INZAKE COCAÏNE. 1. Inleiding
|
|
- Lieven Wouters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ADVIES VAN DE CEL GEZONDHEIDSBELEID DRUGS INZAKE COCAÏNE Volgens het jaarverslag van het Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugsverslaving (2007) is in veel Europese landen een stijging te zien van het aantal behandelaanvragen voor cocaïnegebruik. Cocaïne staat nu na cannabis - in Europa op de tweede plaats van de illegale drugs waarvoor een behandeling gevraagd wordt. De Cel Gezondheidsbeleid Drugs oordeelde dat het belangrijk was om zich over het onderwerp te buigen met het oog op eventuele beleidsmaatregelen. 1. Inleiding Eerst en vooral is het van belang eraan te herinneren dat het de norm is om niet te gebruiken en dat cocaïnegebruik de gezondheid schade toebrengt. De effecten van het product zijn niet alleen afhankelijk van de dosis, de gebruiksfrequentie en de gebruikswijze, maar ook van het individu, van zijn psychische toestand, zijn persoonlijkheid, zijn gemoedsgesteldheid en zijn verwachtingen ten aanzien van het product. Regelmatig gebruik van cocaïne kan leiden tot een fysieke en psychologische afhankelijkheid. Doorgaans wordt cocaïne meerdere keren versneden om het handelsvolume te verhogen (amfetamines, lokale verdovende middelen, suikers, maagzout, aspirine, paracetamol, cafeïne, ). Onversneden cocaïne heeft de volgende uitwerkingen op de gezondheid: risico op ademhalings- of longproblemen risico op hartritmestoornissen en hartvermoeidheid risico op neurologische stoornissen risico op psychologische stoornissen (verstoorde affectiviteit, verstoorde gemoedsgesteldheid, geheugenstoornissen, hallucinaties, paranoia, gevoel van achtervolging, depressie, ) risico op achteruitgang van de levensstijl (relationele, financiële, sociale problemen, ). Men moet weten dat cocaïne ons lichaam geen extra energie geeft, maar wel een subjectief gevoel van extra energie lijkt te geven. Cocaïne stimuleert integendeel de hersenen om meer energie vrij te maken dan gewoonlijk. Indien het gebruik herhaald wordt, dan raakt ons lichaam uitgeput. 2. Epidemiologie Op het vlak van gebruik: Wat het gebruik in 2000 bij de algemene bevolking betreft, was uit een studie 1 gebleken dat 8,2% van de volwassenen tussen 18 en 55 jaar minstens één keer in hun leven geëxperimenteerd hadden met cocaïne. 2,7% van de respondenten van deze studie hadden cocaïne gebruikt tijdens de 12 maanden die aan de studie voorafgingen. De gemiddelde leeftijd voor het eerste gebruik was 21 jaar. 1 Patesson, R., Steinberg, P. (2000). Enquête sur les Belges et les drogues. Rodin Stichting
2 Uit het rapport 2006 «Belgian National Report on Drugs» van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid blijkt dat 10% van de mensen die de vzw Modus Vivendi aantrof in recreatieve settings (het uitgaansmilieu), tijdens de voorbije maand cocaïne hadden gebruikt. Het onderzoek «Partywise» van de VAD laat eveneens een stijging van het gebruik in recreatieve settings zien tijdens het voorbije jaar (11,3% in 2003 tegenover 17,1% in 2007). In 2006 spoten in de Vlaamse Gemeenschap 64,4% van de mensen uit een spuitenruilprogramma cocaïne en nam 50% eveneens crack. Op het vlak van behandelaanvragen: Het «Belgian National Report on Drugs» 2007 geeft aan dat volgens de gegevens van het Waals Gewest en het Vlaams Gewest cocaïne in 2004 de tweede stof, na opiaten, was waarvoor men een behandeling vroeg. Cocaïne vertegenwoordigde 17% van de behandelaanvragen in de residentiële hulpverlening en 10% van de behandelaanvragen in de ambulante hulpverlening. 63% van de mensen die een behandeling voor cocaïne vroegen, gebruikten dagelijks. Bovendien wijzen alle cijfers uit datzelfde rapport van 2006 op een stijging de laatste jaren van de geregistreerde behandelaanvragen in verband met cocaïne in ons land: in de MPG 2 nam het aantal mensen dat opgenomen is met een primaire of secundaire diagnose voor misbruik of afhankelijkheid van cocaïne tussen 1997 en 2006 sterk toe. Bovendien stelt men vast dat 10,6% van de patiënten van de MSOC s uit het Vlaams Gewest in 2003 voornamelijk hulp zochten voor cocaïne, tegenover 5,9% in Conclusie: Deze gegevens zijn echter onvoldoende om een duidelijk beeld te krijgen van de problematiek: de recente gegevens waarover men beschikt, hebben immers enkel betrekking op behandelaanvragen in gespecialiseerde centra. Een deel van de gebruikers zit niet in deze cijfers vervat, namelijk de goed geïntegreerde gebruikers die geen zorgvrager zijn, ook al gebruiken ze regelmatig. Bovendien gaan veel cocaïnegebruikers naar hun huisarts en zijn ze niet opgenomen in de statistieken. We stellen vast dat deze gebruikers om hulp beginnen te vragen wanneer de psychologische afhankelijkheid bijzonder groot wordt en hun gebruik sociale gevolgen begint te hebben. Er kan echter een lange periode zitten tussen het begin van het gebruik en het begin van de problemen. Deze gebruikers zullen bovendien veeleer geneigd zijn om zich tot hun behandelende geneesheer te wenden in plaats van naar gespecialiseerde centra te gaan. Ze beschouwen zichzelf immers niet als drugsverslaafden maar als occasionele, recreatieve of regelmatige gebruikers die in bepaalde periodes de controle kunnen verliezen over hun gebruik. 