De volledige gebitsprothese in woord en beeld
|
|
- Henriette de Croon
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De volledige gebitsprothese in woord en beeld
2 Dit boek is opgedragen ter nagedachtenis van prof.dr. D. Slop en drs. G.R. Overvest-Eerdmans. Beiden waren zeer betrokken bij de problematiek van de tandeloze patiënt en hebben hun klinische kennis ten dienste gesteld aan veel studenten tandheelkunde. Dit moge onder meer blijken uit hun waardevolle bijdragen aan dit boek, waarvoor de redactie zeer dankbaar is. Warner Kalk Rien van Waas Hans van Os Nittert Postema Voor Mareintje m.g.l.
3 DE VOLLEDIGE GEBITSPROTHESE IN WOORD EN BEELD Uitgangspunten voor diagnostiek en behandeling van de edentate patiënt Onder redactie van Prof. dr. W. Kalk Prof. dr. M.A.J. van Waas Dr. J.H. van Os Drs. N. Postema Bohn Stafleu Van Loghum Houten/Diegem 2001
4 2001 Prof. dr. W. Kalk, Prof. dr. M.A.J. van Waas, Dr. J.H. van Os, Drs. N. Postema en Bohn Stafleu Van Loghum Houten. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j( het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180 AW Amstelveen). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen ze geen aansprakelijkheid aanvaarden voor onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN NUGI 748 D/2001/3407/022 eerste druk, eerste oplage 1989 eerste druk, tweede oplage 1993 tweede volledig herziene druk, eerste oplage 2001 Ontwerp omslag: Ed te Boekhorst, Culemborg Bohn Stafleu Van Loghum Het Spoor AK Houten Kouterveld Diegem
5 5 Inhoud Woord vooraf 7 De auteurs 9 1 Anatomie en fysiologie van de edentate mond 11 Prof. dr. J.D. van Willigen 2 Reductie van het alveolaire kaakbot 37 Deel A Algemene risicofactoren met betrekking tot botverlies Dr. J.C. Netelenbos Deel B Specifieke oorzaken en morfologie van de voortschrijdende resorptie Prof. dr. W. Kalk, prof. dr. H.A. de Koomen 3 Afwijkingen van het mondslijmvlies 51 Prof. dr. I. van der Waal 4 Het belang van speeksel voor de functie van de gebitsprothese 55 Dr. A. Vissink 5 Onderzoek en diagnostiek bij de edentate patiënt 63 Deel A Anamnese, klachten, onderzoek en behandelplan 63 Prof. dr. W. Kalk Deel B Röntgenologisch aanvullend onderzoek 91 S.A. Gooda, B.D.S. M.Sc. 6 Chirurgische correcties van slijmvlies en processus alveolaris en de aanpassing van de gebitsprothese 99 Dr. J.I.J.F. Vermeeren, drs. N. Postema, prof. dr. D. Slop 7 De afdrukprocedure voor de volledige gebitsprothese 111 Deel A Uitgangspunten en praktische uitvoering van de afdrukprocedure 111 Dr. J.H. van Os, prof. dr. W. Kalk, dr. W.H.A. Steen Deel B Bepaling incisiefpunten als voorbereiding voor het vastleggen van de beetrelatie 131 Dr. J.H. van Os, prof. dr. W. Kalk 8 Registratie van de relatie tussen de edentate kaken 137 Prof. dr. W. Kalk, dr. J.H. van Os 9 Esthetiek, fonetiek en opstelling frontelementen 159 Drs. G.R. van Overvest-Eerdmans, prof. dr. W. Kalk Deel A Uitgangspunten voor esthetiek en opstelling van de frontelementen 159 Deel B Fonetiek Richtlijnen voor een functionele opstelling, controle in was, remounting en reoccludering 185 Prof. dr. W. Kalk, dr. J.H. van Os, drs. N. Postema
6 6 INHOUD 11 Plaatsing van de gebitsprothese en de nazorg op korte termijn 225 Prof. dr. M.A.J. van Waas, Prof. dr. W. Kalk, prof. dr. D. Slop 12 Nazorg op lange termijn 233 Dr. J.H. van Os, prof. dr. C. de Baat 13 Bijzondere prothetische aspecten 241 Deel A Persisterende klachten met de gebitsprothese 241 Prof. dr. M.A.J. van Waas Deel B Het eerste gesprek een cruciale aangelegenheid 246 Prof. dr. M.A.J. Eijkman Deel C De procedure voor de vervaardiging van een volledige gebitsprothese met kunstspeekselreservoir 253 Dr. A. Vissink Deel D Stomatitis en branderig mondslijmvlies: differentiaaldiagnostische en therapeutische aspecten 257 Drs. G.R. van Overvest-Eerdmans Deel E Extreme kokhalsreflex 273 Drs. G.R. van Overvest-Eerdmans, prof. dr. D. Slop Deel F De gebitsprothese bij blaasmusici 281 Drs. G. van der Zand, aangepast door dr. L.A.J. van Loon Deel G Parafuncties en de volledige gebitsprothese 286 Dr. M.H. Steenks Deel H De langdurig edentate oudere patiënt 292 Prof. dr. C. de Baat, dr. J.H. van Os Deel I Smaakbeleving met volledige gebitsprothesen 296 Prof. dr. K. Collijs Deel J Toepassing van een palatumbumper bij edentate patiënten met parese of paralyse van het palatum molle 301 Prof. dr. W. Kalk, prof. dr. C. de Baat 14 Behandeling van de sterk geresorbeerde onder- en bovenkaak met implantaten 305 Dr. G.M. Raghoebar, dr. A.P. Slagter, prof. dr. P.J.W. Stoelinga, dr. R.A.C.A. Voorsmit, prof. dr. M.A.J. van Waas 15 Prognostische factoren voor een duurzaam resultaat van implantaatgedragen overkappingsprothesen 323 Prof. dr. I. Naert, prof. dr. D. van Steenberghe 16 Klinisch protocol vervaardiging volledige gebitsprothese 329 Prof. dr. W. Kalk Register 339
