Preventie- en Handhavingsplan Jeugd, Alcohol, Tabak & Drugs

Transcriptie

1 Preventie- en Handhavingsplan Jeugd, Alcohol, Tabak & Drugs

2 Inhoudsopgave Begrippenlijst 3 Samenvatting 5 Hoofdstuk 1: Inleiding 6 Hoofdstuk 2: Ontwikkelingen Landelijke gegevens Rivm rapport Landelijke campagne NIX Provinciale ontwikkelingen Lokale ontwikkelingen Go Jeugd onderzoek GGD Onderzoek Veilig opgroeien in Leeuwarder Partoer Alcoholintoxicaties Hokken- en Keten Taskforce Jeugdoverlast 14 Hoofdstuk 3: Beleidsfocus 15 Hoofdstuk 4: Doelstellingen Pijler Educatie/Preventie Pijler Regelgeving Toekomstige regelgeving Pijler Handhaving 18 Hoofdstuk 5: Financiën 21 Bijlage 1 Terugblik Uitvoeringsprogramma 2013 Jeugd, Alcohol en Drugs 21 Bijlage 2 Uitvoeringsprogramma Jeugd, Alcohol en Drugs 23 Bijlage 3 Aanvullende informatie Rapport RIVM; Gezond Opgroeien 28 2

3 Begrippenlijst VNN Bingedrinken Verslavingszorg Noord Nederland. Tijdens 1 gelegenheid minstens 5 glazen gedronken (comazuipen). Alcoholintoxicatie Ook wel alcoholvergiftiging genoemd, is een klinische conditie die optreedt na inname van een grote hoeveelheid alcohol wat vaak leidt tot een ziekenhuisopname. Hokken en Keten Softdrugs Harddrugs Paracommerciële verordening Taskforce jeugdoverlast AHOJG Een hok of een keet is een verzamelbegrip voor uiteenlopende bouwsels en gebouwen, zoals (sta)caravans en schuren, waar jongeren veelal met medeweten van ouders samenkomen. Softdrugs zijn drugs waarvan de Nederlandse overheid vindt dat ze een toelaatbaar risico met zich meebrengen (bv. Cannabis/paddo s). Harddrugs zijn middelen waarvan de overheid vindt dat ze een onaanvaardbaar risico met zich meebrengen (bv. Heroïne, Cocaïne, Amfetamine, LSD, XTC, GHB). Verordening die verantwoorde alcoholverstrekking in de paracommercie bevordert en het voorkomen van oneerlijke concurrentie met de reguliere horeca tegengaat. Samenwerking tussen gemeente, politie, straatcoaches, jongerenwerk en Meldpunt Overlast en het Openbaar Ministerie gericht op het terugdringen van jeugdoverlast. Over het al dan niet gedogen van coffeeshops zijn de zogenoemde AHOJG-criteria opgesteld. Deze criteria vinden hun oorsprong in de beoordeling van de vraag of tegen een coffeeshop - een bij de wet verboden situatie - strafrechtelijk wordt opgetreden. De letters staan elk voor een bepaald criterium van belang voor het gedogen, te weten: (A) geen affichering; (H) geen harddrugs; (O) geen overlast; (J) geen verkoop aan jeugdigen onder de 18 jaar en 3

4 (G) hoeveelheden per transactie kleiner dan 5 gram. Onder deze voorwaarden worden in beginsel coffeeshops gedoogd en wordt niet strafrechtelijk opgetreden. Partoer Bureau voor sociaal-economische vraagstukken. 4

5 Samenvatting Preventie- en Handhavingsplan Jeugd, Alcohol, Tabak & Drugs - Gemeente Leeuwarden Besluit: De gemeenteraad moet iedere vier jaar een preventie- en handhavingsplan vaststellen op basis van de drank- en horecawet. Het College stelt op basis van het preventie- en handhavingsplan het uitvoeringsprogramma vast. Doel: Het voorkomen en terugdringen van schadelijk alcohol-, tabak- en drugsgebruik onder jongeren. Aanleiding: 1. Per 1 januari 2014 is er een wetswijziging doorgevoerd van de Drank- en Horeca wet (DHW) waarbij de leeftijdsgrens voor verstrekking en in bezit hebben van alcohol van 16 naar 18 jaar is verhoogd. Daarnaast is de tabakswet ook per 1 januari 2014 gewijzigd. Hiermee wordt de minimumleeftijd voor het verkopen van tabak aan jongeren ook verhoogd van 16 jaar naar 18 jaar. 2. Het beleidsplan jeugd, alcohol en drugs van de oude gemeente Leeuwarden loopt af. 3. In verband met de toevoeging van dorpen/plattelands gebied per 1 januari 2014 (voormalig Boarnsterhim Noord en in 2018 Leeuwarderadeel dient nieuw beleid ten aanzien van hokken en keten opgesteld te worden. Ten aanzien van jeugd, alcohol,tabak en drugs zijn de volgende trends te benoemen: Sinds 2003 zijn er steeds minder jongeren die roken, alcohol drinken en soft-/harddrugs gebruiken *(bron rapport Partoer Veilig opgroeien in Leeuwarden 2012) Jongens gebruiken relatief meer middelen dan meisjes ( zowel alcohol, tabak als drugs)*(bron go jeugd GGD) In de leeftijd 15 tot 18 jaar neemt het middelengebruik toe *(bron rapport GGD go jeugd 2012) In het VMBO en MBO onderwijs wordt het meest middelen gebruikt *(bron rapport GGD go jeugd 2012) In éénoudergezinnen worden relatief meer middelen gebruikt *(bron rapport GGD go jeugd 2012) De gemiddelde startleeftijd voor het drinken van alcohol is 15 jaar *(bron rapport Partoer Veilig opgroeien in Leeuwarden 2012) Het rook, drink- en alcohol gebruik van ouders is bepalend voor jongeren *(bron RIVM rapport Gezond Opgroeien 2014) De sociale omgeving van jongeren is bepalend voor middelengedrag *(bron RIVM rapport Gezond Opgroeien 2014) Er is een daling in het bingedrinken van 6% in 2009 naar 4% in 2012 (*bron rapport Partoer Veilig opgroeien in Leeuwarden 2012) Het aantal jongeren met alcoholintoxicaties die opgenomen zijn in het ziekenhuis (alcoholvergiftiging) is van 22 gevallen in 2012 naar 17 gevallen in 2013 gedaald (*bron MCL Ziekenhuis) In dit preventie- en handhavingsplan wordt in bijlage 2 het uitvoeringsprogramma jeugd, alcohol en drugs voor 2014 en 2015 toegelicht 5

