gekozen. De directeuren hebben daarna in 2005 ook een project management training gevolgd (PRINCE II) Benodigde competenties voor het vak Voor concept-ontwikkeling: ontwikkeling: - autonoom / oorspronkelijk / eigenzinnig / onderscheidend vermogen - analytisch-creatief - vertaalslag kunnen maken van opdracht (wens klant) naar film - goed communiceren: idee / niet bestaand plan kunnen overbrengen Voor productie: - idem als competenties bij concept-ontwikkeling - technisch vakbekwaam - zelfstandig - omgevingsgericht / geïnformeerd - ondernemerschap - bij kleine producties generalisten, bij grote producties specialisten - gedrevenheid Gemis in de opleiding bij freelancers - onderscheidend vermogen / autonomie / eigenzinnigheid - vakspecialisme. Animatoren kunnen van alles wat, maar niks echt goed. il Luster en de animatie industrie over 5 jaar il Luster heeft verschillende dochterondernemingen, namelijk stichting il Luster Productions en Photon Films. De stichting is in het leven geroepen voor archivering van de rechten van en productie van korte films. Photon Films is een joint venture in Rotterdam met Studio Urrebuk. Deze structuur is gekozen vanwege de voordelen die het opleverde bij de financiële stromen. Met Liqid ontwikkelt il Luster de series, features en andere crossmediale commerciële producties. Liqid is rechtenhebbende daarvan. il Luster fungeert als werkmaatschappij. il Luster zit in een overgangsfase van schaalvergroting en internationalisering. il Luster staat voor de keuze om te focussen op de werkmaatschappij en te groeien naar een groter bedrijf met meerdere werknemers, of om verder te gaan met het dochterbedrijf Liqid, en daarmee te focussen op de ontwikkeling van ideeën, breakdown en financiering van animatiefilms. Arbeidsmarkt In huidige markt is specialiseren niet noodzakelijk omdat deze vooral uit kleine producties bestaat en hiervoor generalisten nodig zijn. Bij grotere producties is differentiatie nodig. Ideaal zou een complementair team zijn met daarbinnen verschillende specialisten. il Luster ziet dus wel meer behoefte aan specialisten in de toekomst. p 13

14 2.2 Case study House of Secrets Naam: House of Secrets Start bedrijf: 2004 Totaal aantal werknemers: 3 fte Grootste opdrachtgever/platform: Reclamebureaus Type producten: Karakterdesign, commercials, leaders Bekendste animaties & visuele effecten: Man van Bol.com, Heineken walking fridge Activiteiten: Offertevoorstel, (pitch), productie Teams / disciplines: d Regie/vormgeven, technisch, compositing Meest genoten opleiding: o HKU Inleiding House of Secrets is een animatie studio en postproductiehuis waar kwaliteit voorop staat. Het werk dat ze verrichten is facilitair of creatief leidend. Bij facilitaire projecten denkt House of Secrets tot op zekere hoogte mee met het eindresultaat. Bij creatief leidende projecten is House of Secrets vormgever of zijn eigen regisseur. House of Secrets is met zijn drieën begonnen in 2004, 2007 en 2008 waren mindere jaren, terwijl de eerste maanden van 2010 er goed uit zien qua productie. House of Secrets en de animatie industrie House of Secrets werkt grotendeels op basis van het business to business verdienmodel. De opdrachten zijn meestal in opdracht van reclamebureaus en facilitair van aard. In 2009 heeft House of Secrets één project zelf gefinancierd en geproduceerd in de vorm van een leader voor het Klik animatie festival. Onderstaand schema geeft aan waar de opdrachten van House of Secrets vandaan komen. Ketenproces House of Secrets 2009 p 14

15 Ketenpartner In eigen opdracht In opdracht van 30% van de productie 70% van de productie concept ontwikkeling: House of Secrets House of Secrets financiering: House of Secrets (onderdelen van producties worden soms verricht als vriendendienst) reclamebureau directe klanten (bv Nike) (5%*) opdrachtgever via reclamebureaus (75%*), opdrachtgever via productiehuis (20%*) productie: House of Secrets verschillend of House of Secrets bij kleine opdrachten post-productie: House of Secrets House of Secrets distributie: Verdienmodel Producten Kosten House of Secrets schrijven in op Festivals (bv Klik animatie festival) business to business, inkomsten dmv declarabele uren opdrachtgever reclamebureau inkomsten dmv buy out (aantal jaar alle media afkopen of een percentage per vertoning) karakterdesign leaders/bumpers vrije film commercials 75 % eigen personeelskosten 5 % outsourcing (uitbesteed aan animators) 20 % overhead Freelancers te verwaarlozen in 2009 Onderdeel productieproces Creatief leidend Facilitair 1. concept ontwikkeling House of Secrets reclamebureau of bedrijf 2. offertefase House of Secrets House of Secrets 3. productie House of Secrets als regisseur productiehuis 4. postproductie House of Secrets 1 tot 3 fte House of Secrets 1 tot 3 fte per opdracht Doorlooptijd 2 maanden conceptfase 1,5 week offertefase, (veel overleg klant en House 3 tot 4 weken productie of Secrets) (voor 5 á 6 shots) rest van het project wordt verzwaard tov een facilitair project * percentage als opdrachtgever (bv. de opdrachten van House of Secrets komen voor in 75% van de gevallen van reclamebureaus). De interne organisatie House of Secrets bestaat uit 3 eigenaren. Ze hebben gedurende het jaar bijna altijd 2 stagiaires in dienst. Eén van de drie eigenaren is het meest betrokken bij acquisitie, communicatie. Tijdens een opdracht houden twee van de drie zich bezig met de regie, het storyboard en de vormgeving. En twee van de drie richten zich meer op de technische uitvoering van de opdracht. Het organigram ziet er hierdoor vrij simpel uit. p 15

