Congres Nieuwe tijden 23 mei 2012 Deelsessie 33. Behoud van educatieve infrastructuur in plattelandssituaties

Transcriptie

1 Congres Nieuwe tijden 23 mei 2012 Deelsessie 33 Behoud van educatieve infrastructuur in plattelandssituaties Christine Ruppert (RPCZ) en Marleen Vermeer (Scoop)

2 Overleg aanpak afnemende leerlingenaantallen Gemeenten, provincie, Scoop Cijfers leefbaarheidbarometer Samenwerken, wetgeving, ombouwen

3 Bewustwording Gedeelde verantwoordelijkheid Nader onderzoek en prognoses

4 17 juli 2009: s-heerenhoek Bijeenkomst: Hoe ver reikt uw horizon?

5 * Zicht op samenspel. * Waar gaan we naartoe en wie nemen we mee? * PPOZ: anticipeer op afnemende leerlingenaantallen * Waardering ministerie OCW: trek tijdig samen op! * Krimp en kwaliteit: creëren, verbinden, slim, samenwerken

6 Belangrijke uitkomsten: Ambassadeurswerk = bestuurlijke taak Alle partijen zijn nodig

7 Zet je stip op de horizon (2040) Wat wil de klant? Regionale aanpak Denk vanuit ideeën, niet vanuit noodzaak Klein = kwetsbaar: aandacht voor kwaliteit! Remanentiekosten en regie spelen een rol Verbindt krimp niet met groei Is instandhouding noodzakelijk?

8 Scenario-denken Scenario s helpen bij het herkennen van veranderingen in onze omgeving en daaraan aan te passen. Alle scenario s dienen even plausibel, relevant en verrassend voor de organisatie te zijn om te kunnen helpen bij de totstandkoming van een dynamische strategie. Scenario s zijn dus geen wensbeelden of voorspellingen.

9 : hoe verder na s-heerenhoek? RPCZ en Scoop hebben onderzoek uitgevoerd Onderwijs ons goed is een feit Straks de feiten! En het kwaliteitsaspect!

10 Succesfactoren: Partners bijeen Gemeenschappelijk belang: kwaliteit/leefbaarheid/veiligheid Bewustwording s Heerenhoek: Hoe ver reikt jouw horizon? Dilemma s: Denken vanuit reflex of vanuit nieuw uitgangspunt? Elke kern een school = goed voor leefbaarheid Bekostiging fusieperiode ( NU: van 2 naar 5 jaar)

11 Intermezzo: vragen?

12 Onderwijs ons goed: de feiten Basisscholen zullen fors krimpen In 2019: 5000 leerlingen minder dan in 2009 Discussie rondom instandhouding Is er perspectief? Gemeentelijke prognoses vaak te optimistisch Kwaliteit onder druk bij kleine scholen Denominatieve diversiteit onder druk

13 Basisonderwijs in Zeeland 60 schoolbesturen, waarvan - 11 éénpitters - 23 scholen in federatie - 26 besturen met meerdere scholen 244 schoollocaties in 127 kernen (233 BRIN) 39 scholen onder de gemeentelijke opheffingsnorm Gemiddelde schoolgrootte 149 leerlingen

14 Kernen in Zeeland Omvang basisgeneratie (prognose) Aantal kernen % Aantal kernen % minder dan meer dan

15 Leeftijd Bevolkingsopbouw Zeeland 2010 Mannen Vrouwen

16 basisprognose reëel schatting bron: DUO/CBS/bevolkingsprognose 2009 provincie Zeeland, bewerking Scoop

17 Afname basisgeneratie Noord-Beveland Sluis Schouwen-Duiveland Veere Borsele Hulst Terneuzen Goes Tholen Kapelle Vlissingen Reimerswaal Middelburg Bron: Provincie Zeeland, 2010

18 Conclusies Forse afname leerlingenaantallen Een school in elke kern is steeds minder houdbaar Denominatieve diversiteit is probleem Gemeentelijke prognoses zijn te optimistisch Uitgangspunt leerlingen in Zeeland

