Inhoudstafel. Lijst afkortingen. Inleiding 1. Deel I. Onderzoekskader 3. Hoofdstuk I. Probleemstelling 3. Hoofdstuk II.

Transcriptie

1 INHOUDSTAFEL INHOUDSTAFEL Inhoudstafel I Lijst afkortingen XI Inleiding 1 Deel I. Onderzoekskader 3 Hoofdstuk I. Probleemstelling 3 Hoofdstuk II. Methodologie 11 Hoofdstuk III. Opbouw van het proefschrift 15 Deel II. Gezondheidsgegevens in de context van private verzekeringen 17 Hoofdstuk I. Begrippen 17 Afdeling 1. Gezondheidsgegevens Definitie van gezondheidsgegevens Genetische gegevens als bijzondere categorie van gezondheidsgegevens 23 Afdeling 2. Private verzekeringen Private verzekeringen en sociale verzekeringen Persoonsverzekeringen 26 Hoofdstuk II. Het vergaren van gezondheidsgegevens in de context van private verzekeringen 29 Afdeling 1. Redenen voor het vergaren van gezondheidsgegevens Verzekering en segmentatie Het maken van onderscheid in het licht van de anti- discriminatiewetgeving 33 Afdeling 2. De instrumenten om gezondheidsgegevens te vergaren 35 I

2 INHOUDSTAFEL 1. Gezondheidsverklaring Medische vragenlijst Medische verklaring Medisch onderzoek 39 Hoofdstuk III. Partijen betrokken bij het vergaren van gezondheidsgegevens 41 Afdeling 1. De private verzekeraar 41 Afdeling 2. De persoon wiens gegevens worden vergaard 42 Afdeling 3. De nabestaanden 43 Afdeling 4. De artsen De adviserend arts aangesteld door de verzekeraar De raadgevend arts van de verzekeraar De door de verzekerde gekozen arts De arts van de verzekerde De behandelende arts 45 Hoofdstuk IV. Besluit 47 Deel III. Het juridisch kader van toepassing op gezondheidsgegevens in de context van private verzekeringen 49 Hoofdstuk I. Inleiding 53 Afdeling 1. Schets van het te onderzoeken juridisch kader in België 53 Afdeling 2. Schets van het juridisch kader in Nederland: specifieke wetgeving 54 Afdeling 3. Schets van het juridisch kader in Frankrijk: geen specifieke wetgeving 57 Hoofdstuk II. De spontane mededelingsplicht (art. 5 WLVO) 59 II

3 INHOUDSTAFEL Afdeling 1. Voorwerp van de mededelingsplicht Alle bekende omstandigheden Redelijkerwijs een invloed op de risicobeoordeling door de verzekeraar 64 Afdeling 2. Uitzonderingen op de mededelingsplicht Omstandigheden die de verzekeraar reeds kende of redelijkerwijs had moeten kennen Genetische gegevens Individuele voortzetting van een (niet- ) beroepgebonden ziekteverzekeringsovereenkomst 83 Afdeling 3. Persoonlijke verplichting in hoofde van de verzekeringnemer Verzekeringstussenpersoon (Kandidaat- ) verzekeringnemer en verzekerde 86 Afdeling 4. Duur van de verplichting 88 Afdeling 5. Sancties bij schending van de mededelingsplicht Het opzettelijk verzwijgen of onjuist meedelen van gegevens (art. 6 WLVO) Het onopzettelijk verzwijgen of onjuist meedelen van gegevens (art. 7 WLVO) 90 Afdeling 6. De mededelingsplicht in rechtsvergelijkend perspectief Nederland 93 A. Spontane mededelingsplicht en vragenlijst 93 1 Spontane mededelingsplicht 94 2 Vragenlijst 95 3 Causaliteitsbeginsel 95 B. De mededelingsplicht van genetische gegevens 96 III

4 INHOUDSTAFEL 2. Frankrijk 100 A. Verplichting vragen te beantwoorden 100 B. Genetische gegevens 100 Afdeling 7. Besluit 102 Hoofdstuk III. Medische informatie in persoonsverzekeringen (art. 95 WLVO) 111 Afdeling 1. De totstandkoming van art. 95 WLVO: nood aan medische informatie versus het medisch beroepsgeheim 113 Afdeling 2. Het onduidelijke toepassingsgebied van art. 95 WLVO 116 Afdeling 3. Medische verklaringen bij leven Het begrip medische verklaring 118 A. Een afschrift is geen medische verklaring 119 B. Een medisch verslag, al dan niet gebaseerd op een medisch onderzoek 121 C. Medische verklaring en medische vragenlijst 123 D. Formulier van aangifte van een schadegeval Mogelijkheid vs. verplichting tot afleveren van een medische verklaring Wettelijke waarborgen voor de bescherming van de gezondheidsgegevens van de (kandidaat- ) verzekerde 127 A. Op verzoek van de (kandidaat- ) verzekerde 128 B. De door de verzekerde gekozen arts 129 C. Nodig voor het sluiten of uitvoeren van de overeenkomst 132 D. Afleveren aan de (kandidaat- ) verzekerde 132 E. Beschrijving van de huidige gezondheidstoestand 136 F. De raadgevend arts van de verzekeraar 139 IV

5 INHOUDSTAFEL 1 Uitsluitend bezorgen aan de raadgevend arts van de verzekeraar Rol van de raadgevend arts van de verzekeraar Organisatie van de medische dienst 142 Afdeling 4. Medische verklaringen na overlijden Het begrip doodsoorzaak Verplichting tot afleveren Wettelijke waarborgen voor de bescherming van de gezondheidsgegevens van de overleden verzekerde 149 A. De voorafgaande toestemming 150 B. De arts van de verzekerde 156 C. Afleveren aan de raadgevend arts van de verzekeraar Medische informatie verzameld na een autopsie 158 Afdeling 5. De teruggave van de medische verklaringen aan de verzekerde of zijn rechthebbenden 159 Afdeling 6. Medische verklaringen in rechtsvergelijkend perspectief Nederland Frankrijk 166 Afdeling 7. Medisch onderzoek Het medisch onderzoek noodzakelijk voor het sluiten en uitvoeren van de overeenkomst De arts die de (kandidaat- ) verzekerde aan een medisch onderzoek onderwerpt Onduidelijk aan wie de arts de informatie meedeelt Absoluut verbod op gebruik van technieken van genetisch onderzoek 174 V