7 7 Woord vooraf Het is inmiddels ruim tien jaar geleden dat het studieboek De volledige gebitsprothese verscheen. Dit boek voldeed aan een behoefte en werd door veel tandartsen, tandtechnici en studenten gekocht. Reeds in 1994 werd door de toenmalige redacteuren het plan opgevat om het boek te actualiseren. Dit werd nodig geacht omdat, mede door de diversiteit van auteurs, het behandelprotocol voor de edentate patiënt niet duidelijk genoeg naar voren kwam in de diverse hoofdstukken. Daarnaast waren er zoveel ontwikkelingen, onder andere op het terrein van de orale implantologie, dat revisie en actualisatie op dit onderdeel gewenst waren. Door het plotselinge overlijden van de mederedacteur prof. dr. D. Slop kwam van deze plannen echter weinig terecht. Het heeft vervolgens een aantal jaren geduurd voordat door de huidige redacteuren, die destijds allen waren verbonden aan de opleiding van de Katholieke Universiteit te Nijmegen, de draad weer werd opgepakt met het maken van een blauwdruk voor een nieuwe en herziene uitgave. Het voordeel van de nieuwe samenstelling van de redactie was dat alle redacteuren dicht bij huis zaten en reeds vele jaren samenwerkten in dezelfde vakgroep. Bij de behandeling van de edentate patiënt werd door de redacteuren ook al jarenlang gewerkt met hetzelfde behandelprotocol, dat is gebaseerd op het uitgangspunt van voorspelbaar werken. Dit protocol werd zowel aan studenten alsook in het postacademisch onderwijs aan tandartsen en tandtechnici met veel succes onderwezen. Daarnaast werd veel klinisch onderzoek verricht naar de effectiviteit van dit behandelprotocol bij de edentate patiënt, al dan niet in relatie met het toepassen van orale implantaten. De inhoud van het nieuwe studieboek vormt dan ook een weerslag van jarenlange ervaring in klinisch onderwijs en protocollair werken gebaseerd op onderzoeksresultaten. Centraal in het boek staat steeds de vraag waarom?. Daarnaast wordt veel aandacht besteed aan de vraag hoe?. Dit laatste gebeurt onder andere door middel van een groot aantal afbeeldingen en tabellen. Ook in de herziene uitgave wordt ingegaan op de anatomie en de (patho)fysiologie bij de edentate patiënt (hoofdstukken 1 t/m 4). Het klinisch onderzoek en de diagnostische procedures die moeten leiden tot een voorspelbaar resultaat van behandeling worden beschreven in hoofdstuk 5A. In het daarop volgende onderdeel (hoofdstuk 5B) worden de huidige röntgenologische mogelijkheden voor aanvullend onderzoek bij de edentate patiënt uiteengezet. In hoofdstuk 6 wordt ingegaan op het belang van een voorbereidende behandeling en worden de indicaties voor en de uitvoering van de preprothetische chirurgie nader toegelicht. Uitgangspunten voor de behandeling van de edentate patiënt gebaseerd op een duidelijk klinisch protocol worden zowel in woord als in beeld weergegeven in de hoofdstukken 7 t/m 10. Nieuw is daarbij de aandacht voor het gebruik van stug alginaat, het belijnen van de voorlopige modellen en het afvormen van de individuele afdruklepel in plaats van het vroegere opbouwen met stent. Veranderende inzichten in de wijze waarop de randen van de prothese vorm dienen te krijgen, liggen hieraan ten grondslag. In de hoofdstukken 11 en 12 wordt aandacht besteed aan de nazorg op korte en lange termijn. In hoofdstuk 13 wordt informatie gegeven over allerlei bijzondere aspecten in relatie met de edentate patiënt. Het betreft onderwerpen die veelal niet in studieboeken aan de orde komen. Ten slotte wordt in hoofdstuk 14 uitgebreid aandacht besteed aan de huidige behandelingsmogelijkheden met behulp van implantaten en wordt in hoofdstuk 15 de prognose van dergelijke behandelingen aangegeven. Last but not least wordt