Voortgangsrapportage doel 1.1 Duurzaam beschermd tegen overstromingen en wateroverlast

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Voortgangsrapportage doel 1.1 Duurzaam beschermd tegen overstromingen en wateroverlast"

Transcriptie

1 Voortgangsrapportage doel 1.1 Duurzaam beschermd tegen overstromingen en wateroverlast 1. Inleiding De kans op overstromingen, wateroverlast, hitte en droogte neemt toe door het veranderende klimaat. In juni van dit jaar werden in de regio rond Parijs en de deelstaat Beieren duizenden mensen getroffen door overstromingen als gevolg van hevige regenval. Ook in Nederland (met name Brabant en Limburg) heeft extreem weer in juni tot grote schade geleid 1. Het extreme weer heeft de landelijke aanpak van wateroverlast (en de gevolgen van klimaatverandering in algemene zin) hogere prioriteit gegeven. In Zuid-Holland zijn er dit voorjaar geen grote incidenten geweest, maar ook hier anticiperen waterschappen en gemeenten op toenemende piekbuien door, bijvoorbeeld, gezamenlijk water- en rioleringsplannen te maken. Voorkomen van overstromingen en wateroverlast is een belangrijke voorwaarde voor leefkwaliteit van Zuid-Holland. Om dit te bereiken neemt de provincie maatregelen om de waterveiligheid voor nu op orde te houden. Deze maatregelen zijn gekoppeld aan begrotingstaak Realiseren Waterveiligheid. De provincie neemt ook maatregelen om de waterveiligheid op lange termijn op orde te houden. Centraal in de aanpak staat het verbinden van water, ruimte en economie. Deze aanpak is gekoppeld aan begrotingstaken Stimuleren klimaatadaptatie en Bevorderen van een waterrobuuste ruimtelijke inrichting. 2. Ontwikkelingen (1) Concernbrede opgave Adaptieve Delta. De effecten van bodemdaling en klimaatverandering versterken elkaar. Zowel voor klimaatadaptatie als voor bodemdaling groeit het besef dat ongemakkelijke keuzes over (toekomstig) waterbeheer en ruimtegebruik voor meerdere Zuid-Hollandse gebieden op termijn onvermijdbaar zullen zijn. Door een concernbrede opgave Adaptieve Delta te benoemen wil het college hierop anticiperen. De provincie heeft een ambtelijke verkenning gedaan naar de rol die zij kan nemen bij vier onderwerpen waar klimaatverandering grote gevolgen heeft: overstromingen, wateroverlast, hittestress en droogte. De verkenning was onderdeel van het monitoringproces van het provinciale doel Stimuleren klimaatadaptatie (uitgangssituatie bepalen) en is in deze rapportage verwerkt. (2) Nationale Adaptatiestrategie en Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie Het Rijk werkt aan een Nationale Adaptatie Strategie (NAS) die eind 2016 gereed zal zijn. In 2017 volgt een Uitvoeringsprogramma Klimaatadaptatie. De NAS borduurt voort op het Deltaprogramma en richt zich ook op andere thema s, zoals natuur, landbouw, infrastructuur en gezondheid. In aanvulling op het Deltaplan Waterveiligheid en het Deltaplan Zoetwater komt er vanaf Deltaprogramma 2018 ook een Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie. Daarin komt te staan hoe partijen de doelstellingen en transitieopgave van de deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie samen verder brengen en welke mix van instrumenten en maatregelen ze daarbij inzetten. 3. Voortgang taak Realiseren waterveiligheid 3.1 Verbeteropgave regionale waterkeringen West-Nederland De provincie stelt de veiligheidsnormen vast voor de regionale keringen. De waterschappen hebben in 2012 de regionale keringen getoetst aan deze veiligheidsnormen. De provincies Zuid-Holland, Noord-Holland en Utrecht hebben met de waterschappen in een bestuursovereenkomst vastgelegd wanneer de regionale keringen op orde moeten zijn 1 Hoos- en hagelbuien in Brabant brachten in juni 2016 voor 325 miljoen schade toe aan particulier bezit en voor 175 miljoen aan kassen en tuinbouw.

2 gebracht die nog niet aan de veiligheidsnormen voldoen. De waterschappen rapporteren jaarlijks aan GS de voortgang. Een samenvatting van de voortgangsrapportages 2016 is ter kennisname aan GS aangeboden (GS 4 oktober 2016: DOS ). Onderstaande cijfers zijn overgenomen uit die rapportage: Toetsing keringen West-Nederland 2012 Stand van zaken eind : km regionale keringen eind 2015: km regionale keringen NB 4 km is uit verordening gehaald Geen oordeel Voldoet niet Voldoet Geen oordeel Voldoet niet Voldoet De afgelopen maanden is een Landelijke Visie op de Regionale Waterkeringen opgesteld door UvW, IPO, RWS en STOWA (Stichting, Toegepast Onderzoek Waterbeheer). Zuid-Holland heeft als lid van de begeleidingscommissie een belangrijke bijdrage geleverd. De Visie markeert een startpunt van waaruit provincies en waterschappen gezamenlijk de in de Visie geschetste mogelijkheden verder gaan uitdiepen. 3.2 Compartimenterende keringen en voorlandkeringen Compartimenterende waterkeringen (droge dijken) zijn belangrijk om de gevolgschade en hersteltijd bij een doorbraak van de primaire kering te beperken. Wanneer een primaire kering bezwijkt, kan de compartimenterende kering er voor zorgen dat het overstroomde gebied in omvang beperkt blijft. Hiermee wordt laag twee van de meerlaagse veiligheid (een waterrobuuste ruimtelijke inrichting) concreet ingevuld. Vlak voor het zomerreces 2016 zijn de compartimenterende keringen in het beheersgebied van Delfland en HHSK in de waterverordening opgenomen. In november worden de compartimenterende keringen in het beheersgebied van Hollandse Delta toegevoegd. Daarmee is eind 2016 ongeveer 280 kilometer aan regionale keringen toegevoegd in de waterverordening. Voorlandkeringen kunnen buitendijkse polders tegen een overstroming door buitenwater vanuit de rivier beschermen. In de afgelopen periode is door PZH de bijdrage van voorlandkeringen aan de waterveiligheid in de buitendijkse gebieden onderzocht. Het onderzoek is voor de waterschappen aanleiding om de leggers voor deze keringen te actualiseren. Hierover zijn met de waterschappen procesafspraken gemaakt. Nadat de leggers zijn geactualiseerd wordt verder onderzocht of voor de voorlandkeringen een veiligheidsnorm kan worden vastgesteld. 3.3 Goedkeuring dijkversterkingsplannen De provincie is verantwoordelijk voor de goedkeuring dijkversterkingsplannen voor primaire waterkeringen die in beheer zijn bij de waterschappen. De streefwaarde is twee plannen per jaar. De realisatie 2016 ligt op schema: - De versterking van de IJsseldijk Gouda is goedgekeurd;

3 - De Spuidijk in Schiedam wordt na 15 december 2016 ter goedkeuring aangeboden. Begin 2017 wordt dit plan dan door de Provincie naar verwachting goedgekeurd; - De versterking van de kanteldijken van de Kiltunnel op het eiland van Dordrecht komt door de nieuwe normering te vervallen. 4. Voortgang taak Stimuleren van klimaatadaptatie 4.1 Rolverkenning In het voorjaar van 2016 heeft Deltares een verkenning gedaan naar de rol van de provincie ten aanzien klimaatadaptatie, waarbij de focus is gelegd op ruimtelijke adaptatie. Ruimtelijke adaptatie is het toewerken naar een waterrobuuste én klimaatbestendige ruimtelijke inrichting: - Waterrobuust = minimaliseren van de potentiële gevolgen van overstromingen (aanvullend op preventieve waterkerende en rivierverruimende maatregelen), met bijzondere aandacht voor vitale en kwetsbare functies. - Klimaatbestendig = toekomstbestendig en adaptief omgaan met de effecten van klimaatverandering: toenemende wateroverlast, droogte en hitte, inclusief de gevolgen van extreem weer (zoals piekbuien). Bij de verkenning zijn provinciale beleidsafdelingen én externe stakeholders betrokken (ambtenaren van Zuid-Hollandse gemeenten en waterschappen). De volgende rollen zijn onderzocht: - Kaderstellend [bevoegd gezag]; reguleert en toetst het gedrag van andere partijen (via regels in een verordening, vergunningverlening, plantoetsing etc.) op basis van een wettelijke taak. - Regisseur; werkt samen met andere partijen, is samenwerkingspartner en heeft daarbij de regie. - Stimulator; wil dat bepaald beleid gerealiseerd wordt, laat de realisatie aan andere partijen over, is overlegpartner en stimuleert andere partijen met middelen en prikkels. - Facilitator; faciliteert initiatief van andere partijen. - Loslater; laat de opgave aan andere partijen over. Groen = sterke voorkeur. Paars = gemiddelde voorkeur. Wit = geen voorkeur Overstromingen Rollen van de provincie Kaderstellende rol [bevoegd gezag] Regisseur Stimulator Facilitator Loslater De provincie is normstellend voor de regionale waterkeringen. Tevens is de provincie verantwoordelijk voor de goedkeuring van dijkversterkingsplannen voor primaire waterkeringen. Daarnaast stelt de provincie de overstromingsrisicokaart op, waarmee andere overheden hun ruimtelijke beleid kunnen afstemmen op waterveiligheidsrisico s. De rol van stimulator pakt de provincie vooral op bij meerlaagse veiligheid.