6 INHOUDSTAFEL Afdeling 8. Medisch onderzoek in rechtsvergelijkend perspectief Nederland Frankrijk 180 Afdeling 9. Besluit Afleveren van een medische verklaring Medisch onderzoek 186 Hoofdstuk IV. Het beroepsgeheim (art. 458 Sw) en de discretieplicht van de artsen en andere personen die optreden in de context van private verzekeringen 191 Afdeling 1. Het beroepsgeheim van artsen die optreden in de context van private verzekeringen Wettelijke geheimplichtigen 194 A. Het begrip geneesheer in art. 458 Sw 195 B. Uitbreiding van het toepassingsgebied bij formele wet 199 C. Besluit Jurisprudentiële geheimplichtigen 202 A. Vertrouwensopdracht 203 B. Noodzaak 207 C. Maatschappelijk belang 210 D. Besluit 211 Afdeling 2. De discretieplicht van de adviserend arts aangesteld door de verzekeraar en de raadgevend arts van de verzekeraar 211 Afdeling 3. De discretieplicht van een medischdossierbeheerder 213 VI

7 INHOUDSTAFEL Afdeling 4. De geheimhoudingsplicht van de artsen die optreden in de context van private verzekeringen in rechtsvergelijkend perspectief Nederland Frankrijk 218 Afdeling 5. Besluit 221 Hoofdstuk V. De rechten van de (kandidaat- ) verzekerde als patiënt 227 Afdeling 1. Het toepassingsgebied van de wet betreffende de rechten van de patiënt Beroepsbeoefenaar Gezondheidszorg Patiënt Rechtsverhoudingen inzake gezondheidszorg 234 A. Een contractuele rechtsverhouding Toestemming Handelingsbekwaamheid Voorwerp Oorzaak Besluit 239 B. Een buitencontractuele rechtsverhouding 239 Afdeling 2. De toepassing van de rechten van de patiënt op het medische onderzoek in private verzekeringen Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening Recht op vrije keuze Recht op informatie over de gezondheidstoestand 246 VII

8 INHOUDSTAFEL 4. Recht op geïnformeerde toestemming Rechten met betrekking tot het patiëntendossier Recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer Recht op klacht Nadere regels teneinde rekening te houden met de nood aan specifieke bescherming 268 Afdeling 3. De rechten van de (kandidaat- ) verzekerde in rechtsvergelijkend perspectief Nederland 269 A. Recht op informatie 270 B. Recht op toestemming 273 C. Rechten in verband met het keuringsdossier 275 D. Recht op herkeuring 276 E. Recht op klacht Frankrijk 278 A. De rechten van de patiënt Recht op informatie Recht op toestemming Recht op toegang tot de medische gegevens Recht op privacy en geheimhouding Recht op klacht 281 B. De toepassing van de rechten van de patiënt op het medisch onderzoek in private verzekeringen 281 Afdeling 4. Besluit 282 VIII

9 INHOUDSTAFEL Deel IV. Besluit en aanbevelingen voor regulerend optreden 287 A. Wijze van het regulerend optreden 288 B. Inhoud van het regulerend optreden 292 Bibliografie 309 IX

10

11 LIJST AFKORTINGEN LIJST AFKORTINGEN AERAS s Assurer et Emprunter avec un Risque Aggravé de Santé Algemene antidiscriminatiewet Wet 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie Arbeidsovereenkomstenwet Wet 3 juli 1978 betreffende de arbeids- overeenkomsten BW Burgerlijk Wetboek CA Code des assurances CC Code civil CMP Code van medische plichtenleer Convenant Convenant van 26 november 1999 inzake de bestrijding van fraude met gezondheidsgegevens CSP Code de la santé publique EVRM Europees Verdrag van 4 november 1950 tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden Franse patiëntenrechtenwet Loi n du 4 mars 2002 relative aux droits des malades et à la qualité du système de santé FSMA Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (Financial Services and Markets Authority) XI

12 LIJST AFKORTINGEN Genderwet Wet 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen mannen en vrouwen Handvest Handvest van de grondrechten van de Europese Unie IVBPR Internationaal verdrag van 19 december 1966 inzake burgerrechten en politieke rechten KNMG Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst PVK Protocol verzekeringskeuringen Racismewet Wet 10 mei 2007 tot wijziging van de wet van 30 juli 1981 tot bestraffing van bepaalde door racisme of xenofobie ingegeven daden Richtlijn 95/46/EG Richtlijn 95/46/EG van 24 oktober 1995 van het Europees Parlement en de Raad betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens en betreffende het vrij verkeer van die gegevens Sw Strafwetboek WBP Wet van 6 juli 2000 houdende regels inzake de bescherming van persoonsgegevens Wet BIG Wet van 11 november 1993 houdende regelen inzake de beroepen in de individuele gezondheidszorg WGBO Wet van 17 november 1994 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek en enige andere wetten in verband met de opneming van bepalingen omtrent de overeenkomst tot het XII

13 LIJST AFKORTINGEN verrichten van handelingen op het gebied van de geneeskunst WLVO Wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst WMK Wet van 5 juli 1997 houdende regels tot versterking van de rechtspositie van hen die een medische keuring ondergaan WOG KB nr. 79 van 10 november 1967 betreffende de Orde der geneesheren WPR Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt WVP Wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens WUG KB nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheids- zorgberoepen WvS Nederlands Wetboek van Strafrecht XIII

14

15 INLEIDING INLEIDING 1. Voorliggend proefschrift wil een aantal juridische problemen onderzoeken die zich in het Belgisch recht stellen wanneer gezondheidsgegevens die worden verzameld in het kader van de gezondheidszorg buiten dat kader worden gebruikt. Meer bepaald worden de problemen onderzocht die zich voordoen wanneer gezondheidsgegevens worden gebruikt met het oog op het sluiten of uitvoeren van een private verzekering. Zeker in het licht van de recente ontwikkelingen waarbij het gebruik van gezondheidsgegevens op het voorplan komt omdat het geslacht van de (kandidaat- ) verzekerde niet meer in rekening mag worden genomen, kan het belang van dit onderzoek niet overschat worden. Een dergelijk onderzoek werd in België tot nog toe niet op een systematische wijze verricht. 2. De werkhypothese van het onderzoek bestond er aanvankelijk in dat de Belgische wetgever er voor gekozen heeft om (kandiaat- ) verzekerden te beschermen tegen mogelijke misbruiken vanwege verzekeraars door grenzen te stellen aan de aard van het medisch onderzoek (geen technieken van genetisch onderzoek) alsook door de input van (medische) informatie gedeeltelijk te regelen. 1 Naarmate het onderzoek vorderde, bleek deze werkhypothese evenwel te beperkt. Een medisch onderzoek is slechts één van de instrumenten waarover een verzekeraar beschikt om gezondheidsgegevens te verzamelen over een (kandidaat- ) verzekerde. Daarnaast zijn er nog de gezondheidsverklaring, de medische vragenlijst in het kader van de mededelingsplicht van de (kandidaat- ) verzekerde en de medische verklaring. Vanzelfsprekend dienden al deze instrumenten in het onderzoek te worden betrokken. Het voorwerp van het onderzoek wordt daarom gevormd door de juridische regels met betrekking tot de instrumenten die private verzekeraars hanteren voor het verzamelen van gezondheidsgegevens over een (kandidaat- ) verzekerde met het oog op het sluiten of uitvoeren van een verzekeringsovereenkomst. Nauw verbonden hiermee zijn de juridische relaties tussen alle betrokken partijen (de (kandidaat- ) verzekerde, verzekeraars en artsen) en de omgang met de gezondheidsgegevens. Het uitgangspunt van het onderzoek is een door literatuurstudie gedocumenteerd aanvoelen dat deze verschillende instrumenten, de ermee verbonden juridische relaties en de omgang met de gezondheidsgegevens in het geheel niet of toch niet voldoende duidelijk geregeld zijn. Het onderzoek moet uitmonden in concrete oplossingen voor de problemen waarmee de bij het verzamelen van gezondheidsgegevens in de verzekeringscontext betrokken actoren worden geconfronteerd. Met het oog daarop worden aanbevelingen tot regulerend 1 H. COUSY, "Medische keuring in een bredere juridische context: een eerste verkenning en situering" in H. NYS, H. COUSY, T. LEMMENS, et al. (eds.), Medische keuring bij private verzekeringen juridisch 'doorgelicht'. Contactforum 22 maart 2007, Brussel, KVAB, 2008, (7). 1