3. Preventie/interventie in een vroeg stadium Er bestaan een aantal initiatieven op het vlak van primaire preventie, maar wat preventie betreft, ligt de moeilijkheid in het feit dat cocaïnegebruik vaak niet dagelijks is. Men gebruikt vooral tijdens het weekend wanneer men geld heeft maar de fasen komen dichter bij elkaar te liggen, ook al gebeurt dit geleidelijk. Zo kan men lange tijd niet meer gebruiken en dan weer beginnen, in compulsieve fasen. Deze mensen beschouwen zichzelf dus niet als afhankelijk en voelen zich niet aangesproken door de klassieke preventieboodschappen. Voor dit gebruikersprofiel (recreatieve gebruikers) kan men vooral aan risicobeperking doen teneinde niet-problematische gebruikers informatie te geven en hulpmiddelen aan te bieden om te voorkomen dat hun gebruik tot grote sociale 2 Minimale Psychiatrische Gegevens: registratie van de behandelingen in algemene ziekenhuizen, psychiatrische ziekenhuizen, initiatieven van beschut wonen en psychiatrische verzorgingstehuizen 2
3 gezondheidsproblemen leidt zoals sociale uitsluiting, verslaving, aids- en hepatitisbesmetting, risicozwangerschappen, overdosissen enz. Toch is er heel wat werk te verrichten op het vlak van preventie, want het cocaïnegebruik lijkt momenteel wat te worden gebanaliseerd. Er moet dus aan herinnerd kunnen worden dat het de norm is om niet te gebruiken. Wat dit betreft, hebben de media een belangrijke rol te vervullen, onder andere bij de verspreiding van beelden van en informatie over cocaïnegebruik. In elk geval zou cocaïnepreventie geïntegreerd moeten worden in de algemene drugpreventie, d.i. op het niveau van de hele bevolking. Een aantal online-interventies (zelftest en onlinehulp) toonden al positieve en bemoedigende resultaten voor de toekomst. 4. Behandeling Aangezien veel cocaïnegebruikers zich niet als afhankelijk beschouwen, zijn ze meer geneigd om naar hun huisarts te gaan in plaats van naar een gespecialiseerd centrum. Toch staan huisartsen vaak machteloos tegenover deze problematiek. Er bestaat immers geen duidelijke gedragslijn die moet worden gevolgd bij de behandeling van problematisch gebruik en afhankelijkheid van cocaïne. In 2007 toonde een studie 3 immers aan dat er weinig interventies zijn op het vlak van psychosociale follow-up waarvan de effectiviteit wetenschappelijk bewezen is. Bovendien heeft tot op heden geen enkel onderzoek kunnen aantonen dat de ene methode doeltreffender zou zijn dan de andere. Individuele therapie, groepstherapie en hervalpreventie zouden echter doeltreffende methodes zijn bij de behandeling van problemen in verband met cocaïnegebruik. Er moet worden opgemerkt dat de meeste methodes voor psychosociale follow-up zeer algemeen zijn en betrekking hebben op de behandeling van problemen in verband met het gebruik van eender welke pyschoactieve stof. Deze methodes zijn dus niet specifiek gericht op problemen in verband met cocaïnegebruik. Wat vooral essentieel is bij een therapeutische behandeling, is dat de sessies regelmatig plaatsvinden, elkaar kort opvolgen - vooral in het begin van de behandeling en dat de behandeling op lange termijn gezien wordt. Een aantal gedragsgerichte therapieën zoals «cue exposure», «community reinforcement approach» en «contingency management» lijken voldoende ontwikkeld om als veelbelovend en efficiënt beschouwd te kunnen worden. De bekomen resultaten zullen dus aan een analyse moeten worden onderworpen en men zal de beschikbaarheid van eventuele bewijzen van een gegronde doeltreffendheid moeten opvolgen. Ook op farmaceutisch vlak is er geen specifiek geneesmiddel tegen cocaïneverslaving, noch enig substitutiemiddel, beschikbaar. Niettemin kan gebruik worden gemaakt van de huidige neuroleptica of antidepressiva in combinatie met een (psycho)therapeutische aanpak. Problemen inzake cocaïnegebruik moeten dus op een globale manier worden aangepakt, en deze aanpak verschilt sterk van wat gedaan kan worden voor bijvoorbeeld opiaten. 3 Sabbe, B., Broekaert, E., Pham, T., Vanderplasschen, W. (2007). Evidence-based werken in de verslavingszorg: een stand van zaken. Federaal Wetenschapsbeleid. 3
4 Bovendien kan het bij de behandeling interessant zijn om een onderscheid te maken tussen verschillende risicogroepen cocaïnegebruikers: personen die (zeer) occasioneel gebruiken: zij die af en toe gebruiken om een leed te compenseren, om te blijven functioneren (bv.: om stress te overwinnen, ); personen die regelmatig gebruiken, en eventueel afhankelijk zijn, maar geen bijbehorende psychologische of psychiatrische problemen hebben; personen die regelmatig gebruiken, en eventueel afhankelijk zijn, en die wel één of meerdere bijbehorende psychologische of psychiatrische problemen hebben. Voor deze derde groep is het van fundamenteel belang tegelijk de psychologische of psychiatrische problemen te stabiliseren wanneer men overgaat tot de behandeling van de afhankelijkheid. 