Dit is een publicatie van de Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden

Transcriptie

1 Dit is een publicatie van de Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden Postbus 11525, 2502 AM Den Haag. Het bureau van de orde is bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 9.00 tot uur. Het bezoekadres is Prinsessegracht 27, Den Haag. Telefoon / Fax orde@vrijmetselarij.nl /

2 Ontdek het mysterie van de vrijmetselarij De zoektocht naar de zin van het bestaan en naar de plaats die de mens daarin inneemt, is van alle tijden. Het mysterie van leven en dood, van goed en kwaad en van licht en duisternis, blijft steeds weer vragen oproepen die met regels en dogma s niet afdoende zijn te beantwoorden. De vrijmetselarij is de bewust zoekende mens behulpzaam bij zijn ontdekkingsreis naar zin en betekenis, zowel in relatie tot zichzelf als tot de wereld om hem heen. Maar wat is vrijmetselarij? Ook dat blijkt voor veel mensen nog steeds een mysterie. Tweeënhalve eeuw is de orde van vrijmetselaren nu in Nederland en het is niet waarschijnlijk dat de waas van geheimzinnigheid ooit helemaal zal verdwijnen. Een loge van vrijmetselaren is nu eenmaal een vereniging met een besloten karakter, waarbij het lidmaatschap wordt verkregen door inwijding. Voor degene die zo n inwijding niet persoonlijk heeft ervaren zullen er per definitie geheimen blijven. Maar wie oprecht geïnteresseerd is helpen wij graag een stukje op weg naar wat het begin zou kunnen zijn van een schitterende ontdekking. Vrijmetselarij: haar basis De bewust levende mens zoekt zin en betekenis in zichzelf en in de wereld om hem heen. En juist omdat de vrijmetselarij de mens bij die zoektocht behulpzaam kan zijn, is zij sinds haar ontstaan een actueel fenomeen geweest in elke periode van de geschiedenis en is zij dat ook in deze tijd. Vrijmetselaren leren dat vragen naar de zin van het bestaan doorgaans niet met regels en dogma s zijn te beantwoorden. Zulke antwoorden roepen immers vrijwel altijd weer nieuwe vragen op. Twee elementen vormen de basis voor de vrijmetselaren. Het ene is de altijd door mensen gestelde vraag naar zelfkennis en naar de verhouding met de medemensen. Het andere element betreft de tegenstelling tussen goed en kwaad, zinnebeeldig aangegeven met de begrippen licht en duisternis. Het ontwikkelen van zelfkennis wordt door de vrijmetselarij gezien als een voortdurend bouwen aan zichzelf in relatie tot de omgeving. Illustraties op pagina 2 t/m pagina 12 zijn Maçonnieke functiebijoux uit de verzameling Cultureel Maçonniek Centrum in Den Haag

3 De oorsprong Op zoek naar gelijkgestemden In de geschiedschrijving over de vrijmetselarij treft men uiteenlopende verklaringen aan omtrent haar oorsprong, van oude Egyptenaren en Platonische leerscholen tot middeleeuwse bouwgilden. Er bestaat over die oorsprong dan ook geen absolute zekerheid. De loges oefenden een steeds grotere aantrekkingskracht op anderen uit. Mogelijk werd dit effect nog versterkt door politieke en godsdienstige ontwikkelingen, die hadden geleid tot steeds scherpere maatschappelijke tegenstellingen. Vrij algemeen wordt aangenomen dat de vrijmetselarij rechtstreeks is voortgekomen uit de middeleeuwse steenhouwersgilden. Deze gilden hadden vooral in Engeland een uitzonderlijke positie, aangezien zij niet onder toezicht van stedelijke en andere autoriteiten stonden. Daarnaast was er nog de omstandigheid dat er in het midden van de 14e eeuw een enorm gebrek aan ambachtslieden ontstond door de pestepidemie, de zwarte dood waaraan zeker een kwart van de West-Europese bevolking bezweek. Vooral de vraag naar hooggeschoolde ambachtslieden als steenhouwers was groot en deze situatie bevorderde als vanzelf hun onafhankelijke positie in de maatschappij. Hun werkplaatsen of loges (in het Engels lodges) werden zo tot verzamelplaatsen van vrije, onafhankelijke, geschoolde mannen. De gilden van deze free-masons, een begrip dat op het Europese vasteland wordt vertaald als vrije metselaren en francs-maçons, kregen daarnaast een sociale functie en vormden daarmee in zedelijk opzicht een leerschool. De loges van vrijmetselaren werden onder invloed van deze maatschappelijke ontwikkelingen zo tevens vrijplaatsen, waar men helemaal zichzelf kon zijn. Men zag de werkplaatsen van de steenhouwers steeds meer bevolkt worden door wetenschapsbeoefenaren, kunstenaars, schrijvers en filosofen, terwijl de oorspronkelijke ambachtslieden meer en meer uit beeld verdwenen. Daarnaast gingen ook anderen op eigen initiatief loges oprichten, waarbij de organisatievorm van de gilden werd overgenomen. Dit hield onder meer in, dat nieuwe leden op grond van hun ervaring leerling, gezel en tenslotte meester werden. In de puur symbolische beoefening van het ambacht van steenhouwer zagen zij aanknopingspunten met grote levensvragen, zoals die naar de zin van het bestaan

