Advies Werkgroep Schouder Elleboog - PROM Schouderprothesiologie

Transcriptie

1 Advies Werkgroep Schouder Elleboog - PROM Schouderprothesiologie Amsterdam, 25 augustus 2014 Namens de Taskforce PROM Schouder Prothesiologie, D.F.P. van Deurzen J.M.G.Th. Jenner Advies PROM schouder prothesiologie 1

2 Inleiding Patiënt Reported Outcome Measures (PROMs) beschrijven uitkomsten van zorg vanuit het perspectief van de patiënt. Meestal betreft dit vragenlijsten waarop de patiënt zijn kwaliteit van leven of zijn niveau van functioneren aangeeft. Afkortingen worden verklaard in bijlage 1. Achtergrond PROMs zijn dus een synoniem voor vragenlijsten. Veel van de bestaande vragenlijsten zijn van oorsprong bedoeld voor wetenschappelijk onderzoek. Het gebruik van PROMs als kwaliteitsinstrument voor zorgverbetering is nieuw in Nederland, maar in het Verenigd Koninkrijk heeft de National Health Service (NHS) al geruime tijd ervaring opgedaan met PROMs, ook in de orthopedie. De Nederlandse Orthopedische Vereniging (NOV) wil komen tot een set van PROMs die via vastlegging in kwaliteitsregistraties zoals de LROI, kunnen bijdragen tot voortgaande verbetering van kwaliteit in de orthopedische zorg. Tijdens de algemene leden vergadering van de NOV op 4 oktober 2012 is een set PROMs voor de heupprothesiologie vastgesteld, welke vervolgens is opgenomen in het kwaliteitsregister LROI. Hieropvolgend is vanuit de Werkgroep Schouder Elleboog (WSE) het initiatief gekomen een advies uit te brengen voor de vaststelling van een set PROMs voor schouderprothesiologie. Ten behoeve daarvan is vanuit de WSE een Taskforce PROMs schouderprothesiologie samengesteld (voor weergave van deelnemers in taskforce, zie bijlage 2). Het advies van de Taskforce is op 4 maart 2014 gepresenteerd en ter stemming gebracht op de ALV van de Werkgroep Schouder en Elleboog. Het advies van de Taskforce werd aangenomen en wordt bij dezen aangeboden aan het NOV-bestuur. Methode Er is geen PROM beschikbaar die specifiek ontwikkeld is voor het beoordelen van de resultaten een schouder prothese. Er zijn daarnaast ook geen aanwijzingen dat er op korte termijn een in het Nederlands gevalideerde - schouder prothese specifieke - PROM beschikbaar zal komen. In afwachting van een gevalideerde Nederlandse PROM voor schouder prothesiologie heeft de taskforce besloten een keuze te maken uit de beschikbare PROMs. Teneinde uit de alternatieve PROMs (tabel 2) de best bruikbare te selecteren werd bij de selectie gebruik gemaakt van een zestal criteria, conform de werkwijze van de werkgroep PROMs heupprothesiologie (bijlage 3). Deze criteria zijn als volgt 1) gevalideerde Nederlandse versie 2) gebruiksvriendelijk 3 ) aansluiting bij buitenlandse orthopedische registraties 4) toekomstbestendig 5) informatief en 6) kosteloos. De taskforce wil daarbij toevoegen dat 7) de PROM relevant moet zijn voor de doelgroep. De belangrijkste indicatiecriteria voor een Totale Schouder operatie zijn o.a. pijn in het gewricht en een beperking van het fysiek functioneren. In het PROMs advies hebben wij deze geclassificeerd in het ICF model, waarin op verschillende manieren naar functioneren wordt gekeken. Pijn en fysiek functioneren vallen onder twee verschillende domeinen binnen de ICF, namelijk Functies (pijn) en Activiteiten (fysiek functioneren). Bij het merendeel van de meest gebruikte beschikbare PROMS worden deze multi-dimensionaal gemeten, en is onderscheid niet mogelijk. Het advies van de taskforce is om beide apart te meten. Advies PROM schouder prothesiologie 2