6 Hoofdstuk 1: Inleiding Per 1 januari 2014 is een wetswijziging doorgevoerd van de Drank- en Horeca wet (DHW) waarbij de leeftijdsgrens voor verstrekking en in bezit hebben van alcohol van 16 naar 18 jaar is verhoogd. Daarnaast is de tabakswet ook per 1 januari 2014 gewijzigd. Hiermee wordt de minimumleeftijd voor het verkopen van tabak aan jongeren ook verhoogd van 16 jaar naar 18 jaar. De voornaamste doelen van de wetswijzigingen zijn: Voorkomen van alcohol gerelateerde verstoring van de openbare orde Terugdringen van het alcoholgebruik en tabaksgebruik door met name jongeren Afname alcoholgebruik en schadelijk gevolgen van alcoholgebruik met name gericht op jongeren onder de 18 jaar Afname dronkenschap Reden hiervoor is dat jongeren beschermd moeten worden tegen de schadelijke gevolgen van alcohol en tabak. De hersenen van jongeren zijn nog in ontwikkeling. Drankgebruik in de puberteit kan de opbouw van de hersenen beschadigen en verhoogt de kans op problematisch alcoholgebruik in de toekomst. Tabak is schadelijk voor de gezondheid in zijn algemeenheid en voor de jongeren in het bijzonder. Per 1 januari 2014 mag aan jongeren onder de 18 jaar geen alcoholhoudende drank worden verkocht. Ook mogen jongeren onder de 18 dan geen drank meer in hun bezit hebben op voor het publiek toegankelijke plaatsen (straat, park, café etcetera). De maatregelen gelden voor iedereen die op of na 1 januari 2014 jonger is dan 18 jaar. Er komt geen overgangsregeling voor de jongeren die dan 16 of 17 jaar zijn en aan wie volgens de huidige wet wel alcohol mag worden verkocht. Voor toezichthouders betekent dit dat zij voor alle alcoholhoudende drank (zwak en sterk) een leeftijdsgrens van 18 jaar moeten hanteren bij de handhaving van de Drank- en Horeca wet. Zowel op juridisch, handhavings- en educatief vlak is de gemeente regisseur van het alcoholbeleid. De aanleiding om dit preventie- en handhavingsplan op te stellen is 3-ledig: De Drank- en Horecawet schrijft voor dat de gemeenteraad iedere 4 jaar een preventie- en handhavingsplan vaststelt. Het beleidsplan Jeugd, Alcohol & Drugs van de oude gemeente Leeuwarden is afgelopen. De toevoeging van de dorpen Eagum, Idaerd, Friens, Jirnsum, Reduzum, Warstiens, Warten, Wergea en Grou per 1 januari 2014 en de verwachte toevoeging van Leeuwarderadeel aan Leeuwarden per 1 januari 2018 is aanleiding om beleid te formuleren voor hokken en keten. De gemeente Leeuwarden kiest er voor om in dit preventie- en handhavingsplan naast alcohol en tabak ook drugs mee te nemen aangezien dit ook schadelijke gevolgen heeft voor de ontwikkeling van jongeren. In bijlage 2 staat het uitvoeringsprogramma Hierin wordt per twee jaar omschreven wat voor activiteiten er worden ingezet. De voortgang van het preventie- en handhavingsplan wordt door de interne werkgroep van de gemeente Leeuwarden één keer in de twee maanden besproken. 6

7 Leeswijzer In hoofdstuk 2 volgt een overzicht van de landelijke, provinciale en lokale ontwikkelingen omtrent jeugd, alcohol, tabak en drugs. Hoofdstuk 3 omschrijft de beleidsfocus. Hoofdstuk 4 richt zich op de doelstellingen van de drie pijlers: pijler educatie/preventie, pijler regelgeving en pijler handhaving. Hoofdstuk 5 omschrijft de financiën. In bijlage 1 wordt een terugblik op het uitvoeringsprogramma van 2013 omschreven. In bijlage 2 staat het uitvoeringsprogramma jeugd, alcohol tabak en drugs