4 Wateroverlast Rollen van de provincie Kader stellende rol [bevoegd gezag] Regisseur Stimulator Facilitator Loslater Voor wateroverlast heeft de provincie een kaderstellende rol. Aan de hand van de regionale veiligheidsnormen berekenen de waterschappen de berging en afvoercapaciteit van het regionale watersysteem. Daarnaast is de provincie regisseur geweest bij een aantal grote waterbergingsgebieden (zoals de Eendragtspolder en Driemanspolder) en bij gebiedsuitwerkingen in het kader van het Deltaprogramma. Ook is zij stimulator bij waterrobuust inrichten (Wester gouwe) gericht op het combineren van functies en meekoppelkansen. De externe stakeholders hebben tijdens het onderzoek de provincie gevraagd om, naast de uitvoering van het huidige beleid, wateroverlast nadrukkelijk een plek te geven in het provinciale beleid. Dit kan de provincie doen vanuit haar regisserende rol in de ruimtelijke ordening. Ook het omgaan met wateroverlast in relatie tot bodemdaling is een belangrijk aandachtspunt. Hierbij neemt de provincie een stimulerende rol door het vraagstuk in kaart te brengen, zodat de opgave duidelijk wordt voor alle betrokkenen. Droogte Rollen van de provincie Kaderstellende rol [bevoegd gezag] Regisseur Stimulator Facilitator Loslater De provincie vervult een kaderstellende rol en is regisseur op het gebied van zoetwaterbeschikbaarheid. De provincie is ook kaderstellend en regisserend is bij het opstellen en uitvoeren van natuurbeleid, wat meekoppelkansen biedt. De ambitie van de provincie is om de huidige taken goed te blijven uitvoeren en om ten aanzien van bodemdaling een facilitator en stimulator te zijn als het gaat om functieverandering. Hittestress Rollen van de provincie Kaderstellende rol [bevoegd gezag] Regisseur Stimulator Facilitator Loslater Bij hittestress heeft de provincie een rol als facilitator via de verkenning van groenblauwe stedelijke structuren. De provincie beperkt zich tot het leggen van verbanden met het provinciale beleid op het gebied van milieu, groen, landbouw en recreatie.

5 4.2 Monitor beleidsdoel Ruimtelijke Adaptatie 2020 Voor de provincie is de uitvoering van de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie (DBRA) belangrijk voor het realiseren van een Adaptieve Delta. Hierin worden ruimte, water en economie met elkaar in verband gebracht. De provincie concentreert zich op het doel dat de DBRA heeft geformuleerd voor 2020: dan is klimaatbestendig en waterrobuust inrichten onderdeel van beleid en handelen van Rijk, waterschappen, gemeenten en provincies. Voor de provincie betekent dit doel dat beleid voor klimaatadaptatie integraal onderdeel wordt van het provinciaal omgevingsbeleid (omgevingsvisie, programma s en verordening). Om de voortgang te monitoren is de systematiek gebruikt van de Nationale Monitor Ruimtelijke Adaptatie. De Nationale Monitor is een enquête die naar alle decentrale overheden in Nederland wordt verstuurd, dus ook naar alle gemeenten en waterschappen in Zuid-Holland en de provincie zelf. Uit de landelijke monitor 2016 zijn de enquêtegegevens gehaald voor zeven indicatoren die een beeld geven hoe de provincie Zuid-Holland er voor staat. INDICATOR 1. Omvang van de opgave voor de organisatie op het gebied van klimaatadaptatie In welke mate heeft het beheersgebied van uw organisatie te maken met de gevolgen van klimaatverandering? op het gebied van o wateroverlast o droogte en wateronderlast o waterveiligheid o hittestress o vitale en kwetsbare functies Deze vraag is gemeten op een 5-puntschaal van zeer beperkt tot zeer ingrijpend. Figuur 1. Percepties van de omvang van de opgave in het eigen beheersgebied (schaal 1-5, 1 = zeer geringe opgave, 5 = zeer grote opgave) De provincie Zuid-Holland ziet op alle thema s een grote opgave. De andere organisaties schatten de opgave op het gebied van hittestress en vitale functies lager in dan de andere opgaven. Wateroverlast en overstroming worden gezien als de grootste opgaven. De provincie Zuid-Holland schat alle opgaven voor haar beheersgebied hoger in dan de andere provincies.

6 INDICATOR 2. Kennis van de organisatie over klimaatadaptatie ( weten ) In welke mate weet uw organisatie wat de gevolgen van klimaatverandering zijn voor haar beheergebied ten aanzien van: o wateroverlast o droogte en wateronderlast o waterveiligheid o hittestress o vitale en kwetsbare functies Deze vraag is gemeten op een 5-puntschaal van zeer lage mate tot zeer hoge mate. Figuur 2 Weten wat de gevolgen van klimaatverandering zijn Alle organisaties zitten op het niveau van noch een hoge mate van kennis noch een lage mate van weten. De organisaties vinden echter niet dat zij in hoge mate weten wat de gevolgen van klimaatverandering zijn. De verschillende organisaties zitten qua niveau van weten dicht bij elkaar. INDICATOR 3. Ambities en plannen t.a.v. klimaatadaptatie ( willen ) Deze indicator is onderverdeeld in twee stellingen: A. Het politieke bestuur van uw organisatie heeft aandacht voor de effecten van klimaatverandering ten aanzien van o wateroverlast o droogte en wateronderlast o waterveiligheid o hittestress o vitale en kwetsbare functies Deze vraag is gemeten op een 5-puntschaal van in zeer lage mate tot in zeer hoge mate. B. Het beperken van de gevolgen voor klimaatverandering is vastgelegd in de beleidsplannen van uw organisatie voor o wateroverlast o droogte en wateronderlast o waterveiligheid o hittestress o vitale en kwetsbare functies Deze vraag is gemeten op een 5-puntschaal van in zeer lage mate tot in zeer hoge mate

7 Figuur 3 ambities en plannen De aandacht voor de gevolgen van klimaatverandering is bij de waterschappen en de provincie Zuid Holland wat hoger dan bij provincies die zijn meegenomen in dit onderzoek. De gemeenten in Zuid-Holland scoren gemiddeld op politieke aandacht en op het vastleggen van ruimtelijke adaptatie in beleidsplannen. INDICATOR 4. De mate waarin klimaatadaptie wordt meegenomen in uitvoering en beheer ( werken ) In welke mate houdt uw organisatie in het beheer (bijvoorbeeld van rioleringen, openbare ruimte, groen) rekening met de mogelijke effecten van o wateroverlast o droogte en wateronderlast o waterveiligheid o hittestress o vitale en kwetsbare functies Deze vraag is gemeten op een 5-puntschaal van in zeer lage mate tot in zeer hoge mate Figuur 4: rekening houden met Werken mogelijke effecten klimaatverandering Op de indicator voor werken scoort de provincie Zuid-Holland iets onder de 3. De andere provincies scoren lager op deze indicator voor werken. De gemeenten scoren hier hoger dan de provincies, terwijl dit bij weten en willen andersom was.