16 INLEIDING optreden geformuleerd, zodat de gewenste juridische bescherming van de betrokken actoren kan worden gecreëerd en de nodige rechtszekerheid kan worden gegarandeerd. 3. In het onderzoek komen vragen aan bod die zich zowel in het domein van het gezondheidsrecht als dat van het verzekeringsrecht situeren. Voor alle duidelijkheid moet worden benadrukt dat alleen gezondheidsrechtelijke vragen zullen worden onderzocht, wat niet uitsluit dat daarbij ook verzekeringsrechtelijke perspectieven aanwezig zijn. Men denke ondermeer aan de mededelingsplicht van de (kandidaat- ) verzekerde. Door middel van een onderzoek in de praktijk werd informatie verzameld om meer inzicht te verwerven in de wijze waarop de instrumenten voor het verzamelen van gezondheidsgegevens worden gebruikt, hoe de betrokken partijen zich juridisch tot elkaar verhouden en hoe met de gezondheidsgegevens wordt omgegaan. Dit beperkte onderzoek is echter geen volwaardig empirisch onderzoek en de resultaten zullen daarom slechts aangewend worden om de probleemstelling te duiden en scherper te stellen. Het bestaande juridisch kader met betrekking tot de gebruikte instrumenten, de daarmee verbonden juridische relaties tussen de betrokken partijen en de omgang met de gezondheidsgegevens van de (kandidaat- ) verzekerde in België worden grondig geanalyseerd. De resultaten van de studie van dit juridisch kader worden aangevuld met een rechtsvergelijkend onderzoek in Nederland en Frankrijk. Dit rechtsvergelijkend onderzoek beperkt zich tot de verschillende thema s en knelpunten die in de bestudeerde Belgische regelgeving aan het licht kwamen. 2

17 PROBLEEMSTELLING DEEL I. ONDERZOEKSKADER Hoofdstuk I. PROBLEEMSTELLING 4. Bij het sluiten van een verzekeringsovereenkomst heeft de verzekeraar gezondheidsgegevens nodig die hem in staat stellen het verzekerde risico zo goed mogelijk te beoordelen en de evenredigheid tussen de premies en de te verwachten schadelast te beoordelen en te berekenen. Bij aangifte van een schadegeval in de loop van de verzekeringsovereenkomst zal de verzekeraar op basis van de meegedeelde informatie moeten kunnen beslissen of het schadegeval onder de dekking valt en de omvang van zijn tussenkomst bepalen. In het bijzonder heeft hij nood aan gegevens over de gezondheidstoestand van de (kandidaat- ) verzekerde wanneer het gaat om een persoonsverzekering omdat de verzekeringsprestatie of de premie in deze verzekeringen afhankelijk is van een onzeker voorval dat iemands leven, fysieke integriteit of gezinstoestand aantast (art. 1, H wet van 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst hierna WLVO). Het betreft onder meer de diverse categorieën levensverzekeringen, zoals de schuldsaldoverzekering, de ziektekostenverzekeringen zoals de hospitalisatieverzekering, de verzekeringen gewaarborgd inkomen of de lichamelijke ongevallenverzekeringen. 5. De verzekeraar beschikt over de volgende instrumenten om, met de tussenkomst van de (kandidaat- ) verzekerde zelf en/of van artsen, gezondheidsgegevens over de (kandidaat- ) verzekerde te verzamelen: (i) de gezondheidsverklaring die door de (kandidaat- ) verzekerde zelf wordt ingevuld; (ii) de medische vragenlijst die door de (kandidaat- ) verzekerde al dan niet met behulp van een arts of door een arts kan worden ingevuld; (iii) de medische verklaring die door een arts wordt opgesteld aan de hand van reeds beschikbare gegevens en ten slotte (iv) het medisch onderzoek waaraan de (kandidaat- ) verzekerde wordt onderworpen, al dan niet gepaard gaand met een lichamelijk onderzoek. 6. Met uitzondering van de gezondheidsverklaring en een door de (kandidaat- ) verzekerde zonder de hulp van een arts ingevulde vragenlijst gaat het hierbij steeds om instrumenten waarmee gezondheidsgegevens worden verzameld binnen het kader van de gezondheidszorg (zoals gedefinieerd in art. 2, 2 van de wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt hierna WPR) 2, maar die buiten de gezondheidszorg worden gebruikt met het oog op het sluiten of uitvoeren van een verzekering. Deze dagelijkse praktijk van het verzamelen, meedelen en gebruiken 2 Een lijst van gehanteerde afkortingen is te vinden op p. XI. 3

