In 2012 werden door de NMV 19 excursies georganiseerd. Daarnaast bleken er 4 NMVexcursies,

Transcriptie

1 DE NMV-EXCURSIES IN 2012 Onder redactie van Anneke van der Putte Brederostraat 9, 6531 CA Nijmegen Met medewerking van de excursieleiders Putte, A. van der (ed.), The NMV excursions in Coolia 57(1): Impressions are given of the excursions organized by the Dutch Mycological Society in The stories, by the excursion leaders, provide the salient details of their excursions, and the most interesting finds are mentioned and illustrated. In 2012 werden door de NMV 19 excursies georganiseerd. Daarnaast bleken er 4 NMVexcursies, die opgegeven waren door de werkgroep Zuid-Holland, abusievelijk niet op de NMV-agenda terecht te zijn gekomen. Bovendien werden er vier NEM-excursies gehouden voor beginnende tellers, waarbij speciale aandacht is voor de paddenstoelen die in het Meetnet zijn opgenomen. In totaal waren er dus 27 excursies. Waarschijnlijk voor het eerst zijn er dit jaar géén excursies afgelast vanwege droogte of anderszins - dat is de ware mentaliteit! - en is van alle excursies een verslagje binnengekomen. Het gemiddelde aantal deelnemers aan de excursies was 10; het gemiddelde aantal gevonden taxa bedroeg 84 (zie het overzicht aan het eind van dit artikel). Daarbij drukken, net als in de voorgaande jaren, de cijfers van de voorjaarsexcursies de totalen, zowel wat betreft het aantal deelnemers als het aantal vondsten. De NEM-excursie-vondsten zijn voor het gemiddelde niet meegenomen, vanwege de afwijkende doelstelling van de excursies. De excursie met het grootste aantal vondsten (238) was die in de omgeving van Zutphen op 13 oktober. Die met de meeste deelnemers (24) was de excursie naar het Zwanewater bij Callantsoog op 10 november. 7 april: Meinweg (Peter Eenshuistra) Na een droge periode bezochten 5 personen de Meinweg. De thuisblijvers hebben veel gemist, want de broekbossen langs de Rode Beek blijven door kwelinvloeden altijd vochtig. Na enkele uren zoeken waren alle meegebrachte doosjes rijkelijk gevuld. De determinaties thuis leverden uiteindelijk 83 soorten op, waaronder veel zeldzame korstjes, ascomyceten en slijmzwammen. Het Beekmijtertje (Mitrula paludosa) was talrijk te vinden op rottende bladen en takjes in ondiepe ijzerhoudende kwelstroompjes. In een oud perceel met sparren werden de Sparrentrilzwam (Exidia pythia) en de Sparrenkorstzwam (Amylostereum chailletii) ontdekt. Op het zeer algemene korstmos Gewone poederkorst (Lepraria incana), op een Berk, vond Marjo Dam het Verdwaald meniezwammetje (Paranectria oropensis). Een nog niet in de standaardlijst opgenomen korstje betrof Skeletocutis vulgaris (met dank aan Eduard Osieck). Rottende gageltakjes en gagelkatjes werden intensief afgezocht door Stip Helleman. Dit leverde vier soorten op: Cryptodiscus rhopaloides, Endoxyla cirrhosa, Wit waterkelkje (Hyaloscypha albohyalina var. spiralis) en Zwermwaterkelkje (Unguicularia millepunctata). Op een oude Linde vond Nico Dam het Schijftrilkorstje (Achroomyces disciformis). De Kussenvormige kogelzwam (Camarops polysperma) groeide op aangetast elzenhout. Zes Harskorstjes (Hyphoderma spec.) prijken op de lijst, waaronder het Verborgen harskorstje (H. cryptocallymon), het Langsporig harskorstje (H. medioburiense), H. cremeoalbum en 7 NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:13

2 Figuur 1. Slanke voorjaarssatijnzwam (Entoloma aprile). (Foto: Huib de Kam) het Blozend harskorstje (H. roseocremeum). Ook werden vier Tandjeszwammen (Hyphodontia spec.) ontdekt. 21 april: Woldstrand (Atte van den Berg) Drie excursiegangers, die de afgesproken vertrekplaats niet konden vinden, stonden tevergeefs langs de route naar parkeerterrein De Banken te wachten in de hoop dat de excursieleider ze zou opmerken. Helaas was die erg vroeg en stond al geruime tijd verderop, op de afgesproken plaats. Ook te wachten dus. Uiteindelijk kwam het goed en arriveerde iedereen toch op het Woldstrand bij de rest van de deelnemers. Door de droogte van de voorafgaande weken leek het strand zelf niet zo geschikt en besloten we vooral de bosschages langs de dijk te onderzoeken. Onder de opslag van Iep werd een flink aantal exemplaren van de Slanke voorjaarssatijnzwam (Entoloma aprile) gevonden. Even verder in het struweel een drietal grote exemplaren van de Gewone morielje (Morchella esculenta). Op 28 april in hetzelfde stuk ook nog de Bokaalkluifzwam (Helvella acetabulum). Dit waren de krenten uit de pap, met daarna op 28 april ook nog de Sleedoornsatijnzwam (Entoloma sepium). De Voorjaarspronkridder (Calocybe gambosa) stond er in heksenkringen van meer dan 100 exemplaren. In totaal 20 soorten. 28 april: Het Geestmerambacht (Martijn Oud) Ondanks de temperatuur van 8 graden Celsius en de regen, die bij tijd en wijle met bakken tegelijk naar beneden viel, waren er 8 enthousiastelingen te begroeten op de afgesproken plaats van vertrek! Er stonden zowaar weer Vingerhoedjes (Verpa conica, RL Bedreigd) onder één meidoorn. Vorig jaar werd deze soort met z n onbestendige reputatie hier niet gevonden vanwege de toen heersende droogte, terwijl hij het jaar daarvoor onder vele Meidoorns kon worden gezien! Figuur 2. Vingerhoedje (Verpa conica). (Foto: Martijn Oud) 8 NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:18