16 Organigram House of Secrets 2009 Primair proces Alle eigenaren zijn altijd betrokken bij een opdracht. Degene die in het organigram vermeld staat onder communicatie heeft het contact met de klant of reclamebureau. Het begin van het primaire proces bestaat uit een storyboard van een reclame. House of Secrets schrijft een offerte voor het geanimeerde gedeelte in de reclame. Bij grote projecten wordt van de postproductiebedrijven verwacht dat ze hun offerte pitchen of visueel/technisch een proof of concept leveren (de laatste jaren neemt dit fenomeen toe, zelf bij kleinere projecten). Dan begint het productie proces dat meestal bestaat uit: modelleren, animeren, texures, rendering en compositing. Compositing gebeurt in 30 % van de gevallen door externen. Het eindproduct gaat vervolgens naar de regisseur. Bij een creatief leidend proces ontwikkeld House of Secrets zelf het storyboard, het moodboard en het hele concept. Daarnaast hebben ze de regie over het hele productie en postproductie proces. Competenties De belangrijkste competenties in de eigen woorden van de medewerkers van House of Secrets: Benodigde competenties voor het vak Voor alle werknemers - vastberadenheid - eigenwijsheid - passie voor het vak - Creatief - innovatief - initiatiefrijk - zakelijk Genoten opleiding Alle eigenaren - HKU en - BA in Beeld, media en techniek Één van de drie eigenaren - MA in computer animation - Nu docent tekenen 2 de graads (fontys tilburg) Stagiaires - creatief - Supinfocom uit Frankrijk HKU - technisch - Filmacademie - eigen werk hebben - AKV St. Joost House of Secrets en de animatie industrie over 5 jaar 2D zal altijd blijven bestaan, maar 3D is uiteindelijke wel sneller en breder inzetbaar in productie en zal op meer media en communicatie vormen een belangrijke rol gaan spelen (of doet dit al). Denk aan o.a. games & augmented reality. In de toekomst zal de vraag naar 3D-ers toenemen. Hierbij is een kennis economie in Nederland belangrijk anders raken wij achterop onze omringende landen. Het onderwijs zal zich moeten richten op verdieping van de bestaande (specialisatie) en nieuwe technieken, de HKU doet dit momenteel niet genoeg. Zij staan stil op p 16

17 het gebied van 3D, omdat ze hiervoor de docenten missen. Dit geldt ook voor andere kunstacademies, die met 3D animatie bezig zijn. Er wordt nog steeds teveel gedacht vanuit de auteurs, regisseur en niet in disciplines. House of Secrets wil over 5 jaar het liefst meer creatief leidende projecten gaan doen in plaats van facilitaire projecten, ook willen ze een verbreding van hun markt bereiken, door op het gebied van animatie series/films en games aan de slag te gaan. Het probleem hierbij wel is dat ze een vaste inkomsten bron op moeten geven, of het moeten kunnen combineren. Arbeidsmarkt 1 Nederlanders halen nog niet het niveau van de Fransen of Amerikanen, niet op de schaal die nodig is om een industrie te creëren en voeden. 2 Nederland mist de techneuten. 3D is een flexibele tool, maar wel heel technisch. Het kost dus erg veel tijd om je de software eigen te maken of ermee te innoveren. p 17