18 DEEL I. ONDERZOEKSKADER van gezondheidsgegevens in een verzekeringscontext doet evenwel een merkwaardig kluwen van juridische vragen rijzen. 7. Het uitgangspunt van dit onderzoek is de vaststelling dat in België voor sommige van deze instrumenten wel een zekere juridische omkadering bestaat, doch deze niet specifiek is toegedacht op en uitgewerkt voor het aanwenden van voornoemde instrumenten voor het verzamelen, het meedelen en het gebruiken van gezondheidsgegevens buiten de gezondheidszorg, en in het bijzonder in het kader van private verzekeringen. 8. Het geldende juridisch kader voor sommige van deze instrumenten wordt hierna uitgediept en besproken in het licht van de rechtspraak. De rechtsbronnen en wettelijke bepalingen die daarbij bijzondere aandacht moeten krijgen, zijn de WPR, art. 5 en art. 95 WLVO, meerdere bepalingen van de wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens (hierna WVP) en het strafrechtelijk gesanctioneerd beroepsgeheim in art. 458 van het Strafwetboek (hierna Sw). 3. Omwille van de gezondheidsrechtelijke invalshoek is een onderzoek van de medische plichtenleer terzake onontbeerlijk. De plichtenleer bestaat uit deontologische regels die geen bindende kracht hebben. Toch zijn de code van geneeskundige plichtenleer en de adviezen van de Nationale Raad van de Orde van geneesheren zonder meer belangrijk. Zij vormen immers de rechtsgrond voor de toepassing van de tuchtrechtelijke bevoegdheid door de tuchtraden van de Orde en zijn dus voor de betrokken artsen in de praktijk richtinggevend voor wat betreft de uitoefening van hun beroepsactiviteiten. 9. De focus van deze analyse spitst zich toe op de vraag of en in hoeverre deze wettelijke en deontologische reglementering van de instrumenten voor het verzamelen van gezondheidsgegevens binnen de gezondheidszorg geschikt en toereikend is wanneer gezondheidgegevens in een verzekeringscontext worden verspreid en gebruikt. De ontoereikendheid van het geldende juridisch kader en het daarin ontbreken van een regeling die specifiek betrekking heeft op de verschillende instrumenten die verzekeraars gebruiken voor het verzamelen van gezondheidsgegevens over de (kandidaat- ) verzekerde is op zich immers niet noodzakelijk problematisch. Om overregulering te vermijden is het vaak zelfs aangewezen om de reglementering te beperken tot bestaande, meer algemene bepalingen. Problematisch wordt het wel indien uit de blijkbaar vrij breed verspreide opvatting van de verschillende betrokken partijen blijkt dat geen van allen werkelijk aan hun trekken komen in dit juridisch kader. Of zoals COUSY het formuleert: Aan de (kandidaat- ) verzekerde biedt het bestaand wettelijk kader slechts ogenschijnlijk een hoge mate van bescherming. Verzekeraars 3 De anti- discriminatiewetgeving blijft buiten het onderzoek omdat zij het voorwerp uitmaakte van het proefschrift van Y. Thiery (Y. THIERY, Discriminatie en verzekering, Antwerpen, Intersentia, 2011, 757 p. Zie meer uitgebreid infra nr. 82 e.v. 4

19 PROBLEEMSTELLING beklagen zich systematisch over hun bemoeilijkte toegang tot de noodzakelijke medische informatie. De behandelende artsen bevinden zich tussen de Scylla van hun deontologische plichten en de Charybdis van de hen opgedragen onderzoeksplicht. Van de bij het gebeuren betrokken artsen blijkt het statuut onduidelijk, in het bijzonder wat de juridische waarborgen van hun onafhankelijkheid betreft. 4 Om een antwoord te kunnen geven op de vraag of en in hoeverre het geldende juridisch kader geschikt en toereikend is, en op welke wijze dit desgevallend moet gewijzigd worden voor de specifieke situatie van het verzamelen, mededelen en gebruiken van gezondheidsgegevens met het oog op het sluiten of uitvoeren van een verzekeringsovereenkomst, moeten deze concurrerende belangen in beeld worden gebracht, de doeltreffendheid van de bescherming van de betrokken partijen geanalyseerd worden en tegen elkaar worden afgewogen. 10. De problematiek van dit onderzoek roept meerdere vragen op die op meer systematische wijze kunnen worden gebundeld rond drie thematische clusters die niettemin, zoals zal blijken, onderling zeer nauw samenhangen. Deze drie clusters betreffen: (i) de instrumenten voor het verzamelen en mededelen van gezondheidsgegevens, (ii) de rechtspositie van de betrokken partijen en (iii) de reglementaire benadering van gezondheidsgegevens in de verzekeringscontext. 11. (i) INSTRUMENTEN - De eerste cluster bundelt de vragen in verband met de instrumenten voor het verzamelen en mededelen van gezondheidsgegevens. Een fundamentele vraag is of een verzekeraar vrij van deze instrumenten op een willekeurige wijze gebruik mag maken of dient hij daarbij een volgorde in acht te nemen waarbij het instrument dat vanuit het oogpunt van een mogelijke inbreuk op de fysieke integriteit of de privacy van de (kandidaat- ) verzekerde het minst zwaar weegt, als eerste in aanmerking dient te komen? Het antwoord daarop zal mede bepaald worden door de resultaten van de analyse van de diverse instrumenten in hun toepassing in verzekeringen. De knelpunten die uit de praktijkbevraging blijken, vormen daarbij een nuttige leidraad. 12. Ten eerste blijkt uit de jaarverslagen van de Ombudsman van de verzekeringen voor de gezondheidsverklaring dat de formulering problematisch is: Zo wordt in bepaalde clausules de verzekerde enkel gevraagd te bevestigen dat hij in goede gezondheid verkeert of niet onder medische behandeling staat. Vanuit het standpunt van de consument is dit echter vaag. Iemand die een bepaalde medicatie neemt, zonder dat er een specifieke medische opvolging is, staat er niet altijd bij stil dat het om een medische behandeling gaat die aan de verzekeraar gemeld moet worden. 5 Ten 4 H. COUSY, "Medische keuring in een bredere juridische context: een eerste verkenning en situering" in H. NYS, H. COUSY, T. LEMMENS, et al. (eds.), Medische keuring bij private verzekeringen juridisch 'doorgelicht'. Contactforum 22 maart 2007, Brussel, KVAB, 2008, (9). 5 OMBUDSMAN VAN DE VERZEKERINGEN, Cijfers en analyse 2010, 2010, 51. 5