5. Algemene conclusies en advies Gelet op al deze elementen geeft de Cel Gezondheidsbeleid Drugs de volgende adviezen: Er zouden op regelmatige basis meer gegevens verzameld moeten worden m.b.t. cocaïnegebruik bij de algemene bevolking, en in het bijzonder bij bepaalde specifieke doelgroepen (volwassenen tussen 25 en 35 jaar), en m.b.t. de profielen van deze gebruikers en hun gebruiksgewoonten. Het kan ook belangrijk zijn om de trends op lange termijn, en meer bepaald de gevolgen van gebruik op jonge leeftijd, in te schatten. Tot slot kan het interessant zijn om de mogelijke methodes te evalueren om gegevens inzake gebruik bij de algemene bevolking in te zamelen. Toch is het van belang om in aanmerking te nemen dat het niet gemakkelijk is om een optimale inschatting te maken van de gebruiksprevalentie. Bij enquêtes maken veel gebruikers immers niet altijd hun gebruik bekend, en zich baseren op het aantal behandelaanvragen is niet altijd verstandig aangezien de meeste cocaïnegebruikers pas in een vergevorderd stadium een behandeling vragen, wanneer de gevolgen te belangrijk worden. Aangezien we denken dat een bepaald type gebruiker (de recreatieve gebruikers) niet naar de gespecialiseerde centra gaat wanneer zijn gebruik problematisch wordt, zou het nuttig zijn om er bij behandelende geneesheren naar te informeren of deze gebruikers veeleer bij hen aankloppen, en in welke mate. Is dit het geval, dan zou het bovendien nuttig zijn om deze artsen aan te leren hoe ze problemen in verband met het gebruik van stimulerende middelen moeten aanpakken, want de aanpak hiervan verschilt sterk van die voor opiaten. Teneinde duidelijker gedragslijnen te hebben die moeten worden toegepast in geval van problemen met cocaïnegebruik, is het van belang om de projecten voor de toepassing en de evaluatie van specifieke zorgmodellen te ondersteunen en op te volgen, en ook te kijken naar wat in het buitenland op dit vlak gerealiseerd wordt. Het lijkt wenselijk om naar de algemene bevolking/de niet-gebruikers toe de duidelijke boodschap te geven dat niet gebruiken de norm is en gebruiken de gezondheid schade toebrengt. Naar gebruikers uit het uitgaansmilieu toe of andere regelmatige gebruikers die hun gebruik niet als problematisch beschouwen, zal deze boodschap niet aanslaan. De nadruk dient vooral te liggen op het beperken van de risico s. 4
5 Programma s voor risicobeperking zouden moeten worden ontwikkeld en ondersteund, zoals interventies in recreatieve settings (het uitgaansmilieu) om de gebruikers op de plaats zelf van gebruik te informeren, specifieke opvangplaatsen en infopunten voor recreatieve gebruikers die zichzelf niet in een klassiek gespecialiseerd centrum zien, en voor deelnemers aan een spuitenruilprogramma, waardoor niet alleen aids- of hepatitisbesmetting kan worden voorkomen, maar spuiters, die vaak zeer gemarginaliseerd zijn, ook voor het eerst in contact kunnen komen met het sociaal-sanitaire zorgnetwerk. Cocaïnepreventie zou altijd geïntegreerd moeten worden in de algemene drugpreventie, d.i. op het niveau van de hele bevolking. Teneinde cocaïnegebruik te denormaliseren, zouden de media ook een expliciete ethiek moeten aannemen waarbij de verspreiding van beelden waarop het gebruik van cocaïne voorkomt, beperkt wordt
Inhoud. Lijst met afkortingen 13. Voorwoord 15. Inleiding 17
Inhoud Lijst met afkortingen 13 Voorwoord 15 Inleiding 17 DEEL 1 TRENDS IN CIJFERS OVER ILLEGALE DRUGS IN VLAANDEREN/BELGIË 1997-2007 19 HOOFDSTUK 1! ILLEGALE DRUGS. SITUERING EN DEFINIËRING 21 1.1 Wat
Nadere informatieMonitor. alcohol en middelen
Gemeente Utrecht, Volksgezondheid Monitor www.utrecht.nl/gggd alcohol en middelen www.utrecht.nl/volksgezondheid Thema 3 Gebruik van de verslavingszorg in Utrecht - 2012 1 Colofon Uitgave Gemeente Utrecht,
Nadere informatiePSYCHOSOCIALE REVALIDATIE
OVERZICHT VAN DE CONVENTIES ONDER DE VLAAMSE OVERHEID RESSORTEREND: PSYCHOSOCIALE REVALIDATIE EN VERSLAVINGSZORG Elke Frans en Tineke Oosterlinck - beleidsmedewerkers Zorg en Gezondheid PSYCHOSOCIALE REVALIDATIE
Nadere informatieVerslaving en comorbiditeit
Verslaving en comorbiditeit Wat is de evidentie? Dr. E. Vedel, Jellinek, Arkin 18 november 2014 Comobiditeitis hot 1 Jellinek onderzoek comorbiditeit Verslaving & persoonlijkheid, 1997 Verslaving & ADHD,
Nadere informatieKeuzevak Effectieve Verslavingspreventie. Welkom. iri Kruit Voorlichting en training
Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie Welkom Docent: Siri Kruit s.r.kruit@hr.nl 1 Huiswerkopdracht : Programma les 2 Theorie basis informatie Cannabis -presentatie Voorlichtingsmateriaal -nabespreken
Nadere informatieAchtergronden. De verslaving. Controleverlies
Achtergronden We beschouwen verslaving vandaag als een ziekte. Door veranderingen in de hersenen zijn verslaafden niet goed in staat om hun innamegedrag onder controle te houden. Een verslaafde drinker
Nadere informatieFinanciering psychologische zorg in de 1 ste lijn. Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, Maggie De Block