3 Figuur 3. Bokaalkluifzwammen (Helvella acetabulum). (Foto: Martijn Oud) De Kapjesmorieljes (Morchella semilibera, RL: Kwetsbaar) en de Sleedoornsatijnzwammen (Entoloma sepium, RL: Bedreigd) stonden er meer dan ooit; de Sleedoornsatijnzwam zelfs meer dan de algemener geachte Harde voorjaarssatijnzwam (Entoloma clypeatum). Aangekomen op het dijkje van de Kleimeer troffen we langs een rij populieren een groot aantal puntgave, fotogenieke Nonnekapkluifzwammen (Helvella spadicea, RL: Bedreigd). En hoewel de regen nog steeds met bakken tegelijk naar beneden kwam, was de animo zo groot dat we ze begonnen te tellen. Omdat er tijdens het tellen telkens doorheen werd gekletst, moest er telkens overnieuw worden geteld... Uiteindelijk schatten we het totaal op zeker honderd exemplaren, voor deze locatie een record! Op de terugweg vonden we nog een mooie groep Bokaalkluifzwammen (Helvella acetabulum). Hier stond iedereen verbaasd over, omdat deze kluifzwam in onze regio slechts schaars voorkomt. Uiteindelijk konden er een kleine 40 soorten worden genoteerd, wat, gelet op de extreme weersomstandigheden, niet onverdienstelijk kan worden genoemd. 5 mei: Staartjeswaard, Beuningen (Nico en Marjo Dam) Voorjaar in de ooibossen langs de Waal, dat wordt in ieder geval een groene excursie. En dat werd het: manshoge brandnetels en klissen in open wilgenbos. Nu klinkt dat misschien wat erger dan het was; van die brandnetels heb je niet heel veel last, en ze houden de bodem hopelijk een beetje vochtig. De hoop was op dat laatste gevestigd (alweer een droog voorjaar), en zo af en toe kwam dat ook wel uit. Met negen deelnemers bij een graad of 10 vonden we deze dag 51 soorten, grotendeels klein grut op allerlei dode stengels, dood hout en af en toe mest. Je komt dan wel allerlei soorten tegen die vast niet zo zeldzaam zijn, maar waarvan het verspreidingskaartje toch een merkwaardig beeld geeft. Bijvoorbeeld de reus Leptospora rubella, nauwelijks een millimeter groot, die voornamelijk in het Rijnmondgebied en de westelijke helft van Noord-Brabant lijkt te groeien (zie verspreidingsatlas.nl). Toch nodigt de Staartjeswaard uit voor meer bezoek. Het is vrij toegankelijk, ook buiten de paden, en biedt naast ooibos ook extensief begraasd grasland en meidoornstruweel. 12 mei: Aamsveen (Marian Jagers) Aamsveen is een uitgestrekt en grensoverschrijdend hoogveengebied ten zuiden van Enschede (Twente). Figuur 4. Leptospora rubella. (Foto: Nico Dam) 9 NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:20

4 Figuur 5. Breedsporige wimperzwam (Scutellinia superba) (Foto: Jisk Holleman) We bezochten er een deel van een terrein dat normaal voor publiek is gesloten. Op houtsnippers bij de parkeerplaats vonden we al gelijk de eerste paddenstoelen, onder andere het Ruitsporig kaalkopje (Psilocybe phyllogena, nu Deconica phyllogena). Spoedig na het verlaten van de parkeerplaats baanden we ons een weg door het bos. Niet alleen konden daar diverse houtzwammen worden genoteerd, maar ook enkele vroege, algemeen voorkomende plaatjeszwammen en een paar, ook algemeen voorkomende, slijmzwammen. Bij een groep Vuilbomen werd gestopt. Er groeide een trilzwam op, Exidiopsis griseobrunnea, die het uiterlijk heeft van een resupinate korstzwam. Deze als zeer zeldzaam te boek staande soort blijkt inmiddels in Twente niet zo zeldzaam te zijn. De excursie vormde een mooie gelegenheid om deze onopvallende soort eens extra onder de aandacht te brengen. De aan de rand van het veen gelegen graslanden waren nog behoorlijk drassig, maar gelukkig hadden we laarzen aan. Er groeiden veenpaddenstoelen als Vlokkig veenmosklokje (Galerina paludosa), Kaal veenmosklokje (Galerina tybiicystis), Veenmosgrauwkop (Tephrocybe palustris) en Halmkaalkopje (Psilocybe inquilina); een paar andere vondsten bleven onbenoemd. De kern van het Aamsveen is woeste grond, gevaarlijk en onbegaanbaar. In de zomer van 2011 heeft er een grote brand gewoed. We zochten langs de rand naar brandplekpaddenstoelen. De enige twee soorten die we vonden, waren een eenzame Brandplekinktzwam (Coprinus angulatus) en het Levermostrechtertje (Omphalina marchantiae). De kleurrijkste soort van deze dag was een in kleine groepjes groeiend, harig rood schijfje op het pad. Met wat geduld omdat het materiaal thuis nog moest rijpen en met hulp van Henk Huijser bleek er een naam aan gegeven te kunnen worden. Het was de Breedsporige wimperzwam, Scutellinia superba ss Le Gal. De excursie leverde 56 soorten op. 2 juni: Boshuizerbergen bij Venray (Stip Helleman) Het was een warme droge dag (zoals al zo vele ervoor), waarop 3 mycologen en een dwaalgast er op uit trokken. Eerst werd een terrein op zandverstuivingen met voornamelijk Jeneverbes en Eik bezocht, waar toch nog door de variatie in het terrein 44 soorten werden gevonden. Daarna was het in Figuur 6. Calycina sphagnisedus. (Foto s Stip Helleman) 10 NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:22

5 marstempo een halve kilometer verder lopen om bij een klein terreintje te komen dat een plas omsloot met Gagel, Vuilboom en Sphagnum. Dit terrein, hoewel vochtiger, leverde minder soorten op. Slechts 17 soorten werden hier gevonden, maar wel was er in grote getale Exidiopsis griseobrunnea aanwezig, waarover hiervoor en in een eerdere Coolia geschreven is door Marian Jagers. En altijd interessant zijn de soorten die weer niet te determineren zijn, in dit geval een Helotiale soort die parasitair op Sphagnum groeide en die het meeste leek op Svrček s beschrijving van Hymenoscyphus sphagnisedus. Maar tot nu toe heeft het opsturen naar Finland voor DNA onderzoek helaas nog niets opgeleverd. 23 juni: Millingerwaard, Roestexcursie (Aad Termorshuizen) Op deze roestexcursie waren we bij prachtig weer in de mooie Ooijpolder met z n 5 en, waaronder twee Floronmensen (Erik Slootweg en Matthijs Courbois) die roesten en branden er bij doen. Die Floronmensen erbij zijn reuze handig, zeker als planten door toedoen van een aantasting niet bloeien. Grappig is Figuur 7. Roesten zoeken in de Ooijpolder. (Foto: Charlotte dat we beide roest- Swertz) soorten die op Gewone smeerwortel aangetroffen kunnen worden, ontdekten: zowel de tamelijk algemene Smeerwortelroest (Melampsorella symphyti), die de gehele bladonderzijde oranje kleurt, als de Bruine roest (Puccinia recondita), die in het spermogonium/aeciumstadium nogal zeldzaam is, en ook zeker op Gewone smeerwortel maar zelden aangetroffen wordt. Opmerkelijk is dat Bruine roest niet op grassen werd aangetroffen, maar wel zagen we Kroonroest (Puccinia coronata) op Engels raaigras, Grote vossenstaart, Frans raaigras en Fioringras, Streeproest (Puccinia striiformis) op Veldbeemdgras, Duinrietroest (Puccinia pygmaea) op Duinriet en Dwergroest (Puccinia hordei) op Kruipertje. Op wolfsmelksoorten komt een hele batterij roestsoorten voor; over de soortafbakeningen zal het laatste woord nog wel niet gezegd zijn. Hoe dan ook, een mooie roestaantasting op Heksenmelk (Euphorbia esula) liet zich gedwee determineren als Wolfsmelk-wikkeroest (Uromyces fischeri-eduardi) op basis van de door de aantasting misvormde spruit en de alleen aan de onderzijde van de bladen aanwezige aecia; voor zover bekend de eerste keer dat deze in Nederland van deze plantensoort gerapporteerd is. 11 NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:24