8 Hoofdstuk 2: Ontwikkelingen 2.1 Landelijke ontwikkelingen RIVM-rapport: Gezond opgroeien In maart 2014 is een landelijk rapport verschenen van het RIVM*getiteld Gezond opgroeien. In het rapport wordt een overzicht gegeven van de gezondheid van de Nederlandse jeugd. Er wordt ook ingegaan op middelengebruik. Hieronder volgt een overzicht. Daarna volgt een overzicht van de provinciale en lokale ontwikkelingen. *bron RIVM Alcohol* Alcoholgedrag is afhankelijk van sociale omgeving, verkrijgbaarheid en prijs. Factoren die van invloed zijn op het alcoholgebruik van jongeren hebben te maken met de persoon zelf en de omgeving. Alcoholgebruik op jonge leeftijd en blootgesteld zijn aan alcohol tijdens de zwangerschap zijn risicofactoren voor problematisch alcoholgebruik op latere leeftijd. Alcoholgebruik gaat vaak samen met ander middelengebruik (Kuunders & Van Laar, 2009). Jongeren die alcohol drinken hebben een zeven keer grotere kans om te roken en een bijna negen keer grotere kans om cannabis te gebruiken in vergelijking met niet-drinkende jongeren (Schrijvers & Schoemaker, 2008). Zwaar alcoholgebruik en psychische stoornissen komen relatief vaak samen voor. Factoren die in de omgeving een rol spelen zijn de status van alcohol in de sociale omgeving, de betaalbaarheid en de beschikbaarheid van alcohol (Kuunders & Van Laar, 2009). Roken* Diverse factoren zijn van invloed op de kans dat jongeren (gaan) roken: omgevingsfactoren, zoals de verkrijgbaarheid van tabak, tabaksreclame en het rookgedrag van ouders en leeftijdsgenoten, en persoonsgebonden factoren, zoals de houding ten aanzien van roken, persoonlijkheidskenmerken, genetische aanleg en vaardigheden (waaronder weerbaarheid) (Willemsen et al., 2013). Het rookgedrag van jongeren maakt vaak deel uit van een breder leefpatroon. Rokende jongeren hebben een bijna zeven keer grotere kans om alcohol te drinken en een bijna 22 keer grotere kans op cannabisgebruik dan niet-rokende jongeren (Schrijvers & Schoemaker, 2008). Drugsgebruik* Onderscheid in softdrugs en harddrugs: Er wordt onderscheid gemaakt in softdrugs (waaronder cannabis en paddo s) en harddrugs (waaronder heroïne, cocaïne, amfetamine, LSD, XTC en GHB). Er zijn verschillen in mate van gebruik: van gematigd gebruik naar overmatig gebruik, probleemgebruik, misbruik tot afhankelijkheid. De grenzen zijn niet altijd even duidelijk en het stadium van de afhankelijkheid (of verslaving) wordt lang niet altijd bereikt. Van zwaar gebruik van cannabis wordt gesproken als jongeren in het afgelopen jaar veertig keer of vaker cannabis hebben gebruikt (Van Dorsselaer et al., 2010). Omgevingsfactoren en persoonlijkheidskenmerken: Omgevingsfactoren, zoals de verkrijgbaarheid van drugs, het drugsgebruik van vrienden en de houding van ouders zijn van invloed op het drugsgebruik van jongeren. Persoonlijkheidskenmerken (zoals weerbaarheid of coping strategie; genetische aanleg en sociaaleconomische achtergrond spelen ook een rol (Van Laar, 2013). Cannabisgebruik gaat vaak samen met ander middelengebruik en gedragsproblemen en komt vaker voor in groepen met een lage sociaal-economische status 8

9 2.1.2 Landelijke campagne NIX18: De NIX18-campagne is een initiatief van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en een groot aantal partners (Koninklijke Horeca Nederland, KWF kankerbestrijding, Longfonds, Trimbosinstituut, NOC*NSF, supermarkten verenigd in het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel, GGD Nederland, GGD en, Thuiswinkel.org, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit en de ministeries van Veiligheid en Justitie en Algemene Zaken *(bron Doel van de campagne is het versterken van de sociale norm : niet drinken en niet roken tot je 18 e. De campagne richt zich op de hele samenleving, meer in het bijzonder de omgeving van de jongeren. 2.2 Provinciale ontwikkelingen Platform Nuchtere Fries: Binnen het platform de Nuchtere Fries werken gemeenten, GGD Fryslân, Verslavingszorg Noord Nederland, Politie Fryslân, Koninklijke Horeca Nederland, en Provincie Fryslân samen. De doelgroep van Platform Nuchtere Fries bestaat uit jongeren in de leeftijd van 10 t/m 23 jaar. Er is een Fries programma Jeugd, Alcohol en Drugs voor de periode van vastgesteld. In dit programma wordt ingezet op drie pijlers: beleid, handhaving en bewustwording. In de aanpak wordt zoveel mogelijk een integrale benadering gehanteerd, gericht op de beleidsterreinen Volksgezondheid, Jeugd, Onderwijs en Openbare Orde & Veiligheid. Platform Nuchtere Fries geeft mede invulling aan alcoholpreventie in Friesland. Het provinciale programma kent de volgende doelstellingen voor de periode 2014 tot en met 2017: 1. Het tegengaan van alcohol- en drugsgebruik door jongeren tot en met 17 jaar 2. Het tegengaan van drugsgebruik door jongeren van 18 t/m 23 jaar en het stimuleren van verantwoord alcoholgebruik door deze groep Platform de Nuchtere Fries zet daarbij onder andere in op de volgende onderdelen: Pijler beleid: Opstellen van een format voor het preventie- en handhavingsplan. Leveren van een bijdrage aan alcoholvrije (genotmiddelvrije) feesten. Nalevingsonderzoek : bij een nalevingsonderzoek wordt een bedrijf of instelling dat alcohol verkoopt bezocht door een 17-jarige die zich voordoet als klant, zonder dat personeel op de hoogte is van het onderzoek. Daarnaast gaat de Nuchtere Fries ook een inventarisatie onder de VO- en MBO-scholen doen met betrekking tot hun genotmiddelenbeleid. Pijler handhaving: Bijeenkomsten voor toezichthouders, horecaondernemers en paracommerciële instellingen over de risico s van alcohol en middelen voor jongeren. Pijler bewustwording: Inzet op bewustwording van ouders ten aanzien van het middelengebruik van hun kinderen. Nuchtere Fries stimuleert een interactieve educatieve werkvorm met theater en improvisatie voor leerlingen en ouders waarbinnen thema s als weerbaarheid en omgaan met groepsdruk worden besproken. Er worden nieuwsbrieven voor primair- en voortgezet onderwijs verspreid. 9

