UvA-DARE (Digital Academic Repository)

Transcriptie

1 UvA-DARE (Digital Academic Repository) Culturele ondernemers in de Gouden Eeuw: De artistieke en sociaal-economische strategieën van Jacob Backer, Govert Flinck, Ferdinand Bol en Joachim von Sandrart Kok, E.E. Link to publication Citation for published version (APA): Kok, E. E. (2013). Culturele ondernemers in de Gouden Eeuw: De artistieke en sociaal-economische strategieën van Jacob Backer, Govert Flinck, Ferdinand Bol en Joachim von Sandrart General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam ( Download date: 11 jan. 2017

2 Lijst van afbeeldingen Hoofdstuk 1 De economie van dienst en wederdienst 1. Marten Jan Bok en Tom van der Molen, Totale geschilderde oppervlakte van de portretten en de historiestukken van Rembrandt, Backer, Flinck en Bol in de periode , Grafiek uit: Bok en Van der Molen 2009, p Marten Jan Bok en Tom van der Molen, Totale geschilderde oppervlakte van de portretten (zonder groepsportretten) van Rembrandt, Backer, Flinck en Bol in de periode , Grafiek uit: Bok en Van der Molen 2009, p. 67. Hoofdstuk 2 Flinck en Bol 3. Govert Flinck, Zelfportret op 24-jarige leeftijd, Paneel 65.8 x 54.4 cm. Londen, National Gallery, inv. nr Ferdinand Bol, Zelfportret met baret op 30-jarige leeftijd, Doek 102 x 85.5 cm. Dordrecht, Dordrechts Museum, inv. nr Ferdinand Bol, De bevrijding van Petrus, ca. 1640, Paneel 73.6 x 59 cm. Schoten, Verzameling P. Baaij. 6. Benjamin Gerritsz. Cuyp, De bevrijding van Petrus. Paneel 74.5 x 69.9 cm. Dordrecht, Dordrechts Museum. 7. Govert Flinck, Portret van Dirck Jacobsz. Leeuw, Doek 65 x 47.5 cm. Amsterdam, Verenigde Doopsgezinde Gemeente. 8. Govert Flinck, Portret van jonge man, bekend als Gozen Centen (1611/ ), ca Paneel 65.5 x 51 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. SK-A Govert Flinck, De bewening van Christus, Doek 90.1 x 71.9 cm. Tokio, National Museum of Western Art, inv. nr. P Rembrandt, De bewening van Christus onder het kruis, ca Papier, op doek, overgebracht op paneel 31.9 x 26.7 cm (bovenkant afgerond), Londen, The National Gallery, inv. nr. NG Govert Flinck, De verkondiging aan de herders, Doek 160 x 196 cm. Parijs, Musée du Louvre, inv. nr Rembrandt, De verkondiging aan de herders, Ets, burijn en drogenaald 26.2 x 21.8 cm. Amsterdam, Museum Het Rembrandthuis. 13. Govert Flinck, Isaäk zegent Jakob, Doek 117 x 141 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. SK- A Govert Flinck, Isaäk zegent Jakob, Doek, ca Doek 124 x 151 cm. Utrecht, Museum Catharijneconvent, inv. nr. RMCC s Lambert Jacobsz., Esau verkoopt Jacob zijn eerstgeboorterecht voor een schotel linzen, ca Doek 82 x 101 cm. Uithuizermeede, Verzameling Meijer. 243

3 16. Jan Gillisz. van Vliet, Isaäk en Esau (naar Jan Lievens), ca Prent en burijn, 47.2 x 38.9 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, Rijksprentenkabinet, inv. nr. RP-P-OB a. Govert Flinck,(detail) Isaäk zegent Jakob, Doek 117 x 141 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. SK-A Govert Flinck, De terugkeer van de verloren zoon, ca Doek x cm. Raleigh, The North Carolina Museum of Art, inv. nr Rembrandt, De thuiskomst van de verloren zoon, Ets 15.5 cm x 13.7 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, Rijksprentenkabinet, inv. nr. RP-P Ferdinand Bol, Gideon en de engel, Doek 83 x 71cm. Utrecht, Museum Het Catharijneconvent, inv. nr. RMCC s Rembrandt, De engel verlaat Tobias en zijn familie, Paneel 66 x 52 cm. Parijs, Musée du Louvre. 