4 Symbolen De echte steenhouwers bewerken ruwe steen tot zuivere bouwstenen, bestemd voor bouwwerken die uitmunten in schoonheid. De symbolisch arbeidende steenhouwers zien zichzelf als een ruwe steen, die wordt bewerkt tot een bruikbare bouwsteen voor de samenleving. mogen er geen persoonlijke wrok en geschillen binnen de loge worden gebracht, nog veel minder geschillen over godsdienst, volken en politiek. Deze afspraken werden in het begin van de 18e eeuw gemaakt, toen enkele vrijmetselaarsloges in Londen een gezamenlijke, overkoepelende organisatie stichtten: de Grootloge. Deze organisatievorm, met de daarbij opgestelde gedragsregels, heeft veel weerklank gevonden in de gehele westerse wereld. Met hun logegenoten bouwen zij op die manier aan een betere wereld. Dit uitgangspunt heeft gaandeweg geresulteerd in een stelsel met een drietal rituele plechtigheden. De eerste hiervan is de inwijding tot leerling-vrijmetselaar, daarna volgen de bevordering tot gezel en de verheffing tot meester. De in deze rituelen gebruikte symbolen zijn niet alleen afkomstig uit de bouw. Ook aan de tegenstelling licht en duisternis kan de vrijmetselaar zin van zijn bestaan ontlenen. De daarbij behorende arbeid verricht hij in het licht van een hoog beginsel, symbolisch aangeduid als Opperbouwmeester des Heelals. Zonder dogma s Juist door de beklemtoning van de individuele beleving van de symboliek en daarmee de individuele verantwoordelijkheid bij het zoeken naar de zingeving van het bestaan, hebben vrijmetselaren al spoedig een aantal onderlinge gedragsregels afgesproken. Zij gaan uit van een geesteshouding, waarin alle mensen overeenstemmen, hun bijzondere meningen aan henzelf overlatend. Voorts Midden in de samenleving Als tijdens de Verlichting in de 18e eeuw het rationalisme opkomt, blijft in vrijmetselaarsloges de gedachte levend dat niet alles rationeel kan worden benaderd. Er is meer tussen hemel en aarde dan wat kan worden beredeneerd. Wanneer in de 19e eeuw ideologieën als nationalisme, liberalisme en socialisme een fundamentalistisch karakter krijgen, zijn de loges de plaatsen waar daarover in vrijheid en zonder twistgesprekken met elkaar van gedachten kan worden gewisseld. Immers, een loge wil een middelpunt van vereniging zijn voor mensen, die anders in voortdurende verwijdering van elkaar zouden zijn gebleven. Ook in ander opzicht gaan de loges een bijzondere plaats in de samenleving innemen. In de gedragsregels die in 1723 voor vrijmetselaren zijn opgesteld, wordt bepaald dat alleen persoonlijke waarde en werkelijke verdienste van een mens in de loge tellen. Verschillen van godsdienst, volken of politiek en ook verschillen tussen in de

