Datum voltooiing: 23 juni 2008 Studiejaar: Docent: Oscar O. Catalan Aravena Semester: 2. China, een kans of bedreiging voor Brazilië?

Transcriptie

1 Datum voltooiing: 23 juni 2008 Studiejaar: Docent: Oscar O. Catalan Aravena Semester: 2 China, een kans of bedreiging voor Brazilië? Naam auteur: Aukeline Tolman Collegekaartnummer:

2 2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2 2. De invloed van globalisering op een handelspositie 3 3. Economische achtergrond China Economische structuur Handelsstructuur 5 4. Economische achtergrond Brazilië Economische structuur Handelsstructuur 8 5. Werkelijke handel tussen Brazilië en China Omvang van de handel tussen Brazilië en China Samenstelling van de handel tussen Brazilië en China Bepalende factoren voor de handel tussen Brazilië en China Conclusie 14 Bibliografie

3 3 1. Inleiding Het proces van globalisering gedurende de afgelopen decennia heeft geleid tot een veel grotere mate van integratie van de wereldeconomie. Dit blijkt uit een artikel van Nissanke en Thorbecke (2006, p. 1338). Er is al jaren een debat gaande over de invloed van globalisering, en hiermee de integratie van de wereldeconomie, op verscheidene landen. De invloed van China is hier een onderdeel van (Irogbe, 2005, p. 41). Alhoewel China, met meer dan 1,3 biljoen inwoners, het dichtstbevolkte land ter wereld is, speelde zij tot recent een kleine rol in de wereldeconomie. In het bijzonder doordat China s communistische bewind het land afgesloten hield van internationale handel. Maar in 1978 kwam hier verandering in door de deuren langzaam te openen voor internationale handel en hiermee een begin te maken met hervormen van de Chinese economie (Krugman, 2006, p. 254). De afgelopen decennia is de Chinese economie met gemiddeld 10 procent per jaar gegroeid. De liberalisering van één van de grootste en snelst groeiende economieën ter wereld is van significante betekenis voor de globalisering van de wereldeconomie (Hai, 2000, p. 1-3). De invloed hiervan op individuele landen is afhankelijke van verscheidene factoren. In deze scriptie wordt beschreven wat de gevolgen zijn voor een ontwikkelingsland als Brazilië door antwoord te geven op de volgende vraag: In hoeverre is de liberalisering en groei van de Chinese economie een kans of een bedreiging voor Brazilië? Ik geef antwoord op deze vraag door de economische achtergrond en handelsrelaties van China en Brazilië te onderzoeken met gebruik van statistieken van de Economische Commissie voor Latijns Amerika en de Cariben (ECLAC). De theorie van comparatieve voordelen wordt gebruikt om te bepalen of Brazilië complementair of subsidiair is aan China. Allereerst wordt aandacht geschonken aan globalisering en de invloed hiervan op de handelspositie van een land met gebruik van de theorie van comparatieve voordelen. Vervolgens zal de economische achtergrond van zowel China als Brazilië uiteengezet worden door middel van een beschrijving van de economische- en handelsstructuur van beide landen. Ook wordt de huidige handelsrelatie tussen China en Brazilië geëvalueerd. Ten slotte wordt in de conclusie antwoord gegeven op de onderzoeksvraag.