in het laatste hoofdstuk 16 de volledige klinische behandeling in beeld gebracht aan de hand van het eerder beschreven protocol. De redactie hoopt dat deze vernieuwde en herziene uitgave zowel voor de tandarts(prothetist), de kaakchirurg, de tandtechnicus, de tandprotheticus alsook voor de tandheelkundige student een waardevolle bijdrage zal kunnen leveren aan een succesvolle behandeling van de edentate patiënt. Uiteraard wil zij tevens haar dank uitspreken aan een ieder die heeft bijgedragen aan het totstandkomen van dit standaardboek over de volledige gebitsprothese. Suggesties, aanbevelingen en kritische kanttekeningen worden op prijs gesteld. Ut prosit edentulis! Namens de redactie, Prof. dr. W. Kalk
8 9 De auteurs Kalk, prof. dr. W. Hoogleraar Orale Functieleer Voorzitter Disciplinegroep / Mondhygiëne Rijksuniversiteit Groningen Baat, prof. dr. C. de Afdeling Mondziekten, Kaakchirurgie en Bijzondere Academisch Ziekenhuis Rotterdam Collijs, prof. dr. dent. K. Eenheid Prothetische Uitneembare Prothetiek Vrije Universiteit Brussel Eijkman, prof. dr. M.A.J. Hoofd Afdeling Sociale en Voorlichtingskunde Academisch Centrum Amsterdam Gooda, S.A., B.D.S. M.Sc. Docent Radiologie Disciplinegroep /Mondhygiëne Rijksuniversiteit Groningen Koomen, prof. dr. H.A. de Emeritus Hoogleraar Prothetische Academisch Centrum /Vrije Universiteit Amsterdam Loon, dr. L.A.J. van Tandarts gnatholoog Afdeling Orale Functieleer Academisch Centrum Amsterdam Naert, prof. dr. dent. Hoofd afdeling Prothetische School voor, Mondziekten en Kaakchirurgie Katholieke Universiteit Leuven Netelenbos, dr. J.C. Internist Afdeling Endocrinologie Academisch Ziekenhuis Vrije Universiteit Amsterdam Os, dr. J.H. van Coördinator Onderwijs Volledige Prothese Sector Orale Functieleer Katholieke Universiteit Nijmegen Overvest-Eerdmans, drs. G.R. van Voormalig medewerker afdeling Bijzondere Rijnstate Ziekenhuis Arnhem Postema, drs. N. Chef de clinique Centrum voor Bijzondere Katholieke Universiteit Nijmegen Raghoebar, dr. G.M. Kliniek voor Mondziekten, Kaakchirurgie en Bijzondere Academisch Ziekenhuis Groningen Slagter, dr. A.P. Hoofd Centrum voor Bijzondere Katholieke Universiteit Nijmegen Slop, prof. dr. D. Voormalig hoofd Eenheid Prothetische Vrije Universiteit Brussel Steen, dr. W.H.A. Voormalig chef de clinique Bijzondere Vakgroep Mondziekten, Kaakchirurgie en Bijzondere Faculteit Geneeskunde Rijksuniversiteit Utrecht Steenberghe, prof. dr. D. van Hoofd Afdeling Parodontologie Faculteit Geneeskunde Katholieke Universiteit Leuven Steenks, dr. M.H. Vakgroep Mondziekten, Kaakchirurgie en Bijzondere Afdeling Gnathologie Universitair Medisch Centrum Utrecht
9 10 DE AUTEURS Stoelinga, prof. dr. P.J.W. Hoofd Afdeling Mond- en Kaakchirurgie Sint Radboudziekenhuis/Katholieke Universiteit Nijmegen Affiliate Professor University of Washington, Seattle, USA Vermeeren, dr. J.I.J.F. Kaakchirurg Afdeling Mondziekten en Kaakchirurgie Ignatius Ziekenhuis Breda Vissink, dr. A Afdeling Mondziekten, Kaakchirurgie en Bijzondere Academisch Ziekenhuis Groningen Voorsmit, dr. R.A.C.A Afdeling Mond- en Kaakchirurgie Academisch Ziekenhuis Nijmegen Waal, prof. dr. I. van der Hoofd Afdeling Mondziekten en Kaakchirurgie/Pathologie ACTA/VU Ziekenhuis Amsterdam Waas, prof. dr. M.A.J. van Afdeling Orale Functieleer Academisch Centrum /Vrije Universiteit Amsterdam Willigen, prof. dr. J.D. van Emeritus Hoogleraar Orale Fysiologie Faculteit der Medische Wetenschappen Rijksuniversiteit Groningen Zand, drs. G. van der Tandarts te Tilburg
Implantaten en prothetische constructies
Implantaten en prothetische constructies Implantaten en prothetische constructies Een inleiding voor mondhygiënisten Prof. dr. C. De Baat Prof. dr. G.M. Raghoebar W.F.M. Pelkmans-Tijs Bohn Stafleu van
Nadere informatieAtlas van de parodontale diagnostiek
Atlas van de parodontale diagnostiek Atlas van de parodontale diagnostiek Dr. Johan van Dijk Dr.FredSpijkervetendr.JanTromp Houten 2011 Ó 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle
Nadere informatiePsychosociale problemen
Psychosociale problemen Reeks Kinderen en Adolescenten. Problemen en risicosituaties Psychosociale problemen is het tweede deel van de tiendelige reeks Kinderen en Adolescenten - Problemen en risicosituaties.