8 INDICATOR 5. Voortgang in het nemen van maatregelen op het gebied van klimaatadaptatie In de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie (DBRA) is het doel gesteld dat in 2020 klimaatbestendig en waterrobuust inrichten onderdeel van beleid en handelen van Rijk, waterschappen, gemeenten en provincies is. Hoe ver is uw organisatie op een schaal van 1 tot 10 met het realiseren van het bovenstaande doel? Score 1 betekent dat uw organisatie een begin gemaakt heeft met het bepalen van haar opgaven rond het genoemde thema. Score 10 betekent dat uw organisatie op een voor derden kenbare wijze heeft vastgesteld wanneer, hoe en door wie de opgaven worden aangepakt. Figuur 5: Inschatting van de respondenten hoe ver ze zijn met betrekking tot het realiseren van de doelstelling om in 2020 klimaatbestendig en waterrobuust inrichten onderdeel te laten zijn van het beleid (schaal 1-10: 1 = helemaal niet ver, 10 is zeer ver). De organisaties denken het meest ver te zijn op het gebied van wateroverlast en overstromingsrisico. Dit sluit aan bij dat zij op deze punten de opgave in hun beheersgebied ook het grootst vinden. Opvallend zijn de lage scores op het gebied van hittestress en vitale functies. Het lijkt erop dat de organisaties op dit moment niet verwachten dat deze thema s in 2020 in hun beleid zullen zijn geïntegreerd. Ook hier zien we dat de organisaties over het algemeen lager scoren op de thema s waar ze vinden dat de opgave in hun beheersgebied niet zo groot is. Zuid-Holland en de andere zes provincies zijn hierin ongeveer even ver. INDICATOR 6. Kansen en barrières binnen de eigen organisatie bij het realiseren van klimaatadaptatie - Er is binnen mijn organisatie genoeg kennis om de klimaatadaptatiemaatregelen te realiseren - In lopende ruimtelijke projecten (o.a. gebiedsontwikkeling, herstructurering, aanleg infrastructuur, vervanging) is klimaatadaptatie een belangrijk principe - Mijn organisatie houdt in de uitvoering van beleidsplannen (bijvoorbeeld bij rioleringswerkzaamheden, inrichting openbare ruimte, aanleg en beheer van groen, nieuwbouw en herstructureringsprojecten) rekening met klimaatadaptatie - Er is geen verschil van inzicht tussen afdelingen binnen mijn organisatie over de ernst van de gevolgen van klimaatverandering - Er is genoeg capaciteit (mankracht) op het gebied van klimaatadaptatie binnen mijn organisatie

9 - Er is binnen mijn organisatie genoeg geld beschikbaar voor klimaatadaptatie - Er is binnen mijn organisatie een sterke drive om aan de slag te gaan met klimaatadaptatie. - De bestaande interne procedures dragen bij aan de realisatie van klimaatadaptatiemaatregelen Figuur 6. Interne kansen en barrières (score 1-5, 1= in zeer lage mate, 5 = in zeer hoge mate) Voor de provincies lijkt een belangrijkste barrière te zitten in de vertaling van de beleidsplannen naar de uitvoering. De provincie Zuid-Holland scoort hoger op het gebied van kennis en de drive om aan de slag te gaan met klimaatadaptatie. Bij gemeenten worden de beschikbare financiën en capaciteit (mankracht) als een barrière gezien. De waterschappen geven aan dat bij hen klimaatadaptatie al een belangrijk principe is in lopende projecten en dat ze er sterk rekening mee houden in de uitvoering. INDICATOR 7. Kansen en barrières buiten de eigen organisatie bij het realiseren van klimaatadaptatie - Het is duidelijk wat de maatschappelijke kosten en baten zijn met betrekking klimaatadaptatiemaatregelen - Het is duidelijk wie verantwoordelijk is voor het nemen van klimaatadaptatiemaatregelen - Wet- en regelgeving op het niveau van het Rijk en de EU helpen ons bij de implementatie van onze plannen met betrekking tot klimaatadaptatie - Er zijn effectieve beleidsinstrumenten om klimaatadaptatiemaatregelen af te dwingen bij private partijen (ontwikkelaars, woningcorporaties, etc.).

10 Gemeente 0 Inzicht in maatschappelijke kosten en baten Duidelijke verantwoordelijkheid Maatschappelijk draagvlak Wet- en regelgeving helpt Effectieve beleidsinstrumenten Waterschap Provincie ZH Andere provincies Figuur 7. Externe kansen en barrières (score 1-5, 1= in zeer lage mate, 5 = in zeer hoge mate) Bij provincie Zuid-Holland hebben respondenten onduidelijkheid over de maatschappelijke kosten en baten en wie er verantwoordelijk is om maatregelen te nemen. De provincie Zuid- Holland scoort hier iets lager dan de andere provincies. Opvallend is ook de lage score van Waterschappen op de vraag of er effectieve beleidsinstrumenten zijn om maatregelen af te dwingen bij private partijen. Het gebrek daaraan wordt nadrukkelijk als een barrière ervaren. 4.3 Vervolg rolverkenning en monitor De uitkomsten van rolverkenning en de monitor kunnen in de concernbrede opgave Adaptieve Delta verder worden uitgewerkt. Intern de provincie is er nog extra inspanning nodig op (1) de vertaling van beleid naar uitvoering, (2) op het scherper krijgen van de maatschappelijke kosten en baten die klimaatadaptatie met zich meebrengt en (3) op het scherper krijgen van de verantwoordelijkheden (indicator 7). In drie nationale beleidstrajecten kan de provincie de opgave en ambitie voor een Adaptieve Delta goed neerzetten: - de Nationale Omgevingsvisie (agenda najaar 2016, visie 2018); - de Nationale Adaptatiestrategie (strategie eind 2016, uitvoeringsagenda 2017); - het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (2017). Deze ontwikkelingen bieden een kans om een gezamenlijke inzet van provincie, regio s, gemeenten en waterschappen te organiseren en daarmee de opgaven voor de provincie Zuid- Holland als Adaptieve Delta in nationale context te plaatsen. In wisselwerking met de nationale beleidstrajecten gaan we de opgave concretiseren in modules voor het provinciale omgevingsbeleid. Dit moet leiden tot bouwstenen voor de omgevingsvisie, programma s, gebiedsplannen en de omgevingsverordening. Als eerste stap heeft de provincie opdracht gegeven het provinciale Klimaatschetsboek 2007 te actualiseren op basis van de KNMI14- scenario s en te digitaliseren. De Klimaateffectatlas biedt een gemeenschappelijk kader voor provincie, regio s, gemeenten en waterschappen bij het bepalen van de opgaven. Een eerste versie wordt in november 2016 opgeleverd.

11 5. Voortgang Bevorderen van een waterrobuuste ruimtelijke inrichting De provincie is leadpartner geworden van een Europees samenwerkingsproject: Flood resilient Areas by Multilayer Safety Approach (FRAMES). Dit project is gestart per 1 oktober en heeft een looptijd van drie jaar. Speerpunt van FRAMES zijn lokale/regionale pilotgebieden waar de inwoners, overheden en overige stakeholders betrokken worden bij de maatregelen om het gebied robuuster te maken tegen overstromingen. Voor Zuid-Holland is de Alblasserwaard één van de pilotgebieden. Aan FRAMES doen 13 regionale partijen mee uit vijf landen (Nederland, België, Engeland, Denemarken en Duitsland. De provincie vormt de schakel tussen het Europese subsidieprogramma en de deelnemende partijen.

Voorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie

Voorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie Voorstellen Waterschap Hollandse Delta John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie Waterschap Hollandse Delta Dynamiek in de Delta [2] Inhoud De taken van het waterschap De dynamiek in de tijd Een dynamische

Nadere informatie

Nieuwe ontwikkelingen:

Nieuwe ontwikkelingen: Nieuwe ontwikkelingen: KNMI werkt aan scenario s 2021 Nieuwe thema s in Deltaprogramma 2019: Bodemdaling Klimaatadaptatieve Nieuwbouw Zeespiegelstijging Strategische verkenningen klimaatadaptatie in VJN:

Nadere informatie

Statenvoorstel. Weerkrachtig Zuid-Holland, Adaptatiestrategie voor een klimaatbestendig Zuid-Holland

Statenvoorstel. Weerkrachtig Zuid-Holland, Adaptatiestrategie voor een klimaatbestendig Zuid-Holland Statenvoorstel Vergaderdatum GS: 11 december 2018 Portefeuillehouder: Janssen, RA Uiterlijke beslistermijn: n.v.t. Documentnummer: PZH-2018-670832850 Onderwerp Weerkrachtig Zuid-Holland, Adaptatiestrategie

Nadere informatie

Deltabeslissing Ruimtelijke adaptatie

Deltabeslissing Ruimtelijke adaptatie Deltaprogramma Ruimtelijke adaptatie Deltabeslissing Ruimtelijke adaptatie Het Deltaprogramma: een nieuwe aanpak Een goede kwaliteit van de leefomgeving is een basisvoorwaarde voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat

Nadere informatie

Waterschap Hollandse Delta. dynamiek in de delta

Waterschap Hollandse Delta. dynamiek in de delta Waterschap Hollandse Delta dynamiek in de delta Inhoud De dynamiek in de tijd Een dynamische ruimte De opgaven nu en voor de toekomst Water besturen Functionele overheid Algemeen belang en specifiek belang

Nadere informatie

Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie

Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie Bouwberaad West-Brabant 26 oktober 2017 Yigall Schilp #DeltaplanRA Inhoud Deltabeslissing 2015 Urgentie Scope Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie Weten, willen, werken Zeven

Nadere informatie

BESTUURS AKKOORD KLIMAAT. ADAPTATIE 20 november Bestuursakkoord klimaatadaptatie 3

BESTUURS AKKOORD KLIMAAT. ADAPTATIE 20 november Bestuursakkoord klimaatadaptatie 3 BESTUURS AKKOORD KLIMAAT ADAPTATIE 20 november 2018 Bestuursakkoord klimaatadaptatie 3 7 ambities voor een waterrobuuste en klimaatbestendige inrichting van Nederland Kwetsbaarheid in beeld brengen Uitvoeringsagenda

Nadere informatie

Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering. Intentieverklaring Ruimtelijke Adaptatie

Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering. Intentieverklaring Ruimtelijke Adaptatie Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering Intentieverklaring Ruimtelijke Adaptatie Wateroverlast Wateroverlast is waarschijnlijk het meest zichtbare probleem. Steeds vaker staan winkels en kelders vol

Nadere informatie

Klimaatbestendige stad

Klimaatbestendige stad Klimaatbestendige stad Nú bouwen aan de stad van de toekomst Deltaprogramma Nieuwbouw & Herstructurering Hoe is het begonnen? Veel onderzoek Nationale adaptatiestrategie Advies van Commissie Veerman Deltaprogramma

Nadere informatie

Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering. Intentieverklaring

Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering. Intentieverklaring Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering Intentieverklaring Deltawet (2011) Deltaprogramma met deelprogramma s Deltafonds Een pot geld Deltacommissaris Wim Kuijken Deltabeslissingen Deltaprogramma

Nadere informatie

LEVEN MET WATER STRATEGIE WATERVEILIGHEID EN KLIMAATBESTENDIGHEID IN DE IJSSEL-VECHTDELTA

LEVEN MET WATER STRATEGIE WATERVEILIGHEID EN KLIMAATBESTENDIGHEID IN DE IJSSEL-VECHTDELTA LEVEN MET WATER STRATEGIE WATERVEILIGHEID EN KLIMAATBESTENDIGHEID IN DE IJSSEL-VECHTDELTA STRATEGIE KLIMAATBESTENDIGHEID & MEERLAAGSVEILIGHEID IJSSEL-VECHTDELTA De IJssel-Vechtdelta is een gebied dat onderdeel

Nadere informatie

Bouwsteen A Welke dijken tellen mee? Een verdiepingsslag op het veiligheidsdenken

Bouwsteen A Welke dijken tellen mee? Een verdiepingsslag op het veiligheidsdenken Bouwsteen A Welke dijken tellen mee? Een verdiepingsslag op het veiligheidsdenken Auteurs: Ester Olij ( trekker), Annemargreet de Leeuw (Deltares), Conny van Zuijlen (provincie Noord-Holland), Jannes Haanstra

Nadere informatie

KLIMAATADAPTATIE: GEMEENTEN AAN ZET. Bijeenkomst Stadwerkwerk, Boxmeer, Kim van Nieuwaal, 12 juni 2018

KLIMAATADAPTATIE: GEMEENTEN AAN ZET. Bijeenkomst Stadwerkwerk, Boxmeer, Kim van Nieuwaal, 12 juni 2018 KLIMAATADAPTATIE: GEMEENTEN AAN ZET Bijeenkomst Stadwerkwerk, Boxmeer, Kim van Nieuwaal, 12 juni 2018 Klimaatverandering: mitigatie en adaptatie Klimaatadaptatie: een voorgeschiedenis 1980s 1990 : Klimaatwetenschap

Nadere informatie

Bestuursrapportage 2014 waterschap Vechtstromen Versie 24 november 2015

Bestuursrapportage 2014 waterschap Vechtstromen Versie 24 november 2015 Bestuursrapportage 204 Vechtstromen Versie 24 november 205 Deze rapportage bevat een overzicht op hoofdlijnen van de voortgang van de uitvoering van het waterbeleid en dient als basis voor jaarlijks bestuurlijk

Nadere informatie

Versneld aan de slag met klimaatadaptatie

Versneld aan de slag met klimaatadaptatie Uitnodiging Versneld aan de slag met klimaatadaptatie Wij ervaren klimaatverandering in Zuid-Nederland als urgent én acuut. Droogte, hitte, hagel of wateroverlast zijn haast aan de orde van de dag. Wij

Nadere informatie

Op weg naar klimaatbewuste regio. Marcel Houtzager Hoogheemraadschap van Delfland

Op weg naar klimaatbewuste regio. Marcel Houtzager Hoogheemraadschap van Delfland Op weg naar klimaatbewuste regio Marcel Houtzager Hoogheemraadschap van Delfland Klimaateffecten Nederland Neerslag Het regent minder vaak 7% tot 30% Maar buien zijn heftiger! 8% tot 24% Wake-up call -

Nadere informatie

Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta)

Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta) Agenda Stad Concernstaf CSADV Stadhuis Grote Kerkplein 15 Postbus 538 8000 AM Zwolle Telefoon (038) 498 2092 www.zwolle.nl Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta) Hoe houden we onze delta leefbaar

Nadere informatie

Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering en Veiligheid. Waterveiligheid buitendijks

Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering en Veiligheid. Waterveiligheid buitendijks Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering en Veiligheid Waterveiligheid buitendijks In ons land wonen ruim 100.000 mensen buitendijks langs de rivieren, de grote meren en de kust. Zij wonen aan de waterzijde

Nadere informatie

Visie Water en Ruimtelijke Ontwikkeling bijlage 1

Visie Water en Ruimtelijke Ontwikkeling bijlage 1 Visie Water en Ruimtelijke Ontwikkeling bijlage 1 Kaarten Waterbelangen DM: 303052 1 Wateropgaven 2015 / 2027 Kaart 1. Gebieden met een WB21 wateropgave In 2005 is een studie wateropgave uitgevoerd (conform

Nadere informatie

Regionaal manifest ruimtelijke adaptatie gemeenten, provincies en waterschap in Gelderse Vallei, Veluwe, Eemland en IJsselvallei.