5 samenleving bestaande rangen en standen spelen in de loge geen rol. Daarmee worden in de loges maatschappelijke en andere barrières doorbroken die in een samenleving mensen van elkaar verwijderd houden. Aan het eind van de 19e eeuw werden de nieuwe industriëlen door de heersende elite nog niet aanvaard, maar hun persoonlijke waarde en werkelijke verdienste vonden in de loges al wel waardering. In de toenmalige Nederlandse koloniën werden ook de maatschappelijke scheidslijnen die op huidskleur waren gebaseerd in de loges doorbroken. Geborgenheid In toenemende mate kan men zich minder vinden in kerkelijke dogmatiek, terwijl er toch behoefte blijft bestaan aan het uitwisselen van gedachten over levensvraagstukken. De loge: het mysterie van de vrijmetselarij Wezenlijke kenmerken van de vrijmetselarij geven haar door de eeuwen heen een karakter dat onafhankelijk van maatschappelijke ontwikkelingen actueel is: zij biedt een middelpunt van vereniging voor mannen met verschillende en soms tegenstrijdige meningen; zij biedt een omgeving voor het ontwikkelen van een individuele, bewuste levenshouding zonder dogma s; zij wil een dynamisch rustpunt bieden, een plaats van stilte en overdenking in een hectische wereld; zij kent binnen de loge geen sociale en maatschappelijke hiërarchie; zij is een broederschap met geborgenheid, onderling vertrouwen en wederzijds respect. Een groeiend aantal mensen vindt binnen de loge de vrijheid daarover nader met elkaar te spreken. Dit is uitsluitend mogelijk indien de samenkomsten een besloten karakter dragen. Aangezien het de vrijmetselaren in hun loges vrijstaat om open en eerlijk over hun eigen gedachten en opvattingen te spreken, is het niet onbegrijpelijk dat daar door diverse geestelijke, godsdienstige en politieke organisaties met enige argwaan naar wordt gekeken. Evenmin is het verwonderlijk, dat vrijmetselarij verboden is in bijna alle landen met een totalitair systeem

6 Sociale binding Naar een betere samenleving In de huidige samenleving, waarin een individualiseringsproces gaande is, bieden de loges een tegenwicht. De ontkerkelijking heeft veel sociale bindingen verloren doen gaan. Religieus besef en de behoefte aan religieuze beleving zijn echter niet afgenomen. Diverse ontwikkelingen in de huidige samenleving, zowel bij de overheid als in het bedrijfsleven, bemoeilijken sociale bindingen. Ook verstedelijking met vaak grote en onpersoonlijke woonwijken leidt meestal tot niet meer dan oppervlakkige contacten. Het zijn deze ontwikkelingen die de aantrekkingskracht van de vrijmetselarij vergroten en die bijvoorbeeld hebben geleid tot de oprichting van nieuwe loges in steden en groeikernen als Almere, Alphen aan de Rijn, Castricum, Ede, Nieuwegein, Oosterhout, Oss, Terneuzen, terwijl ook de groei van bestaande loges in grote steden erdoor werd bevorderd. De essentialia en het persoonlijke van de vrijmetselarij hebben ertoe geleid dat zij in het algemeen niet als organisatie met een standpunt naar buiten treedt. De loges zijn immers een middelpunt van vereniging van vrijmetselaren met weliswaar onderling gerespecteerde, maar soms ook tegenstrijdige individuele meningen. Wel hebben veel vrijmetselaren zich geïnspireerd gevoeld om zich individueel voor een betere samenleving in te zetten. Bij de oprichting en het functioneren van diverse organisaties op maatschappelijk gebied zoals de reclassering, de kindervoogdij, de blindenbibliotheek en de openbare leeszalen zijn dan ook vrijmetselaren betrokken geweest. Vrijmetselaren zijn gewone mensen. Zij zijn, ieder op eigen wijze, bezig met een nooit aflatende poging om zin en betekenis te geven aan de wereld in zichzelf en om hen heen. Zij koesteren hun loge omdat die voor hen een broederschap is, een beschermde omgeving waarin zij met elkaar kunnen werken en inspiratie vinden