Nadere informatieProf. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes. Evidence-based handelen bij lage rugpijn
Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Epidemiologie, preventie, diagnostiek,
Nadere informatieTandheelkundige zorg voor kinderen met een handicap
Tandheelkundige zorg voor kinderen met een handicap I De illustraties (omslag en binnenwerk) zijn gemaakt door leden van het Kunstproject Stichting Hendrik van Boeijen te Assen onder leiding van Jaap van
Nadere informatieMarike van der Schaaf Juultje Sommers. Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care
Marike van der Schaaf Juultje Sommers Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care Marike van der Schaaf Juultje Sommers Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care ISBN 978-90-368-0903-0
Nadere informatieNiet meer depressief
Niet meer depressief Dit boek, Niet meer depressief; Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor de
Nadere informatieHet Astma Formularium
Het Astma Formularium Het Astma Formularium een praktische leidraad dr. J.C.C.M. in t Veen dr. N.H. Chavannes Houten 2011 Ó 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatieNeem de regie over je depressie
Neem de regie over je depressie Dit boek, Neem de regie over je depressie. Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks
Nadere informatieBehandelingsstrategieën bij somatoforme stoornissen
Behandelingsstrategieën bij somatoforme stoornissen Behandelingsstrategieën bij somatoforme stoorrussen Onder redactie van Prof.dr. Ph. Spinhoven Dr. T.K. Bouman Prof. dr. C.A.L. Hoogduin CU RE & CARE
Nadere informatieVan je nachtmerries af
Van je nachtmerries af 2 van je nachtmerries af Dit boek, Van je nachtmerries af, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor
Nadere informatieOmgaan met lichamelijke klachten
Omgaan met lichamelijke klachten Dit Werkboek omgaan met lichamelijke klachten is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor de
Nadere informatieDe motorische ontwikkeling van de zuigeling
De motorische ontwikkeling van de zuigeling Variëren, selecteren, leren adapteren Mijna Hadders-Algra Tineke Dirks Bohn Stafleu Van Loghum De motorische ontwikkeling van de zuigeling Aan Aaltje, Douwe,
Nadere informatieDenken + Doen = Durven
1 Denken + Doen = Durven Werkboek voor jezelf Dit werkboek is van: Houten Bohn Stafleu van Loghum, 2008 2 Denken + Doen = Durven Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Denken + Doen = Durven, Werkboek voor
Nadere informatieDe meest gestelde vragen over: cholesterol
De meest gestelde vragen over: cholesterol De meest gestelde vragen over: cholesterol Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatieHypertensie en 24-uursbloeddrukmeting
Hypertensie en 24-uursbloeddrukmeting Hypertensie en 24-uursbloeddrukmeting Een toegevoegde waarde voor de praktijk F.T.J. BOEREBOOM, INTERNIST-NEFROLOOG D. TAVENIER, HUISARTS Houten 2010 2010 Bohn Stafleu
Nadere informatieDe partiële gebitsprothese
De partiële gebitsprothese De partiële gebitsprothese Onder redactie van: Prof. dr. N.H.J. Creugers Dr. D.J. Witter Prof. dr. C. de Baat Dr. H.M.A.M. Keltjens Houten 2012 Ó 2012 Bohn Stafleu van Loghum,
Nadere informatieESAT- Screening van ASS op jonge leeftijd
ESAT- Screening van ASS op jonge leeftijd ESAT- Screening van ASS op jonge leeftijd Praktische handleiding voor signalering, screening en diagnostiek prof. dr. J. Buitelaar drs. E. van Daalen dr. C. Dietz
Nadere informatiePsychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten
Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten Doorbreken van de cirkel van verdriet Psychosocial assistance for relatives of
Nadere informatieHet ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct
Het ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct Het ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct W.A. Dijk B.M.A. Munstra M. Munstra F. Zijlstra Houten 2010 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel
Nadere informatieLeerboek Atherotrombose
Leerboek Atherotrombose Leerboek Atherotrombose Prof. dr. J.W. Jukema Prof. dr. F.W.A. Verheugt Tweede, geheel herziene druk Eerste druk, 2004 Tweede, geheel herziene druk, 2008 Bohn Stafleu van Loghum,
Nadere informatieEen nieuwe heup of knie
Een nieuwe heup of knie Een nieuwe heup of knie Hoe wordt u weer lichamelijk en sportief actief? Martin Stevens Inge van den Akker-Scheek Jan Hamelink Inge Reininga Karen den Uyl-Verlinden Robert Wagenmakers
Nadere informatieDenken + Doen = Durven
1 Denken + Doen = Durven Werkboek voor ouders Houten Bohn Stafleu van Loghum, 2008 2 Denken + Doen = Durven Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Denken + Doen = Durven, Werkboek voor ouders, is onderdeel
Nadere informatieHet Reumatologie & Orthopedie Formularium
Het Reumatologie & Orthopedie Formularium Het Reumatologie & Orthopedie Formularium Een praktische leidraad Onder redactie van: Prof. dr. W.F. Lems Prof. dr. B.J. van Royen Met medewerking van: Dr. J.P.W.