18 2.3 Case study Post Panic Naam: Post Panic Start bedrijf: 1997 Totaal aantal werknemers: 13 fte Grootste opdrachtgever/platform: (Internationale) reclamebureaus en bedrijven Type producten: (High-end) commercials, diverse media, zoals bumpers, brandfilms, presentaties en print uitingen en autonome (short)film in eigen beheer Bekendste product: In Nederland: commercial Holland Casino, TomTom en Miele. Internationaal: Nike, MTV, McDonalds. Autonome film: Postman Activiteiten: Productie, postproductie en regie Teams / disciplines: d Producers, regisseurs en productieteam 2D en 3D Meest genoten opleiding: o HKU (daarbinnen verschillende opleidingen) Inleiding Post Panic is in 1997 opgericht door drie studenten die na een grafische opleiding aan de HKU Image & Media Technology studeerden. Voor het uitschrijven van een factuur voor een opdracht werden ze gedwongen een bedrijf op te richten. Ze richten zich op de (internationale) markt van commercials, zowel productie als postproductie. Opdrachtgevers zijn meestal reclamebureaus, maar ook brand-departments van merken. Producties worden meestal op tv vertoond, maar internet als medium is groeiende. PostPanic have been making unique projects for the international advertising, retail, broadcast and music industries since Our distinctive visual style has come about through a shared passion for live action, motion graphics, visual effects and 2d/3d animation. We choose to produce, direct, design and animate ourselves so our ambitious ideas stay true to our original vision once in production. We can do this because PostPanic s central Amsterdam studio not only houses the production, motion graphic, CGI and 3D teams but also our own specialized in-house post facilities. Bron: website Post Panic Post Panic en de animatie industrie Post Panic werkt op basis van het business to business verdienmodel. De producten die ze leveren zijn altijd in opdracht. Opdrachtgevers zijn meestal reclamebureaus die hen inhuren of (de brand-department van) bedrijven zelf. Als nevenactiviteit maakt Post Panic autonome filmproducties (short) in eigen beheer. Deze dienen als zelfpromotie, maar zijn ook bedoeld voor vertoning op internationale festivals. Deze worden door een Franse distributeur doorverkocht aan bv. Televisiezenders. De winst hiervan is verwaarloosbaar. Post Panic organiseert een aantal keren per jaar de Panicroom; creatieven worden uitgenodigd voor een bijeenkomst met sprekers. p 18

19 Onderstaand schema geeft het ketenproces weer van Post Panic in Ketenproces Post Panic 2009 Ketenpartners (High-end) commercials en multimedia Percentage van de productie Respectievelijk 90% en 10% minimaal concept ontwikkeling: Financiering: reclamebureaus bedrijven zelf via brand afdeling Post Panic opdrachtgevers: reclamebureaus (70%) bedrijven zelf (30%) Autonome (short) films Post Panic eigen opdrachtgever productie: Post Panic Post Panic postproductie: distributeurs: Post Panic (evt aangevuld met freelancers) uitbesteden van onderdelen (bv. muziek) reclamebureaus bedrijven zelf Post Panic Post Panic Franse distributeur (5%) Verdienmodel Producten Kosten business to business, inkomsten uit vast bedrag per opdracht (fixed fee) filmproductie met postproductie (60%) (post)productie (in brede zin) (40%) 40% eigen personeelskosten (incl. management fee) 25% outsource (bv. Geluid, acteurs etc.) 20% freelancers 15% overhead (huur, technieken etc.) uitgever-ontwikkel model, inkomsten uit gebruikersrechten (1% van de totale inkomsten) autonome (short)films (in uitgebracht, 1 in voorbereiding) p 19

20 Onderdeel productieproces (High-end) commercials en multimedia 1. concept ontwikkeling opdrachtgever of Post Panic (uitwerking gebeurt door Post Panic, afhankelijk van hoe ver het plan is ontwikkeld door opdrachtgever) Autonome (short) films Post Panic 2. productie Post Panic Post Panic 3. postproductie - muziek Doorlooptijd Post Panic - uitbesteed door Post Panic aan geluidsstudio (fixed fee: valt onder productiebudget) gemiddelde doorlooptijd is voor: - kleine opdrachten 2 weken - gemiddelde opdrachten 1 maand - grote opdrachten 3 maanden Post Panic - uitbesteed door Post Panic aan geluidsstudio De interne organisatie Post Panic is een organisatie die gebruik maakt van verschillende technieken (live action, animatie, motion graphics, visual FX en 3D). Post Panic heeft verschillende disciplines in huis: productie en postproductie. Binnen de productie zijn er de producers. Hier vindt vooral organisatie, coördinatie en planning van een shoot plaats. Binnen de postproductie wordt er, afhankelijk van wat je wil maken, gebruik gemaakt van 2D en 3D. Binnen elke afdeling is er een supervisor met daaronder een productieteam (uitvoerenden: 2D- en 3D-artists). Freelancers worden ingehuurd wanneer er te weinig mankracht is en veel uitvoerend werk moet worden verricht, en wanneer specifieke expertise ontbreekt, zoals riggers, character builders en character modellers. Dit kunnen zowel freelancers in Nederland als in het buitenland (m.n. Oostbloklanden) zijn. Beide directeuren hebben niet alleen de rol van directeur, maar fungeren ook als regisseur dan wel executive producer. Post Panic maakt gebruik van stagiair(e)s en heeft er momenteel 3 in huis die werkzaam zijn in de productieteams. Creative director 1fte (Regisseur) Managing director 1 fte (Executive producer) Productie 1 fte Executive producer Postproductie 1 fte Supervisor/lead Postproductie 1 fte Supervisor/lead Line Producer 1 fte Productieteam 2D 1,5 fte 1,5 fte stagiaires Productieteam 3D 1,8 fte 1,5 fte stagiaires Productie assistent, Office manager 0,8 fte Organigram Post Panic 2009 p 20