4 4 2. De invloed van globalisering op een handelspositie Volgens Nissanke en Thorbecke (2006, ) heeft er de afgelopen decennia in veel landen een proces van handelsliberalisering plaatsgevonden: handelsbeperkingen en belemmeringen zijn verdwenen, dan wel verminderd. Dit heeft geleidt tot een toenemende mate van globalisering. Globalisering is een proces van wereldwijde integratie van de wereldeconomie. Landen zijn hierdoor in toenemende mate van elkaar afhankelijk door handel in goederen en services (Krugman, 2006, p. 1-3). In het boek van Krugman (2006, p. 84) worden twee modellen van internationale handel besproken waarbij de assumpties over determinanten van productiemogelijkheden verschillen. In het Ricardian model wordt aangenomen dat productiemogelijkheden worden bepaald door de allocatie van slechts één productiefactor, namelijk arbeid, tussen verschillende sectoren. Het handelspatroon wordt gedreven door de verschillen in arbeidsproductiviteit tussen landen. In het Heckscher-Ohlin model worden productiemogelijkheden bepaald door meerdere productiefactoren. Het handelspatroon wordt gedreven door verschillen in de aanwezige hoeveelheid en kwaliteit van productiefactoren. In beide modellen is internationale handel bijna altijd voordelig voor beide handelspartners. Het blijkt dat de relatieve positie van een land of product op de internationale handelsmarkt van significant belang is (ITC, 2007, p. 3-4). De theorie van comparatieve voordelen ondersteunt dit en stelt dat, voor handelspartners om voordeel te behalen uit handel, niet absolute, maar relatieve (comparatieve) kostenvoordelen van belang zijn. Een land heeft een comparatief voordeel in het produceren van een goed als de alternatieve kosten van het produceren van dat goed lager zijn in dat land dan in andere landen (Abeysinghe en Lu, 2003, p. 168). Indien beide handelspartners de producten produceren en exporteren waarin zij een comparatief voordeel hebben zullen beide landen voordeel ondervinden (Krugman, 2006, p ). Desondanks is de uitkomst van internationale handel volgens de ITC (2007, p. 3-4) niet altijd positief doordat de exportprestatie soms teleurstellend achterblijft. Winnaars staan in contrast met enkele gespecialiseerde exporteurs die lijden onder een verslechtering van de handelspositie. Een voorwaarde van wederzijds voordelige handel is dat de handelspartners complementair zijn: handelspartners moeten een comparatief voordeel hebben met verschillende productiefactoren. Indien landen subsidiair zijn, een comparatief voordeel hebben met dezelfde productiefactoren, resulteert handel niet in een wederzijds voordelige situatie.

5 5 3. Economische achtergrond China 3.1 Economische structuur Van 1949 tot 1978 hield China s communistische bewind het land afgesloten van internationale handel. China streefde ernaar om alles zelf te produceren. In deze periode werd een verschuiving van arbeiders in de agrarische sector naar de industriële sector beleidsmatig ontmoedigd en tegelijkertijd werd de afvloeiing van onproductieve arbeiders in de agrarische sector voorkomen. Hierdoor was de productiviteit in de agrarische sector relatief laag vergeleken met de industriële sector (Krugman, 2006, p. 254). In 1978 werd partijleider Mao Zedong opgevolgd door Deng Xiaoping. Dit was het begin van een lange hervormingsperiode (Dwyer, 2008, p.1). In de jaren 80 trachtte China om een centraal geleide economie te combineren met marktgeoriënteerde hervormingen om productiviteit, levensstandaarden en technologische kwaliteit te verbeteren zonder toenemende inflatie en werkloosheid. Er vond een marktderegulatie en prijsliberalisering plaats en het markmechanisme werd in de daarop volgende jaren steeds belangrijker (Monteiro Jales en Jank, 2006, p. 5-6). Deze liberalisering van de economie had een stroom van arbeiders van de agrarische sector naar de industriële sector tot gevolg. Hierdoor was een snelle expansie van fabricage mogelijk (Krugman, 2006, p. 254). De Chinese regering zag internationale handel als belangrijke motor voor economische groei. In 2001 is China toegetreden tot de WTO. Hierdoor heeft het proces van toenemende integratie en marktliberalisering zich voortgezet (Monteiro Jales en Jank, 2006, p. 5-6). Continuerende handelsliberalisering blijft een integraal onderdeel van China s structurele hervormingsstrategie. Het uiteindelijke doel is een buitenwaarts gerichte socialistische markteconomie die duurzame economische groei levert en faciliteert in de reductie van armoede (Monteiro Jales en Jank, 2006, p. 5-6). De voortdurende hervormingen in combinatie met onverminderde exportgroei hebben geresulteerd in een gemiddelde groei van het reële Bruto Nationaal Product (BNP) van bijna 10% per jaar sinds China is hiermee de snelst groeiende economie ter wereld. Tevens is China de derde economie en derde exporteur ter wereld. De openheidgraad, de verhouding tussen de waarde van de buitenlandse handel en de finale vraag in een economie, is nu 65%. China is een belangrijke ontvanger van Foreign Direct Investment (FDI) (WTO, 2008, p. ix).