19 Op macro-niveau Politieke kwaliteit Verhogen van de kennis en vaardigheden van de bevolking Inspectie Technische kwaliteit De resultaten die behaald zijn door het gegeven onderwijs Vooral WAT maar veel minder HOE

20 Onderwijsverslag Relatief meer kleine scholen, dan grote scholen worden als (zeer) zwak aangemerkt. Scholen < 100: zeer zwak 2,6%; zwak 10,9% Gemiddeld: zeer zwak 1,3%; zwak 5,9%

21

22 Oorzaken zwakte kleine scholen Onvoldoende leerresultaten Afstemming van instructie en verwerking op onderwijsbehoeften Kwetsbaar door de impact van één ziekte of minder competente leerkracht is relatief groot.

23 Kwaliteit Pedagogische kwaliteit Didactische kwaliteit Organisatorische kwaliteit Leiderschapskwaliteit Maatschappelijke kwaliteit

24 Pedagogische kwaliteit Betrokkenheid Veiligheid Relatie leerkracht - leerling Belangstelling voor behoeften van leerlingen Geen verschil tussen grote en kleine scholen Veel kansen voor persoonlijk contact en rustig klasklimaat Sociaal leren beperkter

25 Didactische kwaliteit Zeker in combinaties van 3 groepen staat onderwijstijd Voldoende onder tijd voor druk de (geen leerstof tijd voor voldoende instructie) Duidelijke uitleg Vereist Efficiënte excellente organisatie leerkrachten om in zo n situatie Taakbetrokkenheid gestructureerde leerlingen interactie tussen leerlingen efficiënt in te zetten Afstemmen aanbod, instructie, verwerking en Bij aanwezigheid onderwijstijd van af op leerlingen verschillen met in specifieke ontwikkeling onderwijsbehoeften tussen kinderen verdicht zich de problematiek Effectieve(zie didactiek ook bevindingen inspectie)

26 Organisatorische kwaliteit

27 Kwaliteit medewerkers en onderwijskundig leiderschap De invloed van de leraar op de leerprestaties van de leerlingen is 2/3 deel van de totale invloed van de school op het leren van kinderen Een belangrijk deel wordt in dit verband bepaald door de pedagogische en didactische kwaliteiten van de leraar Dit ontwikkelt zich vooral in een collegiale en professionele cultuur

28 Maatschappelijke kwaliteit en schoolgrootte

29 Schoolgrootte en Kwaliteit Nergens is vastgesteld, dat kleine scholen niet in staat zouden zijn kwalitatief (gemeten aan leerresultaten) goed onderwijs te leveren. Inspectiegetallen laten zien, dat kleine scholen kwetsbaarder zijn Onze analyse geeft aan, dat dit met name op het gebied is van de didactische, organisatorische kwaliteit en de kwaliteit van het onderwijskundig leiderschap. Ten aanzien van de pedagogische kwaliteit kan het zijn, dat kinderen soms gebrek hebben aan een peergroup.

30 Condities voor kwalitatief goed onderwijs op kleine scholen Excellente leerkrachten met een goed geregelde achtervang Structurele samenwerking tussen medewerkers van meerdere scholen. (die eigenlijk als één team gaan functioneren) Krachtig management, waarin leiding onder medewerkers verdeeld is, maar de directeur duidelijk de cruciale taken invult. Geen ruimte voor informeel leiding geven.

31 Succesfactoren: Bewustwording afname leerlingenaantallen Richtlijn duurzame school: minimaal 4 groepen/100 leerlingen/ combiklassen van max 2 groepen Dilemma s: Wat prevaleert boven wat? Hoge pedagogische kwaliteit in kleine groep? Peer-group Leiderschap in kleine school Kwetsbaarheid

32 Vragen?

33 Routekaart Aanleiding de Zeeuwse leerlingenpopulatie krimpt! In basisscholen - 33 onder gemeentelijke opheffingsnorm - 3 onder landelijke opheffingsnorm

34 Behoefte Antwoord formuleren op de krimp, rekening houdend met kwaliteit, bereikbaarheid en denominatieve verscheidenheid. Hierbij kunnen nieuwe, creatieve concepten duurzaam perspectief bieden.

