Het chemische brein: lesbladen 1

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Het chemische brein: lesbladen 1"

Transcriptie

1 Het chemische brein: lesbladen 1 Het chemische brein 1. Het zijn de hormonen 1.1. Inleiding Denkoefening Vaak wordt gezegd dat we last hebben van onze hormonen, maar weet je eigenlijk wat hormonen zijn en wat ze doen? Noteer hieronder kort wat je over hormonen weet en welke hormonen je kent. Prikkeloverdracht tussen twee neuronen verloopt via een chemische stof (neurotransmitter). Zowel hormonen als neurotransmitters zijn biologische signaalstoffen die communicatie tussen verschillende cellen of organen mogelijk maken. Het verschil is niet altijd even makkelijk te maken. Er zijn chemische stoffen die functioneren als hormoon én als neurotransmitter. Het woord hormoon komt van het Griekse woord hormao, dat in beweging brengen betekent. Het grootste deel van onze hormonen wordt gevormd door endocriene klieren. Via de bloedbaan komen hormonen nadien bij bepaalde organen terecht, waar ze een reactie uitlokken. Bij neurotransmitters daarentegen, treedt het effect meestal op op de plaats van afgifte, de synaps. Oefening: juist of fout? 1) Zowel mannen als vrouwen produceren het hormoon testosteron. 2) Oxytocine is het hormoon dat de weeën veroorzaakt tijdens het baren. 3) Oxytocine wordt ook het knuffelhormoon genoemd. 4) De aanmaak van de hormonen oestrogeen en progesteron blijft gedurende het hele leven van de vrouw stabiel. 5) Hormonale afwijkingen als diabetes, schildklierproblemen of problemen met de bijnieren kunnen hun weerslag hebben op het seksleven.

2 Het chemische brein: lesbladen 2 Woordenzoeker In deze woordenzoeker zitten 7 neurotransmitters verborgen. Wie haalt ze er alle 7 uit? D K Q I B S M V U W X K B J G S F S R F O D S B F M R H E Y R F L Y F C F L F L Y T R K W M O I E R N A D N T I O P F L E N D O R F I N E K T L T X N T P G C W N U X D O P A M I N E U T A E L A L N M D K L C S N S D H I M O I C R D O E A K F P F C S V N J E Q H M U R G I K O C X E E N J C I V Q C E M X L R S B A E L L S E D C V Y B H A U L C Y O R T M K L T M N F Y I S T E C V A W E O S O G A N J E U A O G M F C N W L S E T C Y F N J P I I J D M D I X A N R I T Q C N V F W E K R V D T Y B K L E E 1.2. Moet kunnen? Bodybuilding is een sport waarbij men door krachttraining de spieren tracht te ontwikkelen om het lichaam te verfraaien. Sommige bodybuilders grijpen ook naar hormonen of synthetische spierversterkers. Wat denk jij, moet dit kunnen? Geef argumenten waarom wel of niet. Thomas Beatie is een transgenderist. Hij was oorspronkelijk een vrouw, maar liet zich omvormen tot man. Hij volgde een testosteronbehandeling en liet zijn borsten verwijderen. Andere operaties onderging hij nog niet. Beatie is wel officieel erkend als man en trouwde met Nancy. Toen Beatie en zijn vrouw na een relatie van tien jaar aan kinderen wilden beginnen, kon Nancy er geen meer krijgen. Beatie stopte tijdelijk met zijn testosteroninjecties en het koppel ging op zoek naar een spermadonor. Intussen is Thomas Beatie bevallen van zijn tweede kind. Wat denk jij, moet dit kunnen? Geef argumenten waarom wel of niet.

3 Het chemische brein: lesbladen Verschillen mannen en vrouwen van elkaar? Denkoefening Zijn vrouwen volgens jou wispelturiger dan mannen? Welke verklaring kan je geven voor je antwoord? We weten dat hormonen de werking van de hersenen beïnvloeden en dat de hoeveelheden geslachtshormonen, als testosteron en oestrogeen, bij mannen en vrouwen verschillend zijn. Die hormonen hebben buitengewoon veel invloed voor en kort na de geboorte, als het brein van de baby wordt gevormd, maar ze werken ook rechtstreeks in op volwassen hersenen. De hersenen van mannen en vrouwen verschillen ook in vorm, waarschijnlijk als gevolg van die hormonen, maar de meeste van die verschillen zijn heel subtiel. De hersenen van vrouwen hebben een iets groter oppervlak en wat meer verbindingen tussen de regio s, terwijl die van mannen wat meer volume hebben, ook als we rekening houden met het feit dat ze grotere lichamen hebben. Gegeven die verschillen kan het geen verbazing wekken dat mannen en vrouwen de neiging hebben zich verschillend van elkaar te gedragen. Het menselijk gedrag wordt echter niet alleen bepaald door de biologie, maar ook door ervaring en training; wat we gewoon zijn om cultuur te noemen. 1 Een voorbeeld van een biologisch geslachtsverschil is het verschil in ruimtelijk denken bij mannen en vrouwen. Dat zou blijken uit bijvoorbeeld de mentale rotatietest, waarbij iemand moet proberen een driedimensionaal voorwerp (meestal een blokje) in zijn hoofd rond te draaien. Vrouwen scoren het best op deze test als ze een hogere testosteronspiegel hebben, bijvoorbeeld omdat ze vlak voor hun menstruatie zitten, ontdekten de Duitse psycholoog Markus Haussman en zijn collega s. 2 Dit blokje wordt vaak gebruikt in tests voor ruimtelijk inzicht. Het staat ook bekend als het Shepard-Metzler object. (Mental rotation in human infants: a sex difference. Psychological Science) Toch zijn er daarnaast onderzoeken naar ruimtelijk inzicht en man-vrouw verschillen, die een ander beeld laten zien. De Amerikaanse psychologen Alexander en Evardone lieten hun 1 Aamodt S. & Wang S. Het geheim van je brein. Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, p