3 Daarnaast is voor elke populatie, dus ook schouderprothesiologie, algemene kwaliteit van 63 leven relevant. Deze wordt in het ICF model niet 64 meegenomen. Algemene kwaliteit van leven is 65 het functioneren van personen op fysiek, 66 psychisch en sociaal gebied en de subjectieve 67 evaluatie daarvan, en is daarom altijd 68 multidimensioneel De taskforce heeft tevens een onderscheid 71 gemaakt in algemene en schouderspecifieke 72 PROMs. Criterium 7 ( relevant voor de 73 doelgroep ) moet bij voorkeur een met een 74 schouderspecifieke PROM gemeten worden. 75 Voor criterium 3 ( aansluiting bij buitenlandse 76 orthopedische registraties ) zou ook een 77 algemene PROM gebruikt worden. Voor de selectie van de schouderspecifieke PROMs is tevens gebruik gemaakt van een patiëntenpanel, bestaande uit een vijftal patiënten die recent een schouderprothese hebben gekregen. Resultaten Tijdens de eerste bijeenkomst van de Taskforce werden zowel algemene als schouderspecifieke PROMs bediscussieerd in hoeverre deze voldoen aan de geformuleerde criteria. Kwaliteit van leven Voor het meten van algemene kwaliteit van leven zijn de algemene PROMs geëvalueerd. Analoog aan de bevindingen van de werkgroep PROMS heupprothesiologie zijn als mogelijke algemene PROMs de EQ-5D, de SF-36 en de SF-12 beoordeeld. De Taskforce PROMs schouderprothesiologie heeft hier ter beoordeling de UCLA aan toegevoegd (fig 1). Onderstaande tabel geeft de score per criterium (voor criteria zie bijlage 2) per PROM aan, de score wordt beknopt toegelicht in de kolom Opmerkingen. I II III IV V VI VII Opmerkingen EQ-5D + +/ /- +/- - III: sluit aan bij de Zweedse orthopedische registraties II: Voordeel is dat hij kort is voor patiënten (6 vragen), nadeel is dat er alleen digitaal gemakkelijk een score uit te berekenen is. Met deze score is vervolgens wel goed te rekenen omdat er een genormaliseerde waarde tussen 0 en 1 uitkomt (utiliteit) die gebruikt kan worden in kosteneffectiviteitsonderzoek. V: zegt met name iets over Advies PROM schouder prothesiologie 3

4 algemene gezondheid en is niet heel responsief. SF /- +/- - Deze vragenlijst is uitgebreider en de scores worden getoond per domein waardoor er moeilijker mee is te rekenen. Weinig aansluiting internationale registraties, wel bij wetenschappelijk onderzoek. Zowel voor SF36 als SF12 gelden licentie kosten. Echter, de RAND36 is het logische alternatief. Deze is gratis. SF / /-? - Goede korte vragenlijst, weinig aansluiting bij internationale registraties. UCLA? ? - Te simplistisch (1 vraag) om voldoende detail te bieden. Uit bovenstaande analyse blijkt dat de EQ-5D het beste aansluit bij de criteria (bijlage 4). Pijn Voor het meten van (unidimensioneel) pijn zijn er geen schouderspecifieke PROMs. Het is Gebruikelijk om pijn te meten met een VAS of NRS schaal (bijlage 6). Analoog aan de bevindingen van de werkgroep PROMS heupprothesiologie wordt voorgesteld om de pijn tijdens rust en pijn tijdens beweging te vragen. Pijn zit echter wel verwekt in het merendeel van de PROMS die hieronder onder fysiek functioneren worden beoordeeld, echter de beperking is dat de scores hierop meestal verwerkt zijn in de totaal score. Fysiek functioneren Als schouderspecifieke PROMS zijn de in eerste instantie de SST, OSS, SPADI, UCLA, SRC, SDQ, DASH, QuickDash, WOOS en SSV geïdentificeerd. Deze selectie is gemaakt op basis van de uitgevoerde enquête (30 april 2012) De grijs gekleurde PROMs in onderstaande tabel zijn niet door de selectie gekomen. De redenen daarvoor staan aan rechterzijde vermeld. Als potentiële schouderspecifieke PROMs werden vervolgens de SST, OSS, DASH, Quick- DASH beoordeeld op basis van de geselecteerde criteria. Tabel 2 geeft de score per criterium per schouderspecifieke PROM aan SST ?? + ja/nee vagen, schouder specifiek OSS ?? + Idem, met Likert scale dus gevoeliger SPADI van 13 vragen gaan over pijn. UCLA - 5 Zit ook een krachtmeting Advies PROM schouder prothesiologie 4