Financiering psychologische zorg in de 1 ste lijn Inhoud 1. Retroacta 2. Doelgroep 3. Profiel zorgverstrekker 4. Modaliteiten voor (terug)betaling 4.1 Verbinding met ggz-netwerk 4.2 Toewijzing budget 4.3
Nadere informatieRESULTATEN VIP² GGZ CGG PRISMA VZW -
RESULTATEN VIP² GGZ 2017 - CGG PRISMA VZW - VISIE & AANPAK KWALITEIT TE MONITOREN EN TE VERBETEREN Kwaliteitszorg is een belangrijk thema binnen de werking van ons centrum. Het verbeteren van de kwaliteit
Nadere informatieOnline zelftesten. Studievoormiddag Online Alcohol- en drughulpverlening 24 juni 2011
Online zelftesten Studievoormiddag Online Alcohol- en drughulpverlening 24 juni 2011 Waarom online zelftesten? Online tools: anoniem kosteloos altijd toegankelijk werken drempelverlagend parallel aan de
Nadere informatieMeer informatie MRS 0610-2
Meer informatie Bij de VGCt zijn meer brochures verkrijgbaar, voor volwassenen bijvoorbeeld over depressie en angststoornissen. Speciaal voor kinderen zijn er brochures over veel piekeren, verlatingsangst,
Nadere informatieDrugpunt 24 februari 2015. Drugpunt Drugs Druggebruik begrijpen Vroeginterventie Opvallende verschijnselen In de praktijk Vragen
Drugpunt 24 februari 2015 Drugpunt Drugs Druggebruik begrijpen Vroeginterventie Opvallende verschijnselen In de praktijk Vragen DRUGPUNT TEAM Filip Claeys filip.claeys@drugpunt.be 09/381 86 63 of 0498
Nadere informatieInleiding. Sabine Drieskens
Inleiding Sabine Drieskens Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 50 25 E-mail : sabine.drieskens@wiv-isp.be
Nadere informatieKeuzevak Effectieve Verslavingspreventie. Welkom. iri Kruit Voorlichting en training
Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie Welkom Docent: Siri Kruit s.r.kruit@hr.nl 1 Huiswerkopdracht : Programma les 2 Theorie basis informatie Cannabis -presentatie Voorlichtingsmateriaal -nabespreken
Nadere informatieOnderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)
Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be
Nadere informatieGEZONDHEIDSENQUETE 2013
GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 3: GEBRUIK VAN GEZONDHEIDS- EN WELZIJNSDIENSTEN Sabine Drieskens, Lydia Gisle (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance
Nadere informatieDe Meander is er voor mensen die een vraag hebben naar informatie, ondersteuning of begeleiding rond
De Meander is er voor mensen die een vraag hebben naar informatie, ondersteuning of begeleiding rond alcohol, illegale drugs, medicatie en gokken. Doelgroep Meander: Iedereen met problemen in verband met
Nadere informatieActie ter ondersteuning van de federale beleidsnota drugs
FEDERAAL WETENSCHAPSBELEID Wetenschapsstraat 8 B-1000 BRUSSEL Tel. 02 238 34 11 Fax 02 230 59 12 www.belspo.be Actie ter ondersteuning van de federale beleidsnota drugs Projectformulier ten behoeve van
Nadere informatieOntwenningskliniek De Pelgrim
Ontwenningskliniek De Pelgrim Historiek VZW 1972 I.A.T. CAT Gent 1 januari 1973 KLINIEK DE PELGRIM T.G. De Kiem AUTONOOM 1978 Historiek VZW 1992 VZW DE KIEM VZW DE PELGRIM 2006 NIEUWBOUW 2002 NIEUWBOUW
Nadere informatieFACTSHEET HULPVERLENING VLAANDEREN
VLAANDEREN juli 2017 Deze factsheet presenteert cijfers over de hulpverlening bij problemen met alcohol of andere drugs op basis van de belangrijkste cijfergegevens uit de TDI-registratie in Vlaanderen
Nadere informatieNaar een verdere uitbouwing en duurzame verankering van de drughulpverlening in het drugsbeleid
Naar een verdere uitbouwing en duurzame verankering van de drughulpverlening in het drugsbeleid Prof. dr. Brice De Ruyver Studiedag De Kiem 29 maart 2012, Gent 1 Structuur 1. De bevraging van de noden
Nadere informatieADVIES VAN DE NRZV AANZET TOT EEN VERNIEUWDE MINIMALE REGISTRATIE IN DE GGZ-VOORZIENINGEN
FOD VOLKSGEZONDHEID BRUSSEL 8 november 2012 VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU DIRECTORAAT- GENERAAL ORGANISATIE VAN DE GEZONDHEIDSZORGVOORZIENINGEN NATIONALE RAAD VOOR ZIEKENHUISVOORZIENINGEN
Nadere informatieBeleidskader verslavingszorg
Beleidskader verslavingszorg voor instellingen Samengesteld op 26 maart 2018 Beleidskader verslavingszorg voor instellingen Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Organisatie van zorg... 2 2.1 Diagnostiek en behandelintensiteit...
Nadere informatieGEZONDHEIDSENQUETE 2013
GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 5: PREVENTIE Stefaan Demarest, Rana Charafeddine (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat
Nadere informatieOnderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)
Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be
Nadere informatieGedwongen opname en verslaving Dr Anne Van Duyse - De Sleutel en PC Sint Jan Baptist
Gedwongen opname en verslaving Dr Anne Van Duyse - De Sleutel en PC Sint Jan Baptist Deel 1: Wet op de gedwongen opname Deel 2: problematisch middelengebruik Toetsing van de wet bij verslaving Geesteszieke
Nadere informatietiemap Ira Insp ge jla BI materialenoverzicht
BIJLAGE inspiratiemap Materialenoverzicht drugs 1 1. Brochures of affiches Hieronder vindt u een lijst met informatieve materialen over cannabis en andere drugs De materialen zijn verkrijgbaar bij VAD.