6 6 3.2 Handelsstructuur Het algehele doel van China s handelsbeleid is het openen van de economie om buitenlandse technologische kennis en knowhow te verwerven en de internationale handelspositie te versterken. Alhoewel het handelsbeleid gericht is op liberalisering zijn er volgens de WTO nog steeds restricties die de vrije handel beperken, zoals importtarieven. Daarnaast heeft China een aantal reglementen geïntroduceerd in lijn met internationale standaarden van de WTO. China s exportbeleid is nog steeds zeer complex: een variëteit aan instrumenten wordt gebruikt om de export van producten die schaarse productiefactoren gebruiken te beperken (WTO, 2008,. x xiv). Alhoewel een aantal aspecten van het Chinese handelsbeleid nog steeds non-transparant is, heeft China maatregelen genomen om de transparantie van haar handel en handelsbeleid te verhogen (WTO, 2008, p. x). Om de samenstelling van de handel vast te kunnen stellen, wordt er gebruik gemaakt van handelsstatistieken van de ECLAC. In Figuur 1 wordt de exportsamenstelling van China naar Latijns Amerika en de Cariben (ALC), Verenigde Staten (EEUU), Europese Unie (UE) en Azië weergegeven. Hieruit kan worden geconcludeerd dat de totale export van China voornamelijk bestaat uit industriële producten: gefabriceerde producten met een laag tot hoog technologieniveau. Daarentegen vormen primaire producten, basisindustrieproducten en natuurlijke grondstoffen een insignificant deel van de export. Figuur 1: Exportsamenstelling van China in 2006 (in mln $)

7 7 In Figuur 2 wordt de importsamenstelling van China weergegeven. Hieruit blijkt dat de import van China voornamelijk bestaat uit primaire producten, basisindustrieproducten, natuurlijke grondstoffen en industriële producten met een middelmatig tot hoog technologieniveau. Figuur 2: Importsamenstelling van China in 2006 (in mln $) De netto export wordt weergegeven in Tabel 1. China heeft een positief exportsaldo voor industriële producten met een laag tot hoog technologieniveau en een negatief exportsaldo voor primaire producten, basisindustriële producten en natuurlijke grondstoffen. De industriële sector met een laag technologieniveau is de sector met verreweg de grootste netto export. Tabel 1: Netto export van China in 2006 (in mln $) Primaire producten $ Basisfabricage & natuurlijke grondstoffen $ Fabricage met laag technologieniveau $ Fabricage met middelmatig technologieniveau $ Fabricage met hoog technologieniveau $ Overige $ Totaal: $

8 8 4. Economische achtergrond Brazilië 4.1 Economische structuur Gedurende de jaren 50 en 60 was de Braziliaanse economie gesloten. De centrale doelstelling van de Braziliaanse overheid was het stimuleren van de industriële sector. Dit heeft geleid tot protectionisme en subsidiëring van de industriële sector. Carvalho (1991, p. 49) stelt dat de prioriteit gedurende deze jaren niet bij de agrarische sector lag. Toch is er in de jaren zestig een tweetal instrumenten ingevoerd die een positieve invloed op de agrarische sector hebben gehad: minimumprijzen van agrarische producten en expansie van de kredietverlening voor de agrarische sector. De omstandigheden voor de agrarische sector werden hierdoor gunstiger (Carvalho, 1991, p ). In de jaren 70 is de modernisering van de Braziliaanse agrarische sector begonnen. Er volgde een periode met afname van staatsinterventie, marktderegulatie, liberalisering van de handel en een toename van investeringen in onderzoek en technologie. Dit heeft geresulteerd in productiviteit- en effectiviteitgroei in de Braziliaanse agrarische sector. Ook is de agrarische export veel diverser en uitgebreider geworden (Monteiro Jales en Jank, 2006, p. 3). In de jaren 90 is Brazilië toegetreden tot de WTO en heeft er een sterk toenemende integratie met internationale agrarische markten en een eliminatie van subsidies van de overheid plaatsgevonden. Hierdoor werd de agrarische sector gedwongen efficiënter te functioneren. Hoewel de export toenam, werden exportactiviteiten nog steeds gezien als afzetkanaal voor productieoverschotten en niet als een groeistrategie. In 1994 is The Real Plan geïmplementeerd onder leiding van de Minister van Financiën Fernando Henrique Cardoso, met als doel de Braziliaanse economie te stabiliseren. Met resultaat, want vanaf toen heeft er een macroeconomische stabilisatie plaatsgevonden (Monteiro Jales en Jank, 2006, p. 3-4). Terwijl in de jaren 50 de focus nog op de industriële sector lag is deze in de loop der jaren verschoven naar de agrarische sector. Brazilië behoort nu tot de top vijf producenten en exporteurs van agrarische producten in de wereld (Monteiro Jales en Jank, 2006, p. 4). De liberalisering van de Braziliaanse economie zet zich nog steeds voort. Dit heeft geresulteerd in een flexibelere economie, waardoor Brazilië beter kan reageren op negatieve shocks. Handel speelt in toenemende mate een belangrijke rol voor Brazilië en is de voornaamste drijver van economische groei. Desalniettemin is de economische groei van de afgelopen jaren volgens de WTO (2004, xiii) gering. Dit wordt veroorzaakt door meerdere negatieve