20 DEEL I. ONDERZOEKSKADER tweede zijn zowel algemene als gedetailleerde medische vragenlijsten een courante praktijk, maar enige specifieke regeling voor het gebruik van een medische vragenlijst ontbreekt. Aldus dient de inhoud en de toepassing van vragenlijsten te worden onderzocht ten aanzien van de spontane mededelingsplicht van art. 5 WLVO en andere algemene wettelijke bepalingen, zoals die met betrekking tot de bescherming van persoonsgegevens. Ten derde dient te worden onderzocht wat verstaan moet worden onder een medische verklaring en welke gezondheidsgegevens in een dergelijke medische verklaring kunnen worden meegedeeld aan de verzekeraar. Dit vergt een onderzoek van de regeling van art. 95 WLVO inzake het afleveren van een medische verklaring en een analyse van de onduidelijkheden en leemtes in de toepassing ervan. Ten slotte roept ook het instrument van het medisch onderzoek dat verricht wordt in de context van een private verzekering vragen op, zoals welke onderzoeken verricht kunnen worden en welke arts de (kandidaat- ) verzekerde aan het onderzoek kan onderwerpen en onder welke voorwaarden dit kan gebeuren. 13. (ii) RECHTSPOSITIE VAN DE BETROKKEN PARTIJEN - De tweede cluster van problemen betreft de rechtspositie van de betrokken partijen, meer bepaald de (kandidaat- ) verzekerde, de betrokken artsen, de verzekeraar en de nabestaanden van de (kandidaat- ) verzekerde. Deze betrokken partijen hebben onderscheiden belangen, zodat een onderzoek voor ieder van hen zich opdringt. 14. Vooreerst dient de aandacht uit te gaan naar de (kandidaat- ) verzekerde. Het uitgangspunt is dat de (kandidaat- ) verzekerde die aan een medisch onderzoek wordt onderworpen, zoals iedere patiënt de bescherming moet genieten die wordt geboden door de WPR. Het blijkt evenwel niet vanzelfsprekend om als (kandidaat- ) verzekerde deze rechten van de patiënt te doen gelden in een verzekeringscontext. Dit uitgangspunt wordt nader onderzocht en toegelicht. Daarbij wordt ingegaan op de meest relevante rechten die deze WPR garandeert en de focus ligt op de vraag of deze bescherming, gelet op de specifieke omstandigheden waarin een medisch onderzoek voor het verzamelen van gezondheidsgegevens in een verzekeringscontext gebeurt, adequaat is, dan wel het vooropgestelde doel niet voorbij schiet. Eén van de meest belangrijke specifieke omstandigheden is het feit dat de (kandidaat- ) verzekerde een zekere mate van afhankelijkheid kent ten opzichte van de verzekeraar. Voor wat betreft het recht op vrije en geïnformeerde toestemming van de (kandidaat- ) verzekerde is dit niet zonder belang. De vrijheid van de (kandidaat- ) verzekerde om toe te stemmen dreigt in het gedrang te komen omdat zonder de in hoofde van de verzekeraar vereiste medische informatie, de verzekeraar geen verzekeringsovereenkomst zal willen aangaan of uitvoeren. Naast de problematiek van de afhankelijkheid bij het sluiten van de overeenkomst, moet de toepassing van andere rechten van de patiënt, zoals het recht op inzage en afschrift van het patiëntendossier, in de context van verzekeringen worden onderzocht. Fundamenteel ten slotte is de vaststelling dat de 6

21 PROBLEEMSTELLING WPR enkel van toepassing op het medisch onderzoek en niet op de andere instrumenten waarmee gezondheidsgegevens door verzekeraars worden verzameld. Dit leidt tot de vraag of er naast de bescherming van de (kandidaat- ) verzekerde als patiënt ook behoefte bestaat aan een specifieke bescherming als (kandidaat- ) verzekerde en of een wijziging van de WPR dan wel een bijzondere wet hiertoe de meest adequate oplossing is. 15. De tweede rechtspositie die dient onderzocht te worden, is deze van de artsen en in het bijzonder hun rol bij het verzamelen, mededelen en gebruiken van gezondheidsgegevens met het oog op het sluiten of uitvoeren van een verzekeringsovereenkomst. Vooreerst dient de rol en de verantwoordelijkheid van de behandelende arts van de (kandidaat- ) verzekerde te worden onderzocht, in het bijzonder in de toepassing van de verschillende instrumenten die de verzekeraar kan gebruiken bij het verzamelen van gezondheidsgegevens. Uit het onderzoek in de praktijk blijkt dat het voor de behandelende arts bijzonder moeilijk is een onderscheid te maken tussen de rol van de arts in het kader van de behandelingsrelatie die hij met de patiënt heeft en de rol van de arts als onderzoekende arts in opdracht van de verzekeraar. Dit geeft aanleiding tot meerdere problemen. Zo is de arts bij de gezondheidsverklaring en de medische vragenlijst in principe niet betrokken, maar in de praktijk gebeurt dit soms wel. Het onderscheid met het instrument van de medische verklaring wordt dan subtiel. De medische verklaring bij leven opgesteld door de behandelende arts is in de WLVO omringd met heel wat waarborgen, waarbij de vraag kan gesteld worden of ze enerzijds wel afdoende zijn en anderzijds of ze realistisch zijn. Dezelfde vraag rijst bij de wettelijke regeling van de medische verklaring na overlijden. Voorts vergt de rol van de behandelende arts bij het medisch onderzoek eveneens een grondig onderzoek. 16. Naast de behandelde arts van de (kandidaat- ) verzekerde, spelen nog andere artsen een rol bij het verzamelen en gebruiken van medische informatie in verzekeringen. Uit de praktijk blijkt dat verzekeraars voor het medisch onderzoek meestal beroep (wensen te) doen op andere artsen dan de behandelende artsen van de (kandidaat- ) verzekerde. Een niet onbelangrijk probleem dat zich hier stelt is de zeer uiteenlopende terminologie waarmee de verschillende artsen die hun medewerking verlenen aan het verzamelen en gebruiken van gezondheidsgegevens worden aangeduid. Eensgezindheid over een uniforme terminologie is onontbeerlijk voor het duiden van de problemen en het zoeken naar oplossingen. Daarna kan worden ingegaan op de meest relevante problemen die zich ten aanzien van deze betrokken artsen stellen. Deze houden voornamelijk verband met de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van deze artsen ten opzichte van de verzekeraar en (kandidaat- ) verzekerde, alsook met hun beroepsgeheim en/of discretieplicht. 7

