PSYCHOLOGISCHE STROMINGEN

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "PSYCHOLOGISCHE STROMINGEN"

Sandra de Koning
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 PSYCHOLOGISCHE STROMINGEN

2 PSYCHOLOGISCHE STROMINGEN Vroeger en vandaag RUDY SCHELLAERT Antwerpen Cambridge

3 Psychologische stromingen. Vroeger en vandaag Rudy Schellaert 2016 Antwerpen Cambridge Tekeningen: Maaike en Pjotr Schellaert Coverontwerp: Danny Juchtmans ISBN D/2016/7849/108 NUR 163/770 Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever. Ondanks alle aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kunnen noch de auteurs noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen.

4 VOORWOORD Er beweegt tegenwoordig veel binnen de psychologie en de psychotherapie. Dit boek probeert de actuele vernieuwingen binnen de psychologische stromingen te schetsen tegen hun historische achtergrond. De psychologie kent niet één eenheidstheorie. Ze kent vele stromingen die elk een eigen verklaring geven voor het doen en laten van een mens. In dit boek plaatsen we die diverse stromingen naast en tegenover elkaar. We beginnen bij de psychoanalyse, die rond de jaren 1900 ontstond. Langs het behaviorisme, de cognitieve psychologie en het systeemdenken komen we uit bij de meest recente stromingen, zoals oplossingsgerichte, narratieve, positieve psychologie en gedragstherapieën van de derde generatie, waaronder mindfulness, die pas in deze 21ste eeuw op de voorgrond kwamen. Bij elke school bekijken we wat de theoretische visie is, maar ook welke de therapeutische en praktische toepassingen ervan zijn. Verder staan we stil bij de vraag waarom psychotherapieën nu eenmaal werken en wat de toekomst van de psychologie is. Dit boek is bedoeld voor lezers die zich willen oriënteren in de brede waaier aan psychologische visies. Het richt zich onder andere naar studenten in het hoger onderwijs, hoewel het niet is opgevat als een rigide handboek dat gedetailleerd uit het hoofd moet worden geleerd. We proberen bij elke psychologische stroming een rijk kader te geven met achtergronden, inbedding in de tijd, concepten, anekdotes, kritieken en veel (therapeutische) toepassingen. Ook wie ruim geïnteresseerd is in psychologie of overweegt om in therapie/begeleiding te gaan of zich te laten coachen, vindt hier een oriëntatie. Veel leesplezier. v

5 INHOUD Voorwoord v Hoofdstuk I. Psychologie als wetenschap Kenmerken van wetenschap Situering tussen wetenschappen Methoden Mensenkennis Niet-psychometrische methoden Experiment Correlationeel onderzoek Testen Disciplines Hoofdstuk II. Psychotherapie Dodo Bird Verdict Common Factors Theory Placebo Dodo Bird Myth Evidence-based Randomised Control Trials Empirically Supported Treatments Emdr Vlugge oogbewegingen Al dan niet werkzaam Verklaringen Aan verbetering toe Indeling & verdeling Psycholoog & psychiater Psychotherapie, counseling, coaching, geprotocolleerde behandeling vii

6 Psychologische stromingen 6.3. Integratief Online en internet Kritisch tegenover de psychiatrie Patiënt en cliënt Hoofdstuk III. Psychoanalyse Wat ervoor kwam Mesmer Charcot Hypnose Breuer Fliess Theorieën en concepten Psychoseksuele fasen Persoonlijkheidsstructuur Onbewuste Analytische kuur Afweermechanismen Volgelingen of net niet Aantrekkingskracht Kritieken Artistiek & literair Hoofdstuk IV. Behaviorisme Associatieleer als voorloper Kenmerken van het black-boxbehaviorisme Klassieke conditionering Schema Voorbeelden Kenmerken Toepassingen Toch cognitief Methodieken Operante conditionering Thorndike Skinner en zijn skinnerbox viii