Nadere informatieOnderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)
Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be
Nadere informatieKeuzevak Effectieve Verslavingspreventie. Welkom. iri Kruit Voorlichting en training
Keuzevak Effectieve Verslavingspreventie Welkom Docent: Siri Kruit sirikruit@live.nl iri Kruit Voorlichting en training 1 Programma Introductie - Kennismaking - Studiehandleiding, opbouw van de lessen
Nadere informatieInleiding. Lydia Gisle
Inleiding Lydia Gisle Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 53 E-mail : lydia.gisle@iph.fgov.be
Nadere informatieCOMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN DE RAAD
COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 16.11.2000 COM(2000) 737 definitief (97/396/JBZ), over ketamine (97/396/JBZ), over GHB (97/396/JBZ), over ketamine (97/396/JBZ), over GHB Verslag van de
Nadere informatieDEEL I DE GEVOLGEN VOOR SLACHTOFFERS VAN VERKEERSONGEVALLEN, DE REGELGEVING EN DE VOORZIENINGEN
INLEIDING 1. Aanleiding en doelstelling van het onderzoek 1.1. De aanleiding 1.2. De doelstelling 1.3. De uitwerking 1.4. De rapportage 2. De problematiek ingeleid 2.1. Enkele cijfers 2.2. Het ontstaan
Nadere informatieDe Sociale plattegrond
De Sociale plattegrond Sector: Geestelijke Gezondheidszorg (ambulant en thuis) Spreker: Kurt Lievens (PopovGGZ) Missie De geestelijke gezondheidszorg (GGZ) biedt behandeling en begeleiding aan mensen met
Nadere informatie25 APRIL Koninklijk besluit houdende. vaststelling van de normen. waaraan een functie `zeldzame ziekten' moet voldoen
25 APRIL 2014. - Koninklijk besluit houdende vaststelling van de normen waaraan een functie `zeldzame ziekten' moet voldoen om te worden erkend en erkend te blijven BS 08/08/2014 HOOFDSTUK 1. - Algemene
Nadere informatieRESULTATEN ENQUÊTE OVER OVERLEG APOTHEKERS-HUISARTSEN
RESULTATEN ENQUÊTE OVER OVERLEG APOTHEKERS-HUISARTSEN Om na te gaan in welke mate de huisartsen en apothekers uit dezelfde wijk contact hebben en met elkaar overleggen, verstuurden de Apothekers van Brussel
Nadere informatieVlaams Indicatoren Project VIP² GGZ: Vlaamse Patiënten Peiling psychiatrische afdeling
Vlaams Indicatoren Project VIP² GGZ: Vlaamse Patiënten Peiling psychiatrische afdeling Het Vlaams Indicatorenproject voor Patiënten en Professionals in de Geestelijke Gezondheidszorg (VIP² GGZ) meet aspecten
Nadere informatieBehandeling van problematisch middelengebruik van leefstijltraining naar cognitieve gedragstherapie
Behandeling van problematisch middelengebruik van leefstijltraining naar cognitieve gedragstherapie Dr Wencke de Wildt Directeur behandelzaken Jellinek GZ psycholoog VGCT 2016 Inhoud 15 jaar cognitieve
Nadere informatieMinimale Psychiatrische Gegevens (M.P.G.) Annulatie
Minimale Psychiatrische Gegevens (M.P.G.) - Annulatie door de Raad van State Doc: a091006 Tijdschrift: 91 p. 10 Datum: 21/10/2000 Origine: NR Thema's: Beroepsgeheim Minimale Psychiatrische Gegevens (M.P.G.)
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie bij problematisch alcoholgebruik
Cognitieve gedragstherapie bij problematisch alcoholgebruik Informatie voor mensen die hun probleem willen aanpakken 2 Kortdurende motiverende interventie en cognitieve gedragstherapie Een effectieve behandeling
Nadere informatieWelkom op onze afdeling!
Welkom op onze afdeling! Vita Verslavingszorg 1 Afdeling Vita Verslavingszorg Versie 1.2 16 oktober 2018 Welkom op Vita Verslavingszorg. Onze afdeling maakt deel uit van het Psychiatrisch Centrum Sint-Jan-Baptist
Nadere informatieB R O C H U R E V O O R D E P R O F E S S I O N A L BURN-OUT BEGELEIDING INZAKE
B R O C H U R E V O O R D E P R O F E S S I O N A L BURN-OUT PILOOTPROJECT IN SAMENWERKING MET DE BANK -& ZIEKENHUISSECTOR BEGELEIDING INZAKE BURN-OUT BURN-OUT INHOUD 4 Burn-out: een hedendaags fenomeen
Nadere informatieEpidemiologische gegevens
Epidemiologische gegevens ESPAD (Vlaanderen) European School Survey Project on Alcohol and other Drugs Deelname van 35 landen 15- en 16-jarigen Sinds 2003 ook deelname van België (n= 2.320) Hieronder de
Nadere informatieAntwoord van staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten-Hyllner (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 9 december 2010)
AH 740 2010Z13219 Antwoord van staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten-Hyllner (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 9 december 2010) 1 Bent u bekend met nieuw onderzoek van Michigan State University
Nadere informatieN. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen.
ADHD Wachtkamerspecial Onderbehandeling van ADHD bij allochtonen: kinderen en volwassenen N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. Inleiding
Nadere informatieDe invloed van drugs op de geestelijke gezondheid van tieners. Bron:Verken je geest.
WAAROM PREVENTIE BELANGRIJK IS. De invloed van drugs op de geestelijke gezondheid van tieners. Bron:Verken je geest. Drugsgebruik onder tieners is de bron van veel problemen in de geestelijke gezondheid.