10 Het platform benadert organisatoren van evenementen en adviseert en stimuleert een actief beleid op gebied van genotmiddelen door bijvoorbeeld blaastesten en polsbandjes aan te bieden. Er worden afspraken met sportverenigingen gemaakt als het gaat om verantwoord middelengebruik. Er worden activiteiten voor jongeren georganiseerd door het inzetten van educatief theater in het Basisonderwijs,- Voorgezet en MBO Onderwijs. Daarnaast wordt de zogeheten peer-voorlichting (jongeren informeren jongeren) ingezet bij alcoholvrije (school)feesten en evenementen, al dan niet in samenwerking met verslavingszorg en politie of gemeentelijke toezichthouder. Platform Nuchtere Fries monitort daarbij onder andere de volgende zaken de komende jaren: Startleeftijd van het drinken van alcohol, drinkgedrag jongeren, behandelingen van alcoholvergiftiging, softdrugsgebruik jongeren, attitude ouders, naleving leeftijdsgrenzen, alcohol en druggerelateerde incidenten. De uitkomst van deze onderzoeken vormen input voor lokaal beleid. Voor uitgebreide informatie wordt verwezen naar het Fries programma Jeugd, Alcohol en Drugs dat te vinden is op de website van het platform de Nuchtere Fries: Lokale ontwikkelingen Go Jeugd GGD 2012 De GGD doet één keer in de vier jaar onderzoek naar de Friese jeugd. Vanuit dit onderzoek zijn een aantal trends te benoemen: % Jongens gebruiken relatief meer middelen ( zowel drugs, alcohol als roken) dan meisjes Naarmate de leeftijd omhoog gaat neemt het alcohol/tabak/drugsgebruik toe, met name in de leeftijd jaar Er is een daling in het alcoholgebruik in de leeftijd van jaar In het VMBO en MBO wordt het meeste alcohol/tabak en drugs gebruikt Kinderen uit éénoudergezinnen gebruiken relatief meer alcohol/ tabak en drugs Harddrugs, XTC en Cocaïne worden ten opzichte van andere harddrugs het meest gebruikt 10

11 2.3.2 Onderzoek Veilig opgroeien in Leeuwarden 2012 Partoer Partoer doet één keer in de drie jaar onderzoek, onder jongeren in de leeftijd van 12 tot 18 jaar. In 2012 heeft het laatste onderzoek plaatsgevonden en geresulteerd in het rapport Veilig opgroeien in Leeuwarden. In dit onderzoek wordt ingegaan op probleemgedragingen van jongeren waaronder roken, alcohol- en drugsgebruik. Het onderzoek geeft inzicht in deze problematiek per wijk. Daarbij zijn ook de 9 dorpen van Boarnsterhim meegenomen aangezien zij per 1 januari 2014 bij de gemeente Leeuwarden horen. Opvallend is dat jongeren uit de wijk Oud-Oost relatief het meeste roken, alcohol drinken en softdrugs gebruiken. Alcohol: 52% van de 12- tot 18-jarigen heeft wel eens alcohol gedronken, 48% nog nooit. In de wijk Oud-oost wonen de meeste jongeren die wel eens alcohol hebben gedronken (62%), in de wijken Bilgaard en Vrijheidswijk geven de meeste jongeren aan dat zij nog nooit alcohol hebben gedronken (56%). 39% van de jongeren in de gemeente Leeuwarden heeft in de maand voorafgaand aan het onderzoek alcohol gedronken. In de wijken Oud-Oost (48%), overig Boarnsterhim (44%), Camminghaburen en Dorpen Leeuwarden (beide 41%) drinken de jongeren meer dan gemiddeld in de overige wijken en dorpen. In de wijken Bilgaard/Vrijheidswijk (32%) en Grou (34%) drinken jongeren relatief het minste alcohol. De meeste jongeren drinken op 15-jarige leeftijd voor het eerst alcohol, gevolgd door 14 en 13 jaar. In Oud-Oost en Grou wordt er het meest al op 14-jarige leeftijd gedronken, in de wijk HASW op 13- jarige leeftijd. Sinds 2003 is het alcoholgebruik afgenomen, evenals het gemiddeld aantal glazen dat jongeren per maand nuttigen. De jongeren uit de Dorpen Leeuwarden drinken net als in 2009 het hoogste aantal glazen alcohol per maand (gemiddeld 12 glazen). Ook drinken zij in 2012 vaker alcohol per maand dan in De gemiddelde leeftijd van bingedrinken is 15,5 jaar. In 2012 is 4% van de onderzochte jongeren een bingedrinker, dit is een daling ten opzichte van In de meeste wijken is het percentage bingedrinkers dan ook afgenomen sinds De grootste daling is te zien in de wijk Aldlân-Nijlân (van 8% naar 2%). In de wijken Oud-Oost en de Dorpen Leeuwarden is het percentage bingedrinkers toegenomen (*bron onderzoek Veilig en gezond opgroeien van Partoer). Bingedrinken: Alcoholgebruik wordt in verschillende maten uitgedrukt: de hoeveelheid alcohol gedronken in de voorafgaande maand, bingedrinken (tijdens één gelegenheid minstens vijf glazen gedronken) en alcoholintoxicatie ook wel alcoholvergiftiging genoemd. Dit is een klinische conditie die optreedt na inname van een grote hoeveelheid alcohol wat eventueel tot ziekenhuisopname kan leiden. Een bingedrinker loopt grote risico s. Mogelijke gevolgen van bingedrinken zijn: Schade aan organen; Vergrote kans op black-out; Stijging van de bloeddruk; Alcoholvergiftiging; Vergrote kans hartinfarct; Overgewicht en verhoogde bloeddruk op latere leeftijd. 11