5 in, derhalve geen echte prom SRQ - 21 Gevalideerd voor Neer plastiek. 4 van 21 vragen gaan over pijn. Eerste vraag op en VAS schaal, is moeilijk omzetten naar digitaal SDQ + 16 Gaat over last, is onduidelijk of over functie of pijn gaat. DASH vragen, niet schouder specifiek genoeg Quick DASH Idem, slechts 8 vragen. WOOS ?? - 19 vragen op VAS schaal, moeilijk om te zetten naar digitaal SSV - 1 Vraagt naar percentage functioneren van schouder, niet specifiek genoeg gevalid Gebruiks vriendelijk Inter nationaal (10 items) (registers) toekomst Infor matief Hieruit blijkt dat de SST en de OSS het beste aansluiten bij de criteria voor een in de algemene praktijk bruikbare PROM, waarbij de OSS een wat gevoeliger meetinstrument is. De DASH werd niet specifiek genoeg bevonden voor schouderprothesiologie. Daarnaast was de DASH met 30 vragen het minst gebruiksvriendelijk. De WOOS heeft geen gevalideerde Nederlandse vertaling. Ook is de WOOS vrij lang, en daarmee scoort deze middelmatig op gebruiksvriendelijkheid. De SST, OSS, DASH en WOOS zijn voorgelegd aan een patiëntenpanel. Zij zijn gevraagd de drie tal vragenlijsten te beoordelen op relevantie, gemak en gebruiksvriendelijkheid. Hieruit wordt de voorkeur gegeven voor de OSS. De WOOS wordt als te ingewikkeld ervaren en de DASH als niet specifiek genoeg. gratis Uit deze analyse blijkt dat de OSS het meest aansluit bij de criteria (bijlage 5) Anker vraag en Net Promotor Score Het is opvallend dat hoog-kwalitatief evidence voor de klinimetrische eigenschappen van alle schouderspecifieke PROMS ontbreekt. Bij gebrek aan high level evidence over de betrouwbaarheid, validiteit en responsiviteit van deze instrumenten is het belangrijk dat hier in de toekomt verder onderzoek naar gedaan wordt. Door het toevoegen van zowel een Global Rating Scale (anker vraag, bijlage 7) als een Net Promotor Score (bijlage 8) kan in de toekomst mogelijk uitsluitsel gegeven worden over de responsiviteit. Advies PROM schouder prothesiologie 5

6 Advies Het stimuleren van het gebruik van Patiënt Reported Outcome Measures wordt door de NOV geadviseerd. PROMs behoren tot het domein van de professional, dokters gebruiken deze uitkomsten om de effecten van hun behandeling te evalueren en de patiëntenzorg te verbeteren. Bij ons advies over een set PROMs voor schouderprothesiologie willen wij een viertal overweging toevoegen. 1) Er is momenteel geen schouder prothese specifieke PROM voorhanden. Gezien de huidige vraag naar de inzet van PROMs is de taskforce na zorgvuldig onderzoek tot oordeel gekomen dat de OSS momenteel de best beschikbare PROM is voor de beoordeling van de schouder prothese. Wanneer schouder prothese specifieke PROMs beschikbaar komen adviseert de taskforce een heroverweging te doen met betrekking tot de keuze voor de OSS. 2) Wanneer PROMs ingezet worden als instrument om onderlinge vergelijking tussen ziekenhuizen / praktijkvariatie te beoordelen, kunnen verschillen tussen de patiëntpopulaties vertekening geven. Het is daarom noodzakelijk om rekening te houden met, en te corrigeren voor, de zogenaamde case-mix. De taskforce adviseert het NOV om uitspraak te doen over de relevante case-mix variabelen, zodat deze tevens worden verzameld teneinde de PROMs scoren hiervoor te kunnen corrigeren. 3) Een van de belangrijke lessen uit de PROMs verzameling van de National Health Service (NHS) is dat de professionals terugkoppeling moeten krijgen over de bevindingen 1. De Commissie Kwaliteit (CK) 2 heeft in zijn kwaliteitbeleidsplan deze terugkoppeling ook als cruciaal benoemd, welke de taskforce erkent. Daarom worden door de Taskforce PROMs schouderprothesiologie de volgende uitgangspunten geformuleerd: gegevens die met PROMs worden verzameld kunnen (A) het vergelijken van de prestaties van verschillende instellingen op basis van PROMs is niet mogelijk zonder correctie voor case mix variabelen en (B) PROMs worden geregistreerd in beheer van de professionals en worden te allen tijde naar de professional teruggekoppeld. (C) PROMs mogen niet zonder de juiste casemix-correctie en professionele inbreng in de analyse gebruikt worden als patiënt keuze- of zorg inkoopinformatie. 4) Met betrekking tot het afnemen van de PROMs acht de taskforce het raadzaam dit reeds toe te passen in de fase voorafgaande aan het plaatsen van de schouder prothese. De vergelijking van deze meting met de resultaten in de postoperatieve fase geven op die manier de beste afspiegeling van het resultaat van de behandeling (pre-post test). Het afnemen van PROMs in postoperatieve fase, waarbij op dat moment ook gevraagd wordt naar de situatie in de pre operatieve fase wordt afgeraden (post- then pre test). De aanwezigen van de ledenvergadering van de WSE van 4 maart 2014 bevelen het NOV bestuur conform de aanbevelingen van de Taskforce aan om de NOV-leden te adviseren: De EQ-5d te gebruiken als algemene PROM (bijlage 4). De Nederlandse versie van de OSS te gebruiken als schouderspecifieke PROM voor schouderprothesiologie. (bijlage 5) De VAS of NRS te gebruiken als algemene indicator van de mate van pijn (bijlage 6) 1 Getting the most out of PROMs, Putting health outcomes at the heart of NHS decision-making, NJ Devlin, J Appleby, The King s Fund 2010, ISBN: Kwaliteit in Beweging, NOV 2012 Advies PROM schouder prothesiologie 6