4 Het chemische brein: lesbladen 4 proefpersonen een mentale rotatietest doen met een mensjesvorm in plaats van een blokje. De vrouwen bleken hierop hoger te scoren dan de mannen. 3 Dat er geslachtsverschillen zijn tussen mannen en vrouwen is duidelijk. Maar, het onderzoek naar man-vrouw verschillen levert dikwijls vele tegenstrijdige resultaten op. Het is erg belangrijk kritisch te zijn wanneer iemand bijvoorbeeld beweert dat mannen minder snel de weg zullen vragen of dat mannen beter zijn in wiskunde of. Sommige verschillen worden vaak overdreven en andere zijn doodgewoon verzonnen 4! 2. Verslaving 2.1. Verslaving en geheugen Drugs kunnen langdurige en mogelijk zelfs permanente veranderingen teweegbrengen in de hersenen. Uit onderzoek met ratten blijkt dat wanneer een moederrat alcohol drinkt tijdens de zwangerschap, de alcohol via de placenta ook terecht komt bij de ongeboren rat. De hersenen van het rattenjong slaan de geur van alcohol op en leren deze aantrekkelijk te vinden. Na de geboorte worden opgeslagen geuren, wanneer het jong deze geuren niet meer tegenkomt, uit het geheugen gewist. Wanneer zo n rat tijdens de jonge jaren wel weer met alcohol in contact komt, gebeurt het tegenovergestelde. Hersencellen die de geur nog herkennen, zijn op dat moment onmiddellijk actief. De rat zal op dat moment sterk reageren. Sterker nog, gevoeligheid voor de stof zal definitief in zijn brein zijn opgeslagen. Deze ratten blijven hun hele leven gevoelig voor de geur van drank. Net als ratten, kunnen menselijke foetussen geuren uit het dieet van hun moeder opslaan. Wanneer een zwangere vrouw alcohol drinkt, hebben veel baby s daardoor al een eerste confrontatie met alcohol achter de rug. Dit maakt hen later gevoeliger voor verslaving. Die eerste confrontatie met alcohol kan ook schade veroorzaken aan de foetus, tijdens de ontwikkeling van diens zenuwstelsel. Opmerkelijk: het brein van kinderen met FAS ( Fetal Alcohol Syndrome of Foetaal Alcohol Syndroom) Het Foetaal Alcohol Syndroom omvat de mentale en fysieke tekortkomingen bij kinderen die tijdens de zwangerschap zijn blootgesteld aan alcohol. Een volledige diagnose FAS wordt gegeven als er op 3 terreinen afwijkingen bestaan: vertraagde groei, gezichtsafwijkingen en neurologische afwijkingen Aamodt S. & Wang S. Het geheim van je brein. Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, p

5 Het chemische brein: lesbladen 5 The brain of a normal individual (A) and two with FAS (B,C) shows permanent loss of the tissue indicated by the arrows (portions of the corpus callosum). 6 Bron: Clarren, SK (1986). Neuropathology in fetal alcohol syndrome. In JR West (ed), Alcohol and Brain Development (pp ), New York: Oxford University Press 2.2. Het beloningssysteem in de hersenen: drugs, eten, seks en andere geneugten Diep in ons brein bevindt zich het beloningscentrum. Dit bestaat uit meerdere gebieden in de hersenen. Onder andere de amygdala, de nucleus accumbens en de ventrale tegmentale zone. Eten, seks en andere geneugten stimuleren deze breinregio en zorgen voor een voldaan gevoel. Dit is niet verwonderlijk, deze basisbehoeften zijn vanuit een evolutionair perspectief essentieel voor het overleven van een organisme. Een organisme dat geen goed gevoel krijgt bij voeding, zou niet geneigd zijn om te eten en zodoende sterven. Stoffen als alcohol, cocaïne, heroïne en nicotine maken in zekere zin misbruik van dit beloningssysteem in de hersenen. Ze prikkelen de regio die instaat voor het goede gevoel en werken op die manier erg verslavend Verslaving, een ziekte? Stelling: Verslaving is een teken van gebrek aan wilskracht. Wat is jouw mening over deze stelling? Ga je akkoord of niet? Waarom? 6

6 Het chemische brein: lesbladen 6 Nieuwe inzichten uit onderzoek rechtvaardigen de conclusie dat verslaving een hersenaandoening kan zijn 7. Deze conclusie heeft verstrekkende maatschappelijke gevolgen. Sommige mensen blijken kwetsbaarder te zijn voor verslaving dan anderen. In dit perspectief, hoeft men diegenen die niet van de drank of drugs kunnen afblijven, niet te beschouwen als zwak of mislukkelingen, maar als ziek. Denk even na over de gevolgen hiervan. Dit opent de weg naar het ontwikkelen van geneesmiddelen tegen verslaving. Is dit wenselijk? Wat als een behandeling met elektroden in het brein effectief blijkt om een verslaafde van zijn verslaving af te helpen, moet deze dan verplicht worden de behandeling te ondergaan? Of loopt het allemaal zo n vaart niet? 3. Liefde Opdracht Lees het artikel Verliefd op een seksrobot uit De Morgen. Geef jouw mening. Meer weten over het chemische brein? Ga naar Module

Het chemische brein: antwoorden bij de lesbladen 1

Het chemische brein: antwoorden bij de lesbladen 1 Het chemische brein: antwoorden bij de lesbladen 1 Inleiding Beste leerkracht, De voornaamste doelstellingen van de les over het chemische brein, zijn: De leerlingen - kunnen omschrijven wat hormonen en

Nadere informatie

Het gevoelige brein: lesbladen 1. Kan je een aantal voorbeelden van hersenaandoeningen geven?

Het gevoelige brein: lesbladen 1. Kan je een aantal voorbeelden van hersenaandoeningen geven? Het gevoelige brein: lesbladen 1 Het gevoelige brein 1. Schade aan de hersenen 1.1. Inleiding Hoe kunnen wij mensen hersenschade oplopen? Wat kan er door hersenschade allemaal fout lopen? Kan je een aantal

Nadere informatie

Het gevoelige brein: antwoorden bij de lesbladen 1

Het gevoelige brein: antwoorden bij de lesbladen 1 Het gevoelige brein: antwoorden bij de lesbladen 1 Inleiding Beste leerkracht, De voornaamste doelstellingen van de les over het gevoelige brein, zijn: De leerlingen - kennen een aantal voorbeelden van

Nadere informatie

Wat een klier! Hormonen en klieren

Wat een klier! Hormonen en klieren Wat een klier! Je hebt vast wel eens over klieren gehoord. Niet het klieren zelf natuurlijk, dus het vervelend doen, maar die andere klieren: namelijk hormoonklieren. Hormonen en klieren Hormonen zijn

Nadere informatie

Een kijkje in je hersenen

Een kijkje in je hersenen Brein in beeld Een kijkje in je hersenen Je brein ziet eruit als een uit de kluiten gewassen walnoot, niet veel groter dan twee gebalde vuisten tegen elkaar. Wat de hersenen doen, het is teveel om op te