Regionaal manifest ruimtelijke adaptatie gemeenten, provincies en waterschap in Gelderse Vallei, Veluwe, Eemland en IJsselvallei. Regionaal manifest ruimtelijke adaptatie gemeenten, provincies en waterschap in Gelderse Vallei, Veluwe, Eemland en IJsselvallei. Van klimaatbewustzijn in 2017 naar klimaatrobuust in 2050. November 2017

Nadere informatie

Resultaten van de Monitor Ruimtelijke Adaptatie

Resultaten van de Monitor Ruimtelijke Adaptatie Resultaten van de Monitor Ruimtelijke Adaptatie Resultaten van de Monitor Ruimtelijke Adaptatie Dr. R. van der Brugge Drs. G.J. Ellen Dr. Ir. J. Eshuis 1220109-000 Deltares, 2015, B Titel Resultaten

Nadere informatie

Nieuw Waterveiligheidsbeleid

Nieuw Waterveiligheidsbeleid 07-09-2015 Nieuw Waterveiligheidsbeleid Annemiek Roeling (DGRW) Inhoud De aanloop Aanleiding Doelen nieuwe waterveiligheidsbeleid Meerlaagsveiligheid en normen voor de kering Verankering van het beleid

Nadere informatie

M E M O Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie 2018 Informatieavond Resultaten tot nu toe

M E M O Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie 2018 Informatieavond Resultaten tot nu toe M E M O Aan : Gemeenteraad Purmerend Van : E. Tijmstra Reg. nr : 1467190 Datum : 11 maart 2019 Onderwerp : Voortgang klimaatbestendigheidsplan Bijlagen : Concept rapportage Klimaatbestendig Purmerend Op

Nadere informatie

Statenvoorstel. Perspectief Groene Hart Bestuurlijke samenvatting van het voorstel

Statenvoorstel. Perspectief Groene Hart Bestuurlijke samenvatting van het voorstel Statenvoorstel Vergaderdatum GS: 13 juni 2017 Portefeuillehouder: Bom - Lemstra, AW Uiterlijke beslistermijn: n.v.t. Behandeld ambtenaar : mw L.G.J van Westbroek E-mailadres: lgj.van.westbroek@pzh.nl Telefoonnummer:

Nadere informatie

De beheersing van overstromingsrisico s

De beheersing van overstromingsrisico s De beheersing van overstromingsrisico s Jeroen Neuvel Focus Bron: Witteveen en Bos en STOWA 2004. 1 Dijkring Bron: www.risicokaart.nl Dijkring 53 Nederland in dijkringen Bron: VNK rapport dijkring 53 2

Nadere informatie

Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland. Is het rijk aan zet? Willem Ligtvoet, 19 april 2011

Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland. Is het rijk aan zet? Willem Ligtvoet, 19 april 2011 Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland Is het rijk aan zet? 1 Voorstudie PBL (2009) Speerpunten klimaatbestendige ruimtelijke ontwikkeling: 1. Waterveiligheid 2. Zoetwatervoorziening 3. Klimaatbestendige

Nadere informatie

KLIMAATADAPTATIE LEEFT, MAAR LEIDT NOG NIET

KLIMAATADAPTATIE LEEFT, MAAR LEIDT NOG NIET KLIMAATADAPTATIE LEEFT, MAAR LEIDT NOG NIET www.atosborne.nl Klimaatadaptatie leeft, maar leidt nog niet. Klimaatadaptatie leeft, maar leidt nog niet. Dat is de belangrijkste conclusie die getrokken kan

Nadere informatie

Eiland van Dordrecht. Data. Voorbeeldprojecten Eiland van Dordrecht. Dordrecht Concept Gebiedsrapportage Eiland van Dordrecht

Eiland van Dordrecht. Data. Voorbeeldprojecten Eiland van Dordrecht. Dordrecht Concept Gebiedsrapportage Eiland van Dordrecht Voorbeeldprojecten Eiland van Dordrecht Eiland van Dordrecht Dordrecht Concept Gebiedsrapportage Eiland van Dordrecht Data Locatie: Dordrecht Opdrachtgever: Gemeente Dordrecht in samenwerking met DPNH

Nadere informatie

Brabantse Omgevingsvisie & Water in Brabant in 2030 Wateragenda

Brabantse Omgevingsvisie & Water in Brabant in 2030 Wateragenda Programma Verbindend Water Brabantse Omgevingsvisie & Water in Brabant in 2030 Wateragenda Werksessie 15 mei 2017 Water in Brabant Water in Brabant Topografische kaart 1990 Topografische kaart 1900 2016

Nadere informatie

De klimaatbestendige stad: hoe doe je dat?

De klimaatbestendige stad: hoe doe je dat? De klimaatbestendige stad: hoe doe je dat? De klimaatbestendige stad Klimaatadaptatie van stedelijk gebied staat sinds kort prominent op de publieke agenda. Op Prinsjes dag heeft het kabinet de Deltabeslissing

Nadere informatie

Raak onderzoek 2015, 2016 Wiebe Bakker

Raak onderzoek 2015, 2016 Wiebe Bakker De klimaatbestendige stad, inrichting in de praktijk Raak onderzoek 2015, 2016 Wiebe Bakker Een hot item Aandacht voor klimaatadaptatie Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering Klimaatbestendige Stad

Nadere informatie

Klimaatadaptatie. Charles Aangenendt

Klimaatadaptatie. Charles Aangenendt Klimaatadaptatie Charles Aangenendt Adaptatie Ruimte en Klimaat 2006: start Nationaal Programma Adaptatie Ruimte en Klimaat (ARK) Doel: klimaatbestendig maken van ruimtelijke inrichting lange termijn:

Nadere informatie

Inhoud. Achtergrond. De drietrapsbenadering: 1. Lagenbenadering 2. Kwetsbaarheden. Case Rijswijk-Zuid. De drietrapsbenadering van Waterrobuust bouwen

Inhoud. Achtergrond. De drietrapsbenadering: 1. Lagenbenadering 2. Kwetsbaarheden. Case Rijswijk-Zuid. De drietrapsbenadering van Waterrobuust bouwen De drietrapsbenadering van Waterrobuust bouwen ir. L.A. Valkenburg ir. M.W. van Dongen Inhoud De drietrapsbenadering: 1. Lagenbenadering 2. Kwetsbaarheden 3. Waterrobuuste maatregelen Case Rijswijk-Zuid

Nadere informatie

Veiligheid primaire waterkeringen,

Veiligheid primaire waterkeringen, Indicator 7 september 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Met de Verlengde derde toetsing

Nadere informatie

Waterveiligheid in Westpoort

Waterveiligheid in Westpoort Pilotstudie 2012 / 2013 Atlas samengesteld 15 interviews 3 workshops Opbrengst Ketenafhankelijkheden Handelingsperspectieven Deltaprogramma Nieuwe normen voor Waterveilighied Zoetwatervoorziening voorspelbaarder

Nadere informatie

Het verbinden van water en MIRT VAN WENS NAAR MEERWAARDE

Het verbinden van water en MIRT VAN WENS NAAR MEERWAARDE Het verbinden van water en MIRT VAN WENS NAAR MEERWAARDE Rond het verbinden van water en ruimte zijn al veel stappen gezet. In het kader van de Vernieuwing van het MIRT is door Rijk, provincies en waterschappen

Nadere informatie

Uitvoeringsbesluit regionale waterkeringen West-Nederland 2014

Uitvoeringsbesluit regionale waterkeringen West-Nederland 2014 Besluit van gedeputeerde staten van Noord-Holland van 8 juli 2014, van Zuid- Holland van 15 juli 2014 en van Utrecht van 1 juli 2014 houdende nadere regels met betrekking tot regionale waterkeringen (Uitvoeringsbesluit

Nadere informatie

MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND

MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND WERK ALS ÉÉN OVERHEID De fysieke en sociale leefomgeving van Nederland gaan de komende decennia ingrijpend veranderen. Transities in de energievoorziening, de landbouw,

Nadere informatie

Klimaatverandering & fysieke opgaven

Klimaatverandering & fysieke opgaven Klimaatverandering & fysieke opgaven Klimaatadaptatie en EU-fondsen 15 december 2016 Joke Schalk Weten, willen werken 2 RWS ONGECLASSIFICEERD Inhoud Weten, willen werken klimaatverandering Aspecten Effecten

Nadere informatie

Deltaprogramma Rivieren. Stand van zaken. 16 februari 2012

Deltaprogramma Rivieren. Stand van zaken. 16 februari 2012 Deltaprogramma Rivieren Stand van zaken 16 februari 2012 Deltaprogramma Nationaal Deltaprogramma Februari 2010: Deltaprogramma van start Deltaprogramma Deltaprogramma Doel (2100) Beschermd tegen hoogwater

Nadere informatie

Provinciale Staten van Noord-Holland. Voordracht 64

Provinciale Staten van Noord-Holland. Voordracht 64 Provinciale Staten van Noord-Holland Voordracht 64 Haarlem, 17 augustus 2004 Onderwerp: Agenda Provinciaal Waterplan Bijlagen: - ontwerpbesluit - procesplanning provinciaal waterplan - op weg naar een

Nadere informatie

Deltaprogramma: het werk aan onze delta is nooit af. Katja Portegies Staf Deltacommissaris 11 juni 2014

Deltaprogramma: het werk aan onze delta is nooit af. Katja Portegies Staf Deltacommissaris 11 juni 2014 Deltaprogramma: het werk aan onze delta is nooit af Katja Portegies Staf Deltacommissaris 11 juni 2014 1 Tot 6.70 m. onder zeeniveau 60% overstroombaar gebied, daar wonen ongeveer 9 miljoen mensen met

Nadere informatie

Deltaprogramma Het nationale programma voor waterveiligheid en zoetwatervoorziening

Deltaprogramma Het nationale programma voor waterveiligheid en zoetwatervoorziening Deltaprogramma Het nationale programma voor waterveiligheid en zoetwatervoorziening 2 e bestuurlijke consultatieronde Deltaprogramma: Hoe houden we de delta veilig en zorgen we voor voldoende zoetwater?