7 Een ankervraag toe te voegen, voor zowel pijn als functioneren. (bijlage 7) Een Net Promotor Score te gebruiken. (bijlage 8) De vragenlijsten uit te zetten (1) op het moment van indicatiestelling, (2) drie maanden postoperatief en (3) 1 jaar postoperatief. (4) De geformuleerde uitgangspunten casemix en confounder correctie en het beheer en terugkoppeling van de PROMS informatie daarbij in acht te nemen. Advies PROM schouder prothesiologie 7

8 Bijlage 1 Afkortingen lijst CK Commissie Kwaliteit DASH Disabilities of the Arm, Shoulder and Hand EQ-5D EuroQol five dimensions NHS National Health Service NRS Numeric Rating Scale NOV Nederlandse Orthopaedische Vereniging OSS Oxford Shoulder Score PROM Patient Reported Outcome Measure Quick-DASH Quick-Disabilities of the Arm, Shoulder and Hand SDQ Shoulder Disability Questionnaire SF-12 Short Form 12 SF-36 Short Form 36 SPADI Shoulder Pain and Disability Index SRQ Shoulder Rating Questionnaire SST Simple Shoulder Test SSV Subjective Shoulder Value UCLA University of California, Los Angeles VAS Visual Analogue Scale WOOS Western Ontario Osteoarthritis Shoulder Advies PROM schouder prothesiologie 8

9 Bijlage 2 Lijst met aanwezigen: Bijeenkomst PROMs schouder prothese dd. 22 april 2014 Dr. T.D.W. Alta D.F.P. van Deurzen (vz. taskforce) J.M.G.Th. Jenner Dr. D.A. van Kampen Drs. M. Olthoff Dr. V.A.B. Scholtes Dr. C.P.J. Visser Bijeenkomst PROMs schouder prothese dd.11 oktober 2014 D.F.P. van Deurzen (vz. taskforce) J.M.G.Th. Jenner Dr. V.A.B. Scholtes Bijeenkomst PROMs schouder prothese dd. 15 oktober 2014 Dr. T.D.W. Alta D.F.P. van Deurzen (vz. taskforce) M. Hoelen J.M.G.Th. Jenner Dr. D.A. van Kampen C.T. Koorevaar F.J. van Oosterhout Dr. V.A.B. Scholtes Prof.dr.ir. H.C.W. de Vet Dr. C.P.J. Visser Advies PROM schouder prothesiologie 9