Nadere informatiePersoonsgerichte zorg
Persoonsgerichte zorg C.J.M. van der Cingel J.S. Jukema Persoonsgerichte zorg Praktijken van goede zorg voor ouderen Houten 2014 ISBN 978-90-368-0448-6 DOI 10.1007/978-90-368-0449-3 ISBN 978-90-368-0449-3
Nadere informatieGroenengrijs. Jong en oud met elkaar in gesprek. Karen van Kordelaar. Astrid Vlak. Yolande Kuin. Gerben Westerhof
Groenengrijs Groenengrijs Jong en oud met elkaar in gesprek Karen van Kordelaar Astrid Vlak Yolande Kuin Gerben Westerhof Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van
Nadere informatieSociale psychologie en praktijkproblemen
Sociale psychologie en praktijkproblemen Sociale psychologie en praktijkproblemen van probleem naar oplossing prof. dr. A.P. Buunk dr. P. Veen tweede, herziene druk Bohn Stafleu Van Loghum Houten/Diegem
Nadere informatieImaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries
Imaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries Dit boek, Imaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Bij deze titel is tevens een werkboek
Nadere informatiedr. J.N. Keeman dr. B.C. Vrouenraets Kleine chirurgische ingrepen
dr. J.N. Keeman dr. B.C. Vrouenraets Kleine chirurgische ingrepen dr. J.N. Keeman dr. B.C. Vrouenraets Kleine chirurgische ingrepen Houten, 2016 Eerste druk, 1980 Zevende druk, eerste oplage, Uitgeverij
Nadere informatieDr. P.R.M. van Dijkman Mw. dr. M.E.L. Bartelink Drs. M. Rubens. Het cardiovasculair formularium
Dr. P.R.M. van Dijkman Mw. dr. M.E.L. Bartelink Drs. M. Rubens Het cardiovasculair formularium Onder redactie van: Dr. P.R.M. van Dijkman Mw. dr. M.E.L. Bartelink Drs. M. Rubens Het cardiovasculair formularium
Nadere informatieZakboek ziektegerelateerde ondervoeding bij volwassenen
Zakboek ziektegerelateerde ondervoeding bij volwassenen Zakboek ziektegerelateerde ondervoeding bij volwassenen Onder redactie van: G.A.E.G. van Asseldonk BSc J.J. van Duinen MSc M. Former-Boon R. van
Nadere informatieInformatorium voor Voeding en Diëtetiek
Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Onder redactie van: Majorie Former Gerdie van Asseldonk Jacqueline Drenth Jolanda van Duinen Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Supplement Voedings- en Dieetleer
Nadere informatieMinder angstig in sociale situaties
Minder angstig in sociale situaties Dit boek, Minder angstig in sociale situaties, Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in
Nadere informatieInformatorium voor Voeding en Diëtetiek
Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Majorie Former Gerdie van Asseldonk Jacqueline Drenth Jolanda van Duinen (Redactie) Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Dieetleer en Voedingsleer Supplement
Nadere informatieEerste hulp bij faalangst
Eerste hulp bij faalangst Eerste hulp bij faalangst Faalangsttraining voor jongeren van 10 tot 18 jaar drs. Petra Lahr drs. Daphne Rijkée Houten 2017 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatieVerwijtbaar (?) tandheelkundig handelen. Bundel van uitspraken en commentaren, gepubliceerd in het Nederlands Tandartsenblad in 2003 en 2004
Verwijtbaar (?) tandheelkundig handelen Bundel van uitspraken en commentaren, gepubliceerd in het Nederlands Tandartsenblad in 2003 en 2004 Verwijtbaar (?) tandheelkundig handelen Bundel van uitspraken
Nadere informatie36 zieke kinderen. Een werkboek met patiëntenproblemen voor co-assistenten en basisartsen
36 zieke kinderen 36 zieke kinderen Een werkboek met patiëntenproblemen voor co-assistenten en basisartsen Guus de Jonge, emeritus hoogleraar kindergeneeskunde Arwen Sprij, kinderarts Derde, geheel herziene
Nadere informatieHet Urologie Formularium
Het Urologie Formularium Het Urologie Formularium Een praktische leidraad Onder redactie van: Dr. A.S. Glas Dr. J.P.M. Sedelaar P. van de Woestijne Met medewerking van: Dr. F.C.H. d Ancona, Dr. M. Barendrecht,
Nadere informatieWie heeft de regie? Kwaliteit van bestaan in de praktijk. John Sijnke
Wie heeft de regie? Wie heeft de regie? Kwaliteit van bestaan in de praktijk John Sijnke Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij 2009 Alle rechten
Nadere informatieLeven met een winterdepressie
Leven met een winterdepressie Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag
Nadere informatieIn gesprek met de palliatieve patiënt
In gesprek met de palliatieve patiënt In gesprek met de palliatieve patiënt Anne-Mei The Cilia Linssen Bohn Stafleu van Loghum Houten ª 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle
Nadere informatieVoorkoming van medische accidenten
Voorkoming van medische accidenten Het Europese Medisch Risico Registrerend Historie-systeem Prof. dr. L. Abraham-Inpijn DERDE, ONGEWIJZIGDE DRUK BOHN STAFLEU VAN LOGHUM, HOUTEN Eerste druk, Elsevier/Bunge,