Nadere informatie

Klimaatbestendige stad

Klimaatbestendige stad Klimaatbestendige stad Joke van Wensem Samenwerken aan water en klimaat Programmaplan en kennisagenda Algemeen en programmering: Deltaprogramma RA/IenM, STOWA, RWS, CAS, Deltares Projectentournee: Deltaprogramma

Nadere informatie

Project ZON. Hoofdvraag. Uitvoering. Regionale afstemming op en inbreng Deltaprogramma. Samenwerking met regio Zuid

Project ZON. Hoofdvraag. Uitvoering. Regionale afstemming op en inbreng Deltaprogramma. Samenwerking met regio Zuid Project ZON Hoofdvraag huidige droogte situatie (2010) gevolgen van de klimaatverandering (2050) zinvolle maatregelen Uitvoering gebied Regio-Oost aansturing vanuit RBO projectgroep Regionale afstemming

Nadere informatie

Conferentie Kennis voor Klimaat. WORKSHOP Afwegingskader voor het klimaatbestendig inrichten van Nederland

Conferentie Kennis voor Klimaat. WORKSHOP Afwegingskader voor het klimaatbestendig inrichten van Nederland Conferentie Kennis voor Klimaat WORKSHOP Afwegingskader voor het klimaatbestendig inrichten van Nederland Vz: Cees Moons Organisatie: Aad Sedee & Aalt Leusink 27 november 2008 Context Adaptatieprogramma

Nadere informatie

WATERKLIMAATPLAN PIJNACKER-NOOTDORP HELDER OVER WATER EN KLIMAAT

WATERKLIMAATPLAN PIJNACKER-NOOTDORP HELDER OVER WATER EN KLIMAAT agendapunt 3.a.1 1287996 Aan College van Dijkgraaf en Hoogheemraden WATERKLIMAATPLAN PIJNACKER-NOOTDORP 2017-2020 HELDER OVER WATER EN KLIMAAT Portefeuillehouder Houtzager, M.A. Datum 30 januari 2017 Aard

Nadere informatie

Multi-Layer Safety in Dordrecht. Ellen Kelder City of Dordrecht

Multi-Layer Safety in Dordrecht. Ellen Kelder City of Dordrecht Multi-Layer Safety in Dordrecht Ellen Kelder City of Dordrecht Dordrecht: Water and History. Interreg IVb project: MARE. The primary defence ring (22) Deltacity Dordrecht Dordrecht About 120.000 residents

Nadere informatie

Hitte, Droogte, Wateroverlast en Overstroming. Koersdocument Aa en Maas: Hoge Zandgronden Beekdalen Dorpen en Steden Restrisico.

Hitte, Droogte, Wateroverlast en Overstroming. Koersdocument Aa en Maas: Hoge Zandgronden Beekdalen Dorpen en Steden Restrisico. Hitte, Droogte, Wateroverlast en Overstroming Koersdocument Aa en Maas: Hoge Zandgronden Beekdalen Dorpen en Steden Restrisico Water Ruimte Omgevingswet 2 3 Januari 2019: Huidige grondwaterstanden laag

Nadere informatie

Omgevingsvisie Zwolle Actuele opgaven van de stad. 23 januari 2018 Saskia Engbers

Omgevingsvisie Zwolle Actuele opgaven van de stad. 23 januari 2018 Saskia Engbers Omgevingsvisie Zwolle Actuele opgaven van de stad 23 januari 2018 Saskia Engbers Presentatie 1. Structuurplan 2020 en Omgevingsvisie 2030 2. Principe meervoudige waardecreatie 3. Opgaven en ambities van

Nadere informatie

Klimaatadaptatie. Onderdeel van het Programmaplan Duurzame en Gezonde Stad Inleiding ten behoeve van vergadering commissie Omgeving 20 juni 2017

Klimaatadaptatie. Onderdeel van het Programmaplan Duurzame en Gezonde Stad Inleiding ten behoeve van vergadering commissie Omgeving 20 juni 2017 Klimaatadaptatie Onderdeel van het Programmaplan Duurzame en Gezonde Stad Inleiding ten behoeve van vergadering commissie Omgeving 20 juni 2017 1 Inleiding klimaatadaptatie Onder invloed van menselijke

Nadere informatie

Bijgaand doe ik u de antwoorden toekomen op de vragen gesteld door de leden Jacobi en Cegerek (beiden PvdA) over waterveiligheid in het kustgebied.

Bijgaand doe ik u de antwoorden toekomen op de vragen gesteld door de leden Jacobi en Cegerek (beiden PvdA) over waterveiligheid in het kustgebied. > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456

Nadere informatie

Klimaatbestendig NL. Een flexibele adaptieve strategie voor het stedelijk gebied. Ruimteconferentie 19 april 2011 Leendert van Bree

Klimaatbestendig NL. Een flexibele adaptieve strategie voor het stedelijk gebied. Ruimteconferentie 19 april 2011 Leendert van Bree Klimaatbestendig NL Een flexibele adaptieve strategie voor het stedelijk gebied 1 Inhoud Context Klimaateffecten Adaptatieopties Strategie / actoren 2 Context algemeen 3 Context Nederland - een zich aanpassende

Nadere informatie

Nationale Adaptatie Strategie: wie is aan zet? Publieke en private verantwoordelijkheden voor klimaatadaptatie

Nationale Adaptatie Strategie: wie is aan zet? Publieke en private verantwoordelijkheden voor klimaatadaptatie Nationale Adaptatie Strategie: wie is aan zet? Publieke en private verantwoordelijkheden voor klimaatadaptatie Marleen van Rijswick H.vanRijswick@uu.nl 'Met kennis van klimaat naar de Nationale Adaptatiestrategie'

Nadere informatie

Klimaatadaptatie. Programmaplan duurzame en gezonde stad

Klimaatadaptatie. Programmaplan duurzame en gezonde stad Klimaatadaptatie Programmaplan duurzame en gezonde stad Inhoud Ons klimaat verandert Wat betekent het voor Nederland? De uitdagingen voor onze regio Wat doen we al in Helmond en waar dragen we aan bij?

Nadere informatie

Regionale Adaptatie Strategie vanwege klimaatverandering. MT 22 maart 2012 Arno Lammers

Regionale Adaptatie Strategie vanwege klimaatverandering. MT 22 maart 2012 Arno Lammers Regionale Adaptatie Strategie vanwege klimaatverandering MT 22 maart 2012 Arno Lammers Voorgeschiedenis RAS - Proces Waterkader Haaglanden gestart febr. 2003 na opdracht AB - Regionaal Bestuursakkoord

Nadere informatie

REGIONAAL MANIFEST RUIMTELIJKE ADAPTATIE

REGIONAAL MANIFEST RUIMTELIJKE ADAPTATIE REGIONAAL MANIFEST RUIMTELIJKE ADAPTATIE GEMEENTEN, PROVINCIES EN WATERSCHAP IN GELDERSE VALLEI VELUWE, EEMLAND EN IJSSELVALLEI Van klimaatbewustzijn in 2017 naar klimaatrobuust in 2050 COLOFON Regionaal

Nadere informatie

Waterveiligheid en -overlast. Onderzoeksplan

Waterveiligheid en -overlast. Onderzoeksplan Onderzoeksplan Colofon De Rekenkamer Oost-Nederland is een onafhankelijk orgaan dat onderzoek doet naar de doeltreffendheid, doelmatigheid en rechtmatigheid van het gevoerde bestuur van de provincies Gelderland