9 9 internationale gebeurtenissen en binnenlandse moeilijkheden. De inflatie is laag gebleven. De Braziliaanse exportsector heeft sterk gepresteerd de afgelopen jaren met een groei van meer dan 50 procent. China als nieuwe handelspartner heeft hier significant aan bijgedragen (WTO, 2004, xiii xiv). FDI is afgenomen de afgelopen jaren. Deze afname wordt veroorzaakt door een aantal factoren: het vertrouwen van investeerders is afgenomen door een onstabiele economische omgeving en een relatief slechte economische prestatie (WTO, 2004, xiii-xiv). 4.2 Handelsstructuur Brazilië ziet internationale handel als drijver van duurzame economische groei en als instrument om de kwetsbaarheid van de economie te verminderen. Brazilië vindt het essentieel om voor haar agrarische producten vergevorderde toegang te krijgen tot internationale markten door middel van multilaterale en regionale onderhandelingen. Daarnaast vindt Brazilië het cruciaal om de externe balans te verbeteren door middel van competitieve importsubstitutie en exportgroei (WTO, 2004, p. xiii xv). Brazilië is lid van de Southern Common Market (MERCOSUR) en heeft hierdoor een preferente handelsovereenkomst met Bolivia, Chili, Peru, India, Mexico en Zuid-Afrika. Daarnaast is Brazilië in onderhandeling met de Europese Unie en deelnemers van de Free Trade Area van Amerika. Sinds 1995 neemt Brazilië deel aan de WTO. Als grote exporteur van agrarische producten is het voor Brazilië van groot belang dat het aantal restricties op de wereldmarkt afneemt en Brazilië neemt daarom actief deel aan WTO-onderhandelingen met betrekking tot handelsdistorties (WTO, 2004, p. xiv xv). Volgens de WTO (2004, p. xv) wordt het handelsbeleid van Brazilië steeds transparanter en minder complex; importprocedures worden gestroomlijnd en procedures geconsolideerd. Alle handelsprocedures zijn sinds een aantal jaar vastgelegd in de Ministerial Act. Tarieven blijven het voornaamste handelsinstrument (WTO, 2004, p. xv xvi). Om de samenstelling van de handel vast te kunnen stellen, wordt er gebruik gemaakt van handelsstatistieken van de ECLAC. Uit Figuur 3 blijkt dat primaire producten het grootste aandeel van de export van Brazilië hebben. Industriële producten met een middelmatig technologieniveau en basisindustriële producten en natuurlijke grondstoffen volgen hierna. Een kleiner aandeel in de export hebben producten met een laag en hoog technologieniveau.