12 Roken Van de jongeren van 12 tot en met 18 jaar in Leeuwarden en Boarnsterhim, heeft 16% in de maand voorafgaand aan het onderzoek gerookt. In de wijken Oud-Oost, Cammingaburen (beide 20%) en Overig Boarnsterhim (18%) wordt meer gerookt dan gemiddeld (16%). Drugs Naar verhouding ligt softdrugsgebruik lager dan alcoholgebruik en roken. Gemiddeld geeft 6% van de jongeren aan dat zij softdrugs hebben gebruikt. Het softdrugsgebruik is het hoogst in de wijk Oud- Oost (11%), dit is bijna twee maal zo hoog als het gemiddelde. In Grou wordt met 1% relatief het minste softdrugs gebruikt. GHB, harddrugs en andere drugs worden relatief weinig gebruikt. Zo weinig dat het gemiddeld bijna 0% is. Toch zijn er een aantal wijken waar wel wordt gebruikt. Zo heeft 1 % van de jongeren in de wijken Aldlân-Nijlân en Overig Boarnsterhim in de maand voorafgaand aan het onderzoek GHB gebruikt. Ook harddrugs worden door enkele jongeren in Aldlân-Nijlân gebruikt, evenals in de wijken Vossepark &Helicon, Grou en Overig Boarnsterhim (allen 1 %). De andere soorten drugs worden het meeste gebruikt door jongeren in Aldlân-Nijlân (ruim 1 %) gevolgd door Overig Boarnsterhim, Oud-Oost en de wijk Vossepark & Helicon (allen 1%).Ook harddrugs worden relatief weinig gebruikt. Het valt wel op dat de jongeren uit Aldlân-Nijlân en Overig Boarnsterhim op elke drug scoren. In onderstaande tabel wordt per wijk aangegeven hoeveel jongeren een maand voorafgaand aan het onderzoek maand gerookt hebben, alcohol hebben gedronken of (soft)drugs hebben gebruikt (in percentages) roken alcohol softdrugs (hasj, marihuana) Gemiddelde HASW Oud-Oost Aldlân-Nijlân Bilgaard/Vrijheidswijk Camminghaburen Vossepark & Helicon Zuiderburen ed Dorpen Leeuwarden Grou Overig Boarnsterhim 12

13 Gehanteerde Wijkindeling: *Vossepark& Helicon= Vogelwijk& Muziekwijk, Transvaalwijk& Rengerspark, Valeriuskwartier& Magere Weide, Westeinde en binnenstad *HASW= Huizum-Oost en Huizum- West, Schepenbuurt,Wielenpôlle *Zuiderburen=Hempens Tearns, Zuiderburen, Goutum de Zuidlanden en Techum *Oud Oost= Oldegalileën en Bloemenbuurt. t Vliet, Tjerk Hiddes en Cambuursterhoek *Dorpen Leeuwarden= Wirdum, Swichum, Wytgaard, Lekkum en buitengebied Noord-Oost *Aldlân-Nijlân=Aldlân, Nijlân, bedrijventerrein-west en bedrijventerrein-oost *Grou= Grou *Bilgaard/Vrijheidswijk=Bilgaard&Havankpark, Vrijheidswijk *Overig Boarnsterhim=Eagum, Idaerd, Friens, Jirnsum, Reduzum, Warstiens, Warten en Wergea *Camminghaburen= Camminghaburen, Blitsaerd, Grote en Kleine Wielen Alcoholintoxicatie Alcoholintoxicatie wordt ook wel alcoholvergiftiging genoemd. Dit is een klinische conditie die optreedt na inname van een grote hoeveelheid alcohol. Vaak is er sprake van een ziekenhuisopname. Uit gegevens van het MCL Leeuwarden blijkt dat er in jongeren zijn opgenomen in het ziekenhuis met een alcoholintoxicatie. Dit gaat om een registratie van jongeren onder de 18 jaar. In 2012 waren het er 22. Dit kunnen echter ook jongeren zijn uit omringende gemeenten. Het ging hierbij om 9 mannen en 8 vrouwen. Het MCL schat in dat de maatregelen en voorlichting vanuit de overheid effect hebben. Ook uit de landelijke gegevens blijkt dat er sprake is van een daling. Uit gegevens van VNN blijkt het volgende: VNN heeft in 2013 met 36 jongeren in heel Friesland adviesgesprekken gevoerd over alcoholintoxicaties. Deze jongeren worden niet altijd in het ziekenhuis opgenomen. Ze kunnen via diverse instanties doorverwezen zijn naar VNN. 2.4 Hokken- en ketenbeleid Sinds 2014 vallen de dorpen Eagum, Idaerd, Friens, Jirnsum, Reduzum, Warstiens, Warten en Wergea en Grou onder de gemeente Leeuwarden. In deze dorpen is sprake van hokken en keten. Ook in de gemeente Leeuwarderadeel die na verwachting per 1 januari 2018 bij de gemeente Leeuwarden hoort, is waarschijnlijk sprake van de aanwezigheid van hokken en/of keten. Een hok of keet is een verzamelbegrip voor uiteenlopende bouwsels en gebouwen, zoals (sta)caravans en schuren, waar jongeren veelal met medeweten van ouders samenkomen. Keten bieden jongeren een vertrouwde, eigen plek en versterken de groepsbinding. Ondanks de sociale functie zijn er veiligheids- en gezondheidsrisico s. Zo is er vaak sprake van een bovengemiddeld alcoholgebruik, brandonveilige situaties, geluids- en afvaloverlast en soms zelfs vandalisme en vechtpartijen. De gemeente Leeuwarden kent nog geen hokken- en ketenbeleid aangezien dit in het verleden niet speelde. Ook in de voormalige gemeente Boarnsterhim was geen hokken- en ketenbeleid. Het fenomeen hokken en keten is al oud. Er moet een beleidslijn vast worden gesteld zodat het duidelijk is hoe hier in het vervolg mee moet worden omgegaan. Aangezien het onderwerp complex is en het beleid in overleg met betrokkenen moet worden opgesteld zal hiervoor in de loop van 2014 een apart voorstel ter besluitvorming worden voorgelegd. De voorbereiding van het hokken- en ketenbeleid is opgenomen in het uitvoeringsprogramma