Nadere informatie

Voorstel aan dagelijks bestuur

Voorstel aan dagelijks bestuur Voorstel aan dagelijks bestuur Datum vergadering 25-03-2014 Agendapunt 7 Steller / afdeling M.J. Potter / Projecten en waterkeringen Openbaar Ja Bestuurder L.H. Dohmen Bijlage(n) 2 Programma Waterkeringszorg

Nadere informatie

Welkomstwoord. Gedeputeerde Jeannette Baljeu

Welkomstwoord. Gedeputeerde Jeannette Baljeu WELKOM HAAGSE REGIO Welkomstwoord Gedeputeerde Jeannette Baljeu Programma 19.00 Welkomstwoord 19.15 Presentaties workshops 19.40 Ronde 1 workshops 20.10 Pauze en wisseling workshops 20.30 Ronde 2 workshops

Nadere informatie

Plan van aanpak uitwerking gebiedsgerichte risicobenadering of MLV

Plan van aanpak uitwerking gebiedsgerichte risicobenadering of MLV memo Opdrachtgever: DPNH, DPV, STOWA Plan van aanpak uitwerking gebiedsgerichte risicobenadering of MLV Voorstel voor uitwerking in de regionale deltaprogramma s Auteurs: B. Kolen (HKV) R. Ruijtenberg

Nadere informatie

Onderwerp: wijziging Waterverordening Hoogheemraadschap

Onderwerp: wijziging Waterverordening Hoogheemraadschap Haarlem, 26 maart 2013 2013 18 Onderwerp: wijziging Waterverordening Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Bijlagen: Ontwerpbesluit 1 Inleiding Op grond van artikel 2.4 van de Waterwet moeten bij

Nadere informatie

2013? Provinciale Staten van Noord-Holland: Besluiten: Uitgegeven op 4 juni Gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten van Noord-Holland;

2013? Provinciale Staten van Noord-Holland: Besluiten: Uitgegeven op 4 juni Gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten van Noord-Holland; 2013? Besluit van Provinciale Staten van Noord-Holland van 8 april 2013 tot wijziging van de Waterverordening Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Provinciale Staten van Noord-Holland: Gelezen het

Nadere informatie

Watersysteem van de Toekomst: vervolg debat-diner

Watersysteem van de Toekomst: vervolg debat-diner Memo Aan deelnemers diner-debat Eye Kopie aan Contactpersoon Rik van Terwisga Datum 8 januari 2015 Onderwerp Vervolg Debat-diner "Watersysteem van de Toekomst" Watersysteem van de Toekomst: vervolg

Nadere informatie

Statenvoorstel. Startnotitie Partiële wijziging 2018 Visie ruimte en mobiliteit, Programma ruimte en Verordening ruimte

Statenvoorstel. Startnotitie Partiële wijziging 2018 Visie ruimte en mobiliteit, Programma ruimte en Verordening ruimte Statenvoorstel vergadering september 2017 nummer 7029 Onderwerp Startnotitie Partiële wijziging 2018 Visie ruimte en mobiliteit, Programma ruimte en Verordening ruimte Vergaderdatum GS: 4 juli 2017 Portefeuillehouder:

Nadere informatie

De Klimaatbestendige Stad s-hertogenbosch

De Klimaatbestendige Stad s-hertogenbosch De Klimaatbestendige Stad s-hertogenbosch Christiaan W allet Deltaprogramm a Nieuwbouw en Herstructurering Programma van vanmiddag 12.30 u. Opening met pitches 12.45 u. Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering

Nadere informatie

VNG. 9 maart 2017 T.E.P.A. Lam

VNG. 9 maart 2017 T.E.P.A. Lam VNG 9 maart 2017 T.E.P.A. Lam Kerntaken provincies Duurzame ruimtelijke ontwikkeling (o.a. waterbeheer) Milieu, energie en klimaat Vitaal platteland, natuurbeheer en ontwikkeling natuurgebieden Regionale

Nadere informatie

GS brief aan Provinciale Staten

GS brief aan Provinciale Staten GS brief aan Provinciale Staten Postadres Provinciehuis Postbus 90602 2509 LP Den Haag T 070-441 66 11 www.zuid-holland.nl Aan Provinciale Staten Datum Zie verzenddatum linksonder Bijlagen 3 Onderwerp

Nadere informatie

Verkenning Bodemdaling

Verkenning Bodemdaling Verkenning Bodemdaling Versterking bestaande aanpak Foto: G. Boerekamp Aanpak De verkenning is uitgevoerd door Tommy Bolleboom (RWS/Bodem+) i.s.m. Niels Kinneging (RWS), Gilles Erkens (Deltares) en Michiel

Nadere informatie

Droge Voeten 2050, beheergebied waterschap Noorderzijlvest

Droge Voeten 2050, beheergebied waterschap Noorderzijlvest Droge Voeten 2050, beheergebied waterschap Noorderzijlvest Toetsingsadvies over het milieueffectrapport 18 september 2014 / rapportnummer 2820 43 1. Oordeel over het Milieueffectrapport (MER) De provincies

Nadere informatie

VOORSTEL AAN HET ALGEMEEN BESTUUR

VOORSTEL AAN HET ALGEMEEN BESTUUR VOORSTEL AAN HET ALGEMEEN BESTUUR Aandachtsveldhouder drs. H.Th.M. Pieper Vergadering : 11 maart 2014 Agendapunt : 6. Bijlagen : Conceptbrief Onderwerp : Consultatie Deltaprogramma 2015 Klik hier voor

Nadere informatie

Deltabeslissing Waterveiligheid

Deltabeslissing Waterveiligheid Deltaprogramma Waterveiligheid Deltabeslissing Waterveiligheid Het Deltaprogramma: een nieuwe aanpak Onze huidige dijknormen dateren grotendeels uit de jaren zestig. Ze zijn opgesteld na de Watersnoodramp

Nadere informatie

College van Burgemeester en wethouders gemeente Tynaarlo

College van Burgemeester en wethouders gemeente Tynaarlo College van Burgemeester en wethouders gemeente Tynaarlo Vergadering d.d. Agendapunt: 20 november 2018 Zaaknummer: 534361 Portefeuillehouder : J. Gopal Openbaar Besloten : R.A. Kraaijenbrink Team : Maatschappij

Nadere informatie

Onderwerp: Lokale Ontwikkelingsstrategie voor de regio Holland Rijnland Besluitvormend

Onderwerp: Lokale Ontwikkelingsstrategie voor de regio Holland Rijnland Besluitvormend VOORSTEL OPSCHRIFT Vergadering van 9 juni 2015 Besluit nummer: 2015_BW_00466 Onderwerp: Lokale Ontwikkelingsstrategie voor de regio Holland Rijnland 2015-2020 - Besluitvormend Beknopte samenvatting: LEADER

Nadere informatie

NAS Stef Meijs Netwerkdag Ruimtelijke Adaptatie 19 jan 2017

NAS Stef Meijs Netwerkdag Ruimtelijke Adaptatie 19 jan 2017 NAS 2016 Stef Meijs Netwerkdag Ruimtelijke Adaptatie 19 jan 2017 Het verhaal van de NAS Voorgeschiedenis Trends en bollenschema s Focus op urgente risico s Vervolg: proces en acties 2 Ministerie van Infrastructuur

Nadere informatie

Nederland boven water!

Nederland boven water! Nederland boven water! Risicobewust ruimtelijk ontwerpen Netwerkdag Ruimtelijke Adaptatie 19 januari 2017 Welkom! Welke organisatie vertegenwoordig je? Ben je al bekend met het concept meerlaagsveiligheid?