Nadere informatie

Galerij van de Mens - Ons lichaam

Galerij van de Mens - Ons lichaam . Vul onderstaande tabel aan. Galerij van de Mens - Ons lichaam Werkblad - Niveau Welkom in het gedeelte Ons Lichaam van de Galerij van de Mens. Stap na stap zal je veranderingen ontdekken die je lichaam

Nadere informatie

Geneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding

Geneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding Geneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding Geneesmiddelen en zwangerschap Enige tientallen jaren geleden dacht men nog dat ongeboren kinderen in de baarmoeder goed beschermd waren tegen schadelijke

Nadere informatie

Negen Maanden Niet: Alcohol en zwangerschap. Ir. N.Y. van der Wulp STAP

Negen Maanden Niet: Alcohol en zwangerschap. Ir. N.Y. van der Wulp STAP Negen Maanden Niet: Alcohol en zwangerschap Ir. N.Y. van der Wulp STAP December 2010 Foetaal Alcohol Syndroom Weet je wat FAS is? Kan je FAS herkennen? Testje! 5 series van twee foto s, van oud naar jong.

Nadere informatie

Hormoon onderzoek Voorbeeld verslag hormoonanalyse

Hormoon onderzoek Voorbeeld verslag hormoonanalyse Hormoon onderzoek Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1. Welke hormonen zijn getest?...3 2. Cortisol...4 2.1. Wat is cortisol?...4 2.2. Oorzaken...4 2.3 Symptomen...4 2.4 Uitslag Cortisol...5 3. Testosteron...6

Nadere informatie

Informatiefolder. Zwangerschap en kinderwens

Informatiefolder. Zwangerschap en kinderwens Informatiefolder en kinderwens Inhoudsopgave Algemeen 3 Kinderwens 3 Foliumzuur s- en ovulatietesten 5 Geneesmiddelen 6 Bostvoeding Medicatiebegeleiding Algemeen De vrouw maakt tijdens haar leven een aantal

Nadere informatie

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1 Zwanger Ik was voor het eerst zwanger. Ik voelde het meteen. Het kon gewoon niet anders. Het waren nog maar een paar cellen in mijn buik. Toch voelde ik het. Deel 1 0-3 maanden zwanger Veel te vroeg kocht

Nadere informatie

Heleen Schoots-Wilke

Heleen Schoots-Wilke Heleen Schoots-Wilke Principe 7 Principe 7 Leerlingen: Heb vertrouwen in je zelf Maak het jezelf niet te gemakkelijk Docenten: Geef vertrouwen Zorg voor voldoende uitdaging Stress. 100 biljoen neuronen

Nadere informatie

Zwanger? Luister naar het goede nieuws! Informatie over rhesusziekte en de rhesusprik. Bloed is leven

Zwanger? Luister naar het goede nieuws! Informatie over rhesusziekte en de rhesusprik. Bloed is leven Zwanger? Luister naar het goede nieuws! Informatie over rhesusziekte en de rhesusprik Bloed is leven Zwanger? Luister naar het goede nieuws! Rhesus D 3 De rhesus D-factor en zwangerschap 4 Mogelijke gevolgen

Nadere informatie

Dit zijn Kelly en Karim. Ze willen graag een kind.

Dit zijn Kelly en Karim. Ze willen graag een kind. Dit zijn Kelly en Karim. Ze willen graag een kind. 1. Kelly en Karim willen over een half jaar zwanger zijn. Kelly en Karim willen zwanger worden. Ze willen graag dat hun kindje straks gezond is. Het is

Nadere informatie

Hoe moet je (niet) handelen volgens Don Bosco? Wat moet je dan doen om het blozen te voorkomen?

Hoe moet je (niet) handelen volgens Don Bosco? Wat moet je dan doen om het blozen te voorkomen? Het is altijd een heuse zoektocht naar een uitspraak van Don Bosco om op de poster van avondwoordjes.be te plaatsen. Deze keer kozen we voor handel vandaag zo dat je morgen niet moet blozen. Daarmee zitten

Nadere informatie

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BOVENBOUW HAVO/VWO LEERLING

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BOVENBOUW HAVO/VWO LEERLING LESMODULE BOVENBOUW HAVO/VWO LEERLING 1. DE HERSENEN 1.1 DE HERSENEN EN DE ZINTUIGEN DENKOEFENING WAARVOOR GEBRUIK JE OP DÍT MOMENT JE HERSENEN? UITLEG Je hersenen werken samen met je zintuigen. Steeds

Nadere informatie

Wil je zwanger worden? In deze folder vind je tips en adviezen.

Wil je zwanger worden? In deze folder vind je tips en adviezen. Wil je zwanger worden? In deze folder vind je tips en adviezen. Dit zijn Kelly en Karim. Zij willen graag een kind. Kelly en Karim willen over een half jaar zwanger zijn. 1. Kelly en Karim willen over

Nadere informatie

Block 1: Basic emotions, Brain structures and Stress.

Block 1: Basic emotions, Brain structures and Stress. Block 1: Basic emotions, Brain structures and Stress. Vraag 1 (10 punten) A. Wat is het Circuit van Papez en welke hersenstructuren maken hier deel van uit? (5 punten) B. Welke extra hersenstructuren zijn

Nadere informatie

Prenatale behandeling met dexamethason bij AGS

Prenatale behandeling met dexamethason bij AGS Prenatale behandeling met dexamethason bij AGS Bij meisjes met een ernstige vorm van het adrenogenitaal syndroom (AGS) treedt vermannelijking van de uitwendige geslachtsdelen op voor de geboorte. In deze

Nadere informatie

Van onbekend naar verslaafd

Van onbekend naar verslaafd Van onbekend naar verslaafd Onbekend 1 Als je iets niet kent en niet weet wat het is, dan mis je het ook niet. Zoals een ongeboren baby het ervaart. Je mist niets. Behoefte 2 Noodzakelijk om in leven te

Nadere informatie

Oefenopgaven voortplanting / hormonale regulatie De mannenpil

Oefenopgaven voortplanting / hormonale regulatie De mannenpil Oefenopgaven voortplanting / hormonale regulatie De mannenpil Uit Australië werd een verrassende doorbraak in het onderzoek naar de mannenpil gemeld. Een onderzoeksinstituut had 55 paren onderzocht die

Nadere informatie

vwo hormoonstelsel 2010

vwo hormoonstelsel 2010 vwo hormoonstelsel 2010 Integratie In onderstaande afbeelding is schematisch de regulatie van een aantal animale en vegetatieve functies bij de mens weergegeven. Al deze functies spelen een rol bij het

Nadere informatie

Schildklierafwijkingen en zwangerschap

Schildklierafwijkingen en zwangerschap Schildklierafwijkingen en zwangerschap Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. De schildklier 1 Schildklierziekten 2 Onderzoek 2 Behandeling 3 Gevolgen en eventuele complicaties voor jezelf

Nadere informatie

Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 34 tot en met 51. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken.

Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 34 tot en met 51. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken. Zwangerschap Lees eerst informatie tot en met en beantwoord dan vraag tot en met. Bij het beantwoorden van die vragen kun je de informatie gebruiken. p In de afbeelding van informatie is een deel van het

Nadere informatie

6,7. Samenvatting door een scholier 1580 woorden 20 juni keer beoordeeld

6,7. Samenvatting door een scholier 1580 woorden 20 juni keer beoordeeld Samenvatting door een scholier 1580 woorden 20 juni 2011 6,7 3 keer beoordeeld Vak Biologie Les 1. - Organen zorgen bijvoorbeeld voor je bloedsomloop, spijsvertering en uitscheiding. - Onder alle omstandigheden

Nadere informatie

speciaal onderwijs lesbrief roken UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL

speciaal onderwijs lesbrief roken UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL speciaal onderwijs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL inhoud LES 1: KENNISMAKING MET ROKEN 3 GEWOONTEN 3 ROKEN EN JOUW GEZONDHEID 4 VERSLAAFD AAN

Nadere informatie

Middelengebruik en alcohol in relatie tot NAH. Twan van Duijnhoven Verpleegkundig Specialist GGZ

Middelengebruik en alcohol in relatie tot NAH. Twan van Duijnhoven Verpleegkundig Specialist GGZ Middelengebruik en alcohol in relatie tot NAH Twan van Duijnhoven Verpleegkundig Specialist GGZ Programma Stellingen Geschiedenis van verslaving Wat zijn drugs? Fasen van gebruik Soorten middelen Effecten

Nadere informatie

Patiëntenvoorlichting Verloskunde. Roken en zwangerschap. Inhoudsopgave. Als je zwanger probeert te worden 2. Als je zwanger bent 3

Patiëntenvoorlichting Verloskunde. Roken en zwangerschap. Inhoudsopgave. Als je zwanger probeert te worden 2. Als je zwanger bent 3 Patiëntenvoorlichting Verloskunde Roken en zwangerschap Inhoudsopgave Als je zwanger probeert te worden 2 Als je zwanger bent 3 Na de zwangerschap 5 Stoppen met roken 6 Tips om te stoppen 7 Hulp bij het

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Dit proefschrift behandelt moleculaire veranderingen die plaatsvinden in de hersenen van de rat na blootstelling aan morfine, een verslavende stof. Dit type onderzoek is zowel

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Regeling

Samenvatting Biologie Regeling Samenvatting Biologie Regeling Samenvatting door P. 1319 woorden 20 maart 2016 10 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie samenvatting Regeling SE2 Het zenuwstelsel Het zenuwstelsel

Nadere informatie

Wat alle vrouwen moeten weten over foliumzuur. ZorgVoor. Foliumzuur bij kinderwens

Wat alle vrouwen moeten weten over foliumzuur. ZorgVoor. Foliumzuur bij kinderwens Wat alle vrouwen moeten weten over foliumzuur ZorgVoor Foliumzuur bij kinderwens Wat alle vrouwen moeten weten over foliumzuur Een vrouw die in verwachting raakt, heeft extra foliumzuur nodig. Foliumzuur

Nadere informatie

Aspirine Pijnstiller - Risico op sterfte tijdens geboorte - Laag geboortegewicht - Tragere motorische ontwikkeling

Aspirine Pijnstiller - Risico op sterfte tijdens geboorte - Laag geboortegewicht - Tragere motorische ontwikkeling Drugs/medicijnen Op voorschrift Invloed van teratogenen Middel Gebruik Effect Latere effecten?? Thalidomide (Softenon) Kalmeermiddel - Misvormingen van ledematen - Misvormingen van oren, hart, nieren,

Nadere informatie

Het vak biologie kennis MN001 Een biologische tekening maken praktijk MN005 Werken met een loep praktijk MN008

Het vak biologie kennis MN001 Een biologische tekening maken praktijk MN005 Werken met een loep praktijk MN008 Biologie Over Bloqs Wie is Bloqs? Bloqs is een educatieve uitgeverij die innovatieve producten en diensten aanbiedt. Bloqs staat voor bouwen aan leren. Onze visie is dat u als docent of school zelf het

Nadere informatie

Thema's per klas die aangeboden worden in de methode:

Thema's per klas die aangeboden worden in de methode: Thema's per klas die aangeboden worden in de methode: Groep 1-2 Hierbij zijn de kinderen bezig met specifieke lichaamskenmerken van zichzelf en van anderen. Ook gaan ze op zoek naar onderlinge overeenkomsten.

Nadere informatie

SLIM een revolutionaire visie

SLIM een revolutionaire visie SLIM een revolutionaire visie Heeft u er wel eens aan gedacht dat uw gewichtstoename niets met te veel eten of te weinig beweging te maken hoeft te hebben? Dat klinkt misschien vreemd, maar recent wetenschappelijk

Nadere informatie

Patiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE. onderdeel HORMONALE THERAPIE

Patiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE. onderdeel HORMONALE THERAPIE Patiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE onderdeel HORMONALE THERAPIE Inhoudsopgave Inleiding... 3 Hoe werkt hormonale therapie?... 4 Vóór de overgang... 4 Tijdens en na de overgang... 5 De verschillende

Nadere informatie

stoppen zware drinkers minder vaak met het drinken van alcoholhoudende drank dan vrouwen met een lager alcoholgebruik.

stoppen zware drinkers minder vaak met het drinken van alcoholhoudende drank dan vrouwen met een lager alcoholgebruik. Samenvatting In Nederland gebruikt ongeveer 80% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd alcoholhoudende drank. Veel vrouwen staken het alcoholgebruik zodra ze zwanger zijn of eerder al, als ze zwanger