14 2.5 Taskforce Jeugdoverlast: De Taskforce Jeugdoverlast pakt de jeugdoverlast en -criminaliteit in de gemeente Leeuwarden gericht aan. De Taskforce Jeugdoverlast wordt gevormd door mensen van de gemeente, de politie, de stichting Aanpak Overlast Leeuwarden (straatcoaches), het jongerenwerk, het Meldpunt Overlast en het Openbaar Ministerie. Bij de aanpak van Jeugdoverlast staat samenwerking centraal. In de Taskforce Jeugdoverlast, waar wordt bepaald welke inzet, op welke wijze, op welke jeugdgroepen wordt gepleegd. De overlast is in veel gevallen alcohol- en/of drugsgerelateerd. De Taskforce houdt een overzicht bij van groepen jongeren die overlast geven of crimineel zijn. Per groep maakt de Taskforce een aanpak. Straatcoaches zoeken de overlastgevende en hinderlijke jeugd actief op. Zij spreken jongeren en wijkbewoners aan op hun gedrag. Ook benaderen zij de ouders. De straatcoaches werken nauw samen met het Veiligheidshuis Fryslân in de persoonsgerichte aanpak van jeugd en jongeren. Trends: Er is een dalende tendens in het aantal jeugdgroepen te merken; deze heeft zich in 2013 verder voortgezet. De aanpak van de Taskforce Jeugdoverlast blijft zijn vruchten afwerpen. Gebleken is dat een aantal jeugdoverlastplekken hardnekkig is en dat er sprake is van behoorlijk alcoholgebruik. Om het alcoholmisbruik onder jongeren tegen te gaan is het noodzakelijk om op zowel preventie als handhaving in te zetten. Daarom heeft de komende jaren de handhaving van alcoholgebruik door jongeren onder de 18 jaar een blijvende prioriteit van zowel politie als Stadstoezicht. Het aantal incidenten jeugdoverlast blijft stabiel: van 567 incidenten in 2012 naar 577 in Inzet op de aanpak van jeugdoverlast blijft dus noodzakelijk. Ook worden meer en meer bestuurlijke maatregelen opgelegd aan jeugdigen die niet voor rede vatbaar zijn. De overlast concentreert zich vooral op donderdag tot en met zaterdag van uur tot diep in de nacht. Een specifieke locatie is niet te geven, maar als hotspots kunnen we de Prinsentuin, Simon de Vliegerpark, skatebaan Huizum, Vossepark, speeltuin Fruitstraat en de skatebaan in Cammingaburen benoemen. De overlast bestaat uit het drinken in de parken, achterlaten van rotzooi, geluids- en muziekoverlast. 14

15 Hoofdstuk 3: Beleidsfocus Het doel van dit preventie- en handhavingsplan is: Het voorkomen en terugdringen van schadelijk alcohol-, tabak- en drugsgebruik onder jongeren in Leeuwarden. Concreet: In de periode van zetten we in op ondergenoemde resultaten die echter niet direct de effecten van een interventie of maatregel zijn. Het drink-, rook- en drugsgedrag van jongeren wordt door verschillende factoren beïnvloed. Ook algemene aandacht in de media, wijzigingen in landelijke wetgeving, lokale initiatieven en andere omstandigheden kunnen bijdragen aan veranderingen in het drink- rook en drugsgedrag van jongeren. Dat is ook de reden van het niet benoemen van eindresultaten in termen van percentages, maar in termen van verder toegenomen of verder afgenomen. Dit betekent een substantiële verandering ten opzichte van de huidige situatie. De gemiddelde startleeftijd van jongeren voor het drinken van alcohol is verder toegenomen (gemiddeld 15 jaar in 2012) Het percentage jongeren van 12 t/m 17 jaar dat de afgelopen maand alcohol heeft gedronken, is verder afgenomen (39% in 2012) Het percentage jongeren van 12 t/m 17 jaar dat de afgelopen maand 5 of meer drankjes bij één gelegenheid drinkt, is verder afgenomen (4% in 2012) Het aantal jongeren van 12 t/m 17 jaar dat met alcoholvergiftiging wordt behandeld in het ziekenhuis is verder afgenomen (17 in 2013) Het percentage jongeren van 12 t/m 17 jaar dat de afgelopen maand softdrugs heeft gebruikt, is afgenomen (6% in 2012) Het percentage jongeren van 12 t/m 17 jaar dat de afgelopen maand harddrugs gebruikt, is afgenomen (in %) Het percentage ouders dat aangeeft dat zijn of haar kind geen alcohol, tabak en drugs mag gebruiken voor het 18 e levensjaar is verder toegenomen Het percentage jongeren van 12 tot en met 17 jaar die roken, is gedaald (16% in 2012) Dit plan is gebaseerd op een integrale visie. Er is immers sprake van preventie én handhaving. Dat impliceert dat meerdere afdelingen binnen de gemeente en meerdere organisaties buiten de gemeente en dus ook meerdere type maatregelen worden ingezet bij de aanpak van alcohol, tabak en drugsgebruik. Verschillende onderzoeken laten zien dat een integrale benadering van de problematiek rondom alcohol, roken en drugs een cruciaal kenmerk is van effectief beleid (Reynolds, 2003). De belangrijkste pijlers waarop beleid gebaseerd moet worden: Educatie/Preventie (grenzen benoemen) Regelgeving (grenzen stellen) Handhaving (grenzen bewaken) Zowel landelijk, provinciaal als lokaal zijn deze pijlers het uitgangspunt voor beleid. Vanuit deze pijlers zal het beleid worden vormgegeven. 15