6 Massaal zagen we op Zeepkruid door Meeldraadbrand (Microbotryum violaceum) in zwarte sporenhoopjes effectief gemetamorfoseerde meeldraden. Uiteraard kwamen we zeer algemene roesten tegen: Winderoest (Puccinia convolvuli) op Haagwinde en de heerlijk geurende Akkerdistelroest (Puccinia punctiformis) op Akkerdistel. Verder Tweecellige veldzuringroest (Puccinia acetosae) op Geoorde zuring (een algemene roest, maar voor zover bekend de eerste vondst op deze plantensoort in Nederland) en Ooievaarsbek-veenwortelroest (Puccinia polygoni-amphibii) op Veenwortel. Voor het eerst werd Ribzaadroest (Puccinia chaerophylli) op Knolribzaad gevonden, een plantensoort die in Nederland vooral beperkt is tot de uiterwaarden van de grote rivieren. Een enkele paddenstoel hebben we gescoord: Grasleemhoed (Agrocybe pediades), Spitse vlekplaat (Panaeolus acuminatus) en Schubbige oesterzwam (Pleurotus dryinus). Wie heeft meegeteld, constateert dat we 17 soorten hebben gevonden, waarvan 13 roestsoorten, en van de roesten hebben we er 3 gevonden op een voor Nederland nieuwe waardplant. Voorwaar een goed resultaat! Je vraagt je wel eens af wat we allemaal van roesten zouden weten als ze met grotere intensiteit zouden worden bestudeerd. En P.S.: het gebak in de beroemde Millinger Theetuin smaakt verrukkelijk! 28 juli: Botshol (Hanneke den Held) De excursies per boot in moerasgebieden worden langzamerhand een traditie waaraan een trouwe kern mycologen met veel plezier aan deelneemt. Deze keer dus Botshol, een schilderachtig, niet al te groot plassen- en moerasgebied ten zuiden van Amsterdam. We werden met z n elven rondgevaren en -geleid door de boswachter van Natuurmonumenten, Jurjen Annen, die ons de mooiste plekken liet zien en die benieuwd was wat we zouden vinden. En dat viel niet tegen. We vonden zo n 70 soorten, helemaal niet gek voor deze nogal droge zomer. Toppers waren vooral kleine paddenstoeltjes zoals de asco Gibberella pulicaris (op galigaan), de hypomyceet Gibbellula pulchra (op dode spin), twee slijmzwammen, Lilaroze kalknetje (Badhamia lilacina) en Stekelsporig pluimkussentje (Symphytocarpus trechispora), vermoedelijk niet heel zeldzaam in laagveenmoeras, en het Knophaarschelpje (Cellypha goldbachii). Op galigaan vonden we ook nog het Hakig vlieskelkje (Hymenoscyphus menthae). De boswachter had nog nooit een groep gezien die zo enthousiast de galigaan-zomen indook... galigaan is namelijk wel zeldzaam, maar tegelijkertijd ook een manshoge bies met bladen scherp als broodmessen! In het veenmosrietland prijkte het Vlokkig veenmosklokje (Galerina paludosa) en ook G. hybrida, dat ik voorlopig maar het Vergeten of Miskend veenmosklokje noem, naast vuurzwammetjes als het Veenmosvuurzwammetje (Hygrocybe coccineocrenata). In het Grote Kooibos, een voormalige eendenkooi, stonden op elzenproppen en -takken Knoppergalmycena (Mycena cecidiophila), Elzenvlag (Taphrina amentorum) en Elzenstromakelkje (Rutstroemia Figuur 8. Hakig vlieskelkje (Hymenoscyphus menthae). (Foto: Marc Schmitz) 12 NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:24

7 conformata). De Knoppergalmycena wordt door sommigen gezien als synoniem met Mycena rhenana, die op zomereik groeit. Op de grond stond hier de Fijnschubbige elzenzompzwam (Alnicola subconspersa). De Kleine elzengordijnzwam (Cortinarius bibulus) vonden we in een ander, wat zuurder moerasbos met veel berk. Hier stond ook het al genoemde Lilaroze kalknetje, op veenmos. In 2009 werd deze slijmzwam ook in een Nieuwkoops veenmosrietland gevonden; dit zijn de enige twee recente vindplaatsen in het binnenland. We hebben de boot dus niet gemist met deze excursie! 1 september: Balijbos Zoetermeer (Sinie de Jonge) Het Balijbos maakt deel uit van de Groen-Blauw Slinger, die de groengebieden in de regio van Zoetermeer met elkaar verbindt. Het bos is aangelegd met beuken, eiken, essen en elzen en gaat er steeds meer als een natuurlijk bos uitzien. Het vindt zijn oorsprong in de Floriade van De Balij is 380 hectare groot. De kern van het gebied is een natuurbos van 80 hectare. De andere 300 hectaren hebben een drieledige functie: houtproductie, natuur en recreatie. Het Balijbos is een bos in opkomst; reden voor de paddenstoelenwerkgroep Zoetermeer om dit rijke paddenstoelengebied eens te gaan inventariseren. Deze geweldige dag werd bezocht door 8 enthousiaste paddenstoelliefhebbers. En die struikelden over de Beukwortelzwammen (Xerula radiata) en snoven de sporen van de vele Aardappelbovisten (Scleroderma). De meest opmerkelijke vondsten waren de Pronkhertenzwam (Pluteus umbrosus), Teer kleefhoedje (Bolbitius pluteoides), Olijfkleurig matkopje (Simocybe centunculus) en de Zadelkluifzwam (Helvella ephippium). Aan het slot van de dag stond de teller op 54 soorten. 8 september: Leusveld (Jan Dieker) De afgelopen 5 jaar waren er in augustus en september altijd veel stekelzwammen aanwezig in mijn NEM-plot aan de Kaniestraat. Maar door droogte was er begin september 2012 geen enkele te vinden. Ook op de landgoederen in de directe omgeving waren er geen bijzondere paddenstoelen en het weinige dat er stond, was erg verdroogd. In overleg werd besloten uit te wijken naar de andere kant van de IJssel, naar het landgoed De Wiersse tussen Ruurlo en Vorden. Daar was het ook niet best, volgens Martin Gotink, een van de deelnemers, maar er stonden nog wel enkele stekelzwammen. Omdat Martin het gebied goed kent, hebben we toch nog 79 soorten kunnen zien, waaronder een 8-tal Vezelkoppen (Inocybe spec.) en 5 soorten Stekelzwammen: Scherpe (Hydnellum compactum), Gezoneerde (H. concrescens), Fluwelige (H. spongiosipes), Blauwzwarte (Phellodon niger) en de Blauwvoetstekelzwam (Sarcodon scabrosus). Heel bijzonder Figuur 9. Kleine bruine bekerzwam (Humaria hemisphaerica), met een zwameter: Hypomyces stephanomatis (imperfect) (Foto: Martin Gotink) 13 NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:25