21. Ferdinand Bol, Jacobsladder, Doek 72 x 60 cm. Londen, Ksth. Jonny van Haeften Ltd., getoond op The European Fine Arts Fair, Maastricht, 16 maart Veiling Londen (Sotheby s), , nr Ferdinand Bol, Jacobsladder, ca Doek 128 x 97cm. Dresden, Gemäldegalerie, inv.nr Ferdinand Bol, Venus en Adonis, ca Doek 168 x 230 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. SK-A Ferdinand Bol, Maria met Jezus, Johannes de Doper en Gabriël, Doek 120 x 90.5 cm. Verzameling Kremer. 25. Ferdinand Bol, Vertumnus en Pomona, ca. 1644, Doek 155 x 131 cm. Cincinnati, Cincinnati Art Museum. 26. Ferdinand Bol, Rust op de vlucht naar Egypte, Doek 203 x 261 cm. Dresden, Gemäldegalerie, inv. nr Reconstructie van Bols Rust op de vlucht naar Egypte te Dresden toont de formaatvergroting en de overschilderingen op de oorspronkelijke twee doeken (arceringen). Foto Giebe Gemonteerde röntgenfoto van Rembrandts Heilige familie te München, waarin de compositie van Bols groep uit Dresden is getekend. Foto Giebe Ferdinand Bol, Portret van Elisabeth Jacobsdr. Bas ( ), ca Doek 118 x 91.5 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. SK-A Ferdinand Bol, Portret van Maria Rey (1630/ ), Doek 118 x 96.5 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv.nr. SK-A Ferdinand Bol, Portret van Roelof Meulenaer (1618/ ), Doek 118 x 96.5 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv.nr. SK-A Ferdinand Bol, Anna van Erckel en Erasmus Scharlaken als Rebecca en Isaäk, Doek x 91,8 cm. Dordrecht, Dordrechts Museum, bruikleen van Rijksbureau Cultureel Erfgoed, inv. nr. NK Ferdinand Bol, Zelfportret met baret op 30-jarige leeftijd, Doek 102 x 85.5 cm. Dordrecht, Dordrechts Museum, inv. nr Ferdinand Bol, Zelfportret met palet, Doek 105 x 82.5 cm. Dell Park Londen, Baron Bruno Schroeder. 35. Ferdinand Bol, Zelfportret met cupido, ca Doek 128 x 104 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. SK-A

4 Lijst van afbeeldingen 36. Ferdinand Bol, Zelfportret met gevederde baret, ca Doek 88.6 x 77 cm. Madrid, Museo Thyssen- Bornemisza, inv. nr. 51 ( ). 37. Ferdinand Bol, Zelfportret met halsberg en tekening, Doek 83.2 x 68.6 cm. Voorheen Los Angeles, County Museum of Art/Veiling New York (Sotheby s) , lotnr Ferdinand Bol, Zelfportret, Doek 93 x 83.5 cm. Verblijfplaats onbekend. 39. Ferdinand Bol, Zelfportret met schriftrol, ca Doek 97.5 x 77.5 cm. Springfield, Mass. Art Institute, inv.nr Ferdinand Bol, Portret van een man, detail, Doek 101 x 88 cm. Toledo, The Toledo Museum of Art, Toledo, Ohio, inv. nr Ferdinand Bol, Portret van Rembrandt, ca Rood en zwart krijt, pen, grijs gewassen 17.8 x cm (van boven afgerond). Washington, National Gallery of Art, Rosenwald Collection, inv. nr Rembrandt, Zelfportret, leunend op een stenen muur, Ets 20.5 x 16.4 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, Rijksprentenkabinet, inv.nr. RP-P (II). 