16 Hoofdstuk 4: Doelstellingen Preventie- en Handhavingsplan In dit hoofdstuk wordt per pijler aangegeven wat de doelstellingen zijn en welke instrumenten worden ingezet om de doelstellingen te behalen. De concrete activiteiten die in worden ingezet zijn opgenomen in de bij dit plan behorende bijlage 2: Uitvoeringsprogramma , Jeugd Alcohol en Drugs. 4.1 Pijler Educatie en Preventie Binnen de pijler educatie en preventie gaat het om voorlichting en bewustwording. Jongeren en hun ouders/verzorgers moeten geïnformeerd raken over de risico s van alcohol-, tabak- en drugsgebruik. Het doel is om gedrag te beïnvloeden, weerbaarheid te vergroten en het gebruik te normaliseren. Met name de feitelijke en visuele informatie over wat alcohol met de hersenontwikkeling doet is hierbij zeer bruikbaar: Doelstellingen: het terugdringen van schadelijk alcohol-, drugs- en tabaksgebruik onder jongeren tot 18 jaar het voorlichten van ouders en jongeren om de bewustwording over schadelijk alcohol-, tabaks- en drugsgebruik te verhogen In deze pijler onderscheiden we de volgende doelgroepen: scholen ouders jongeren Uit de onderzoeken, zowel landelijk, provinciaal als lokaal, kan een aantal risicofactoren worden benoemd: leeftijd, deelnemen in VMBO/MBO, éénoudergezinnen, middelengedrag van ouders en de sociale omgeving. Voor wie welke verantwoordelijkheid heeft kan verwezen worden naar de uitgangspunten van Amaryllis. Eén van de uitgangspunten is eigen regie en verantwoordelijkheid. Dit betekent dat jongeren ten eerste zelf en met hun eigen netwerk een verantwoordelijkheid hebben ten aanzien van verantwoord alcohol,-tabak- en drugsgebruik. Daarnaast is het van belang dat ouders hun kinderen wijzen op de gevaren van alcohol-, drugs- en tabaksgebruik. De rol van de overheid is in eerste instantie voorlichtend en indien nodig hulpverlenend. Zowel landelijk (NIXcampagne), provinciaal (Platform de Nuchtere Fries) als lokaal door VNN, GGD en gemeente wordt verantwoord middelengebruik onder de aandacht gebracht door middel van diverse activiteiten. In het uitvoeringsprogramma in bijlage 2 wordt een uitgebreide omschrijving van de in te zetten lokale acties omschreven. GGD en VNN spelen een belangrijke rol in deze pijler: voorlichting aan ouders en jongeren (bijvoorbeeld via scholen), vroegsignalering, deskundigheidsbevordering etcetera. Naast activiteiten gericht op deze doelgroepen draagt overkoepelende publiekscommunicatie bij aan bewustwording. 16

17 4.2 Pijler Regelgeving Binnen de pijler regelgeving zijn de regels op het gebied van jeugd, roken alcohol en drugs gebaseerd op de wet. Doelstellingen: Het verantwoord verstrekken en gebruiken van alcohol (inclusief het voorkomen van het doorschenken van alcohol aan dronken personen), met name gericht op jongeren Het opleggen van alcohol gerelateerde wet- en regelgeving aan alcoholverstrekkers en jongeren, o.a. DHW en Algemene plaatselijke verordening (Apv) regelgeving Algemene plaatselijke verordening De gemeente Leeuwarden heeft een algemene plaatselijke verordening (APV). Iedere gemeente legt binnen de APV een groot aantal regels vast, bepaald door de gemeenteraad. Een onderdeel hiervan is Openbare Orde en Veiligheid. Op 1 januari 2013 is de nieuwe Drank- en Horecawet (DHW) in werking getreden. Het gaat om drie nieuwe verordenende bevoegdheden: - Paracommerciële verordening (verplicht) - Verordening regulering prijsacties (facultatief) - Verordening toegangsleeftijden en sluitingstijden (facultatief) De facultatieve verordeningen worden eind 2014 separaat opgepakt via de wijziging nota Bijzondere wetten. Dit in verband met de samenvoeging met de gemeente Boarnsterhim. Deze verordeningen bieden mogelijkheden om een toegangsleeftijd te koppelen aan de sluitingstijd en om prijsacties in de supermarkten en happy hours in de horeca te reguleren. Paracommerciële verordening Op 27 februari 2014 is de nieuwe Algemene Plaatselijke Verordening (APV) Leeuwarden in werking getreden, die geldt voor het hele grondgebied van de gemeente Leeuwarden. Hierin zijn ook regels gesteld aan paracommerciële horecabedrijven voor wat betreft de schenktijden en de mogelijkheden om maximaal vier bijeenkomsten van persoonlijk aard te houden. Deze regels golden eerder al voor de oude gemeente Leeuwarden, maar zijn nu ook van toepassing in het gedeelte van de gemeente dat eerder bij Boarnsterhim hoorde. Doel van deze verordening is om verantwoorde alcoholverstrekking in de paracommercie te bevorderen en het voorkomen van oneerlijke concurrentie met de reguliere horeca. Onder paracommerciële instellingen worden verstaan instellingen die zich richten op activiteiten van recreatieve, sportieve, sociaal culturele, educatieve, levensbeschouwelijke of godsdienstige aard en daartoe tevens het horecabedrijf exploiteren in eigen beheer. Te denken valt bijvoorbeeld aan dorpshuizen en sportkantines waar met vrijwilligers gewerkt wordt en de activiteiten doorgaans gesubsidieerd worden. Alle paracommerciële horecabedrijven zijn per brief op de hoogte gesteld van de regels die gesteld zijn aan de paracommerciële horecabedrijven. 17