8 waren een 10-tal vruchtlichamen van de Welriekende inkttruffel (Melanogaster broomeianus) langs een met puin verhard fietspad langs de Wiersser Allee. In een laanberm langs de Baakse Beek stond een groot aantal koraalzwammen die ik tot dusver voor de Rechte koraalzwam heb gehouden, maar die Martin door Josef Christan (auteur van het bekende Ramariaboek) had laten determineren als Ramaria spinulosa. Elders nog Ramaria subbotrytis (lijkt op R. fagetorum) en een paar fraaie exemplaren van de Paarsbruine koraalzwam (Ramaria fennica). Tot slot is ook Hypomyces stephanomatis (imperfect) het vermelden waard. Deze zwameter tast de vruchtlichamen van de Kleine bruine bekerzwam (Humaria hemisphaerica) aan en overdekt deze eerst met witte puntjes en uiteindelijk met een witte laag; in 2011 voor het eerst in Nederland gevonden en waarschijnlijk niet eens zo zeldzaam. 8 september: Alblasserbos nabij Papendrecht (Antonie Blom) Wegens de aanhoudende droogte was de opkomst beperkt tot 2 deelnemers en één excursieleider (ondanks het promotiewerk van Grieta). In totaal zijn er 45 soorten paddenstoelen gevonden, wat niet geheel tegenviel, gezien het aanhoudend droge weer. Gelukkig kent het Alblasserbos een aantal behoorlijk vochtige gedeelten met kleigrond, die ook nu nog redelijk vochtig waren (hoewel laarzen hier nu niet nodig waren). In deze gedeelten zijn ook de meeste soorten gevonden, waaronder een drietal soorten Hertenzwammen (Pluteus), een drietal soorten Mycena s (Mycena) en een viertal soorten Franjehoeden (Psathyrella). Hoewel overwegend algemene soorten gevonden zijn, werd ook de Knoppergalmycena (Mycena cecidiophila) gevonden. Deze soort was enkele weken voor de excursie voor het eerst op deze locatie aangetroffen, en zeker een interessante vondst. Daarnaast kon ook een aantal soorten houtzwammen op de lijst bijgeschreven worden, zoals de Boomgaardvuurzwam (Phellinus tuberculosus) en een aantal prachtige jonge vruchtlichamen van de Harslakzwam (Ganoderma resinaceum). 15 september: Boswachterij Gees (Eef Arnolds) Boswachterij Gees is een van de kleinere boswachterijen in Drenthe met een afwisselende begroeiing van loof- en naaldbossen en een geringe recreatiedruk. Ook vandaag was het, ondanks het mooie weer, een oase van rust. Er waren slechts zeven deelnemers met geringe verwachtingen, want de voorafgaande periode was droog geweest en paddenstoelen waren in de meeste terreinen schaars. In grote delen van deze boswachterij is de waterstand recent verhoogd, zodat in sparrenpercelen tegenwoordig hier en daar veenmossen groeien en de bosbodem ook nu plaatselijk vochtig was. Dat bewees zijn nut, want we werden verrast door een behoorlijk rijke mycoflora. Figuur 10. Purpersnedemycena (Mycena pelianthina). (Foto: Eef Arnolds) 14 NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:27

9 De lijst telt in totaal 138 soorten, waaronder enkele bijzondere mycorrhizapaddenstoelen, zoals de Olijfplaatgordijnzwam (Cortinarius scaurus), de Roodschubbige gordijnzwam (C. bolaris), Geelbruine satijnzwam (Entoloma lividoalbum) en Witte berkenboleet (Leccinum niveum). Langs een schelpenpad door loofbos stond de Purpersnedemycena (Mycena pelianthina), een strooiselafbreker van een basische omgeving die na een zware dip de laatste jaren weer duidelijk in de lift zit. Een flodderige, vrij forse, rossig bruine trilzwam op een oude sparrenstronk zorgde voor de nodige discussie. Was dit nu de zeldzame, aan naaldhout gebonden Bruine suikerzwam (Exidia saccharina) of de veel algemenere Bruine trilzwam (Tremella foliacea), die evenwel gewoonlijk op loofhout groeit? De sporenmaten van deze soorten verschillen sterk, maar omdat er in het meegenomen materiaal geen rijpe sporen zijn gevonden, is het pleit nog steeds niet beslecht. 15 september: NEM-tellersexcursie District Noord, Appelbergen (Kor Raangs) Helaas had deze NEM-excursie last van concurrentie van drie andere paddenstoelenexcursies die gedurende hetzelfde weekend werden gehouden. Er kwamen slechts een paar, maar wel erg enthousiaste en leergierige aspirant-tellers op af. We hebben ons voornamelijk gericht op het leren herkennen van de telsoorten, waarbij ook het herkennen van al wat oudere, verdroogde of verregende exemplaren werd geoefend. Verder hebben we veel aandacht besteed aan telsoorten, die nogal eens met elkaar verward worden zoals bijvoorbeeld de Geelwitte russula (Russula ochroleuca), de Beukenrussula (R. fellea) en de Gele berkenrussula (R. claroflava) en de Levermelkzwam (Lactarius hepaticus) en zijn roodbruine dubbelgangers. Zo zijn meer dan 20 telsoorten uitvoerig aan de orde gekomen. De excursie heeft 2 nieuwe tellers voor het meetnet opgeleverd. 22 september: De Nieuwe Tiend te Udenhout (Luciën Rommelaars) Voor alle zekerheid was ik een week eerder maar eens op verkenning gegaan, iets wat doorgaans niet nodig is, omdat er in De Nieuwe Tiend altijd wel wat te vinden is. De KNNVpaddenstoelenwerkgroep uit Tilburg had echter al enkele excursies moeten afgelasten, dus ik wilde kijken of een excursie de moeite waard zou zijn. De uitkomst was twijfelachtig. Ik besloot om het er maar op te wagen. Op 22 september gingen we met zijn vijven het gebied in. Het was lekker weer met wisselende omstandigheden. Het lukte ons om 85 soorten op te sporen: 15 ascomyceten, 45 agaricales, 20 aphyllophorales, 3 phragmobasidiomyceten en 2 gasteromyceten. 19 Microscopische controles werden uitgevoerd door Jac Gelderblom, Henk Lammers en ondergetekende. Haagbeukboleet (Leccinum griseus) en Gele knotszwam (Clavulinopsis helveola) waren de enige RodeLijstsoorten. Verdere bijzonderheden waren Varenkerriekelkje Figuur 11. Cyathicula starbaeckii. (Foto: Luciën Rommelaars) 15 NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:28