Nadere informatie

PRENATALE BLOOTSTELLING AAN ALCOHOL

PRENATALE BLOOTSTELLING AAN ALCOHOL Foetale Alcohol Spectrum Stoornissen Effecten van prenatale blootstelling aan alcohol Drs. Sandra Knuiman Onderwerpen presentatie Universiteit Utrecht Child and Adolescent Studies s.knuiman@uu.nl PRENATALE

Nadere informatie

KIJK IN JE BREIN LESMODULE VMBO LEERLING

KIJK IN JE BREIN LESMODULE VMBO LEERLING LESMODULE VMBO LEERLING 1. DE HERSENEN 1.1 WAT ZIJN HERSENEN? VRAAG WAT ZIJN HERSENEN PRECIES? 1.2 WANNEER GEBRUIK JE ZE? DENKOEFENING WAAR- VOOR GEBRUIK JE OP DÍT MOMENT JE HERSENEN? DENKOEFENING KUN

Nadere informatie

Oefen Repetitie KGT thema Voortplanting

Oefen Repetitie KGT thema Voortplanting Oefen Repetitie KGT thema Voortplanting Als er geen punten bij een vraag staan, dan is die vraag 1 punt waard. Onderdeel A: waar of niet waar? 1. De pil beschermt zowel tegen SOA s als tegen een zwangerschap

Nadere informatie

Verschil tussen Alzheimer en dementie

Verschil tussen Alzheimer en dementie Inhoudsopgave Verschil tussen Alzheimer en Dementie blz. 1 De fasen van Dementie blz. 2 Verschijnselen van Dementie blz. 3 Verschil tussen gezond en dementerend, waardoor? Blz. 4 Benaderingswijze blz.

Nadere informatie

Wat is diabetes? Informatiebrochure. Wat is diabetes? Items:

Wat is diabetes? Informatiebrochure. Wat is diabetes? Items: I Informatiebrochure Wat is diabetes? Items: Diabetes type 1 Afweersysteem Vingerprikken Insuline injecteren Diabetes type 2 Andere vormen Wat is diabetes? Eilandjes van Langerhans in de Alvleesklier Er

Nadere informatie

Moeder worden, moeder zijn

Moeder worden, moeder zijn Moeder worden, moeder zijn Uitgeverij Eenvoudig Communiceren Postbus 10208 1001 EE Amsterdam Telefoon: (020) 520 60 70 Fax: (020) 520 60 61 E-mail: info@eenvoudigcommuniceren.nl Website: www.eenvoudigcommuniceren.nl

Nadere informatie

Oude hersenen en een verliefd brein

Oude hersenen en een verliefd brein Brein in beeld Oude hersenen en een verliefd brein Ouderdom komt met gebreken, dat geldt ook voor de hersenen. Oudere mensen zijn niet meer zo flexibel en vlug als vroeger en ze onthouden dingen op den

Nadere informatie

Vitaminen en mineralen. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg

Vitaminen en mineralen. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg Vitaminen en mineralen Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Vitaminen 3 Mineralen 4 Voeding 4 Dagelijkse behoefte 4 Wanneer extra vitaminen gebruiken

Nadere informatie

namens Jellinek dank voor uw uitnodiging

namens Jellinek dank voor uw uitnodiging namens Jellinek dank voor uw uitnodiging Bani da Lima - Ahrendt Manager Behandelzaken JellinekMinnesota Franca Hasenbos Manager Bedrijfsvoering Jellinek Gooi- en Vechtstreek & JellinekMinnesota Onderwerpen

Nadere informatie

Wij hebben dit onderwerp gekozen omdat het slecht is voor de gezondheid en wij willen vertellen waarom dit slecht is.

Wij hebben dit onderwerp gekozen omdat het slecht is voor de gezondheid en wij willen vertellen waarom dit slecht is. Roken Wij hebben dit onderwerp gekozen omdat het slecht is voor de gezondheid en wij willen vertellen waarom dit slecht is. Inleiding In restaurants,wijkcentra,kantines van sporthallen en op het werk roken

Nadere informatie

6. Chromosomen. Deze basisstof vervangt de basisstof in je hand- en werkboek.

6. Chromosomen. Deze basisstof vervangt de basisstof in je hand- en werkboek. Deze basisstof vervangt de basisstof in je hand- en werkboek. 6. Chromosomen Deze vervangende basisstof gaat over de invloed die erfelijkheid kan hebben op je leven. Je denkt in de opdrachten na over je

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Bij de ontwikkeling van metabole ziekten zoals overgewicht, type 2 diabetes en Anorexia Nervosa spelen omgevingsfactoren zoals dieet en fysieke activiteit een belangrijke rol. Er zijn echter grote individuele

Nadere informatie

Kinderen uit familiehuwelijken

Kinderen uit familiehuwelijken Een gezonde baby Kinderen uit familiehuwelijken De geboorte van je baby is een van de mooiste momenten in je leven. Negen maanden lang kijk je er naar uit. Natuurlijk hoop je dat je kind gezond is. Gelukkig

Nadere informatie

Wat je moet weten over roken voor, tijdens en na de zwangerschap Longziekten

Wat je moet weten over roken voor, tijdens en na de zwangerschap Longziekten Wat je moet weten over roken voor, tijdens en na de zwangerschap Longziekten Beter voor elkaar 2 Roken als je zwanger probeert te worden Minder vruchtbaar Roken maakt vrouwen en mannen minder vruchtbaar.

Nadere informatie

Fijn, mijn kind heeft een puberbrein

Fijn, mijn kind heeft een puberbrein Fijn, mijn kind heeft een puberbrein drs. Anje de Vries Bureau Meesterschap Oosterhoutstraat 9a 9401 NA Assen Ontwikkeling Ontwikkelingsgebieden A. Lichamelijke ontwikkeling groei, zintuigen en de motoriek

Nadere informatie

Erfelijkheid van de ziekte van Huntington

Erfelijkheid van de ziekte van Huntington Erfelijkheid van de ziekte van Huntington In de kern van iedere cel van het menselijk lichaam is uniek erfelijk materiaal opgeslagen. Dit erfelijk materiaal wordt ook wel DNA (Desoxyribonucleïnezuur) genoemd.

Nadere informatie

Diabetes en zwanger worden

Diabetes en zwanger worden Diabetes en zwanger worden Inhoudsopgave Inleiding... 1 Meld de (wens tot) zwangerschap aan uw arts... 1 Goede voorbereiding... 1 Foliumzuur... 2 Zelfcontrole... 2 De zwangerschap in vogelvlucht... 2 Medicijngebruik...