22 DEEL I. ONDERZOEKSKADER 17. De derde rechtspositie die in deze cluster van belang is, is deze van de betrokken verzekeraar. In het kader van een onderzoek inzake het gebruik van medische informatie buiten het kader van de gezondheidszorg komt uiteraard ook aandacht toe aan de verzekeraar die een legitieme nood heeft aan gegevens over de (kandidaat- ) verzekerde. 18. De vierde rechtspositie die moet bekeken worden, is deze van de nabestaanden van de (kandidaat- ) verzekerde die na het overlijden aanspraak kunnen maken op de gezondheidsgegevens van de (kandidaat- ) verzekerde om hun rechten te doen gelden. 19. (iii) REGLEMENTAIRE BENADERING VAN GEZONDHEIDSGEGEVENS IN VERZEKERINGSCONTEXT - De derde en laatste cluster van vragen betreft de wijze waarop met gezondheidsgegevens wordt omgegaan in een verzekeringscontext. De benadering van het bestaande wettelijk kader naar Belgisch recht blijkt erin te bestaan de (kandidaat- ) verzekerde te beschermen tegen mogelijke misbruiken vanwege verzekeraars bij het verzamelen, mededelen en gebruiken van gezondheidsgegevens door voornamelijk de input van de gezondheidsgegevens te regelen. In een verzekeringscontext is de regeling van genetische informatie van cruciaal belang. Zo verbiedt art. 5 WLVO genetische gegevens mee te delen. Art. 95 WLVO regelt het verzamelen en gebruiken van gezondheidsgegevens in het kader van een persoonsverzekering door grenzen te stellen aan de inhoud van een medische verklaring en aan de aard van het medisch onderzoek dat verricht wordt met het oog op het verwerven van dergelijke gegevens. Enkel gegevens over de huidige gezondheidstoestand die nodig zijn voor het sluiten of uitvoeren van de overeenkomst mogen worden opgenomen in een medische verklaring en genetisch onderzoek om de toekomstige gezondheidstoestand te bepalen, is verboden. Deze wettelijke regeling doet heel wat vragen rijzen, zoals over de inhoud van de notie gezondheidsgegevens en genetische gegevens afzonderlijk en in hun onderlinge relatie; de afbakening van de huidige tegenover de vroegere gezondheidstoestand en de noodzaak of wenselijkheid van een absolute wettelijke bescherming van genetische gegevens die toelaten de toekomstige gezondheidstoestand te voorspellen. 20. De hierna volgende analyse van deze wettelijke regeling gaat uit van de stelling dat door de input van gezondheidsgegevens (en ook genetische gegevens) te beperken, het bestaande juridisch kader het gebruik van reeds beschikbare gezondheidsgegevens sterk aan banden legt. Hierdoor stimuleert de wetgever, wellicht niet geheel bewust, het beroep op het medisch onderzoek voor het verzamelen van gezondheidsgegevens. Uit de jaarverslagen van zowel de Ombudsman van de verzekeringen als van de ombudsdienst opgericht in de schoot van de federale commissie Rechten van de patiënt, blijkt bovendien dat verzekeraars niet geheel onbegrijpelijk op een creatieve wijze zoeken naar andere wegen om reeds beschikbare gezondheidsgegevens te verzamelen, door 8

23 PROBLEEMSTELLING bijvoorbeeld een afschrift te vragen van het patiëntendossier van de (kandidaat- ) verzekerde. Dit geeft regelmatig aanleiding tot conflicten, wat zowel vanuit het perspectief van rechtsbescherming als van efficiënte werking van de verzekeringen niet gewenst is. 21. De toepassing in de praktijk en de omzeiling van de wettelijke regeling die hiermee gepaard gaat, dwingen tot een fundamentele invraagstelling van de huidige benadering van het Belgische juridisch kader voor het verzamelen van gezondheidsgegevens in private verzekeringen. Daarom wordt hierna een analyse van een andere benadering uitgewerkt. Uitgangspunt voor deze analyse is de vraag of het niet in het belang is van alle betrokken partijen dat prioritair gebruik moet worden gemaakt van reeds beschikbare gezondheidsgegevens en slechts subsidiair van een medisch onderzoek gericht op het verzamelen van nog niet beschikbare gezondheidsgegevens. 22. Deze andere benadering wordt scherp gesteld in de confrontatie met het Nederlandse model. In tegenstelling tot in België, had de Nederlandse wetgever uitdrukkelijk aandacht voor de bijzondere omstandigheden waarmee het verzamelen, mededelen en gebruiken van gezondheidsgegevens met het oog op het sluiten van een verzekeringsovereenkomst gepaard gaat. De Nederlandse wet op de medische keuring (hierna WMK) regelt op een allesomvattende wijze de verschillende instrumenten waarover de verzekeraar beschikt om gezondheidsgegevens te vergaren en heeft bijzondere aandacht voor de rechtspositie van de betrokken partijen. Het is verleidelijk om deze regeling als een model te beschouwen en als een alternatief voor het bestaande juridisch kader in België. Toch zal met de nodige zin voor nuance en omzichtigheid voor elk probleem dat in dit onderzoek aan de orde komt, worden nagegaan of deze regeling inderdaad een meerwaarde biedt in vergelijking met het bestaande juridisch kader en mogelijke alternatieve regelingen. 23. Naast het Nederlandse model, biedt ook de confrontatie met de Franse regeling nuttige inzichten. Zoals in België, bestaat ook in Frankrijk geen specifieke wetgeving voor de geschetste probleemstelling van het verzamelen, mededelen en gebruiken van gezondheidsgegevens met het oog op het sluiten of uitvoeren van een private verzekeringsovereenkomst, doch is dit geregeld door horizontale, algemene wetsbepalingen, zoals de patiëntenrechtenwet en het medisch beroepsgeheim. Vooral de regeling van de rol en de verantwoordelijkheid van de behandelende arts van de patiënt en zijn eigen verantwoordelijkheid bij het verzamelen, mededelen en gebruiken van gezondheidsgegevens in een private verzekeringscontext vertonen merkwaardige karakteristieken die nader onderzoek vergen. 24. De analyse van de verschillende benaderingen van gezondheidsgegevens met het oog op het sluiten of uitvoeren van een private verzekeringsovereenkomst, en daarbij aansluitend de studie van 9

24 DEEL I. ONDERZOEKSKADER de verschillende instrumenten voor het verzamelen van gezondheidsgegevens en de rechtspositie van de betrokken partijen, moeten leiden tot concrete aanbevelingen om het bestaande Belgische juridisch kader te wijzigen en aan te vullen. 10