7 Zelfstandig georganiseerd, internationaal georiënteerd Een vrijmetselaarsloge heeft een gewone verenigingsstructuur en staat bij de Kamer van Koophandel ingeschreven. Het bestuur bestaat behalve uit leden die elke andere vereniging kent, zoals een secretaris en een penningmeester, uit leden die een functie vervullen bij de rituele bijeenkomsten. De voorzitter heeft zowel de leiding over deze bijeenkomsten als over de vereniging. Alle loges zijn verenigd in een landelijke organisatie: de orde van vrijmetselaren. In 2006 telt ons land ongeveer 150 loges, waarvan de oudste dateert uit Over de gehele wereld zijn vrijmetselaarsloges gevestigd. Er bestaat geen internationaal georganiseerde vrijmetselarij. Wel heeft iedere vrijmetselaar toegang tot alle loges over de gehele wereld. met de rituele gebruiken en het werken met symbolen. Het antwoord op deze tweeledige vraag wordt van betekenis geacht: heeft de kandidaat iets aan de vrijmetselarij en heeft de vrijmetselarij iets aan de kandidaat? Er kan worden gesteld dat een vrijmetselaar een bewuste behoefte heeft om zelfstandig te zoeken naar waarheid in gezelschap van anderen. Contact Heeft deze informatie uw nieuwsgierigheid gewekt? Kijk dan verder op de website van de orde onder waar u nadere bijzonderheden aantreft over de orde in het algemeen en de verschillende loges in het bijzonder. U kunt ook telefonisch contact opnemen met een loge in uw woonplaats of omgeving. Het lidmaatschap De orde is een masculiene organisatie; mannen die lid willen worden moeten tenminste 18 jaar oud zijn. Een vrijmetselaarsloge in Nederland telt gemiddeld ongeveer 35 leden die buiten de zomerperiode meestal wekelijks of een keer per twee weken bijeenkomen. Juist in perioden van spanning en werkdruk draagt de loge wezenlijk bij aan persoonlijkheidsvorming en het vinden van evenwicht. De kandidaat-vrijmetselaar dient ontvankelijk te zijn voor de specifieke sfeer die in een loge heerst en die onder meer samenhangt

8 Ook bij u in de buurt z i j n v r i j m e ts e l a a rsl o g e s Alfabetisch overzicht van gemeenten en het aantal daar gevestigde loges: Alkmaar (3) Eindhoven (3) Oosterhout (1) Almelo (1) Emmen (2) Oss (1) Almere (1) Enschede (2) Purmerend (1) Alphen aan den Rijn (1) Goes (2) Renkum (1) Amersfoort (2), Gorinchem (1) Roermond (1) Amstelveen (4) Gouda (1) Roosendaal (1) Amsterdam (8) Groningen (5) Rotterdam (8) Apeldoorn (2) Haarlem (3) Schagen (1) Arnhem (3) Harderwijk (1) Sittard (1) Assen (1) Harlingen (1) Sneek (2) Baarn (1) Heerenveen (1) Terneuzen (1) Bergen op Zoom (1) Heerlen (1) Tiel (1) Bilthoven (3) Hengelo (1) Tilburg (1) Binnenmaas (1) s-hertogenbosch (1) Utrecht (4) Breda (3) Hilversum (3) Veendam (1) Brielle (2) Hoorn (2) Velsen (1) Bussum (1) Huizen (1) Vlaardingen (1) Castricum (1) Kampen (1) Vlissingen (1) Delft (2) Leeuwarden (2) Wageningen (2) Den Haag (14) Leiden (3) Winschoten (1) Den Helder (1) Maastricht (1) Winterswijk (1) Deventer (1) Meppel (1) Zaandam (1) Doetinchem (1) Middelburg (1) Zeist (1) Bangkok (Thailand) (1) Paramaribo (Suriname) (3) Doorn (1) Naarden (1) Zierikzee (1) Johannesburg (Zuid Afrika) (1) Bulawayo (Zimbabwe) (1) Dordrecht (2) Nieuwegein (1) Zutphen (1) Willemstad (Curaçao) (3) Marondera (Zimbabwe) (1) Drachten (1) Nijmegen (1) Zwolle (3) Oranjestad (Aruba) (2) M rewa (Zimbabwe) (1) Ede (1) Oldenzaal (1) Sint Maarten (N.A.) (1) Harare (Zimbabwe) (3) -14- Foto Paul Mellaart Werkplaats in het Haags logebouw Buiten Nederland gevestigde loges die tot de Nederlandse orde behoren: -15-