Nadere informatie

Schildklierafwijkingen en zwangerschap. Afdeling Verloskunde/Gynaecologie

Schildklierafwijkingen en zwangerschap. Afdeling Verloskunde/Gynaecologie Schildklierafwijkingen en zwangerschap Afdeling Verloskunde/Gynaecologie In het kort Normaal gesproken werkt de schildklier naar behoren. Bij een abnormale werking kan de schildklier te snel werken (hyperthyreoïdie)

Nadere informatie

NL In verscheidenheid verenigd NL B8-0449/3. Amendement. José Inácio Faria namens de ALDE-Fractie

NL In verscheidenheid verenigd NL B8-0449/3. Amendement. José Inácio Faria namens de ALDE-Fractie 11.4.2016 B8-0449/3 3 Giovanni La Via, Annie Schreijer-Pierik, Matthias Groote,, Overweging U U. overwegende dat er enkele meldingen zijn gemaakt van overdracht van het zikavirus door middel van seksueel

Nadere informatie

CHAPTER 13 NEDERLANDSE SAMENVATTING - VOOR DE LEEK -

CHAPTER 13 NEDERLANDSE SAMENVATTING - VOOR DE LEEK - CHAPTER 13 NEDERLANDSE SAMENVATTING - VOOR DE LEEK - CHAPTER 13 Het doel van mijn promotieonderzoek was het exploreren van de invloed van onderstaande factoren op de regulatie van stresshormonen bij veel

Nadere informatie

Vragenlijst Intakegesprek

Vragenlijst Intakegesprek Vragenlijst Intakegesprek Voorletters: Meisjesnaam: Roepnaam: Nationaliteit: Spreektaal: Gehuwd/samenwonend/anders: Achternaam partner: Voorletters en roepnaam partner: Geboortedatum partner: Welke achternaam

Nadere informatie

Hersenstichting Nederland. Hersenen en verslaving

Hersenstichting Nederland. Hersenen en verslaving Hersenstichting Nederland Hersenen en verslaving 1 Hersenen en verslaving Veel mensen gebruiken wel één of meer verslavende stoffen zoals alcohol, tabak of koffie. Maar wanneer is iemand nu verslaafd?

Nadere informatie

Kies voor geluk. met de 6 geheimen van gelukkige en succesvolle mensen. Raymond Gruijs

Kies voor geluk. met de 6 geheimen van gelukkige en succesvolle mensen. Raymond Gruijs Kies voor geluk met de 6 geheimen van gelukkige en succesvolle mensen Raymond Gruijs Wat is succes & geluk? Geluk is dat wat jou blij maakt. Succes is je doel hebben bereikt. In geld, creativiteit, liefde,

Nadere informatie

Wat zijn chromosomen en genen?

Wat zijn chromosomen en genen? Voorwoord Deze gids bevat informatie over wat er tot nu toe bekend is over 47,XYY. Het is geschreven als hulpmiddel om deze genetische aandoening beter te kunnen begrijpen en om anderen beter uitleg hierover

Nadere informatie

Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie. Welkom. iri Kruit Voorlichting en training

Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie. Welkom. iri Kruit Voorlichting en training Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie Welkom Docent: Siri Kruit s.r.kruit@hr.nl 1 Huiswerkopdracht : Programma les 2 Theorie basis informatie Cannabis -presentatie Voorlichtingsmateriaal -nabespreken

Nadere informatie

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING 1. DE HERSENEN 1.1 HOE ZIEN HERSENEN ERUIT? VRAAG WIE KAN VERTELLEN WAT HERSENEN ZIJN? VRAAG HEBBEN KINDEREN KLEINERE HERSENEN DAN GROTE MENSEN? 1.2 WANNEER GEBRUIK JE ZE?

Nadere informatie

Alcohol nuchter bekeken

Alcohol nuchter bekeken Alcohol nuchter bekeken Alcohol en kanker Vandaag zal kanker je misschien niet echt bezighouden. Het is wel een feit dat overdadig alcoholgebruik op termijn het risico op bepaalde soorten kanker verhoogt.

Nadere informatie

WWW.VOORKOM.NL LESBRIEF OVER ROKEN UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144

WWW.VOORKOM.NL LESBRIEF OVER ROKEN UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144 WWW.VOORKOM.NL V.S.O. Roken stoer? Stoppen is sterker! LESBRIEF OVER ROKEN UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144 Lesbrief Over Roken V.S.O. Colofon: Deze lesbrief hoort

Nadere informatie

Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie. Welkom. iri Kruit Voorlichting en training

Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie. Welkom. iri Kruit Voorlichting en training Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie Welkom Docent: Siri Kruit s.r.kruit@hr.nl 1 Huiswerkopdracht : Programma les 2 Theorie basis informatie Cannabis -presentatie Voorlichtingsmateriaal -nabespreken

Nadere informatie

Gezond zwanger... 2. Medicijnen... 4 Orgaanvlees... 4 Rauwemelkse producten... 4 Rauwe eieren... 4 Rauw vlees en kattenontlasting...

Gezond zwanger... 2. Medicijnen... 4 Orgaanvlees... 4 Rauwemelkse producten... 4 Rauwe eieren... 4 Rauw vlees en kattenontlasting... Contents Gezond zwanger... 2 DOEN!... 2 Drink veel vocht.... 2 Eet elke dag verse groenten en fruit.... 2 Slik dagelijks foliumzuur.... 2 Slik een multivitamine speciaal voor zwangeren.... 2 Zorg voor

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes - Zwangerschapssuiker-

Zwangerschapsdiabetes - Zwangerschapssuiker- Zwangerschapsdiabetes - Zwangerschapssuiker- Dit document bevat vertrouwelijke informatie van JijWij. Het kopiëren en/of verspreiden van dit document zonder voorgaand schriftelijke toestemming van JijWij

Nadere informatie

ZWANGER. Jippie, je avontuur begint hier en nu! Soms zul je je afvragen: Is dit, euh, normaal? Soms zul je je crappy voelen. Soms megablij.