10 (Phialina flaveola) op bladeren van adelaarsvaren, Fijnharige wimperzwam (Scutellinia subhirtella s. Svrcek) op vochtig hout in greppel, Populierentaailing (Marasmius minutus) op populierenblad, Bleke borstelkurkzwam (Coriolopsis trogii) op populierenstam en Taphrina populina op populierenblad. Het lukte ons zelfs om een nieuwe soort voor Nederland te vinden, al wist ik wel waar ik moest zoeken. Ik had hem immers toevalligerwijs al tijdens de voorverkenning gevonden. Het betreft Cyathicula starbaeckii. De soort groeide op afstervende stengeltjes van boterbloem, lekker verborgen en beschut in een kruidenrijke berm. 22 september: NEM-tellersexcursie - De Zoogenbrink bij Olst (Menno Boomsluiter) De Zoogenbrink is een landgoed van ruim 200 hectare ten oosten van Olst. Het is een combinatie van bos (loofbos, naaldbos en gemengd bos), schrale bermen met eiken, weilanden en akkers. Door deze combinatie komen er vrij veel telsoorten voor. Vooral in de bermen van de lanen groeien mooie soorten. Er zijn verschillende meetpunten op de Zoogenbrink. Leuke vondsten, naast veel telsoorten, waren onder andere de Kleine Trompetzwam (Pseudocraterellus undulatus), de Eikenweerschijnzwam (Inonotus dryadeus), de Lila mycena (Mycena albidolilacea) en het Zeemkleurig hazeoor (Otidea alutacea). Tijdens de excursie was er ruimschoots de tijd om aandacht te geven aan het onderscheid tussen de gevonden telsoorten en aan de methodiek van het tellen. Deze prachtige vroege herfstdag met 12 tellers leverde een lijst op van 158 soorten. 29 september: het Mallebos bij Spijkenisse ( Ad Vliegenthart ) Het Mallebos in Spijkenisse is nog niet zo oud. Het is pas in 1980 aangelegd als productieloofbos en is 55 hectare groot, verdeeld in percelen die soms alleen met eik, linde, es en populier beplant zijn. De meeste percelen bestaan uit een gemengde samenstelling met es-elspopulier-eik. Langs de hoofdpaden staan beuken en iepen. Het bos is van Staatsbosbeheer en wordt dan ook niet of nauwelijks onderhouden, wat dan ook na iets meer dan dertig jaar zijn (paddenstoelen-) resultaat gaat opleveren. Eigenlijk is het een bos in wording! Met 6 deelnemers liepen we het pad af en onder de beuken stonden grote hoeveelheden Witte satijnzwam (Entoloma leucocarpum) die we gedurende de excursie nog regelmatig tegenkwamen. De Schubbige bundelzwam (Pholiota squarrosa), Kleine aardappelbovist (Scleroderma areolatum) en het Gestreept nestzwammetje (Cyathus striatus) zorgden ervoor dat de toon gezet was: de dag kon niet meer stuk. Af en toe waaierden we door de percelen heen en overal was er wel iets te zien. De Grote bloedsteelmycena (Mycena haematopus) was in bijna elk perceel aanwezig maar ook de Kleine bloedsteelmycena (Mycena sanguinolenta) liet zich zien. De gewone beurszwam (Volvariella gloiocephala), Grauwgroene hertenzwam (Pluteus salicinus), Gewone hertenzwam (Pluteus cervinus), Gewone glimmerinktzwam (Coprinus micaceus ss.str.) en de Gewone fopzwam Figuur 12. Grote bloedsteelmycena (Mycena haematopus). (Foto: Anneke van der Putte) 16 NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:29

11 (Laccaria laccata ss.str.) zorgden voor een prachtig bodemtapijt hier kwamen we tenslotte voor: paddenstoelen. En die waren er genoeg. Niet alleen de aantallen, maar ook het aantal soorten viel reusachtig mee. We telden aan het eind van de excursie ruim 93 soorten, waaronder de Elzenbundelzwam (Pholiota alnicola), de Oranjegele bundelzwam (Pholiota tuberculosa), de Toefige labyrintzwam (Abortiporus biennis), het Stobbezwammetje (Pholiota mutabilis), de Oranje dwergmycena (Mycena acicula), de Goudgele hertenzwam (Pluteus leoninus) en de Gewone kopergroenbekerzwam (Chlorociboria aeruginascens). En dat na al die droge weken. Een geslaagde excursie in een jong nat loofbos waar eigenlijk altijd wel wat te vinden is. En een locatie om te blijven volgen. 30 september: Gieten, Boekweitveen (Roeland Enzlin) De excursie liep ten einde... en meestal betekent dat in het Boekweitveen dat je van achter in het gebied nog helemaal naar de parkeerplaats moet lopen. Toch nog maar even in een oud zandgat kijken. En wat we daar zagen moet je gewoon gezien hebben! De bodem was totaal rood gekleurd. Nee, geen misdrijf, gelukkig maar, maar duizenden vruchtlichamen van de Koperrode gordijnzwam (Cortinarius uliginosus), dicht op elkaar rond een paar wilgen. Zoiets spectaculairs had niemand van ons ooit gezien. Een heel mooi slotschouwspel van een toch al niet onderbedeelde excursie. Er stonden opvallend veel paddenstoelen in het hele terrein, dat normaal al bekend staat om het grote aantal soorten dat je er tijdens een excursie kunt aantreffen. Meer dan 200 soorten is beslist geen uitzondering met daartussen tal van bijzondere soorten. Zo ook nu weer met 222 taxa. Voor het derde achtereenvolgende jaar werd onder hazelaar in de losse, humeuze bosbofiguur 13. De Koperrode gordijnzwam (Cortinarius uliginosus). (Foto: Geert de Vries) 17 NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:32

12 Figuur 14. Kaarslichtgordijnzwam (Cortinarius tortuosus). (Foto: Jaap Wisman) dem een zwammetje gevonden met groengele lamellen en een dof ogend geelgroen hoedje. Ook een maand later tijdens de werkweek in Noordlaren werd de soort met een 10-tal exemplaren gevonden. Enkele namen deden de ronde, waaronder die van Callistosporium. Speurwerk op Google leverde opeens een frappant gelijkende foto op, namelijk C. elaeodes Bon ( Mycologie/Callistosporium%20elaeodes. htm). In het verslag van de werkweek (Somhorst, Enzlin & Raangs 2013) werd hiervan melding gemaakt, maar volgens Mycobank is C. elaeodes nu synoniem met het Gewoon olijfzwammetje (C. luteoolivaceum), die beslist niet zo gewoon is als de naam suggereert. Op het kleine heideveldje vond Marian Jagers op oude, vochtige eikenbladeren het net voor Nederland beschreven Eikenkronkelstafje (Coccomyces tumidus). Atte van den Berg (2011) schreef over de eerste vondst van Nederland in Coolia. De foto die daarbij werd afgebeeld had zo in het Boekweitveen genomen kunnen zijn. Op de weg terug na het rode-tapijt-spektakel begon de lucht enigszins te betrekken. Niet in de zin van wolken voor de zon, maar meer en meer kwamen vlagen van knoflookgeur onze neus binnen. Op de bijna wit uitgeslagen overjarige eikenbladeren groeiden 100-den Bleke knoflooktaailingen (Marasmius querceus). Deze ernstig bedreigde paddenstoel is de laatste jaren op meerdere plekken in Drenthe gevonden, maar nergens in zulke hoeveelheden als in het Boekweitveen. Helaas lijkt de tijd van de Staalstelen (Entoloma subgen. Leptonia) voorbij te zijn. Niet dat ze volledig verdwenen zijn, maar meer dan 10 soorten Staalstelen tijdens één excursie zoals 10 jaar geleden, worden de laatste jaren niet meer gevonden. Nu hebben we genoegen moeten nemen met in totaal 9 soorten Satijnzwammen (Entoloma), maar daar is genoeg ander moois voor in de plaats gekomen. 6 oktober: Den Treek (Jaap Wisman) Op 6 oktober 2012 liepen een tiental NMV ers weer speurend rond op het landgoed Den Treek in de gemeente Leusden. Er werden 165 soorten gevonden. De russula s waren opnieuw goed vertegenwoordigd met 18 soorten. Er stonden weer prachtige exemplaren van de Appelrussula (Russula paludosa), een vrij zeldzame soort, op de enige in dit gebied bekende groeiplaats onder lariks. De Verblekende russula (Russula exalbicans) vonden we onder berk op meerdere plekken. Een tiental mycena-soorten zagen we, o.a. de algemene Slijmsteelmycena (Mycena rorida), maar ook de bedreigde Palingsteelmycena (Mycena clavicularis). Dan diverse vezelkoppen (10) de zeldzame Kleinsporige vezelkop (Inocybe glabripes) was in dit geslacht de mooiste vondst. De Blauwvoetstekelzwam (Sarcodon scabrosus) was weer present in één van de meetpunten. 18 NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:34