43. Rembrandt, Zelfportret op 34-jarige leeftijd, Doek 93 x 80 cm (van boven afgerond). Londen, The National Gallery, inv. nr Titiaan, Portret van Gerolamo (?) Barbarigo. Doek 81.2 x 66.3 cm. Londen, The National Gallery, inv. nr. NG Rafaël, Portret van Baldasar Castiglione ( ), ca Doek 82 x 67 cm. Parijs, Musée du Louvre, inv. nr Dürer, Zelfportret, Paneel 52 x 41 cm. Madrid, Museo Nacional Del Prado, inv. nr Pieter van Anraedt, De regenten van het Oudezijds Huiszittenhuis, Doek 237 x 425 cm Amsterdam, Amsterdam Museum, inv.nr. SA 7277, bruikleen van Rijksmuseum Amsterdam. 48. Voorheen het burgemeestersvertrek met: Ferdinand Bol, Fabritius Luscinus en Pyrrhus, Doek 485 x 350 cm. Amsterdam, Koninklijk Paleis. 49. Ferdinand Bol, Mozes met de stenen Tafelen, ca Doek 423 x 284 cm. Amsterdam, Koninklijk Paleis. 50. Ferdinand Bol, Portret van Elbert Spiegel ( ), Doek 110 x 92 cm. Winterthur, Museum Briner und Kern Winterthur. 51. Ferdinand Bol, Portret van Elisabeth de Vlaming van Oudtshoorn ( ), Doek 110 x 92 cm. Winterthur, Museum Briner und Kern Winterthur. 52. Ferdinand Bol, Portret van Wichbold Slicher en Elisabeth Spiegel als Paris en Venus. Doek 118 x 157 cm. Dordrecht, Dordrechts Museum, bruikleen van Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. 53. Ferdinand Bol, Portret van Leonard Winnincx en Helena van den Heuvel als Jason en Medea, Doek x 182.5cm. St. Petersberg, Hermitage, inv. nr Ferdinand Bol, Portret van Otto van der Waeyen ( ) in een Pools kostuum, Doek 158 x cm. Rotterdam Museum Boijmans van Beuningen, inv. nr Ferdinand Bol, Portret van Petronella Elias ( ), Doek 80.3 x 66 cm. New York, Metropolitan Museum of Art, inv. nr Ferdinand Bol, Aeneas bij Latinus, ca Doek 218 x 232 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. SK-A

5 57. Ferdinand Bol, Portret van Michiel Adriaenszoon de Ruyter ( ), luitenant-admiraal, Doek 157 x 138 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. SK-A Ferdinand Bol, Juda en Tamar, Doek 123 x 171. Boston, Museum of Fine Arts, inv. nr Jacob Backer, Granida en Daifilo, ca Doek x 163 cm. Kingston, Agnes Etherington Art Centre, inv. nr.. nr Jacob Backer, Vertumnus en Pomona, ca Doek 132. x 107 cm. Vlg. Venduehuis, Den Haag, 21 november 2012, lotnr Govert Flinck, Vertumnus en Pomona, ca Doek 97.2 x cm. Rochester, Memorial Art Gallery of the University of Rochester, inv. nr Ferdinand Bol, Vertumnus en Pomona, ca Doek 155 x 131 cm. Cincinnati, Cincinnati Art Museum, inv. nr Govert Flinck, Vier doelheren der Kloveniersdoelen, Doek 203 x 278 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. SK-C Govert Flinck, Het korporaalschap van kapitein Albert Bas en luitenant Lucas Conijn, Doek 347 x 244 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. SK-C Rembrandt, Het korporaalschap van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburch, Doek x cm. Amsterdam, Rijksmuseum Amsterdam, inv. nr. SK-C Nicolaes Eliasz. Pickenoy, Het korporaalschap van kapitein Jan Claesz Vlooswijck en luitenant Gerrit Hudde, Doek 340 x 527 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. SK-C Jacob Backer, Het korporaalschap van kapitein Cornelis de Graeff en luitenant Hendrick Lauwrensz, Doek 367 x 511 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv.nr. SK-C Bartholomeus van der Helst, Het