25 METHODOLOGIE Hoofdstuk II. METHODOLOGIE 25. Het algemene kader van dit onderzoek is juridisch en spitst zich toe op de domeinen van het gezondheidsrecht en het verzekeringsrecht. Het onderzoek kent in hoofdzaak een gezondheidsrechtelijke dimensie. Het gaat in het bijzonder om een thematisch onderzoek van de problemen (en de mogelijke oplossingen hiervoor) die het gebruik van gezondheidsgegevens buiten de gezondheidszorg en meer bepaald in private verzekeringen, met zich brengt. Dit juridisch onderzoek beoogt een zo volledig mogelijke analyse van de problematiek van het vergaren van gezondheidsgegevens met het oog op het aanwenden ervan in de context van private verzekeringen, om zo de problemen die het bestaande juridisch kader met zich meebrengt bloot te leggen, deze af te toetsen aan de gewenste juridische bescherming van de betrokken partijen en op basis van deze resultaten aanbevelingen te formuleren voor regulerend optreden. 26. Het onderzoek vertrekt van de verschillende relevante wetten en wetsbepalingen die het actuele Belgische juridisch kader vormen. In de eerste plaats wordt dit juridisch kader nauwgezet in kaart gebracht. Naast de Belgische wetgeving in verband met verzekeringen en patiëntenrechten, zullen de relevante Europese en internationale juridische documenten worden bestudeerd die hiervan de onderliggende basis vormen, zoals de richtlijn 95/46/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens en betreffende het vrij verkeer van die gegevens, het verdrag inzake de rechten van de mens en de biogeneeskunde van de Raad van Europa en het aanvullend protocol betreffende genetisch testen voor medische doeleinden. Daarna volgt een studie van de rechtspraak, in het bijzonder de uitspraken van hogere rechtscolleges in verband met het gebruik van gezondheidsgegevens buiten de gezondheidszorg. De gepubliceerde relevante rechtsleer, die vaak beperkt is, wordt in het kader van de verdere uitdieping van het onderzoek eveneens bestudeerd. 27. Een rechtsvergelijkende studie zal het onderzoek naar het geschetste juridisch kader in België aanvullen. Deze studie is noodzakelijk aangezien de te bestuderen problematiek in België relatief nieuw is en nooit eerder systematisch werd onderzocht. Het is dan ook aangewezen de bestaande juridische modellen van enkele omliggende landen te analyseren waar de benadering van de problematiek hetzij vrij vergelijkbaar is (Frankrijk), hetzij vrij verschillend is (Nederland). 28. Het rechtsvergelijkend onderzoek spitst zich toe op de betrokken Nederlandse of Franse nationale reglementering die specifiek betrekking heeft op het verzamelen, meedelen en gebruiken van gezondheidsgegevens in de context van private verzekeringen. Het rechtsvergelijkend onderzoek behandelt op een concrete wijze de knelpunten die gereleveerd worden op basis van de analyse van 11

26 DEEL I. ONDERZOEKSKADER de Belgische wetten en reglementaire bepalingen. Inhoudelijk gaat de aandacht daarbij in het bijzonder naar de aard en de omvang van de bescherming van de betrokken partijen. Op legistiek vlak wordt het type van regelgeving belicht, en onderzocht welke rechtsbron, wetgeving, deontologische normering of zelfregulering door de betrokken beroepsgroepen, in deze specfieke materie het meest aangewezen zijn. 29. De keuze voor Frankrijk vindt zijn verantwoording in het feit dat het juridisch kader vrij vergelijkbaar is met dat in België. Ook de Franse wetgever heeft het verzamelen van gezondheidsgegevens met het oog op het gebruik ervan in het raam van een verzekeringsovereenkomst geregeld in een aantal verspreide wettelijke bepalingen. Specifiek met betrekking tot de toegang tot verzekeringen die de terugbetaling van een krediet voor personen met een verhoogd risico vanwege hun gezondheidstoestand of handicap waarborgen, werd een nationale conventie afgesloten door de betrokken partijen, met name de AREAS- conventie, die als inspiratiebron diende voor de Belgische regeling van de schuldsaldoverzekering voor personen met een verhoogd gezondheidsrisico. 30. Het juridisch kader in Nederland is vrij verschillend met dat van België. Het Nederlandse juridisch kader is gekenmerkt door een wettelijke regeling (in het bijzonder de wet medische keuringen, die begin 1998 in werking is getreden) gecombineerd met door de overheid aangemoedigde zelfregulering. Bovendien heeft de Nederlandse wetgever in tegenstelling tot de Belgische wetgever niet alleen aandacht voor het regelen van de input van de gezondheidsgegevens en de verschillende instrumenten om gezondheidsgegevens te vergaren, maar des te meer voor de rechten van personen die de medische keuring moeten ondergaan en de rechtsverhoudingen tussen de verschillende betrokken partijen. 31. Het rechtsvergelijkend onderzoek gebeurt aan de hand van de functionele methode. De doelstelling van het proefschrift bestaat er immers deels in oplossingen te vinden voor de problemen die het gebruik van gezondheidsgegevens buiten de gezondheidszorg met zich kan meebrengen, zodat het toepassen van de dogmatische methode op zich onvoldoende is. De functionele methode past volledig in het onderzoek, aangezien de problemen die zich in de praktijk stellen als uitgangspunt worden genomen en er vervolgens wordt nagegaan hoe deze problemen in de verschillende rechtsstelsels worden opgelost. 32. Er wordt gewerkt volgens het algemeen aanvaarde schema van de functionele methode, dat bestaat uit drie fases: kennen, begrijpen en vergelijken. De eerste fase ( kennen ) bestaat uit het verzamelen van de nodige informatie over het te onderzoeken onderwerp. In deze fase zal naast de 12

27 METHODOLOGIE functionele, ook de dogmatische methode worden gehanteerd. De tweede fase ( begrijpen ) is het bestuderen van de verzamelde informatie waarbij het onderwerp geïntegreerd wordt in zijn context, zodat het als deel van het geheel begrepen wordt. De laatste fase ( vergelijken ) ten slotte, is het grondig ontleden en verklaren van de gelijkenissen en de verschillen die door het onderzoek aan het licht zijn gekomen. 33. Om het geschetste theoretische en beschrijvende rechtswetenschappelijk kader te toetsen aan de praktijk, werd daarenboven een sociaal- wetenschappelijk onderzoek verricht. Met dit onderzoek worden geen empirische claims gelegd. Het sociaal- wetenschappelijk onderzoek is slechts richtinggevend voor het eigen denken en dient voornamelijk om de probleemstelling scherper te stellen. Het onderzoek in de praktijk werd verricht aan de hand van het afnemen van interviews van verschillende betrokken partijen en andere belanghebbenden. Zo werden gesprekken gevoerd met verzekeraars, (organisaties van) adviserende artsen die voor de verzekeraar optreden en behandelende artsen. De interviews werden gestuurd door open vragenlijsten, waarvan de vragen gebaseerd zijn op de bevindingen van het theoretische onderzoek. Bij aanvang van het aan dit proefschrift voorafgaand onderzoeksproject van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek, getiteld Het juridisch kader van de medische keuring in private verzekering: rechtsbescherming van partijen en beheersing van medische informatiestromen, werd een contactforum in de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten georganiseerd. 6 Daarnaast werd op 25 maart 2010 een expertenseminarie georganiseerd. De volgende partijen, die op één of andere manier te maken hebben met het verzamelen en gebruiken van gezondheidsgegevens in het kader van private verzekeringen, namen hieraan deel: vertegenwoordigers van private verzekeraars, adviserende artsen van private verzekeraars, behandelende artsen, leden van de nationale raad van de Orde van geneesheren, een vertegenwoordiger van het Vlaams Patiëntenplatform, de Ombudsman voor verzekeringen, een vertegenwoordiger van de consumentenorganisatie Testaankoop, een vertegenwoordiger van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (hierna FSMA) en een vertegenwoordiger van de Belgische Vereniging van Geneesheren- specialisten in de Verzekeringsgeneeskunde en de Medische Expertise. Het opzet van beide expertenseminaries was om tijdens een rondetafelgesprek vanuit diverse disciplines en invalshoeken informatie te verkrijgen voor de uitwerking van een optimaal juridisch model, dat zou kunnen worden toegepast op het verzamelen en het gebruiken van gezondheidsgegevens in het kader van private verzekeringen. 6 Zie H. NYS, H. COUSY, T. LEMMENS, et al., Medische keuring bij private verzekeringen juridisch 'doorgelicht'. Contactforum 22 maart 2007, Brussel, KVAB, 2008, 65 p. 13