ZWANGER. Jippie, je avontuur begint hier en nu! Soms zul je je afvragen: Is dit, euh, normaal? Soms zul je je crappy voelen. Soms megablij. FOTOBOEK van ZWANGER Jippie, je avontuur begint hier en nu! Soms zul je je afvragen: Is dit, euh, normaal? Soms zul je je crappy voelen. Soms megablij. Schrijf hier wat je op dit moment denkt, wat er door

Nadere informatie

Examentrainer. Vragen vmbo-bk. Scan

Examentrainer. Vragen vmbo-bk. Scan THEMA 4 REGELING EXAMENTRAINER OEFENVRAGEN 3 VMBO-bk Examentrainer Vragen vmbo-bk Scan In een Engelse folder staat informatie over een bepaald apparaat. Hiermee kan het centrale zenuwstelsel onderzocht

Nadere informatie

WORD IK SLIMMER DOOR TE BEWEGEN?

WORD IK SLIMMER DOOR TE BEWEGEN? WORD IK SLIMMER DOOR TE BEWEGEN? HET EFFECT VAN BEWEGEN OP ONZE COGNITIEVE VERMOGENS Prof. Eric Kerckhofs Neurologische Revalidatie & Revalidatiepsychologie ekerckh@vub.be 28-11-17 1 DE CENTRALE VRAAGSTELLING

Nadere informatie

Interviews: - interview: vragen gast - vragen pleeggezin - vragen aan begeleider van Open Thuis - Interview met de dienst VMG :

Interviews: - interview: vragen gast - vragen pleeggezin - vragen aan begeleider van Open Thuis - Interview met de dienst VMG : Bijlage Interviews: - interview: vragen gast - vragen pleeggezin - vragen aan begeleider van Open Thuis - Interview met de dienst VMG : Interview: vragen gast : Levensgeschiedenis: Zie dossier Hoe vind

Nadere informatie

4.1 Omcirkel het juiste antwoord.

4.1 Omcirkel het juiste antwoord. 4.1 Vraag 1 Het begrip vitaliteit heeft vooral te maken met... A. aankomen en afvallen B. gezondheid en geluk C. dansen en bewegen D. werk en carrière Vraag 2 Hoe vind je de meest betrouwbare informatie

Nadere informatie

Over ALS spreken. Inhoud. Wat is ALS? 1. Waardoor wordt ALS veroorzaakt? 1. Wat doet ALS met een patiënt? 1. Hoe kan je jouw vriend(in) bijstaan?

Over ALS spreken. Inhoud. Wat is ALS? 1. Waardoor wordt ALS veroorzaakt? 1. Wat doet ALS met een patiënt? 1. Hoe kan je jouw vriend(in) bijstaan? Inhoud Over ALS spreken Wat is ALS? 1 Waardoor wordt ALS veroorzaakt? 1 Wat doet ALS met een patiënt? 1 Hoe kan je jouw vriend(in) bijstaan? 2 voor vrienden Wanneer de vader of moeder van je vriend(in)

Nadere informatie

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BOVENBOUW HAVO/VWO DOCENTEN

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BOVENBOUW HAVO/VWO DOCENTEN LESMODULE BOVENBOUW HAVO/VWO DOCENTEN LESMODULE BOVENBOUW HAVO/VWO DOCENTEN LESDOELEN Leerlingen ervan bewust maken dat de hersenen van belang zijn bij alles wat je denkt en doet. Leerlingen bewust maken

Nadere informatie

BIJSLUITER Atosiban Devrimed 6,75 mg/0,9 ml

BIJSLUITER Atosiban Devrimed 6,75 mg/0,9 ml BIJSLUITER Atosiban Devrimed 6,75 mg/0,9 ml 1 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER Atosiban Devrimed 6,75 mg/0,9 ml oplossing voor injectie Atosiban Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Het foetaal alcohol syndroom. www.kinderneurologie.eu

Kinderneurologie.eu. Het foetaal alcohol syndroom. www.kinderneurologie.eu Het foetaal alcohol syndroom Wat is het foetaal alcohol syndroom? Het foetaal alcohol syndroom is een combinatie van aangeboren afwijkingen bij een baby die veroorzaakt zijn door alcohol gebruik van de

Nadere informatie

Zwangerschap en borstvoeding

Zwangerschap en borstvoeding Zwangerschap en borstvoeding ONTWIKKELING VAN HET ONGEBOREN KIND MEDICIJNEN BIJ ZWANGERSCHAP FOLIUMZUUR WAT IS HET EFFECT VAN ALCOHOL EN ROKEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN MEDICIJNEN EN BORSTVOEDING

Nadere informatie

Respectvol reageren op gevoelens

Respectvol reageren op gevoelens OPDRACHTFORMULIER Respectvol reageren op gevoelens Naam student: Datum: 1 Lees het handelingsformulier van deze vaardigheid en noteer vragen en opmerkingen. Bespreek deze met medestudenten of je docent.

Nadere informatie

Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts. Biologie voortplanting 6/29/2013. dr. Brenda Casteleyn

Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts. Biologie voortplanting 6/29/2013. dr. Brenda Casteleyn Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts Biologie voortplanting 6/29/2013 dr. Brenda Casteleyn Met dank aan: Leen Goyens (http://users.telenet.be/toelating) en studenten van forum http://www.toelatingsexamen-geneeskunde.be

Nadere informatie

Ouderavond Bornego jr.

Ouderavond Bornego jr. Ouderavond Bornego jr. 27 oktober 2015 Thema Loslaten?! Deze avond... - - - - : hoe houd je het leuk? Met tips! Wie staat er voor u? Wie staat voor u Voorlezen Schrijfster: actuele puberonderwerpen Oud-lerares

Nadere informatie

Liefde? Naam: Datum: Seksuele opvoeding. Van wie kan je allemaal houden? Wat doe jij voor iemand die je graag ziet?

Liefde? Naam: Datum: Seksuele opvoeding. Van wie kan je allemaal houden? Wat doe jij voor iemand die je graag ziet? Liefde? Van wie kan je allemaal houden? Wat doe jij voor iemand die je graag ziet? Vind jij verliefd zijn hetzelfde als liefde? Is vriendschap ook liefde? Ben jij al verliefd geweest? Kan je verliefd zijn

Nadere informatie

alcohol roken zwangerschap vóór, tijdens en na de Wat je moet weten over Over deze brochure

alcohol roken zwangerschap vóór, tijdens en na de Wat je moet weten over Over deze brochure Over deze brochure Heb je een kinderwens of is er een kindje op komst? Dan wil je er alles aan doen om een gezonde baby te krijgen. De meeste mensen weten wel dat roken en drinken tijdens de zwangerschap

Nadere informatie

alcohol roken zwangerschap vóór, tijdens en na de Wat je moet weten over Over deze brochure

alcohol roken zwangerschap vóór, tijdens en na de Wat je moet weten over Over deze brochure Over deze brochure Heb je een kinderwens of is er een kindje op komst? Dan wil je er alles aan doen om een gezonde baby te krijgen. De meeste mensen weten wel dat roken en drinken tijdens de zwangerschap

Nadere informatie

Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders

Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders Leony Coppens Carina van Kregten Symposium Pleegzorg 2014 Waar blijft het kind? 11 maart 2014 Wat gaan we vandaag doen? Wie zijn wij?