korporaalschap van kapitein Roelof Bicker en luitenant Jan Michielsz. Blauew, Doek 235 x 750 cm. Amsterdam, Rijksmuseum. inv.nr. SK-C-375, bruikleen van stad Amsterdam, inv. nr Joachim von Sandrart, De compagnie van kapitein Cornelis Bicker en luitenant Frederick van Banchem, Doek, 343 x 258 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. SK-C Govert Flinck, Pieter Jansz Reael ( ), Doek 75.8 x 62 cm. Amsterdam, Amsterdam Museum, inv. nr. SB Govert Flinck, Portret van een man, vermoedelijk Augustijn Wtenbogaert ( ), ca Paneel 74.5 x 61 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. SK-A Rubens, De aanbidding der koningen, na Doek 384 x 280 cm. Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België. 73. Govert Flinck, Schutters van de compagnie van kapitein Joan Huydecoper en luitenant Frans van Waveren, Doek 265 x 513 cm. Amsterdam, Amsterdam Museum, inv. nr. SA Govert Flinck, Portret van een man (Jan van Hellemont?), Doek x 94 cm. Raleigh, North Carolina Museum of Art, inv. nr Govert Flinck, Portret van een vrouw (Margaretha van Raephorst?), Doek x 94 cm. Raleigh, North Carolina Museum of Art, inv. nr Govert Flinck, Portret van Suzanna van Baerle ( ), Doek 138 x cm. Kassel, Gemäldegalerie Alte Meister, inv. nr. GK Govert Flinck, Portret van Andries de Graeff ( ), ca Doek 45 x 37 cm. Tokio, Verzameling Toshikazu Kaida. 246

6 Lijst van afbeeldingen 78. Govert Flinck, Portret van de dichter Joost van den Vondel ( ), ca Paneel 42.5 x 38 cm. Amsterdam, Amsterdam Museum, inv. nr. SB.5771, bruikleen van Rijksmuseum Amsterdam, inv. nr. SK-A Govert Flinck, Portret van Frederik Willem de keurvorst van Brandenburg, Doek 97.4 x 72.7 cm. Berlijn, Schloss Charlottenburg, inv. nr Govert Flinck, Allegorie op de geboorte (en dood) van Prins Willem Hendrik III van Brandenburg, Doek x 82.5 cm. Stiftung Preußische Schlößer und Gärten Berlin-Brandenburg, inv. nr. GK I Aanzicht van de stad Kleef met burcht. Gravure naar een tekening van Hendrick Feltman, in 1652 gedrukt door Jacob van Biesen, Arnhem. 82. Govert Flinck, Allegorie op de nagedachtenis van Frederik Hendrik, prins van Oranje, met het portret van zijn weduwe Amalia van Solms, Doek 307 x 189 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. A Govert Flinck, De onomkoopbaarheid van consul Marcus Curius Dentatus, Doek 485 x 377 cm. Amsterdam, Koninklijk Paleis. Foto Tom Haartsen. 84. Govert Flinck, Salomo bidt om wijsheid, Doek 465 x 450 cm. Amsterdam, Koninklijk Paleis. Foto Tom Haartsen 85. Kopie naar Artus Quellinus (origineel in Museum Kurhaus Kleve), Beeld van Pallas Athene met het wapen van Amsterdam op de sokkel, in de tuin die Johan Maurits liet aanleggen. Kleef. Foto Erna Kok. Hoofdstuk 3 Backer 86. Theodor Matham, naar Thomas de Keyser, Portret van Jacob Backer, Gravure 33.8 x 24.2 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, Rijksprentenkabinet, inv. nr. RP-P-OB Jacob Backer, Portret van Eva Ment ( ) en Marinus Lowysse ( ) uitgebeeld als Isaäk en Rebecca, Doek 95.6 x cm (fragment, oorspronkelijk formaat 215 x 159 cm), Tokio, Verzameling Toshikazu Kaida. 