13 Andere noemenswaardige vondsten slaan we maar over ten behoeve van de meest spectaculaire vondst van die dag: de Kaarslichtgordijnzwam (Cortinarius tortuosus) gevonden bij spar (Picea) in een greppel tussen Veenmos (Sphagnum) en andere mossen met op enige afstand ook lariks. Nico Dam vermeldt deze gordijnzwam in Nederland voor het eerst in 2010 op twee plaatsen o.a. bij Warnsveld. Waarschijnlijk werd op grond van deze beide vondsten C. tortuosus opgenomen in de voorlopige Cortinariussleutel (p. 204) in Coolia 54(4): , oktober: NEM excursie Drunense duinen en Nieuwe Tiend (Peter Eenshuistra) Na een uur stevige regen werd het droog. In de duinen bezochten we met 14 tellers eerst een stuifduin met oude eiken. Hier wordt ieder jaar een aantal Indigoboleten (Gyroporus cyanescens) geteld. Deze bij beschadiging zeer sterk blauwverkleurende boleet kon door alle tellers bekeken worden. Bij jonge dennetjes groeide de Bruine ringboleet (Suillus luteus). Aan de rand van het zandgebied groeide onder Grove den ook één exemplaar van het Denneneekhoorntjesbrood (Boletus pinophilus). Enkele meters naast een fietspad groeide op een dennenstobbe een fors exemplaar van de Grote sponszwam (Sparassis crispa). s Middags werd de Nieuwe Tiend bezocht, een laaggelegen broekbos. Langs een laantje met beuken en eiken groeiden o.a. Gele stekelzwam (Hydnum repandum) en de Zwarte truffelknotszwam (Cordyceps ophioglossoides). Op de rabatten van een elzenbroekbos werd na enig zoeken de Groene glibberzwam (Leotia lubrica) ontdekt. Andere fraaie soorten in dit gebied zijn de Gele knotszwam (Clavulinopsis helveola) en de Blauwe satijnzwam (Entoloma nitidum). Tussen gras in een populierenaanplant werd na lang zoeken een exemplaar van de Inktviszwam (Clathrus archeri) gevonden. Figuur 15. Cortinarius spec. 8. (Foto: Nico Dam) 19 NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:36

14 13 oktober 2012: Kring van Dorth (Nico en Marjo Dam) De jaarlijkse gordijnzwammenexcursie ging in 2012 naar landgoed Dorth, Noord-Gelderland. Het is een fraai parkbos, met waterpartijen en daarlangs paden met volwassen beuken en eiken, enkele stukken naaldbos, her en der wat verruigde stukken, en (minder fraai, maar blijkbaar onvermijdelijk) altijd oppassen voor hondenpoep in de bermen. Met 14 deelnemers Het weer in 2012 Het voorjaar is dit keer, na zoveel jaren van grote droogte in de lente, niet eens zo heel erg droog. Na een zachte januarimaand begint februari extreem koud, maar na de 12e dag wordt het op de meeste dagen zacht voor de tijd van het jaar, zonnig en droog. Maart is ook warm (en enigszins droog, al valt er in het begin nog wel wat regen), en april is naar verhouding vrij koud, met op veel dagen regen, maar niet in grote hoeveelheden. In de eerste week van mei wordt het koel, en dan gaat het vervolgens naar 25 graden op 10 mei, gevolgd door onweer (met in Vierlingsbeek (Noord-Limburg) een windhoos). Het koelt af en na (!) de IJsheiligen vriest het licht aan de grond. Maar dat is snel vergeten bij de overschrijding van de zomerse 25-graden-grens in de derde decade van die maand. In het oosten wordt zelfs een tropische dag genoteerd met maxima rond 30 graden. Juni is dan weer koel, nat en somber. En lekker herkenbaar uit onze jeugd voor de babyboomers onder ons: ook juli is een koude en natte maand. Augustus wordt warmer, maar droog. Wat er aan regen valt, komt vooral in het noordwesten terecht. Aan paddenstoelen is er weinig te beleven, en dat verhelpt ook de stortbui van 14 augustus niet, die in midden-oost Nederland eindelijk valt. Pas eind augustus komt, na weken van droog weer, de regen met bakken uit de hemel. Het blijkt een kort intermezzo, want daarna keren warmte en droogte terug. Even verschijnen er paddenstoelen, om al weer spoedig te verdwijnen. In de tweede decade van september doen de regengoden een nieuwe poging, maar vanaf half september is het alweer warm en droog. Dat is pech voor de Buitenlandse Werkweek, die van 14 tot 21 september in niet-zo-heel-ver-weg-buitenland gehouden wordt. In oktober vallen de regenbuien (plaatselijk) massaal uit de hemel. De kuststrook krijgt het meest, maar ook elders in het land wordt het aardig nat. Het paddenstoelenseizoen komt explosief op gang. Het is bovendien zonnig en zelfs her en der warm met tussen 19 en 22 oktober een heus warmtegolfje, vergezeld van veel Sahara-zand. Het wordt 24 graden in Gelderland: buiten eten is weer even mogelijk. De Binnenlandse-Werkweek-gangers in Groningen (20-27 okt.) hebben geluk: heerlijk weer en on-nederlands veel paddenstoelen. Pas de laatste dagen is er wat regen. De plaatselijke verschillen zijn overigens groot. Eindhoven krijgt die maand oktober de meeste zonuren, en maar weinig regen. Aan het eind van oktober is er kans op nachtvorst en in de nacht van de laatste zaterdag op zondag vriest het overal behoorlijk. Is het paddenstoelenseizoen na een maand alweer voorbij dit jaar? Het lijkt er wel op, maar het valt (een beetje) mee. November is vervolgens droog, met gemiddelde hoeveelheden zon. In de nacht van 3 op 4 december valt het doek voor de paddenstoelen definitief: sneeuw! Van een paar cm tot 15 à 20 cm in de Betuwe en de strook tot Nijmegen. Die sneeuw vriest vervolgens een nachtlang vast bij temperaturen die dalen tot -10. Daarbij staat er ook nog eens een harde wind. Geen paddenstoel blijft overeind bij deze omstandigheden. Exit NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:36