Nadere informatie

Waarom natuurlijke kraamzorg?

Waarom natuurlijke kraamzorg? Waarom natuurlijke kraamzorg? Herken jij dat ook dat je tijdens je zwangerschap veel aan je hoofd hebt? Wil jij ook met jouw baby een hart tot hart verbinding en communicatie tot stand brengen en verder

Nadere informatie

keer beoordeeld 4 maart 2018

keer beoordeeld 4 maart 2018 0 Samenvatting door Syb 870 woorden keer beoordeeld 4 maart 2018 Vak Biologie Biologie H8 Samenvatting PARAGRAAF 8.1 Een jongen maakt zaadcellen door hormonen uit de hypofyse. Via het bloed komen die hormonn

Nadere informatie

Epilepsie. bij adolescenten

Epilepsie. bij adolescenten Epilepsie bij adolescenten Wat is epilepsie? Epilepsie is een stoornis die ongeveer 1 op de 150 à 250 personen treft. In België gaat het dus om meer dan 60.000 personen. Er bestaan trouwens verschillende

Nadere informatie

Verslaving is een chronische ziekte

Verslaving is een chronische ziekte Familiefolder Je naaste heeft een belangrijke eerste stap gezet naar een leven zonder middelengebruik. Hij/zij is in behandeling gegaan om te leren hoe hij/zij dit doel kan bereiken. In 4 weken leert je

Nadere informatie

Maak kennis met A.L.A. in 3 stappen naar Rust, Kracht en Zelfvertrouwen; Wat het lichaam verwerkt heeft kan het hoofd loslaten.

Maak kennis met A.L.A. in 3 stappen naar Rust, Kracht en Zelfvertrouwen; Wat het lichaam verwerkt heeft kan het hoofd loslaten. Maak kennis met A.L.A. in 3 stappen naar Rust, Kracht en Zelfvertrouwen; Wat het lichaam verwerkt heeft kan het hoofd loslaten. Om je zeker en krachtig te voelen zijn geen ingewikkelde technieken nodig.

Nadere informatie

Wat is het verband tussen ADHD en verslaving? Wat betekent dit? Hoe werken roesmiddelen in op ADHD- hersenen?

Wat is het verband tussen ADHD en verslaving? Wat betekent dit? Hoe werken roesmiddelen in op ADHD- hersenen? ADHD en verslaving Wat is het verband tussen ADHD en verslaving? 04 Wat betekent dit? 06 Hoe werken roesmiddelen in op ADHD- hersenen? 08 Gebruik en verslaving 10 Het leven van jongeren 12 Met wie praten?

Nadere informatie

Tweelingen in de groei

Tweelingen in de groei Tweelingen in de groei Henriëtte A. Delemarre-van de Waal Zoals bekend ontstaat een twee-eiige tweeling wanneer tegelijkertijd twee eicellen worden bevrucht door twee zaadcellen. Beide embryo s hebben

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

alcohol roken zwangerschap vóór, tijdens en na de Wat je moet weten over Over deze brochure

alcohol roken zwangerschap vóór, tijdens en na de Wat je moet weten over Over deze brochure Over deze brochure Heb je een kinderwens of is er een kindje op komst? Dan wil je er alles aan doen om een gezonde baby te krijgen. De meeste mensen weten wel dat roken en drinken tijdens de zwangerschap

Nadere informatie

Desiree Piar 0824864 CMD 1B Docent : James boekbinder Project : vrijwilligers 55+ Doelgroeponderzoeksverslag

Desiree Piar 0824864 CMD 1B Docent : James boekbinder Project : vrijwilligers 55+ Doelgroeponderzoeksverslag Doelgroeponderzoeksverslag Interviews Naam: Sharlene Piar Arends leeftijd: 59 Hoe zou jij een tienermoeder helpen als jij een vrijwilliger was? En waarmee zou je een tienermoeder mee helpen? Advies geven

Nadere informatie

Jaar Werkboek 4 weken Challenge

Jaar Werkboek 4 weken Challenge Coach jezelf naar succes Jaar Werkboek 4 weken Challenge 10 Focus Sociaal zijn, jezelf kunnen wegcijferen en altijd klaar staan voor anderen zijn mooie eigenschappen, en... Jij bent ook belangrijk Hij

Nadere informatie

Waarom worden uw risico s in kaart gebracht?

Waarom worden uw risico s in kaart gebracht? Deze folder is ontwikkeld door het Expect onderzoeksteam van de Universiteit Maastricht. Meer informatie over het Expect onderzoek vindt u op www.zwangerinlimburg.nl Waarom worden uw risico s in kaart

Nadere informatie

Module 3. Aanleren. Tekstboek een nieuwe geest in 28 dagen Doe het zelf mindset transformatie voor de moedige mens _ en wereldverbeteraar.

Module 3. Aanleren. Tekstboek een nieuwe geest in 28 dagen Doe het zelf mindset transformatie voor de moedige mens _ en wereldverbeteraar. Module 3. Aanleren. Dag 18. Je nieuwe geest neurologisch. Zoals je gisteren al las gaan we de komende 11 dagen de energie van je nieuwe geest opbouwen. Gisteren ben je hiermee begonnen door de emotionele

Nadere informatie

De eerste 1000 dagen

De eerste 1000 dagen De eerste 1000 dagen De eerste 1000 dagen Het fundamentele belang van een goed begin vanuit biologisch, medisch en maatschappelijk perspectief Tessa Roseboom De Tijdstroom, Utrecht De Tijdstroom uitgeverij,

Nadere informatie

Doe de test: welke hormonen zijn uit balans?

Doe de test: welke hormonen zijn uit balans? Doe de test: welke hormonen zijn uit balans? Het moment van de waarheid is aangebroken. Gewichtsproblemen wijzen erop dat er iets niet in orde is met jouw hormonen, maar met welke hormonen gaat het precies

Nadere informatie