88. Jacob Backer, Isaäk en Rebecca. Zwart en wit krijt op lichtbruin papier 48 x 33.1 cm. Braunschweig, Hertzog Anton Ulrich-Museum, inv. nr Salomon Savry, De Schouwburg van Jacob van Campen, naar het toneel gezien. Gravure Amsterdam, Theaterinstituut. inv. nr. g a. Detail linkerdoorkijk op het achterliggende architectuurpaneel. b. Detail rechterdoorkijk op het achterliggende architectuurpaneel. 90. Reconstructie van de tekening en het schilderij door ze in transparanten over elkaar heen te leggen. Fotobewerking Erna Kok. 91. Jacob Backer, Isaäk en Rebecca, (detail gezicht), Tokio, Verzameling Toshikazu Kaida. Foto eigenaar. 92. Jacob Backer, Isaäk en Rebecca, (UV-foto detail gezicht met retouches), Tokio, Verzameling Toshikazu Kaida. Foto eigenaar. 93. Rafaël, Isaäk en Rebecca bespied door Abimelech, Fresco. Rome, Palazzi Pontifici, Vaticaan Loggia op 2e verdieping. 94. Sisto Badalocchio, Isaäk en Rebecca bespied door Abimelech, Ets 13.2 x17.8 cm, in: Historia del Testamento Vecchio, 1607, folio Jacob Backer, Portret van het gezin van Marinus Lowysse ( ) en Eva Ment ( ), verbeeldend de historie van Christus en de Kanaänitische vrouw, Doek 210 x 270 cm. Middelburg, Nederlands Hervormde Gemeente, Nieuwe Kerk. Foto Erna Kok. 247

7 96. Jacques Waben, Portret van Eva Ment ( ) op 26-jarige leeftijd, weduwe van Jan Pietersz. Coen ( ), Paneel x 94.6 cm. Amsterdam, Ksth. Douwes Fine Art. 97. Jacob Backer, Portret van een man met een tulband, vermoedelijk Marinus Lowysse ( ). Doek 64 x 53.1 cm. Amsterdam, Ksth. Jan Six Fine Art, Jacob Backer, Familiegroep met de prediking van Johannes de Doper, ca Doek x cm. Amsterdam, Part. verz. 99. Paulus Moreelse, Sophia Hedwig, Gravin van Nassau Dietz, met haar drie zoons, Doek 140 x 122 cm. Apeldoorn, Paleis Het Loo, inv. nr RL Ferdinand Bol, Portret van Wigbold Slicher en Elisabeth Spiegel als Paris en Venus, Doek 118 x157 cm. Dordrecht, Dordrechts Museum, bruikleen van Rijksdienst Cultureel Erfgoed Thomas de Keyser, Portret van Jacob Backer ( ). Paneel 34 x 26 cm. Veiling Amsterdam (Muller) IV.1939, lot. nr Jacob Backer, Portret all antica van de schilder Bartholomeus Breenbergh ( ), Doek 93 x 72 cm. Amsterdam, Amsterdam Museum, inv.nr. SA Jacob Backer, Portret all antica van Rebecca Schellingwou ( ), de vrouw van de schilder Bartholomeus Breenbergh, Doek 93 x 72 cm. Amsterdam, Amsterdam Museum, inv.nr. SA Jacob Backer, Het zogenaamde zelfportret, Zwart krijt. Wenen, Albertina, inv. nr Compilatie van het zogenaamde getekende zelfportret van Jacob Backer, de prent van Pieter de Bailliu voor de portrettenserie uit 1649 van Jan Meyssens Image de divers hommes d esprit sublime, de prent van Theodor Matham (afb. 86) naar het geschilderde portret door Thomas de Keyser (afb. 101) Salomon Saverij naar Jacob Backer, Portret van Reynier Wybrants ( ), Gravure 26.7 x 18.5 cm, Amsterdam, Rijksmuseum, Rijksprentenkabinet, inv. nr. RP-P-1898-A Jacob Backer, Portret van een 62-jarig echtpaar, ca Doek x Rheims, Musée-Hôtel le Vergeur, la Société des Amis du Vieux Rheims Jacob Backer, De regentessen Dieuwertje Bicker, Annetge Backer, Aegen Francken en Aechje Hendrix Oetgens van Waveren van het Amsterdamse burgerweeshuis. Doek 238 x 274 cm. Amsterdam, Amsterdam Museum, inv. nr. B Rembrandt, De anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp, Doek x cm. Den