15 vonden we hier 238 soorten, waarvan 19 gordijnzwammen, een mooi resultaat, zeker als je bedenkt dat we maar ongeveer de helft van het landgoed bekeken hebben. De interessantste gordijnzwammen waren Cortinarius simulatus en C. valgus, helaas beide niet in fotografabele toestand, en Cortinarius spec. 8 (zie foto), een tengere soort met de geur van C. parvannulatus, de Cederhoutgordijnzwam, maar met veel mattere kleuren en een roze tint in de steel. Een goede naam voor laatstgenoemde heb ik nog niet, maar een foto nu dus wel. 14 oktober: Noordwijk (Arie Dwarswaard) De paddenstoelenwerkgroep Noordwijk doet zijn werk in vaak ogenschijnlijk niet zulke interessante gebieden. Geen statige lanen met allerlei boleten, geen vette kleibodems, en nee, ook geen uitgestrekte bossen. Maar toch heeft de binnenduinrand nog veel te bieden. Alleen al de Peperbus zal menig mycoloog doen watertanden. Op 14 oktober was de Noordwijkse paddenstoelenwerkgroep gastheer voor belangstellenden uit heel Zuid-Holland. Met zo n 15 man werd een deel van het Leeuwenhorstbos geïnventariseerd. Een rechthoek, gelegen tussen twee doorgaande wegen met veel opgaand loofhout, maar ook een heideveldje en wat naaldhout. Na de droge september was er in de periode voor 14 oktober voldoende water gevallen om de paddenstoelenwereld royaal leven in te blazen. En dat vertaalde zich in een mooie lijst die binnen twee uur al snel meer dan zestig soorten telde. Naast de Vliegenzwam (Amanita muscaria) bij ons niet zo algemeen als in het midden en oosten van Nederland werden nog meer minder gangbare soorten aangetroffen. Neem bijvoorbeeld de Pijpknotszwam (Macrotyphula fistulosa) zomaar op een takje. Of de fel oranje Rupsendoder (Cordyceps militaris), die we zelfs meermalen aantroffen. Ook het Gestreept nestzwammetje (Cyathus striatus) werd aangetroffen, evenals de Gewone beurszwam (Volvariella gloiocephala). Aan melkzwammen geen gebrek in dit gebied, maar vooral de Zwartgroene melkzwam (Lactarius necator) was opvallend veel en opvallend groot aanwezig. Een soort die de nodige discussie opleverde was de Abrikozenbuisjeszwam (Schizopora flavipora). Menigeen is snel geneigd dit aan te zien voor de Witte tandzwam, maar wie beter kijkt ziet toch een wat andere kleur. Microscopisch onder- Figuur 16. Papilrussula (Russula coerulea) (Foto: Henk Remijn) zoek gaf hier de doorslag. Helaas viel ook op 14 oktober nog regen, waardoor we na een kleine twee uur weer het bos verlieten, om in het pas vernieuwde Jan Verwey Centrum van de Noordwijkse Vereniging van Natuurvrienden, waaronder de paddenstoelenwerkgroep Noordwijk valt, nog een aantal zaken voor de zekerheid te controleren en op naam te brengen. Al met al kijken we terug op een geslaagde dag. 21 NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:39

16 20 oktober: Zeepeduinen (Henk Remijn) Rond half 11 hebben zich vijf mensen verzameld om aan de excursie deel te nemen. In de morgen bezoeken we het Slotbos van Kasteel Haamstede. We vinden er 70 soorten, waarvan 6 soorten vezelkoppen. Sterspoorvezelkop (Inocybe asterospora) en Geelschubbige vezelkop (I. muricellata) zijn Rode-Lijstsoorten en de Gegordelde parasolzwam (Lepiota brunneoincarnata) is altijd weer een mooie soort om te zien. Van de eikenbloedzwam (Stereum gausapatum) vinden we schitterende exemplaren met guttatiedruppels. Het Meidoorndonsvoetje (Tubaria dispersa) is volgens de boeken strikt gebonden aan de meidoornstruik, maar de meidoorn liet zich niet in de onmiddellijke omgeving vinden. s Middags bezoeken we de Zeepeduinen in Haamstede. Voor de noodzakelijke verschraling worden hier Shit -landpony s ingezet. Op de ponymest vinden we o.a. Blauwvoetkaalkopje (Psilocybe fimetaria) en Kleine speldenprikzwam (Poronia erici). Vreemd genoeg vinden we deze laatste tijdens andere excursies ook steeds meer op ponymest en enkele keren al op koeienmest. De vakliteratuur vermeldt iets anders, namelijk: te vinden op konijnenkeutels. Vijf soorten russula s worden in de Zeepeduinen genoteerd. Daarvan is Papilrussula (R. coerulea) voor Zeeuwse begrippen een zeldzame soort. De Verspreidingsatlas meldt uit slechts 3 uurhokken vondsten voor Zeeland. Van de melkzwammen noteren we 6 soorten, waaronder Oranje melkzwam (Lactarius mitissimus) met een Rode-Lijstvermelding kwetsbaar. Een aan de melkzwammen verwante paddenstoel is de Gewone melkkorstzwam (Megalocystidium lactescens) met bitter melksap. Kleine poederparasol (Cystolepiota seminuda) is voor Schouwen- Duiveland een nieuwe soort. In de duinen vinden we nog 2 Inocybe s, wat het dagtotaal op 8 Inocybes brengt. Gewone wolvezelkop (I. ovatocystis) is in de Zeepeduinen een kwetsbare soort van de Rode Lijst. We vonden in de Zeepeduinen in totaal 109 soorten. 21 oktober: NEM-tellersexcursie Voorne (Marcel Groenendaal) Na een gastvrij onthaal bij het bezoekerscentrum op Voorne bezochten we met 11 personen het terrein bij de Tenellaplas. De deelnemers waren bijna allemaal tellers met al één of meer telvakken, en één met een nieuw over te nemen vak. Uitleggen hoe het in zijn werk gaat hoefde dan ook nauwelijks, maar wel was het welkom om een paar telsoorten op te zoeken waarmee men in de praktijk soms wat problemen heeft. De sfeer was goed en het enthousiasme groot; in deze buurt komen toch niet zo vaak mycologen van elders. Het weer was ook goed en er waren aardig wat paddenstoelen. Naast de nodige telsoorten waren er ook een paar bijzonderheden zoals Vermiljoenwasplaat (Hygrocybe constrictospora), Oranje zalmplaat (Rhodocybe nitellina) en Vuurparasolzwam (Lepiota ignicolor). Figuur 17. Duinfranjehoed (Psathyrella ammophila). (Foto: Martijn Oud) 22 NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:40