10 10 Figuur 3: Exportsamenstelling van Brazilië in 2006 (in mln $) In Figuur 4 wordt de importsamenstelling van Brazilië weergegeven. Industriële producten met een middelmatig en hoog technologieniveau hebben het grootste aandeel in de import. Primaire producten hebben daarentegen een heel klein aandeel in de import. Figuur 4: Importsamenstelling van Brazilië in 2006 (in mln $)

11 11 In Tabel 2 wordt de netto export van Brazilië weergegeven. Brazilië heeft met alle producten een positief exportsaldo. Primaire producten, basisfabricage en natuurlijke grondstoffen hebben het hoogste exportsaldo, maar ook industriële producten met een middelmatig technologieniveau hebben een hoog exportsaldo. Tabel 2: Netto export van Brazilië in 2006 (in mln $) Primaire producten $ Basisfabricage & natuurlijke grondstoffen $ Fabricage met laag technologieniveau $ Fabricage met middelmatig technologieniveau $ Fabricage met hoog technologieniveau $ Overige $ Totaal: $ Werkelijke handel tussen Brazilië en China 5.1 Omvang van de handel tussen Brazilië en China Om te bepalen of de Chinese economie werkelijk een kans of een bedreiging is voor de Braziliaanse economie, wordt de handel van Brazilië met China geanalyseerd. In Figuur 3 en 4 is de handel tussen Brazilië en China te zien. De export van Brazilië naar China bedraagt $8.402 miljoen. Dit is 16,4 procent van de totale export. Dit is relatief weinig vergeleken met de export naar Latijns Amerika en de Cariben, de Europese Unie en de Verenigde Staten. Maar, er heeft sinds 1990 een enorme groei van de export naar China plaatsgevonden, namelijk gemiddeld 21,3 procent per jaar. Dit terwijl de totale export van Brazilië is gestegen met slechts 9,7 procent per jaar sinds Deze gegevens zijn te zien in figuur 5 en 7. De importcijfers, te zien in figuur 6 en 7, leveren vergelijkbare resultaten. De import vanuit China bedraagt $ miljoen, 9,1 procent van de totale import. De import vanuit China is sinds 1990 gemiddeld 25,8 procent per jaar gegroeid, terwijl de totale import is gegroeid met 9,2 procent per jaar sinds 1990.

12 12 Figuur 5: Exportomvang Brazilië (in mln $) Figuur 6: Importomvang Brazilië (in mln $)

13 13 Figuur 7: Groei van de handel tussen Brazilië en China (in mln $) 5.2 Samenstelling van de handel tussen Brazilië en China In Figuur 8 is de samenstelling van de handel tussen Brazilië en China weergegeven. Maar liefst 74 procent van de export van Brazilië naar China bestaat uit primaire producten. Daarna volgen basisindustriële producten en natuurlijke grondstoffen met 11 procent. De fabricageproducten met laag tot hoog technologieniveau hebben een zeer klein aandeel in de export naar China. De import vanuit China naar Brazilië bestaat voor een zeer groot deel uit industriële producten met een middelmatig en hoog technologieniveau. De import van primaire producten is insiginificant. Figuur 8: Handelssamenstelling Brazilië China 2006 (in mln $) % van totale export % van totale import Productgroep: Export Import Primaire producten $ % $ 13 0% Basisfabricage & natuurlijke grondstoffen $ % $ % Fabricage met laag technologieniveau $ 461 5% $ % Fabricage met middelmatig technologieniveau $ 652 8% $ % Fabricage met hoog technologieniveau $ 118 1% $ % Overige $ 6 0% $ 10 0% Totaal: $ % $ %

14 Bepalende factoren voor de handel tussen Brazilië en China Een empirisch analyse-instrument voor internationale handel is het Graviteitsmodel, gebaseerd op graviteitswetten van Newton. Deze theorie stelt dat internationale handel tussen twee landen afhankelijk is van drie factoren: het Bruto Nationaal Product (BNP) van beide landen en de afstand tussen de landen. Er is een sterk positief verband tussen de grootte van een economie en het volume van zowel de import als de export. Het BNP meet de totale waarde van alle goederen en diensten die geproduceerd worden in een land en is hierdoor een goede maatstaf. Er is een sterk negatief verband tussen de afstand tussen de landen en de internationale handel doordat afstand gezien wordt als een handelsbarrière, in het bijzonder door hogere transportkosten (Krugman, 2006, p ). Het empirische model in Krugman (2006, p. 13) is als volgt: Het BNP van China bedraagt $2.7 triljoen in 2006 en van Brazilië $943 biljoen. De enorme grootte, en snel groeiende, economie van China biedt op dit gebied dus zeker kansen voor Brazilië. Daarentegen is de enorme afstand tussen China en Brazilië een significante handelsbarrière. Uitgebreidere graviteitsmodellen bevatten ook alternatieve factoren die van invloed zijn op internationale handel: cultureel effect (-), taaleffect (-), historische persistentie (-) en handelsakkoorden (+). Er is een significant cultuur- en taalverschil tussen China en Brazilië. Er bestaat geen historische persistentie. Brazilië en China hebben handelsovereenkomsten.