10 Bijlage 3 Criteria waaraan PROMs die door de NOV worden aanbevolen bij voorkeur voldoen: 1. Gevalideerde Nederlandse versie Bij een gevalideerde vragenlijst voor de Nederlandse situatie is aangetoond dat deze vragenlijst daadwerkelijk meet wat we willen meten. Hierin spelen ook de COSMIN criteria voor vragenlijsten een rol. 2. Gebruiksvriendelijk / beperkte omvang Een korte lijst geeft minder belasting voor de patiënt en degene die analyseert, minder dan 10 vragen wordt beschouwd als gebruiksvriendelijk. 3. Aansluiting bij buitenlandse orthopedische registraties Om in de toekomst vergelijking tussen landen mogelijk te maken gaat de voorkeur uit naar een instrument dat ook internationaal gebruikt wordt in (uitkomsten)registraties. 4. Toekomstbestendig De PROM kan effecten meten bij een gevarieerde groep patiënten met dezelfde aandoening. Binnen de orthopedie moet goed gekeken worden naar het ceiling-effect. Als dit effect optreedt kan er geen onderscheid gemaakt worden tussen goede en uitmuntende resultaten. Bij orthopedisch ingrepen in een fittere populatie is dat een onwenselijke beperking van een PROM. 5. Informatief De maat geeft informatie over het resultaat van de behandeling. Pre-operatieve meting zegt iets over indicatiestelling, verschilmeting (pre/post) zegt iets over effect van de behandeling. 6. Gratis gebruik / geen licentiekosten Het uitgangspunt is om gratis vragenlijsten aan te bevelen. Advies PROM schouder prothesiologie 10

11 Bijlage 4 EQ-5D Zet bij iedere groep in de lijst hieronder een kruisje in het hokje achter de zin die het best past bij uw eigen gezondheidstoestand vandaag. Mobiliteit Ik heb geen problemen met lopen Ik heb enige problemen met lopen Ik ben bedlegerig Zelfzorg Ik heb geen problemen om mijzelf te wassen of aan te kleden Ik heb enige problemen om mijzelf te wassen of aan te kleden Ik ben niet in staat mijzelf te wassen of aan te kleden Dagelijkse activiteiten (bijv. werk, studie, huishouden, gezins- en vrijetijdsactiviteiten) Ik heb geen problemen met mijn dagelijkse activiteiten Ik heb enige problemen met mijn dagelijkse activiteiten Ik ben niet in staat mijn dagelijkse activiteiten uit te voeren Pijn/klachten Ik heb geen pijn of andere klachten Ik heb matige pijn of andere klachten Ik heb zeer ernstige pijn of andere klachten Stemming Ik ben niet angstig of somber Ik ben matig angstig of somber Ik ben erg angstig of somber Advies PROM schouder prothesiologie 11

12 (Vervolg EQ-5D) Gezondheidstoestand Om mensen te helpen bij het aangeven hoe goed of hoe slecht een gezondheidstoestand is, hebben we een meetschaal (te vergelijken met een thermometer) gemaakt. Op de meetschaal hiernaast betekent 100 de beste gezondheidstoestand die u zich kunt voorstellen, en 0 de slechtste gezondheidstoestand die u zich kunt voorstellen. We willen u vragen op deze meetschaal aan te geven hoe goed of hoe slecht volgens u uw eigen gezondheidstoestand vandaag is. Trek een lijn van het hokje hieronder naar het punt op de meetschaal dat volgens u aangeeft hoe goed of hoe slecht uw gezondheidstoestand vandaag is. 333 Advies PROM schouder prothesiologie 12

13 Bijlage 5: PROM voor Functioneren PROM: Oxford Shoulder Score Nederlandse versie 337 Advies PROM schouder prothesiologie 13

14 338 Advies PROM schouder prothesiologie 14

15 Bijlage 6. Pijnscore - Numerieke Rating Scale 1. Hoeveel pijn heeft u de afgelopen week in rust aan de operatieve schouder ervaren? Geen pijn Ergst denkbare pijn 2. Hoeveel pijn heeft u de afgelopen week ervaren tijdens het belasten van de operatieve schouder? Geen pijn Ergst denkbare pijn Advies PROM schouder prothesiologie 15

16 Bijlage 7. Global Rating Scale / ankervragen A. Hoe is uw algemeen dagelijks functioneren veranderd sinds de operatie aan uw schouder? Erg veel verslechterd Veel verslechterd Gering verslechterd Niet veranderd Gering verbeterd Veel verbeterd Erg veel verbeterd B. Hoe is uw schouderpijn veranderd sinds de operatie aan uw schouder? Erg veel verslechterd Veel verslechterd Gering verslechterd Niet veranderd Gering verbeterd Veel verbeterd Erg veel verbeterd Advies PROM schouder prothesiologie 16

17 Bijlage 8. Net promotor score Zou u de ingreep die u heeft ondergaan aanbevelen aan een goede vriend of familielid? Volledig mee eens Mee eens Niet eens / niet oneens Mee oneens Helemaal niet mee eens Niet van toepassing Advies PROM schouder prothesiologie 17