18 De paracommerciële horecabedrijven zijn op grond van artikel 9, lid 3 van de Drank- en horecawet verplicht een registratie van de barvrijwilligers bij te houden die de voorlichtingsinstructie hebben gekregen. De registratie of een afschrift daarvan is in de inrichting aanwezig. Bij overtreding hiervan volgt een stappenplan volgens het handhavingsarrangement. 1. Nalevingshulp* 2. Schriftelijke waarschuwing 3. Last onder dwangsom van 500,- per keer met een maximum van 1.500,- of last onder bestuursdwang of het aanzeggen van een bestuurlijke boete conform het Besluit bestuurlijke boete Drank- en Horecawet, vallend onder categorie A *Nalevingshulp betekent dat de ondernemer informatie krijgt over de geldende wet- en regelgeving. Door nalevingshulp te bieden wil de gemeente ervoor zorgen dat ondernemers zich beter aan de wet houden. Bij nalevingshulp wordt alleen ter plekke mededeling gedaan en wordt de overtreding schriftelijk vastgelegd in het inspectieverslag. Er volgt geen aanschrijving. Nalevingshulp geldt voor geringe overtredingen Toekomstige regelgeving Zoals eerder is aangegeven zal in de loop van 2014 een hokken- en ketenbeleid worden vastgesteld. 4.3 Pijler Handhaving De doelstelling binnen de pijler handhaving is de naleving van wet- en regelgeving op het terrein van jongeren, alcohol en drugs te vergroten en hierop te handhaven indien daar aanleiding toe is. Doelstellingen: De verstrekking van alcohol bij evenementen wordt gecontroleerd De horeca worden gecontroleerd op de naleving van de Drank- en Horecawet Jongeren onder de 18 jaar kunnen geen alcoholhoudende drank kopen in supermarkt, slijterij, horeca of sportkantine Er is sprake van een verbetering in de naleving van de wettelijke leeftijdsgrenzen vooralcoholverkoop in supermarkten, sportverenigingen, slijterijen en horeca (0-meting maakt onderdeel uit van het programma) Jongeren gebruiken geen alcohol in de openbare ruimte Bij toezicht en handhaving wordt onderscheid gemaakt tussen preventieve en repressieve handhaving. Bij preventieve handhaving gaat het om activiteiten die gericht zijn op het bevorderen van normconform gedrag (naleving) zonder dat er vooraf vermoedens zijn van overtredingen. Dit betreft onder meer leeftijdsgrenzencontroles,horecatoezicht en controle op verleende vergunningen. Ook het geven van voorlichting valt onder preventieve handhaving. Bij repressieve handhaving gaat het om activiteiten die worden uitgevoerd naar aanleiding van overtredingen/meldingen. Het kan dan gaan om bijvoorbeeld hercontroles, het sturen van waarschuwingen, het opleggen van een last onder dwangsom of bestuursdwang of het opleggen van een bestuurlijke boete wegens het overtreden van de leeftijdsgrenzen. 18

19 Binnen de pijler handhaving zijn verschillende activiteiten te benoemen waar nu reeds uitvoering aan wordt gegeven. Het gaat daarbij onder andere om het toezicht op de naleving van de Drank- en Horecawet en het optreden van de politie bij bijvoorbeeld openbare dronkenschap en/of verstoring van de openbare orde. Elk jaar wordt in de gemeente Leeuwarden het Handhavingsuitvoeringsprogramma (HUP) vastgesteld. Het HUP komt voort uit de kadernota gericht handhaven in Leeuwarden. In het HUP wordt aangegeven op welke onderwerpen de handhaving zich richt, welke handhavingsdoelen worden beoogd, voor welke aanpak daarbij is gekozen en welke menskracht de uitvoering van deze aanpak vergt. Het HUP gaat over de uitvoering van toezicht en handhaving op het gebied van uiteenlopende wet- en regelgeving, waar onder bijvoorbeeld de Drank- en Horecawet, de Opiumwet, de Algemene Plaatselijke Verordening Leeuwarden en een aantal beleidsstukken zoals het Beleidsplan Veiligheid. De gewijzigde Drank- en Horecawet biedt niet alleen nieuwe instrumenten voor gemeenten om de leeftijdsgrenzen voor de verkoop van alcohol beter te handhaven. Met de omschrijving van alcoholverstrekkers (alle personen die verantwoordelijk zijn voor een adequate naleving van de eerder genoemde bepalingen in de DHW) is de verantwoordelijkheid voor het verantwoord verstrekken van alcohol expliciet neergelegd bij alcoholverstrekkende personen. Dat zijn naast horecaondernemers ook barpersoneel, barvrijwilligers, portiers, caissières en filiaalmanagers. Van deze professionals wordt verwacht dat ze de leeftijdsgrens voor de verstrekking van alcohol naleven, evenals het verbod op doorschenken bij dronkenschap en toelaten van personen in kennelijke staat van dronkenschap in hun zaak/ruimte. Beoogde resultaten Bij 90% controles bij evenementen wordt geen verkoop van alcohol onder de 18 jaar geconstateerd 100% van de coffeeshops houdt zich aan de naleving van de AHOJGI-criteria. Ten aanzien van het al dan niet gedogen van coffeeshops zijn de zogenaamde AHOJGI-criteria opgesteld. Deze criteria vinden hun oorsprong in de beoordeling van de vraag of tegen een coffeeshop - een bij de wet verboden situatie - strafrechtelijk wordt opgetreden: - Dit is vanuit justitie verboden: A. geen affichering: dit betekent geen reclame anders dan een summiere aanduiding op de betreffende lokaliteit; H. geen harddrugs: dit betekent dat geen harddrugs voorhanden mogen zijn en/of verkocht worden; O. geen overlast: onder overlast kan worden verstaan parkeeroverlast rond de coffeeshops, geluidshinder, vervuiling en/of voor of nabij de coffeeshop rondhangende klanten; J. geen verkoop aan jeugdigen en geen toegang aan jeugdigen tot een coffeeshop: gelet op de toename van het cannabisgebruik onder jongeren is gekozen voor een strikte handhaving van de leeftijdsgrens van 18 jaar; G. geen verkoop van grote hoeveelheden per transactie: dat wil zeggen hoeveelheden groter dan geschikt voor eigen gebruik (= maximaal 5 gram). Onder "transactie" wordt begrepen alle koop en verkoop in één coffeeshop op eenzelfde dag met betrekking tot eenzelfde koper; I. De toegang voor en verkoop aan anderen dan ingezetenen van Nederland is verboden. - Tevens hanteert de gemeente naast de AHOJG-criteria afstandseisen voor coffeeshops ten opzichte van scholen en een verbod van de combinatie alcohol en softdrugs. Bij 100% van de controles bij cafés, supermarkten, sportkantines, wijk- en dorpshuizen, discotheken en slijterijen wordt geen verkoop van alcoholhoudende drank onder de 18 jaar geconstateerd % van de cafés, sportkantines, wijk- en dorpshuizen en andere horecazaken beschikt over een geldige drank- en horecavergunning 19

20 - Bij 100% van de horeca is tijdens openingstijden een leidinggevende aanwezig. - Er wordt consequent handhavend opgetreden bij overtreding van het gebruik van alcohol door jongeren in de openbare ruimte. 20