Nadere informatie

Ruimtelijke Adaptatie en Zoetwater Voor watertekort kennisvragen te over? Kennisdag Zoetwater, Utrecht 15mei 2018

Ruimtelijke Adaptatie en Zoetwater Voor watertekort kennisvragen te over? Kennisdag Zoetwater, Utrecht 15mei 2018 Ruimtelijke Adaptatie en Zoetwater Voor watertekort kennisvragen te over? Kennisdag Zoetwater, Utrecht 15mei 2018 Afspraken verdeling van focus DP Ruimtelijke Adaptatie Stedelijk gebied Gemeenten (verbinding

Nadere informatie

Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen

Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen 2 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen Bestuurlijke overeenkomst voor Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen 3 Samenwerkingsovereenkomst

Nadere informatie

Metropoolregio Amsterdam Klimaatbestendig Plan van Aanpak

Metropoolregio Amsterdam Klimaatbestendig Plan van Aanpak Metropoolregio Amsterdam Klimaatbestendig Plan van Aanpak Leeswijzer De effecten van klimaatverandering zijn onder te verdelen in vier thema s: het wordt warmer, het wordt droger, het wordt natter en er

Nadere informatie

Waterveiligheid en -overlast. Nota van bevindingen provincie Overijssel

Waterveiligheid en -overlast. Nota van bevindingen provincie Overijssel Nota van bevindingen provincie Overijssel Colofon De Rekenkamer Oost-Nederland is een onafhankelijk orgaan dat onderzoek doet naar de doeltreffendheid, doelmatigheid en rechtmatigheid van het gevoerde

Nadere informatie

INTENTIEVERKLARING CLIMATE CAMPUS. Zwolle - IJssel-Vechtdelta

INTENTIEVERKLARING CLIMATE CAMPUS. Zwolle - IJssel-Vechtdelta INTENTIEVERKLARING CLIMATE CAMPUS Zwolle - IJssel-Vechtdelta Definitief 16 juni 2017 INTENTIEVERKLARING CLIMATE CAMPUS Zwolle IJssel-Vechtdelta De partijen 3Dimensies Aeres Hogeschool Agri&Food Innovatiecluster

Nadere informatie

Gevolgen van watertekorten voor stedelijk gebied. Marco Hoogvliet Projectmanager Stedelijk water en bodembeheer. Opdrachtgever: het Deltaprogramma

Gevolgen van watertekorten voor stedelijk gebied. Marco Hoogvliet Projectmanager Stedelijk water en bodembeheer. Opdrachtgever: het Deltaprogramma Gevolgen van watertekorten voor stedelijk gebied Focus op funderingsschade Marco Hoogvliet Projectmanager Stedelijk water en bodembeheer Opdrachtgever: het Deltaprogramma Doel Deltaprogramma Garanderen

Nadere informatie

Waterveiligheid: van Kans naar Kans x Gevolg

Waterveiligheid: van Kans naar Kans x Gevolg Deltaprogramma Waterveiligheid: van Kans naar Kans x Gevolg Op weg naar nieuw beleid Waterveiligheid: risicobenadering Movares Middagsymposium i Meerlaagsveiligheid en Vitale infrastructuur 4 november

Nadere informatie

Deltaprogramma 2014. Bijlage F. Bestuurlijke Planning DP2015

Deltaprogramma 2014. Bijlage F. Bestuurlijke Planning DP2015 Deltaprogramma 2014 Bijlage F Bestuurlijke Planning DP2015 Deltaprogramma 2014 Bijlage F Bestuurlijke Planning DP2015 Deltaprogramma 2014 Bijlage F 2 Bestuurlijke planning In deze bijlage is de bestuurlijke

Nadere informatie

Dijken versterken en rivieren verruimen

Dijken versterken en rivieren verruimen Dijken versterken en rivieren verruimen Josan Tielen Rijkswaterstaat Water, Verkeer & Leefomgeving Waterveiligheid in Nederland Al eeuwen bescherming door dijken Waterveiligheid geregeld bij wet Sinds

Nadere informatie

Provinciale Staten van Noord-Holland. Onderwerp: Normering regionale waterkeringen; vaststelling Verordening waterkering West- Nederland

Provinciale Staten van Noord-Holland. Onderwerp: Normering regionale waterkeringen; vaststelling Verordening waterkering West- Nederland Provinciale Staten van Noord-Holland Voordracht Haarlem, Onderwerp: Normering regionale waterkeringen; vaststelling Verordening waterkering West- Nederland Inhoud: - Toelichting bij voordracht - Ontwerp

Nadere informatie

Keynote Future Green City 26 november 2015 10.30-12.00

Keynote Future Green City 26 november 2015 10.30-12.00 Keynote Future Green City 26 november 2015 10.30-12.00 Thema: Leven met water in de stad Speech: - Geweldig om zoveel professionals bezig te zien met groen en water in stedelijk gebied! - In het Deltaprogramma

Nadere informatie

GWM INGEKOMEN 1 1 H M Verzenddatum. Geheim 9 maart MRT 2010

GWM INGEKOMEN 1 1 H M Verzenddatum. Geheim 9 maart MRT 2010 GWM2010-74 INGEKOMEN 1 1 H M 2010 5 -minuten versie voor Provinciale Staten Directie DLB Afdeling Water en Groen pr Registratienummer ZUID PZH-2010-158406080 (DOS-20100003685) HOLLAND Datum vergadering

Nadere informatie

Naar een veilige en aantrekkelijke (bedijkte) Maas voor iedereen! Belangrijkste kenmerken van de potentiële voorkeurstrategie voor de bedijkte Maas (van Heumen/Katwijk tot aan Geertruidenberg), december

Nadere informatie

1 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen. Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen

1 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen. Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen 1 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen 2 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen Bestuurlijke overeenkomst voor Samenwerking

Nadere informatie

Masterclass Klimaatbestendige Stad Klimaatbestendige gebiedsontwikkeling Bauke de Vries,

Masterclass Klimaatbestendige Stad Klimaatbestendige gebiedsontwikkeling Bauke de Vries, Masterclass Klimaatbestendige Stad Klimaatbestendige gebiedsontwikkeling Bauke de Vries, 28-09-2017 Opbouw 1. Context KNMI scenario s kosten en risico s 2. Effecten hittestress, droogtestress, wateroverlast

Nadere informatie

PROVINCIAAL BLAD. Wijziging van de Verordening ruimte 2014, provincie Noord-Holland

PROVINCIAAL BLAD. Wijziging van de Verordening ruimte 2014, provincie Noord-Holland PROVINCIAAL BLAD Officiële uitgave van de provincie Noord-Holland Nr. 9365 18 december 2018 Wijziging van de Verordening ruimte 2014, provincie Noord-Holland Gedeputeerde Staten van Noord-Holland, maken

Nadere informatie

Dijkversterking Wolferen Sprok. Veiligheidsopgave 29 augustus 2017

Dijkversterking Wolferen Sprok. Veiligheidsopgave 29 augustus 2017 Dijkversterking Wolferen Sprok Veiligheidsopgave 29 augustus 2017 Welkom! 19:00 19:10: Welkom WSRL 19:10 20:10: Interactief gastcollege veiligheidsopgave door Matthijs Kok (TU Delft) 20:10 20:25: Toelichting

Nadere informatie

Deltaprogramma. De programmatische aanpak om Nederland veilig en leefbaar te houden. Onze delta. Uitdagingen. Kern Deltaprogramma

Deltaprogramma. De programmatische aanpak om Nederland veilig en leefbaar te houden. Onze delta. Uitdagingen. Kern Deltaprogramma Deltaprogramma De programmatische aanpak om Nederland veilig en leefbaar te houden Bart Parmet 5 februari 2015 1 Onze delta 60% overstroombaar, 9 miljoen mensen, 2/3e BNP, 16% economie afh. zoetwater Uitdagingen

Nadere informatie

Verslag rondetafel klimaatbestendige stad en erfgoed. 16 februari 2017

Verslag rondetafel klimaatbestendige stad en erfgoed. 16 februari 2017 Verslag rondetafel klimaatbestendige stad en erfgoed 16 februari 2017 2 Klimaatbestendige stad en erfgoed Dat erfgoed plekken betekenis geeft, weten we. Daarnaast kan inzicht in het gebruik van erfgoed

Nadere informatie

Deltaprogramma Waddengebied. Deltaprogramma 2012 Probleemanalyse Waddengebied

Deltaprogramma Waddengebied. Deltaprogramma 2012 Probleemanalyse Waddengebied Deltaprogramma Waddengebied Deltaprogramma 2012 Probleemanalyse Waddengebied Colofon Deltaprogramma Waddengebied Nieuwe Uitleg 1 Den Haag PROBLEEMANALYSE DELTAPROGRAMMA WADDEN Datum 10 augustus 2011 Status

Nadere informatie

Congres Grip op de Omgevingswet

Congres Grip op de Omgevingswet Congres Grip op de Omgevingswet Workshop Couleur locale 27 september 2018 Door: Patries van den Broek Zwolle Alphons van den Bergh - Schulinck Programma Inleiding Zwolse aanpak Omgevingsvisie in relatie

Nadere informatie