Haag, Mauritshuis, inv. nr Rembrandt, Judas geeft de zilveren penningen terug, Paneel 79 x 102 cm. Part. verz Jacob Backer, Portret van Gerard Hasselaer ( ), Doek 96 x 75 cm. Nederland, Part. verz Jacob Backer, Portret van Agatha Hasselaer ( ), Doek 96 x 75 cm. Nederland, Part. verz Jacob Backer, Portret van Geertruid Hasselaer ( ), ca Doek 96.9 x 75.2 cm. Den Haag, Ksth. Hoogsteder & Hoogsteder Jacob Backer, Portret van Abraham de Visscher ( ), koopman en bewindvoerder van de WIC, ca Doek 127 x 98 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. SK-A Jacob Backer, Portret van Machtelt Bas (?-1681), vrouw van Abraham de Visscher, ca Doek 127 x 100 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. SK-A Jacob Backer, Portret van Margaretha Bas ( ), ca Paneel 72 x 61 cm. Rijswijk, Rijksbureau Cultureel Erfgoed, inv. nr. C

8 Lijst van afbeeldingen 117. Jacob Backer, Portret van Dr. Dirck Bas ( ) (Theodorus Bas Jacobi), ca Doek 87 x 66.7 cm (oorspr. ovaal). Kaapstad, Michaelis Collection, inv. nr. 14/ Dirck Dircksz. van Santvoort, Het gezin van Dirck Bas Jacobsz, burgemeester van Amsterdam, Doek 136 cm x 251 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. SK-A Jacob Backer, Portret van Cornelis de Graeff ( ), ca Doek 72. x 60.2 cm. Zwitserland, Part. verz Jacob Backer, Portret van Catharina Hooft ( ), ca Doek 61 x 52.0 cm. Verblijfplaats onbekend Jacob Backer, Allegorische vrouwenfiguur (De Republiek Holland of De Vrijheid), ca Doek x cm. Berlijn, Stiftung Staatliche Schlösser und Gärten, Schloss Oranienburg, inv. nr. GK I Jacob Backer, Cimon en Ephigenia, ca Doek 150 x 230 cm. Braunschweig, Herzog Anton Ulrich-Museum, inv. nr Jacob Louys, De rust van Diana, Ets en gravure 34.2 x 40.5 cm, Amsterdam, Rijksmuseum, Rijks prenten kabinet inv.nr. RP-P-OB a. Jacob Backer, De bekransing van Mirtillo, Doek 225 x 221 cm. Sibiu, Muzeul Brukenthal, inv. nr. 46. Hoofdstuk 4 Sandrart 124. Joachim von Sandrart, detail zelfportret in: Het vredesmaal in het raadhuis van Neurenberg op 25 september 1649, Doek x 448 cm. Neurenberg, Museen der stadt Nürenberg, Gemäldeund Skulpturensammlung, inv. nr. Gm Titelblad van de Lebenslauf und Kunstwerke van Joachim von Sandrart auf Stockau, in 1675 gedrukt door Johann-Phillip Miltenberger Caravaggio, De ongelovige Thomas, ca Doek 107 x 146 cm. Potsdam Sanssouci, Bildergalerie, inv. nr. GKI Gerard van Honthorst, Christus voor de hoge priester, ca Doek 272 x 183 cm. Londen, The National Gallery, inv. nr. NG Joachim von Sandrart, De dood van Seneca, Doek 171 x 215 cm. Verloren gegaan, voorheen Berlijn, Kaiser Friedrich Museum, inv. nr Joachim von Sandrart, Dood van Cato, ca. 1631, Doek x 186, 5 cm. Padua, Museo Civico, inv. nr Joachim von Sandrart, De Barmhartige Samaritaan, Doek 133 x 133 cm. Milaan, Pinacoteca Brera, inv. nr Joachim von Sandrart, Johan Maximiliaan de Jonge, Doek 189 x 138 cm. Frankfurt, Historisches Museum, inv. nr. B Joachim von Sandrart, Maanlandschap met Amor, Paneel 32 x 47 cm. Seligenstadt, Verzameling Karl Blehle Joachim von Sandrart, Portret van Suzanna Beckx ( ), Doek 80 x 57 cm. Amsterdam, Verzameling Six, inv.nr Foto Erna Kok Reinier van Persijn, naar Sandrart, Nereïden brengen Leander s dode lichaam naar Hero, ca Gravure 41.4 x 50.5 cm. Londen, British Museum, inv. nr. 2000,