7 Inhoud 4.3. Operante conditionering Sr, de consequenties Belonen Ontsnappen aan het onaangename Confrontatie vermijden Straf Wegnemen van het aangename Uitblijven van het aangename en negeren Kenmerken Toepassen Neobehaviorisme Hoofdstuk V. Humanistische psychologie Uitgangspunten Invloeden Carl Rogers Client-centered therapy Beschrijving Basishoudingen Focussen Thomas Gordon Behoefteconflict Waardeconflict en overlegmodel Toepassingen Opvoeding Onderwijs Personen met dementie Personen met een beperking T-group en sensitivitytraining Management Abraham Maslow De behoeftepiramide Erg-theorie Bespreking ix

8 Psychologische stromingen Hoofdstuk VI. Gestalt Gestaltpsychologie Visuele perceptie Optische illusies Inzicht Gestalttherapie Hoofdstuk VII. Systeemdenken Systemen Kenmerken Totaliteit, Gestalt Integraal, complex Contextueel Grenzen Feedback Circulariteit Equifinaliteit Communicatie Regelmatigheden Axioma s van Watzlawick Systeemtherapeutische stromingen Cybernetische school Strategische school Structurele school Contextuele school van Böszörményi-Nagy Methodieken Gezinskaarten en genogram Hoofdstuk VIII. Lichaamsgerichte therapie Bio-energetica Focussen Pessopsychotherapie Haptonomie x

9 Inhoud Hoofdstuk IX. Cognitieve psychologie Cognitie Inner speech Latent leren Attributie en labelen Cgt Re(b)t G-denken Cognitieve gedragstherapie Ret/Rebt G-denken Schematherapie Schema s Modi Therapie Methodieken Cognitieve herstructurering Socratische dialoog Zelfinstructietraining Psycho-educatie Exposure Rescripting Gedragsexperiment Hoofdstuk X. Gedragstherapie van de derde generatie Mindfulness Achtwekenprogramma Wetenschappelijk en gepopulariseerd Dialectische gedragstherapie Dialectisch Methodieken Acceptance and Commitment Therapy Hoofdstuk XI. Narratieve psychologie White & Epston Methodieken xi

10 Psychologische stromingen 2.1. Re-authoring conversations Re-membering conversations Outsider witnesses en de definitional ceremony Brieven en certificaten Externalising conversations Unieke ervaringen en steigerbouwende gesprekken Toepassingen Narratieve Exposure Therapie Reminiscentie in de ouderenzorg Multi Family Therapy Reflecting team Postmodern Hoofdstuk XII. Oplossingsgerichte psychologie De Shazer & Berg Uitgangspunten en methodieken Cliënt Hulpverlener, coach Hulpvraag en diagnostiek Oplossingen Uitzonderingen Wondervraag Schaalvraag Verandering & doelgericht handelen Gesprekstechnieken De relatie Tijdsperspectief Andere stromingen Tijdsgeest Bemerkingen Hoofdstuk XIII. Positieve psychologie Seligman Csikszentmihalyi Minder optimistisch xii

11 Inhoud Hoofdstuk XIV. Evolutiepsychologie Evolutieleer Natuurlijke selectie Fitness Environment of evolutionary adaptedness Mismatch Evolutionaire visie op de psyche Seksuele selectie Kritieken en bespreking Hoofdstuk XV. Neuropsychologie Eindnoten Bronnen Lijst met figuren Trefwoordenregister xiii

Vergelijkbare documenten

inhoud blz. 1. Een wereld vol cijfers 2. Een bot met streepjes 3. Tellen 4. Turven 5. Oude getallen 6. Onze cijfers 7. Tellen in drie talen

Cijfers inhoud blz. 1. Een wereld vol cijfers 3 2. Een bot met streepjes 4 3. Tellen 5 4. Turven 6 5. Oude getallen 6 6. Onze cijfers 9 7. Tellen in drie talen 10 Pluskaarten 11 Bronnen en foto s 13 Colofon