17 27 oktober: Kennemerstrand (Martijn Oud) Door pas uitgevoerde maaiwerkzaamheden was het gebied om het duinmeer voor ons niet interessant genoeg en we besloten de duinen van La Maranda aan te doen. Hier valt nog Figuur 18a en b. Lepista subconnexa. (Foto: Marianne Duysteeds een beetje dy- vestein) namiek te bespeuren, gelet op een kleine opening in de zeeduinen waar het zeewater bij een harde noordwesterwind en hoge waterstand doorheen kan komen, al gebeurt dat maar hoogst zelden. Omdat het alom bekend is dat er in een dynamisch milieu bijzondere paddenstoelen kunnen voorkomen zijn we hier ook de rest van de excursie gebleven. Het aantal Zandtulpjes (Peziza ammophila, RL: Bedreigd en Duinfranjehoeden (Psathyrella ammophila, RL: Kwetsbaar) was hier groot. Tot zelfs hoog in de buitenste duinen waren deze twee soorten te vinden. Achter de eerste duinenrij troffen we plekken aan met de Duinveldridderzwam (Melanoleuca cinereifolia), Fraai donsvoetje (Tubaria praestans, RL: Gevoelig), Zwartwordende zalmplaten (Rhodocybe popinalis, RL: Kwetsbaar) en een zwammetje, dat stijf gedrukt stond tegen een bosje helm. Na microscopisch onderzoek bleek het te gaan om de Helmharpoenzwam (Hohenbuehelia culmicola, RL: Bedreigd), zowaar een kleinood dat nog maar enkele malen in Nederland is aangetroffen! Ook Friedjof van den Bergh liet zich niet onbetuigd. Met het oog van de meester had hij enkele paddenstoelen in het veld nauwkeurig geselecteerd om mee naar huis te nemen voor onderzoek. Hieronder bevond zich een Schijnridder (Lepista subconnexa), die nieuw bleek voor het Nederlandse gebied! Naderhand gezien waren meer excursiegangers, die los van elkaar exemplaren mee naar huis hadden genomen. Marianne Duyvestein had ook een exemplaar meegenomen en was zo alert geweest er thuis foto s van te maken. Is deze soort soms algemeen in de duinen van La Maranda of ook te vinden op vergelijkbare plaatsen elders in de duinen? De toekomst zal het leren! Het lage aantal van 35 gevonden soorten ten spijt, het deerde ons niet echt! 3 november: Bakkeveense duinen (Leo Jalink) Op deze mooie novemberdag togen 16 deelnemers naar het Noordelijk deel van de Meijendelse duinen. Dankzij het milde weer van afgelopen weken stonden er nog volop verse paddenstoelen. In totaal vonden we 130 soorten. Daar zaten natuurlijk weer de nodige Gasteromyceten bij, waaronder alle drie de soorten Stuifballen (Tulostoma) en 4 aardsterren (Geastrum corollinum, G. triplex, G. minimum en Myriostoma coliforme). In de duingraslanden vonden we drie soorten aardtongen (Geoglossum cookeianum, G. fallax en G. umbratile), vier wasplaatjes (Hygrocybe) en de Rupsendoder (Cordyceps militaris). Heel leuk was ook Mycenella bryophila, een soort die tijdens deze excursie op meerdere plaatsen werd gevonden. 23 NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:41

18 In de duingraslanden stonden ook grote groepen en heksenkringen van Rafelige parasolzwam (Macrolepiota excoriata), in totaal vele honderden exemplaren, maar tot teleurstelling van de fotografen waren de meeste wel al over hun hoogtepunt. Andere talrijk aanwezige en leuke soorten waren Duinmostrechtertje (Omphalina galericolor var. galericolor), Gesteeld mosoortje (Arrhenia spathulata) op Duinsterretje, Zandputje Figuur 19. Duinstinkzwam (Phallus hadriani). (Foto: (Geopora arenicola) in grote stuifkuilen, beide soorten Martijn Oud) Speldenprikzwam op paardenmest (Poronia erici en minder talrijk P. punctata) en Slijmrandkaalkopje (Psilocybe liniformans) op oude paardenkeutels. Kortom, het was weer een geslaagde excursie in dit mycologisch rijke duingebied. 10 november: Zwanewater (Martijn Oud) Er kwamen zowaar enkele leden van het bestuur op de excursie af, die ons met hun gedegen kennis de hele excursie ondersteunden in ons nobele streven de paddenstoelen van het Zwanewater in kaart te brengen. Het weer was redelijk en we besloten direct naar het normaal gesproken ontoegankelijke zuidelijke meer te lopen en de paddenstoelen onderweg te laten voor wat ze waren, al lukte dit uiteindelijk slechts met de grootst mogelijke moeite. Toen we de toegang tot het zuidelijke meer waren gepasseerd konden we eindelijk met ingehouden drift beginnen met de excursie. Een grazige duinvallei vlak achter de eerste duinenrij bracht tal van nieuwe soorten voor het gebied aan het licht, onder andere Purperen champignon (Agaricus porphyrizon, RL: Kwetsbaar), Geoglossum elongatum, Kleine aardster (Geastrum minimum, RL: Kwetsbaar) en de Weidewasplaat (Hygrocybe pratensis, RL: Kwetsbaar). Na verloop van tijd stapten we over het hek van de duinvallei de zeeduinen in. Dit hek is alleen bedoeld om de grote grazers van het strand af te houden en gold uiteraard niet voor ons. Dit gebied, hoofdzakelijk opgebouwd uit Helm, duinzand en afgestorven melkdistels, kwam bij de nieuwe leden van de PSG in eerste instantie Figuur 20. Kleine sterspoorsatijnzwam (Entoloma conferendum). (Foto: Martijn Oud) 24 NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:44

19 over als een myco-loos maanlandschap en het duurde even voordat we deze twijfel hadden weg gediscussieerd. Hier troffen we een reeks van typische vertegenwoordigers van dit milieu, zoals Duinstinkzwam (Phallus hadriani, RL: Kwetsbaar), Duinveldridderzwam en Groene mycena (Mycena chlorantha; RL: Kwetsbaar. Uiteindelijk kwamen we uit op een totaal van 90 soorten (21 op de Rode Lijst). Figuur 21. Geoglossum elongatum. (Foto: Martijn 24 november: Arriër Koeland Oud) (Atte van den Berg) Het plan was om dit jaar het Junner Koeland te bezoeken en dit te vergelijken met het Arriër Koeland. Bij het voorlopen bleek echter dat het Junner Koeland sterk verruigd was en weinig aan paddenstoelen zou opleveren. Gelukkig kregen we toestemming om het Arriër Koeland te bezoeken. De excursieleider wist dat daar ongeveer een week tevoren nog een 40-tal soorten was gevonden, waaronder een negental wasplaten. De opbellers hadden geen bezwaar om dit terrein te bezoeken en de excursie kon dus doorgaan. Zaterdagochtend was het behoorlijk mistig en naar Ommen rijdend dacht de excursieleider: Had ik hem maar afgelast. Er zouden echter deelnemers staan wachten bij station Ommen. Het mistige weer voegde wel wat mystieks toe aan het bultige landschap. Het twaalftal deelnemers waaierde uit over het gebied en zo konden er 105 soorten paddenstoelen worden genoteerd, waaronder 7 soorten wasplaten, 3 soorten knotszwammen en 4 soorten aardtongen. Omdat het gebied extensief beweid wordt, waren er tal van mestzwammen te vinden, zoals de Korrelige mestinktzwam (Coprinus cordisporus) en het Mestborstelbekertje (Cheilymenia stercorea). De verspreide Elzen leverden nog Russula s op. Ook een tweetal Figuur 22. Weidewasplaat (Hygrocybe praharpoenzwammen, de Schelpharpoenzwam tensis). (Foto: Anneke van der Putte) (Hohenbuehelia cyphelliformis) en de Harige harpoenzwam (H. fluxilis) kwamen bij de nadeterminaties te voorschijn, terwijl de kleine ascootjes op de biezenstengels het Pitrusfranjekelkje (Lachnum apalum) bleken te zijn. Al met al een geslaagde excursie met meer soorten dan er in de voorgaande jaren waren geteld, zodat het aantal soorten voor het gebied o.l.v. deze excursieleider bezocht, uitkomt op NMV-excursies 2012, Coolia.indd :30:47