BLINDISMEN VERVANGEN DOOR IETS MEER AANVAARDBAAR?

Transcriptie

1 BLINDISMEN VERVANGEN DOOR IETS MEER AANVAARDBAAR? ENKELE INZICHTEN EN BEDENKINGEN VANUIT COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE Guy Bosmans Overzicht van de presentatie 1. Wat is (Cognitieve) Gedragstherapie? 2. Cognitieve Gedragstherapie voor Tics en Gilles de La Tourette 3. Toepassing voor blindismen: mogelijkheden en bedenkingen? 1. Wat is (Cognitieve) Gedragstherapie? Theoretische basispremisse: Alle Gedrag heeft Betekenis! Focus van de CGT Disfunctioneel gedrag is gevolg van disfunctionele gedachten =>DENKEN VOELEN DOEN (GGG-schema) Gedachten en Gevoelens worden gestuurd vanuit Cognitieve Schema s Veranderen van Gedachten leidt tot verbetering van symptomen Veranderen van Cognitieve Schema s leidt to meer duurzame verbetering van problemen Werkwijze van CGT: Stap 1: problemen in kaart brengen A: Antecedent Wat gaat aan het gedrag vooraf? Welke gebeurtenissen, gedachten en gevoelens? B: Behavior Zo concreet mogelijke beschrijving van het gedrag of keten van gedragingen C: Consequence Effecten in termen van beloning en straf waardoor het gedrag in stand gehouden wordt Vaak in verhouding met de gevoelens en gedachten die aanleiding hebben gegeven tot gedrag Stap 2: gedachten in vraag stellen Leren denkfouten herkennen (bv zwart-wit denken) Zoeken naar alternatieve gedachten 1

2 Kijken naar waarschijnlijkheid van gedachten (bv taartdiagram) Gedragsexperimenten (gedachten uitdagen) 2. Cognitieve Gedragstherapie voor Tics Tics: conceptafbakening Enkelvoudig motorisch: slechts 1 spiergroep betrokken; oogknipperen, hoofdschudden, Complex motorisch: verschillende spiergroepen betrokken; gebaren maken, opspringen,. Enkelvoudig vocaal: keelschrapen, geluiden uitstoten, Complex vocaal: uitspreken van woorden, coprolalie, Tics: Premonitore sensaties Onaangename lichamelijke gewaarwordingen die verminderen door het uitvoeren van de tic LOKAAL: druk, kriebel, warmte, koude, abnormale gewaarwordingen in huid, spieren, botten, of gewrichten GLOBAAL: spanning, drang, urges Tics: Omgevingsfactoren Aard en ernst van tics fluctueren over tijd Toename: tijdens vermoeidheid, spanning, opwinding Afname: tijdens concentratievergende activiteiten en ontspanning Afwezig: tijdens slaap Tics: Gevolgen Sociaal: o Slachtoffer van pesten o Sociale isolatie Persoonlijk: o Fysieke pijn o Negatief zelfbeeld o Emotioneel disfunctioneren Interventiestrategie 1: Habit Reversal Tics één voor één behandelen Leren bewust te worden hoe tics optreden Tegengestelde bewegingen aanleren 2

3 Tegengestelde bewegingen leren gebruiken om tic te voorkomen, te onderbreken, of na een tic 10 sessies van 1 uur Habit reversal: Stap 1 bewust worden van de tic Tic in detail leren kennen Omgeving laten reageren op tics Herkennen van de urges Bewust worden van situaties waar meer of minder tics optreden Een overzicht van tics en hun onverenigbare respons: MOTORISCHE TICS: Oogknipperen: ogen wijd opensperren en fixeren op een punt of voorwerp Ogen wegdraaien: fixeren op een punt of voorwerp Wenkbrauwen optrekken: fronsen (wenkbrauwen naar beneden) Wenkbrauwen naar beneden: wenkbrauwen optrekken Trekken met de mond (grimassen trekken): met een potlood in de mond de mond samenknijpen, of alleen de lippen samenpersen De mond opensperren: kaken op elkaar en de lippen samenpersen De tong uitsteken: kaken op elkaar en de lippen samenpersen Spugen: de lippen samenpersen Neusbewegingen: de bovenste lip zacht naar beneden houden en de lippen samenpersen Hoofdschudden: het hoofd fixeren door de nekspieren aan te spannen Het hoofd naar achter zwaaien: het hoofd licht naar voren gebogen, fixeren door het aanspannen van alle hals- en nekspieren Schouder(s) optrekken: schouder(s) omlaag trekken en fixeren Buigen van de arm in het ellebogengewricht: de armen straks langs het lichaam gestrekt houden (arm van staal), eventueel de handen onder de bovenbenen houden (zittend op een stoel) of de handen in de zakken steken (staand) Tic met de pols: fixeren van de hand en contractie in tegengestelde richting, de handen onder de bovenbenen houdend (zittend op een stoel) Armbewegingen: de armen gekruist over elkaar houden, de armen straks langs het lichaam gestrekt houden Beenbewegingen: de voeten plat op de vloer zetten en ze naar beneden drukken (zittend), de knieën op slot zetten (staand) Schoppen of voetstampen: op dit ene been gaan staan VOCALE TICS: Geluiden: in- en uitademen, zonder pauze via de neus, een potlood in de mond houden, fluiten, slikken Snuiven: langzaam in- en uitademen zonder pauzes via de mond 3

4 Vloeken/schelden: in- en uitademen zonder pauzes, lippen stijf op elkaar Interventiestrategie 2: Exposure and Response Preventie Ticinventarisatie (inclusief premonitore sensaties) Trainingsfase = 2 sessies van 2 uur = Response Preventie Behandelfase = 10 sessies van 2 uur = Response Preventie en Exposure Exposure en Response Preventie: stap 1: Response Preventie Zo lang mogelijk alle tics tegen houden Telkens de tic toch terug opkomt, begint de oefening opnieuw Als hierbij steeds dezelfde tic optreedt, wordt de oefening gefocust op die tic (andere negeren) Oefenen tot 5 minuten de tic niet optreedt, daarna weer oefening verbreden naar alle tics Exposure en Response Preventie: stap 2: Exposure In kaart brengen van de aard en locatie van premonitore sensaties: Ernst bepaling (Subjective Unit of Distress) Response preventie zonder stoppen, maar met focus op de premonitore sensaties Doorheen de sessie om de 15 minuten SUD registreren Evaluatie van CGT voor tics (onderzoek bij kinderen) Effect medicatie (haloperidol, clonidine ): o 50-57% van de patiënten 50% ticreductie o 90% van de patiënten stopt omwille van bijwerkingen Effect HR en ER o Ticreductie 55-95% o Effecten bleven na maanden o Over studies heen Effect Sizes: HR: ER: HR = ER 3. Toepassing voor blindismen: mogelijkheden en bedenkingen? Voorwaarden Identificeerbare antecedenten Ondersteunende omgeving Gelijkaardige mechanismen Afweging keuze behandeling Is behandeling mogelijk? o Nood aan Effect Onderzoek 4

5 Is behandeling nodig? o Afhankelijk van de hulpvraag Is behandeling wenselijk? o Wat als dit gedrag functioneel is? o Wat krijgen ze in de plaats? o Wat komt er in de plaats? Meer vragen? Aanbevolen boek: Protocollaire behandelingen voor kinderen en adolescenten met psychische klachten, onder redactie van Caroline Braet en Susan Bögels 5