15 15 6. Conclusie Door een proces van globalisering is er in toenemende mate sprake van integratie van de wereldeconomie. De liberalisering van China, als één van de grootste en snelst groeiende economieën ter wereld, is van significante betekenis voor de globalisering van de wereldeconomie. In deze scriptie wordt antwoord gegeven op de vraag of de liberalisering van de Chinese economie een kans of een bedreiging is voor Brazilië. Er wordt antwoord gegeven op deze vraag door te beschrijven wat de invloed van globalisering op de handelspositie van een land is met gebruik van verschillende handelstheorieën, de economische- en handelsstructuur van zowel Brazilië en China uiteen te zetten met gebruik van handelsstatistieken en de huidige handelssituatie tussen Brazilië en China te analyseren. Krugman beschrijft twee theorieën die internationale handelspatronen verklaren. Het Ricardian Model gaat uit van een economie met slechts één productiefactor, namelijk arbeid. Het Heckscher-Ohlin model gaat daarentegen uit van meerdere productiefactoren. De kern van beide theorieën is dat, voor handelspartners om voordeel te behalen uit handel, niet absolute, maar relatieve voordelen van belang zijn: de theorie van comparatieve voordelen. Onder de voorwaarde dat landen complementair zijn, ofwel een comparatief voordeel hebben met verschillende productiefactoren, kunnen beide handelspartners voordeel behalen uit internationale handel. De afgelopen decennia hebben er belangrijke veranderingen in de Chinese economie plaatsgevonden. Van 1949 tot 1978 was China een gesloten economie. Zowel de agrarische sector als de industriële sector was belangrijk. De overname van de macht door Xiaoping was het begin van marktgeoriënteerde hervormingen. Een periode van marktderegulatie en prijsliberalisering volgde. Door de liberalisering is het belang van de industriële sector enorm toegenomen. De Chinese regering zag internationale handel steeds meer als motor van economische groei. In 2001 is China toegetreden tot de WTO. Sinds 1978 is het BNP van China ongekend snel gegroeid en China is hierdoor de derde grootste, en snelst groeiende, economie ter wereld. Tevens is China de derde grootste exporteur. China s handelsbeleid is gericht op opening van de economie, maar er zijn nog steeds restricties die de vrije handel beperken. Daarnaast is het Chinese handelsbeleid nog steeds non-transparant. China exporteert voornamelijk industriële producten met een laag tot hoog technologieniveau en importeert voornamelijk primaire producten, basisindustrieproducten en natuurlijke grondstoffen.