Nadere informatieFEDERALE CONTROLE- EN EVALUATIE- COMMISSIE EUTHANASIE INFORMATIEBROCHURE VOOR DE ARTSEN
FEDERALE CONTROLE- EN EVALUATIE- COMMISSIE EUTHANASIE INFORMATIEBROCHURE VOOR DE ARTSEN 2 INHOUDSTAFEL 1. Euthanasie op verzoek van de patiënt vs. euthanasie op basis van een voorafgaande wilsverklaring
Nadere informatieStop ou encore.be. Talrijke onderzoeken tonen de doeltreffendheid aan van vroeginterventie
Stop ou encore.be Waarom online testen? Talrijke onderzoeken tonen de doeltreffendheid aan van vroeginterventie Koshi Jones en Cunningham 2002: personen met een alcoholprobleem tonen belangstelling voor
Nadere informatieRAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 15 oktober 2010 (20.10) (OR. en) 12847/2/10 REV 2 CORDROGUE 68
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 15 oktober 2010 (20.10) (OR. en) 12847/2/10 REV 2 CORDROGUE 68 NOTA van: aan: Betreft: het voorzitterschap de Horizontale Groep drugs Ontwerp-conclusies van de Raad over
Nadere informatieAnalyse van de inzet van de POH-GGZ in de huisartsenpraktijk over de periode
Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Beurs, D. de, Magnée, T., Bakker, D. de, Verhaak, P. Analyse van de inzet van de POH-GGZ in de huisartsenpraktijk over
Nadere informatieEen preventief A&D-beleid in maatwerkbedrijven
Een preventief A&D-beleid in maatwerkbedrijven Marie-Claire Lambrechts Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs KU Leuven, Omgeving en Gezondheid Seminarie Gezondheid op de werkvloer, 22/2/18 Brussel
Nadere informatieTDI Formulier Belgische register van de indicator van de behandelingsaanvragen betreffende drugs en alcohol (Ziekenhuis versie 3.0.
TDI Formulier Belgische register van de indicator van de behandelingsaanvragen betreffende drugs en alcohol (Ziekenhuis versie 3.0.) IDENTIFICATIE VAN DE REGISTRATIE CI2. CI4. Naam van het programma /
Nadere informatieBurnout bij huisartsen preventie en aanpak
Burnout bij huisartsen preventie en aanpak P. Jonckheer (KCE), S. Stordeur (KCE), G. Lebeer (METICES, ULB), M. Roland (CUMG-ULB), J. De Schampheleire (TESA-VUB), M. De Troyer (METICES, ULB), N. Kacenelenbogen
Nadere informatieNeDerLANDse samenvatting
CHAPTER 10 259 NEDERLANDSE SAMENVATTING Benzodiazepines zijn psychotrope middelen met anxiolytische, sederende, spierverslappende en hypnotische effecten. In de praktijk worden zij voornamelijk ingezet
Nadere informatieDynamisch overzicht. Psychologische interventies GGZ. Dynamisch overzicht psychologische interventies GGZ 2016 Pagina 1
Dynamisch overzicht Psychologische interventies GGZ Dynamisch overzicht psychologische interventies GGZ 2016 Pagina 1 Dynamisch overzicht psychologische interventies GGZ U heeft een Basisverzekering bij
Nadere informatieOngemerkt problematisch. Marieke Zwaanswijk (onderzoeker NIVEL) Marijke Lutjenhuis (huisarts)
Ongemerkt problematisch Marieke Zwaanswijk (onderzoeker NIVEL) Marijke Lutjenhuis (huisarts) Kijk, als een kind zich opzettelijk uit de auto gooit, dan is het vrij duidelijk dat er iets mis is. Dan heb
Nadere informatieZorgprogramma Lijf & Leven. Beter in je lijf, beter in je hoofd Herstel van psychiatrische aandoeningen door een betere lichamelijke gezondheid.
Zorgprogramma Lijf & Leven Beter in je lijf, beter in je hoofd Herstel van psychiatrische aandoeningen door een betere lichamelijke gezondheid. Levensverwachting met tot wel 20 jaar verkort 85% van patienten
Nadere informatieFactsheet 2: De inzet van de POH-GGZ in de huisartspraktijk over de periode
Factsheet 2: De inzet van de POH-GGZ in de huisartspraktijk over de periode 2011-2016 P.F.M. Verhaak M. Nielen D. de Beurs Dit rapport is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen worden gebruikt met
Nadere informatieME/CVS Nr. 2018/07. Samenvatting
ME/CVS Nr. 2018/07 Samenvatting ME/CVS pagina 2 van 5 ME/CVS is een ernstige chronische ziekte, die het functioneren en de kwaliteit van leven van mensen die eraan lijden substantieel beperkt. Patiënten
Nadere informatieFACTSHEET COCAÏNE. Gebruik. www.vad.be. december 2014
december 2014 Deze factsheet presenteert de belangrijkste cijfergegevens van het voorbije decennium over de omvang van het cocaïnegebruik in Vlaanderen en België. We bespreken achtereenvolgens: - het gebruik
Nadere informatie8% MEER ÉN DIVERSERE VRAGEN VOOR DE DRUGLIJN IN 2016
8% MEER ÉN DIVERSERE VRAGEN VOOR DE DRUGLIJN IN 2016 Brussel, 14 juni 2017 2016 werd voor De DrugLijn het op twee na drukste jaar ooit. In totaal werden 6.544 bellers, skypers, mailers en chatters anoniem
Nadere informatieAl gehoord van de 107? Mieke Craeymeersch, directeur Similes
Al gehoord van de 107? Mieke Craeymeersch, directeur Similes Heb je al gehoord van de 107? Niet 101 of 102 of 105 maar 107? gebaseerd op het nummer van het artikel in het KB over de ziekenhuizen die de
Nadere informatieNetwerk Geestelijke Gezondheid ADS. Situering Netwerkdag 25 januari 2019 Vanessa De Roo Netwerkcoördinator Netwerk GG ADS
Netwerk Geestelijke Gezondheid ADS Situering Netwerkdag 25 januari 2019 Vanessa De Roo Netwerkcoördinator Netwerk GG ADS Hervormingen in de GGZ Artikel 107 Situering van het Netwerk Geestelijke Gezondheid
Nadere informatiedrugs abc antidepressiva
drugs abc antidepressiva Antidepressiva zijn psychoactieve geneesmiddelen, die een stimulerende werking hebben ter hoogte van het centrale zenuwstelsel. Ze worden voor zeer verschillende aandoeningen voorgeschreven
Nadere informatieFace it, Work it. Overzicht