35 Routekaart Partners: - Ministerie van OC&W - Provincie Zeeland - Deelnemende gemeenten - RPCZ - Scoop

36 Routekaart In 7 stappen toewerken naar een kwaliteits- en bereikbaarheidsplan binnen een gemeente. Samenwerking tussen gemeente, onderwijs, kinderopvang, en evt. andere instellingen (bibliotheek, jeugdgezondheidszorg, enz.)

37 Routekaart in stappen Stap 1: Op weg? Na ontkenning en bewustwording ontstaat de acceptatie van de ontwikkeling. Stap 2: Hoe staan we er voor? Analyseren prognoses Financiële staat scholen (schoolbesturen / gemeenten) Wet- en regelgeving inspectierapporten

38 Routekaart in stappen Stap 3: Wie maken deel uit van het gezelschap? Belanghebbenden en betrokkenen worden geïnventariseerd. Denk aan: gemeentebesturen, schoolbesturen, dorps- en wijkraden, ketenpartners (voorschoolse sector, VO), verenigingen, PPOZ, Provinciaal Bestuur, Hogeschool Zeeland, Pabo, enz.

39 Routekaart in stappen Stap 4: Ontwerp van het voertuig Op welke manier willen we belanghebbenden en betrokkenen in het traject rollen en functies toebedelen en hoe verhouden die zich tot elkaar? Time-out: Een moment om in dit stadium belangstellenden en betrokkenen buiten de proeftrajecten te informeren over de resultaten en ervaringen tot nu toe.

40 Stap 5: Hebben we voldoende bagage? Er wordt geïnventariseerd welke deskundigheid aanwezig is bij het gezelschap en welke deskundigheid ingehuurd moet worden. Stap 6: Verkenners en kwartiermakers Ervaring opdoen met proces, beschrijven van mogelijkheden, problemen en oplossingen.

41 Time-out: Een tweede moment om in dit stadium belangstellenden en betrokkenen buiten de proeftrajecten te informeren over de resultaten en ervaringen tot nu toe. Stap 7: Resultaat Kwaliteit- en bereikbaarheidsplan = convenant ondertekend door de per regio betrokken partijen. Het convenant maakt onderdeel uit van de routekaart.

42 Terneuzen: aan de slag Vergadering belanghebbenden feb. 2011: allen urgentie onderschreven Werkgroep aan de slag: - analyse gegevens - aanduiden knelpunten - ontwikkelen vlekkenplan, gereed mei

43 Succesfactoren: Erkennen urgentie en gezamenlijk belang Gezamenlijk belang zonder concurrentie Dilemma s: Eigen belang versus gemeenschappelijk belang Nu al actie? Problematiek pas in verre toekomst! Denominatieve verscheidenheid

44 Vragen?

45 Deelnemers aan zet: In duo s n.a.v. twee meest aansprekende dilemma s Terugkoppeling dilemma s: - Welke overwegingen spelen een rol? - Hoe ondersteunen deze overwegingen duurzame oplossingen?

46 Interessante links: Jeugdmonitor Zeeland: Sociale staat van Zeeland: Barometer Leefbaarheid : Leefbaarheidsonderzoek Sluis: Masterplan Voorzieningen: Masterplan voorzieningen Zeeuws-Vlaanderen: Onderwijs Ons Goed; afnemende leerlingaantallen in Zeeland: Sluit de basisschool: sluit het dorp?: Goed voortgezet:

47 Glenn Hoffman Gemeente Terneuzen Christine Ruppert RPCZ / Bazalt Vlissingen cruppert@rpcz.nl Marleen Vermeer Scoop mvermeer@scoopzld.nl Esther Spuesens Scoop espuesens@scoopzld.nl