16 16 Ook in de Braziliaanse economie hebben er belangrijke veranderingen plaatsgevonden de afgelopen decennia. De Braziliaanse economie was in de jaren 50 en 60 gesloten en de prioriteit lag bij de industriële sector. In de jaren 70 heeft er een modernisering van de agrarische sector plaatsgevonden. Er volgde een periode met afname van staatsinterventie, marktderegulatie, liberalisering van de handel en een toename van investeringen in onderzoek en technologie. Dit heeft geresulteerd productiviteit- en effectiviteitgroei in de Braziliaanse agrarische sector. Sinds die tijd is de focus van de industriële sector naar de agrarische sector verplaatst. In de jaren 90 is Brazilië toegetreden tot de WTO en is de integratie met internationale agrarische markten toegenomen. Brazilië behoort tegenwoordig tot de top vijf van agrarische producenten van de wereld. Door de liberalisering van de economie is de Braziliaanse economie ook flexibeler geworden, waardoor zij beter kan reageren op negatieve shocks. Desalniettemin is de economische groei van de afgelopen jaren gering. Brazilië ziet internationale handel als drijver van duurzame economische groei en als instrument om de kwetsbaarheid van de economie te verminderen. Brazilië neemt daarom actief deel aan de WTO en neemt daarnaast deel aan MERCOSUR. Het handelsbeleid van Brazilië wordt steeds transparanter en minder complex. Brazilië heeft voor alle sectoren een positief exportsaldo, maar de primaire producten, basisindustrieproducten en natuurlijke grondstoffen hebben het grootste aandeel in de export. Industriële producten met een laag en hoog technologieniveau daarentegen een klein aandeel. De handel van Brazilië met China is relatief klein vergeleken met de handel van Brazilië met Latijns Amerika en de Cariben, de Europese Unie en de Verenigde Staten. De export naar China is 16,4 procent van de totale export en de import vanuit China is 9,1 procent van de totale import. Maar de handel met China is sinds 1990 wel enorm gegroeid. De export maar liefst met gemiddeld 21,3 procent per jaar en de import met gemiddeld 25,8 procent. De export van Brazilië naar China bestaat voornamelijk uit primaire producten en de import vanuit China uit industriële producten met een middelmatig tot hoog technologieniveau. Het Graviteitsmodel is een analyse-instrument voor internationale handel. Dit model stelt dat internationale handel positief beïnvloed wordt door de grootte van beide landen en negatief door de afstand tussen beide landen. Daarnaast zijn er ook nog alternatieve factoren van invloed op internationale handel: cultureel effect taaleffect, historische persistentie en handelsakkoorden. De theorie van comparatieve voordelen stelt dat landen complementair moeten zijn om voordeel te kunnen behalen uit internationale handel. Sinds de liberalisering van China ligt de

17 17 focus van de Chinese economie op de arbeidsintensieve industriële sector. In de Braziliaanse economie is juist het belang van de land- en grondstofintensieve agrarische sector enorm toegenomen. Dit blijkt ook uit de handelsstatistieken van China en Brazilië. Hieruit kan worden geconcludeerd dat de Chinese economie en Braziliaanse economie complementair zijn en dat de liberalisering van de Chinese economie hierdoor kansen biedt voor de Braziliaanse economie. Uit handelsstatistieken blijkt dat de werkelijke handel van Brazilië met China relatief klein is, maar wel sinds 1990 enorm gegroeid is. Het Graviteitsmodel geeft mogelijke verklaring hiervoor. De enorme afstand tussen China en Brazilië vormt een belangrijke handelsbarrière. In het bijzonder voor primaire producten, het voornaamste exportproduct van Brazilië is dit van belang. Daarnaast wordt de handel belemmerd door een groot cultuur- en taalverschil. Daarentegen biedt de enorme groei van de Chinese economie perspectieven en heeft de deelname aan de WTO van beide landen een positieve invloed op de handel. Over het algemeen kan ik concluderen dat de liberalisering van de Chinese economie een kans biedt voor Brazilië. De Chinese en Braziliaanse economie zijn complementair en China is hierdoor een goede afzetmarkt voor Braziliaanse producten. De enorme afstand tussen China en Brazilië vormt echter wel een beperkende factor.

18 18 Bibliografie Abeysinghe, T. en D. Lu (2003). China as an economic powerhouse: Implications on its neighbors. China Economic Review, issue 14, p Carvalho, J. (1991). Agriculture, industrialization and the macroeconomic environment in Brazil. Food Policy, febrary edition, p Dwyer, W. (2008). Current Developments in the Chinese Economy. Ecodate, Vol. 22, No. 1. Economische Commissie voor Latijns Amerika en de Cariben (2006). 9 juni Hai, W. (2000). China s WTO memebership: significance and implications. China Center for Economic Research, no. E International Trade Centre (2007). The Trade Performance Index, technical notes mei Irogbe, K. (2005). Globalization and the development of underdevelopment of the third world. Journal of third world studies, spring edition, p Krugman, P. en M. Obstfeld (2006). International Economics, Theory & Policy. Pearson Internation Edetion, 7 th edition. Monteiro Jales, M. De, M. Jank, S. Yao en C. Carter (2006). Agriculture in Brazil and China: Challenges and Opportunities. Intal en ITD, occasional paper 44. Nissanke, M. en E. Thorbecke (2006). Channels and Policy Debate in the Globalization- Inequality-Poverty Nexus. World Development, Vol. 34, No. 8, pp World Trade Organization (2008). Trade policy review. WT/TPR/S/199.