Face it, Work it Dr. H. Peuskens Psychiater Psychiatrische kliniek Broeders Alexianen Tienen Overzicht Middelengebruik in Vlaanderen CAO 100 Middelengerelateerde problematiek Expertise in residentiële
Nadere informatieStudie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling
Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken
Nadere informatieSAMENVATTING. Samenvatting
SAMENVATTING. 167 Met de komst van verpleegkundigen gespecialiseerd in palliatieve zorg, die naast de huisarts en verpleegkundigen van de thuiszorg, thuiswonende patiënten bezoeken om te zorgen dat patiënten
Nadere informatie11/12/2018 HOE DE ORGANISATIE VAN DE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG VOOR OUDEREN VERBETEREN? Vraag van de FOD Volksgezondheid. onderzoekvragen en methode
HOE DE ORGANISATIE VAN DE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG VOOR OUDEREN VERBETEREN? JEF ADRIAENSSENS, MARIA-ISABEL FARFAN-PORTET, NADIA BENAHMED, LAURENCE KOHN, CÉCILE DUBOIS, STEPHAN DEVRIESE, MARIJKE EYSSEN,
Nadere informatieSamenvatting van het BELGISCH NATIONAAL RAPPORT OVER DRUGS
Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Afdeling Epidemiologie Samenvatting van het BELGISCH NATIONAAL RAPPORT OVER DRUGS 2003 Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Afdeling Epidemiologie/ Programma
Nadere informatieGezondheidsenquête door middel van Interview België 2001
Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 1 Introductie IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be
Nadere informatieJaarverslag De Spiegel 2014
Jaarverslag De Spiegel 2014 Paul Van Deun 1 Registratie Patiëntkenmerken 2014 1.1 Aantallen In 2014 werden er beduidend meer nieuwe behandelingen gestart dan in de twee vorige jaren. Deze stijging doet
Nadere informatieOnderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)
Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be
Nadere informatieVacature Kinderneuroloog/kinderpsychiater. Plaats: Revalidatiecentrum Noorderkempen. Nieuwmoersesteenweg 113A Wuustwezel
Vacature Kinderneuroloog/kinderpsychiater Plaats: Revalidatiecentrum Noorderkempen Nieuwmoerse Steenweg 113A 2990 Wuustwezel Als revalidatiecentrum situeren wij ons op de tweedelijn van de gezondheidszorg.
Nadere informatieMaak kennis. met GGZ Friesland
Maak kennis met GGZ Friesland Psychische klachten hebben veel invloed op het dagelijks leven. Elke dag is een uitdaging en het is moeilijk om een normaal leven te leiden, contacten te onder houden, naar
Nadere informatieDe SEM-J in cijfers. Wat is de SEM-J?
De SEM-J in cijfers 12-18 jaar Wat is de SEM-J? individuele begeleidingscontext op eenvoudige en gebruiksvriendelijke manier: een ernstinschatting maken van het middelengebruik van de jongere & nood aan
Nadere informatieNieuwe gids GGB K&J 1
Nieuwe gids GGB K&J 1 Waarom deze gids Missie en Visie 3 Visie: 7 uitgangspunten A. Het moet duidelijk zijn dat een geestelijk gezondheidsbeleid voor kinderen en jongeren moet uitgaan van een globale aanpak
Nadere informatieHuiselijk geweld in Limburg
Huiselijk geweld in Limburg De Limburgse Gezondheidsenquête Inleiding In het kader van het landelijke pilot-project Vrouwenveiligheidsindex (VVI) hebben de gezamenlijke Limburgse GGD en een extra rapportage
Nadere informatieActie ter ondersteuning van de federale beleidsnota drugs
FEDERAAL WETENSCHAPSBELEID Wetenschapsstraat 8 B-1000 BRUSSEL Tel. 02 238 34 11 Fax 02 230 59 12 www.belspo.be Actie ter ondersteuning van de federale beleidsnota drugs Projectformulier ten behoeve van
Nadere informatieVlaams Parlement - Vragen en Antwoorden - Nr.5 - Februari 2006-361-
Vlaams Parlement - Vragen en Antwoorden - Nr.5 - Februari 2006-361- VLAAMS PARLEMENT SCHRIFTELIJKE VRAGEN INGE VERVOTTE VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN Vraag nr. 63 van 21 december
Nadere informatieReflecties over de stand van zaken over case management thuis in België Jean Macq Thérèse Van Durme
Reflecties over de stand van zaken over case management thuis in België Jean Macq Thérèse Van Durme Context Definitie van case management vanuit een benadering Top-down: bijv. zorgcoördinatie in het Waalse
Nadere informatie3. Misbruik en verslaving. Inleiding. suggestievragen
3. Misbruik en verslaving Inleiding De goede samenwerking tussen de huisarts en de apotheker is essentieel bij de begeleiding van patiënten waarbij er blijk is van overmatig geneesmiddelengebruik. De aanpak
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De levensverwachting van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) is gemiddeld 13-30 jaar korter dan die van de algemene bevolking. Onnatuurlijke doodsoorzaken zoals
Nadere informatieAmbulante behandeling
Ambulante behandeling Ouderen Ambulante behandeling Mondriaan Ouderen geeft behandeling aan mensen met psychische en psychiatrische problemen vanaf de derde levensfase. Mondriaan Ouderen heeft verschillende
Nadere informatieDynamisch overzicht Psychologische interventies ggz Dynamisch overzicht psychologische interventies ggz 2017 vs 1 1
Dynamisch overzicht Psychologische interventies ggz 2017 Dynamisch overzicht psychologische interventies ggz 2017 vs 1 1 Dynamisch overzicht psychologische interventies ggz U heeft een Basisverzekering
Nadere informatieGEZONDHEIDSENQUETE 2013
GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 1: GEZONDHEID EN WELZIJN Johan Van Der Heyden, Rana Charafeddine (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J.