Nadere informatieHet ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct. Onder redactie van W.A. Dijk B.M.A. Munstra M. Munstra F. Zijlstra
Het ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct Onder redactie van W.A. Dijk B.M.A. Munstra M. Munstra F. Zijlstra Het ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct Het ecg en het angiogram bij een
Nadere informatieHandleiding Gezinsvragenlijst (GVL)
Handleiding Gezinsvragenlijst (GVL) Handleiding Gezinsvragenlijst (GVL) Prof. dr. J.D. van der Ploeg Prof. dr. E.M. Scholte Bohn Stafleu van Loghum Houten, 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel
Nadere informatieKerncompetenties fysiotherapeuten in ontwikkeling
Kerncompetenties fysiotherapeuten in ontwikkeling Kerncompetenties fysiotherapeuten in ontwikkeling Pieternel Dijkstra en Remco Coppoolse Houten 2011 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatieCognitieve therapie bij sociale angst
Cognitieve therapie bij sociale angst Dit boek, Cognitieve therapie bij sociale angst, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Bij deze titel is tevens het werkboek voor cliënten te bestellen:
Nadere informatieStoppen met roken Cursus
Stoppen met roken Stoppen met roken Cursus F.A. Willemsen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave
Nadere informatiedermatovenereologie voor de eerste lijn
dermatovenereologie voor de eerste lijn Dermatovenereologie voor de eerste lijn J.H. Sillevis Smitt J.J.E. van Everdingen Th.M. Starink M. de Haan. Boer zevende, geheel herziene druk Bohn Stafleu Van Loghum
Nadere informatieOrthopedische casuïstiek
Orthopedische casuïstiek Orthopedische casuïstiek Onderzoek en behandeling van anterieure kniepijn Redactie: Dos Winkel Met bijdragen van: Patty Joldersma Marc Martens Pat Wyffels Houten 2010 Ó 2010 Bohn
Nadere informatieAngststoornissen en hypochondrie
Angststoornissen en hypochondrie Angststoornissen en hypochondrie Diagnostiek en behandeling P.M.G. Emmelkamp T.K. Bouman S. Visser Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel
Nadere informatieGedragsproblemen bij kinderen
Gedragsproblemen bij kinderen Reeks Praktische Kindergeneeskunde Redactie: V.R. Drexhage, kinderarts L.W.E. van Heurn, kinderchirurg C.M.F. Kneepkens, kinderarts R. Pieterse, kinderarts E. van Rijswijk,
Nadere informatieEen patiënt met stress en burnout
Een patiënt met stress en burnout Een patiënt met stress en burnout in de huisartspraktijk Bart Verkuil Arnold van Emmerik Roelf Holtrop Houten 2010 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatieMensen met een (zeer) ernstige verstandelijke handicap
Mensen met een (zeer) ernstige verstandelijke handicap Werken in sph Redactie: Dick de Bie Marijke van Bommel Mathieu Heemelaar Raymond Kloppenburg Mensen met een (zeer) ernstige verstandelijke handicap
Nadere informatie8FSLDBIJFS /[EPMJMGEXMIRMZIEY
Medicijnen Werkcahier Kwalificatieniveau Geerard Siereveld Cees van Stipdonk Johan van t Wout Skillslab-serie voor verpleegkundige en verzorgende beroepsvaardigheden Houten 2008 2008 Bohn Stafleu van
Nadere informatieZorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders
Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders MIJN BSL Aan ieder exemplaar van Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders Werkboek voor deelnemers is een unieke
Nadere informatieZorg om mensen met dementie
Zorg om mensen met dementie Voor Ries en Myrthe Zorg om mensen met dementie Een handleiding voor verzorgenden Bère Miesen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer
Nadere informatie[UNAWARENESS VOOR ] HYPOGLYKEMIE
[UNAWARENESS VOOR ] HYPOGLYKEMIE Dr.Th.F. Veneman [ UNAWARENESS VOOR] HYPOGLYKEMIE Bohn Stafleu van Loghum Houten 2012 2012 Bohn Stafleu van Loghum, Houten, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatieOrale implantaten in de algemene praktijk
Orale implantaten in de algemene praktijk Orale implantaten in de algemene praktijk onder redactie van Prof. em. dr. D. van Steenberghe Prof. dr. I.E. Naert Prof. dr. G.M. Raghoebar Dr.A.P.Slagter Bohn
Nadere informatiePatiënt en recht in de apotheek
Patiënt en recht in de apotheek Patiënt en recht in de apotheek mr Jurriane A. Rendering Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten
Nadere informatieONDERSTEUNEND COMMUNICEREN BIJ DEMENTIE
ONDERSTEUNEND COMMUNICEREN BIJ DEMENTIE ISBN 978-90-368-1699-1 ISBN 978-90-368-1700-4 (ebook) 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave
Nadere informatieOnderzoek en behandeling van de hand het polsgewricht