28

29 OPBOUW VAN HET PROEFSCHRIFT Hoofdstuk III. OPBOUW VAN HET PROEFSCHRIFT 34. Naar structuur is het proefschrift opgebouwd uit vier delen. Deel I zet het onderzoekskader uiteen, en behandelt de probleemstelling, de methodologie en dit onderdeel van de opbouw van het proefschrift. 35. Deel II bespreekt de medische- informatiestroom die ontstaat wanneer gezondheidsgegevens over een (kandidaat- ) verzekerde verzameld worden binnen het kader van gezondheidszorg, waarna deze gegevens worden aangewend bij het nemen van beslissingen met het oog op het sluiten of uitvoeren van een private verzekeringsovereenkomst. Daarbij worden de begrippen, die cruciaal zijn in het verdere onderzoek, afgebakend en nader omschreven (Hoofdstuk I), de redenen voor het verzamelen van gezondheidsgegevens onderzocht in het licht van de verzekeringstechniek en de diverse instrumenten om gezondheidsgegevens te vergaren, geduid (Hoofdstuk II). Voorts worden de verschillende betrokken partijen benoemd en een voorstel tot eenvormig begrippenkader geformuleerd (Hoofdstuk III). Een besluit met de kernelementen van de onderzoeksresultaten sluit dit deel af (Hoofdstuk IV). 36. Deel III vormt het corpus van dit proefschrift en houdt een grondige analyse in van het huidige Belgische juridisch kader dat van toepassing is op het verzamelen en aanwenden van gezondheidsgegevens met het oog op het sluiten of uitvoeren van een private verzekeringsovereenkomst. Na een beknopte schets van de relevante bronnen in de drie landen die in dit onderzoek betrokken zijn (België, Nederland en Frankrijk) (Hoofdstuk I), wordt deze studie gestructureerd rond volgende hoofdthema s: de spontane mededelingsplicht (Hoofdstuk II), de regeling met betrekking tot de medische informatie in de wet op de landverzekeringsovereenkomst (Hoofdstuk III), het strafrechtelijk gesanctioneerd beroepsgeheim en de discretieplicht van de artsen die in opdracht van een verzekeraar handelen (Hoofdstuk IV) en ten slotte de rechten van de (kandidaat- ) verzekerde als patiënt en de verwerking van persoonsgegevens in het kader van private verzekeringen (Hoofdstuk V). Al naargelang het behandelde thema komen de in de probleemstelling (zie supra nr. 10 e.v.) beschreven clusters van vragen betreffende instrumenten, rechtspositie van betrokken partijen en reglementaire benadering van gezondheidsgegevens aan bod. De resultaten van het onderzoek van het Belgische juridisch kader worden telkens afgetoetst aan de Nederlandse en Franse reglementering en beoordeeld in het perspectief van de verschillen in de benadering in het Nederlandse en Franse model. 37. Het laatste deel IV maakt tot slot de balans op van het onderzoek. Voortbouwend op de kernelementen weerhouden in de besluiten betreffende de resultaten van het onderzoek in deel III, 15

30 DEEL I. ONDERZOEKSKADER wordt een algemeen besluit geformuleerd en worden concrete aanbevelingen gedaan voor regulerend optreden, zowel naar de formele wijze als naar de inhoud ervan. 16

31 BEGRIPPEN DEEL II. GEZONDHEIDSGEGEVENS IN DE CONTEXT VAN PRIVATE VERZEKERINGEN 38. Dit deel II bespreekt de medische- informatiestroom die kan ontstaan wanneer gezondheidsgegevens over een (kandidaat- ) verzekerde verzameld worden binnen het kader van de gezondheidszorg, waarna deze gegevens worden aangewend bij het nemen van beslissingen met het oog op het sluiten of uitvoeren van een private verzekeringsovereenkomst. Hoofdstuk I bakent de twee kernbegrippen van deze informatiestroom nader af, namelijk gezondheidsgegevens en private verzekeringen. In hoofdstuk II staat de wijze van verzamelen van gezondheidsgegevens in het licht van de techniek van verzekeringen centraal. Kernvraag daarin is waarom een private verzekeraar bij het sluiten en uitvoeren van een verzekeringsovereenkomst gegevens over de gezondheidstoestand van de verzekerde persoon vergaart. Omdat verzekeringssegmentatie met zich meebrengt dat het maken van onderscheid tussen verschillende risico s een essentieel kenmerk is van de verzekering, wordt de Belgische anti- discriminatiewetgeving hier kort besproken. Hoofdstuk II legt vervolgens het accent op een analyse van de verschillende instrumenten die verzekeraars aanwenden om gezondheidsgegevens te verzamelen. In hoofdstuk III komen de verschillende partijen aan bod die bij het vergaren van gezondheidsgegevens in de context van een verzekeringsovereenkomst betrokken zijn. Tot slot worden in hoofdstuk IV enkele belangrijke besluiten getrokken die relevant zijn in het licht van de voorstellen tot regulerend optreden. Hoofdstuk I. BEGRIPPEN 39. LEESWIJZER Alvorens de medische- informatiestroom die ontstaat wanneer gezondheidsgegevens verzameld worden in het kader van een private verzekeringsovereenkomst verder te onderzoeken, worden twee belangrijke begrippen toegelicht. Afdeling I geeft een definitie van het begrip gezondheidsgegevens. In afdeling II wordt het begrip private verzekering afgebakend. Afdeling 1. Gezondheidsgegevens 40. In deze afdeling wordt het begrip gezondheidsgegevens omschreven ( 1). Omdat genetische gegevens in het kader van private verzekeringen terecht of niet een bijzondere status hebben verworven, komt deze categorie van gezondheidsgegeven hier afzonderlijk ter sprake ( 2). 17