Nadere informatie*** ONTWERPAANBEVELING
EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken 2010/0011(E) 16.3.2011 *** ONTWERPAANBEVELING over het ontwerp van besluit van de Raad over de sluiting van
Nadere informatieResultatenanalyse van de openbare raadpleging in het kader van het dossier Actogenix B/BE/07/BVW1
Resultatenanalyse van de openbare raadpleging in het kader van het dossier Actogenix B/BE/07/BVW1 Voor deze proef werden 5 raadplegingsformulieren ingevuld: FORMULIER NR. 1 Het dossier ingediend door ActoGenix
Nadere informatieMSOC Gent viert 20-jarig bestaan met 'Heet van de naald'
MSOC Gent viert 20-jarig bestaan met 'Heet van de naald' Met het evenement Heet van de naald werd op donderdag 12 januari 2017 in het Pand, het 20-jarig bestaan van het Medisch Sociaal Opvangcentrum (MSOC)
Nadere informatieSpecificaties van het proefproject Dubbele Diagnose Minderjarigen (verstandelijke beperking + geestesziekte met gedragsstoornis
Directoraat-generaal Gezondheidszorg Dienst Psychosociale Gezondheidszorg Cel Geestelijke Gezondheidszorg Contactpersoon : D. BONARELLI T 02 524 86 10 F 02 524 86 20 dominique.bonarelli@sante.belgique.be
Nadere informatieAlcohol en ouderen in de verslavingszorg in Nederland (1998-2007)
in Nederland (1998-2007) Juni 2009 In het kort Het aantal 55-plussers met een alcoholhulpvraag is sinds 1998 met 130% gestegen (89% gecorrigeerd voor vergrijzing). Het aandeel alcoholcliënten van 55 jaar
Nadere informatieZorgstandaard. Problematisch Alcoholgebruik & Alcoholverslaving
Zorgstandaard Problematisch Alcoholgebruik & Alcoholverslaving WORKSHOP - inleiding, dr. Peter Greeven, klinisch-psycholoog, lid werkgroep Zorgstandaarden, bestuurslid NIP - vervolg, Marcella Mulder, teamleider
Nadere informatiePreventie en hulpverlening in een evoluerend drugsbeleid. Frieda Matthys, MD, PhD
Preventie en hulpverlening in een evoluerend drugsbeleid Frieda Matthys, MD, PhD Overzicht Cannabis en gezondheid Prevalentie van gebruik Problemen door gebruik Drugbeleid vanuit gezondheidsperspectief
Nadere informatieSamenwerkingsakkoord tussen de Federale Staat en de Vlaamse Gemeenschap inzake de begeleiding en behandeling van daders van seksueel misbruik
Samenwerkingsakkoord tussen de Federale Staat en de Vlaamse Gemeenschap inzake de begeleiding en behandeling van daders van seksueel misbruik Gelet op artikel 128, 1, van de Grondwet; Gelet op de bijzondere
Nadere informatieDrugpreventie. Campus Redingenhof 11/01/2013
Drugpreventie Campus Redingenhof 11/01/2013 WAT ZIJN DRUGS? Alle middelen die een invloed uitoefenen op het gedrag, het gevoel, de waarneming en het bewustzijn en om die reden genomen worden. VUISTREGEL
Nadere informatieMet de zesde staatshervorming is de bevoegdheid voor de moeder-kindeenheden naar Vlaanderen overgeheveld.
SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 502 van KATRIEN SCHRYVERS datum: 23 maart 2015 aan JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN Moeder-kindeenheden - Stand van zaken Voor de meeste vrouwen
Nadere informatieBrijder Verslavingszorg Hoofddorp
Ons Team Ons team is zeer divers. We bestaan uit het secretariaat, psychologen, maatschappelijk werkers, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, cognitief gedragstherapeutisch werkers, ervaringsdeskundigen,
Nadere informatieDE VIJF FUNCTIES BINNEN HET VERNIEUWDE MODEL GEESTELIJKE GEZONDHEID
DE VIJF FUNCTIES BINNEN HET VERNIEUWDE MODEL GEESTELIJKE GEZONDHEID Functie 1 Activiteiten op het vlak van preventie; geestelijke gezondheidszorgpromotie; vroegdetectie, -interventie en -diagnosestelling
Nadere informatieDebat: 'Apothekers aan het woord
Debat: 'Apothekers aan het woord Hoe staan zorgverleners ten opzichte van de uitdagingen in de zorgsector? Welke hervormingen zijn voor hen aan de orde? Hoe zien ze hun beroep evolueren in de toekomst?
Nadere informatieInleiding. Johan Van der Heyden
Inleiding Johan Van der Heyden Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 26 E-mail : johan.vanderheyden@iph.fgov.be
Nadere informatieMARTINE FLEDDERUS. SPEEDPRESENTATIES Deel 2. Toepassing van de MATE-Y onder jongeren 15-10-2015. Jongeren en middelen. Afname MATE-Y MATE-Y
SPEEDPRESENTATIES Deel 2 MARTINE FLEDDERUS Toepassing van de MATE-Y onder jongeren Toepassing van de MATE-Y onder jongeren Screening op psychiatrische comorbiditeit en effecten van de verslavingsbehandeling
Nadere informatieDRIEJAARLIJKS RAPPORT
FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Directoraat-generaal Organisatie Gezondheidszorgvoorzieningen Dienst Psychosociale gezondheidszorg DRIEJAARLIJKS RAPPORT 2001-2002-2003
Nadere informatieDE VLAAMSE REGERING, Gelet op het advies van de Inspectie van Financiën, gegeven op... (datum);
Voorontwerpbesluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van artikel 2 en artikel 5 van het besluit van de Vlaamse Regering van 12 december 2008 betreffende bevolkingsonderzoek in het kader van ziektepreventie
Nadere informatie