Onderzoek en behandeling van de hand het polsgewricht Orthopedische casuïstiek Onderzoek en behandeling van de hand het polsgewricht Redactie: Koos van Nugteren Dos Winkel Met bijdragen van: Frederik Verstreken
Nadere informatieSupervisie in onderwijs en ontwikkeling
Supervisie in onderwijs en ontwikkeling Supervisie in onderwijs en ontwikkeling Delen en helen Onder redactie van: Sijtze de Roos Auteurs: Heleen Bakker Hans Borst Corine Havelaar-Bakker Sijtze de Roos
Nadere informatieDoen en blijven doen
Doen en blijven doen Doen en blijven doen Voorlichting en compliancebevordering door paramedici Marieke van der Burgt en Frank Verhulst Vierde, herziene druk Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009
Nadere informatieWat elke professional over verslavingspreventie moet weten
Wat elke professional over verslavingspreventie moet weten Rob Bovens Leontien Hommels Lex Lemmers Wat elke professional over verslavingspreventie moet weten Houten 2013 ISBN 978-90-313-9990-1 Bohn Stafleu
Nadere informatieDenkbeelden over kleinschalig wonen voor mensen met dementie
Denkbeelden over kleinschalig wonen voor mensen met dementie Denkbeelden over kleinschalig wonen voor mensen met dementie Hugo van Waarde (red.) Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu
Nadere informatieHandleiding bij Beter beginnen
Handleiding bij Beter beginnen Handleiding bij Beter beginnen Trudy Mooren en Maartje Schoorl Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle
Nadere informatieCasusboek palliatieve zorg
Casusboek palliatieve zorg Casusboek palliatieve zorg ONDER REDACTIE VAN M.H.J. VAN DEN BEUKEN-VAN EVERDINGEN M.L.E. JANSSEN-JONGEN Houten 2010 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Nadere informatieVoeding bij diabetes mellitus. Dieetbegeleiding van Turkse, Marokkaanse en Hindostaanse bevolkingsgroepen
Voeding bij diabetes mellitus Dieetbegeleiding van Turkse, Marokkaanse en Hindostaanse bevolkingsgroepen Voeding bij diabetes mellitus Dieetbegeleiding van Turkse, Marokkaanse en Hindostaanse bevolkingsgroepen
Nadere informatieLeidraad Diabetes mellitus type 2 glucoseregulatie
Leidraad Diabetes mellitus type 2 glucoseregulatie Leidraad Diabetes mellitus type 2 glucoseregulatie Onder redactie van: Dr. A.G. Lieverse internist-vasculair geneeskundige Maxima Medisch Centrum, Eindhoven
Nadere informatieWerkboek klinische schematherapie
Werkboek klinische schematherapie Werkboek klinische schematherapie Redactie: Eelco Muste Anoek Weertman Anne-Marie Claassen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel
Nadere informatieInformatorium voor Voeding en Diëtetiek
Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Majorie Former Gerdie van Asseldonk Jacqueline Drenth Jolanda van Duinen (Redactie) Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Dieetleer en Voedingsleer Supplement
Nadere informatieHandboek schematherapie
Handboek schematherapie Handboek schematherapie Theorie, praktijk en onderzoek Onder redactie van Michiel van Vreeswijk Jenny Broersen Marjon Nadort Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu
Nadere informatieHet Neurologie Formularium
Het Neurologie Formularium Het Neurologie Formularium een praktische leidraad Onder redactie van Prof. Dr. P.J.E. Bindels Prof. Dr. M. Vermeulen Met medewerking van Dr. N. van Alfen, Dr. D. van de Beek,
Nadere informatieInterpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep
Interpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep Interpersoonlijke psychotherapie in een ambulante groep Een behandelprotocol voor depressie Dina Snippe Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Bohn
Nadere informatiegroep Computerprogramma woordenschat
Taal actief G e b r u i k e r si n st r u c t i e C o m pu te rpro gra m m a w o o rde n s c ha t 214088_OM.indd 1 gro ep 6 22-06-2009 12:22:50 telefoon: 073-628 87 22 e-mail: helpdesk.bao@malmberg.nl
Nadere informatieVoeding, uitscheiding en diagnostiek
Voeding, uitscheiding en diagnostiek Werkcahier Kwalificatieniveau Geerard Siereveld Cees van Stipdonk Johan van t Wout Skillslab-serie voor verpleegkundige en verzorgende beroepsvaardigheden Houten 2008
Nadere informatieHelp me even herinneren
Help me even herinneren Deze uitgave is tot stand gekomen met medewerking van Stichting Alzheimer Nederland en met financiële steun van de Stichting Centraal Fonds RVVZ en het Roomsch Catholyck Oude Armen
Nadere informatieNicolien van Halem Inge Müller. Handboek studievaardigheden voor het hbo
Nicolien van Halem Inge Müller Handboek studievaardigheden voor het hbo Toegang tot de website Op deze website vindt u het ondersteunend materiaal behorende bij Handboek studievaardigheden voor het hbo.
Nadere informatieWaar hij of hem staat, kan ook zij of haar worden gelezen. ISBN NUR 870
2008 Bohn Stafleu van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of
Nadere informatieMotivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen
Motivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen Motivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen Redactie: Arno van Dam en Niels Mulder Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum,
Nadere informatieStotteren. Handboek Stem, Spraak en Taalpathologie 17
Stotteren Stotteren Handboek Stem, Spraak en Taalpathologie 17 Houten 2014 Ó 2014 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd,
Nadere informatieLeven met chronische hoofdpijn
Leven met chronische hoofdpijn Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag
Nadere informatieLeven met een fobie. Jac Hoevenaars
Leven met een fobie Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met
Nadere informatieLeven met een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis
Leven met een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook
Nadere informatiePerceptie van spraak
Perceptie van spraak Perceptie van spraak Handboek Stem, Spraak en Taalpathologie 8 Houten 2014 Ó 2014 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave
Nadere informatieDe meest gestelde vragen over: reumatologie
De meest gestelde vragen over: reumatologie De meest gestelde vragen over: reumatologie Bohn Stafleu van Loghum Houten, 2010 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten
Nadere informatieLeven met een dwangstoornis
Leven met een dwangstoornis Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe
Nadere informatieIn gesprek met de palliatieve patiënt
In gesprek met de palliatieve patiënt In gesprek met de palliatieve patiënt Anne-Mei The Cilia Linssen Bohn Stafleu van Loghum Houten ª 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle
Nadere informatieGroepsprocessen. Overleggen en uitvoeren in teams. Gert Alblas
Groepsprocessen Groepsprocessen Overleggen en uitvoeren in teams Gert Alblas Bohn Stafleu Van Loghum Houten/Diegem 1997 1997 Bohn Stafleu Van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave
Nadere informatieBasiskennis schei- en natuurkunde
Basiskennis schei- en natuurkunde Basiskennis schei- en natuurkunde M. Zwamborn Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatieSamen terug naar vroeger Activiteiten met ouderen
Samen terug naar vroeger In deze serie zijn verschenen: Met de seizoenen mee isbn 978 90 313 8337 5 Feesten en feestdagen vieren isbn 978 90 313 8367 2 Samen terug naar vroeger isbn 978 90 313 8868 4 Spel
Nadere informatieDoorbreek je depressie
Doorbreek je depressie Doorbreek je depressie Werkboek voor de cliënt Drs. P.J. Molenaar Drs. F.J. Don Prof. dr. J. van den Bout Drs. F. Sterk Prof. dr. J. Dekker Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó
Nadere informatieDe meest gestelde vragen over: diabetes mellitus
De meest gestelde vragen over: diabetes mellitus De meest gestelde vragen over: diabetes mellitus Bohn Stafleu van Loghum Houten 2010 2010 Bohn Stafleu van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets
Nadere informatieInformatorium voor voeding en diëtetiek
Informatorium voor voeding en diëtetiek Majorie Former Gerdie van Asseldonk Jolanda van Duinen Jacqueline Drenth (Redactie) Informatorium voor voeding en diëtetiek Supplement 89 - april 2015 Houten 2015
Nadere informatieVerstrekking en vergoeding
Verstrekking en vergoeding Verstrekking en vergoeding Han van Hagen Swen Kuipers Carlo Schneider Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle
Nadere informatieBewaken vitale functies en verlenen van eerste hulp
Bewaken vitale functies en verlenen van eerste hulp Werkcahier Kwalificatieniveau Verpleegtechnisch handelen deel 4: Geerard Siereveld Cees van Stipdonk Johan van t Wout Skillslab-serie voor verpleegkundige
Nadere informatieETEN EN DRINKEN BIJ DEMENTIE. Jeroen Wapenaar Lisette de Groot
ETEN EN DRINKEN BIJ DEMENTIE Jeroen Wapenaar Lisette de Groot Eerste druk, Reed Business, Amsterdam 2013 Tweede (ongewijzigde) druk, Bohn Stafleu van Loghum, Houten 2016 ISBN 978-90-368-1557-4 DOI 10.1007/978-90-368-1558-1
Nadere informatiedr. Boudewijn Gunning, dr. Frans Leijten [red.] basisboek
Epilepsie dr. Boudewijn Gunning, dr. Frans Leijten [red.] basisboek ISBN 978-90-368-2057-8 ISBN 978-90-368-2058-5 (ebook) DOI 10.1007/978-90-368-2058-5 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Nadere informatieWerkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen
Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen hoort bij de handleiding Integrale
Nadere informatieZorg voor mensen met een verstandelijke beperking
Zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Maja van Trigt Werkredactie: Zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Inleiding en ziektebeelden Maja van Trigt Zeist Werkredactie: Amsterdam
Nadere informatie