9 135. Joachim von Sandrart, Portret van Samuel Coster, Doek x 109 cm. Amsterdam, Theatermuseum Joachim von Sandrart, Portret van Gerard Vossius ( ), ca Paneel 26.5 x 22 cm. Amsterdam, Universiteitsmuseum De Agnietenkapel, inv. nr Joachim von Sandrart, Portret van Pieter Cornelisz Hooft ( ). Doek 27 x 22.5 cm. Amsterdam, Amsterdam Museum, inv. nr. SB 5814, bruikleen van Rijksmuseum Amsterdam, inv. nr. SK-A Kopie naar Joachim von Sandrart, Zelfportret, voor Doek 116 x 85.5 cm. Florence, Uffizi, verzameling van de zelfportretten, inv. nr Jacob von Sandrart, Portret van Joachim von Sandrart, (naar zijn zelfportret) Gravure 33.1 x 22.7 cm. Neurenberg, Museen der Stadt Nürnberg, Graphische Sammlung, inv. nr. Gr.A Theodor Matham, naar Sandrart, Portret van Caspar van Baerle, Gravure 28 x 19.8 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, Rijksprentenkabinet, RP-P-1884-A Anthony van Dyck, Portret van Lucas van Uffelen, Doek x 90 cm. Braunschweig, Herzog Anton Ulrich-Museum Titiaan, Flora, ca Doek 79.7 x 63.5 cm. Florence, La Galleria Degli Uffizi. a: Joachim von Sandrart, naar Titiaan, Flora ca. 1639, Tekening x cm. Neurenberg, Germanisches Nationalmuseum, inv. nr. St.N b: Joachim von Sandrart, naar Titiaan, Flora, ca Gravure 26 x 19.6 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, Rijksprentenkabinet Rafaël, Portret van Baldasar Castiglione ( ), ca Doek 82 x 67 cm. Parijs, Musée du Louvre, inv. nr a: Joachim von Sandrart, naar Rafaël, Baldassare Castiglione. Tekening. Verblijfplaats onbekend. b: Reinier van Persyn, naar Rafaël, Baldassare Castiglione, ca Gravure 26.4 x 19.7 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, Rijksprentenkabinet, inv. nr. RP-P-OB Titiaan, Portret van Gerolamo (?) Barbarigo ( Ariosto ). Doek 81.2 x 66.3 cm. Londen, The National Gallery, inv.nr. NG1944. a: Joachim von Sandrart, naar Titiaan, Gerolamo (?) Barbarigo ( Ariosto ), ca Tekening, 22.5 x 18 cm. Parijs, Fondation Custodia, inv. nr b: Reinier van Persyn, naar Sandrart, Gerolamo (?) Barbarigo ( Ariosto ), Gravure, 26 x 19.6 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, Rijksprentenkabinet, inv. nr. RP-P-OB Joachim von Sandrart, De visverkoopster, Doek x 126 cm. Braunschweig Hertog Anton Ulrich-museum, inv. nr Joachim von Sandrart, Portret van Hendrick Bicker ( ), Doek 139 x 105 cm. Amsterdam, Amsterdam Museum, inv. nr. SA Joachim von Sandrart, Portret van Eva Geelvinck ( ), Doek 139 x 105 cm. Amsterdam, Amsterdam Museum, inv. nr. SA Anthony van Dyck, Portret van Dorothy, Lady Dacre, Doek 132 x cm. Denver, The Berger Collection Rembrandt, Portret van Maria Trip ( ), Paneel 107 x 82 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. SK-C Rembrandt, Portret van Andries de Graeff, Doek 199 x 124 cm. Kassel, Staatliche Kunstsammlungen Joachim von Sandrart, Portret van Jacob Bicker ( ), Paneel 93.5 x 71 cm. Amsterdam, Amsterdam Museum, inv. nr. SA Foto René Gerritsen. 250

10 Lijst van afbeeldingen 152. Anthony van Dyck, Portret van Michel le Blon ( ), ca Doek 78,1 x 61 cm. Toronto, Art Gallery of Ontario, inv. nr. #64/ Joachim von Sandrart, Portret van jongeman van 30 jaar, Paneel 92.5 x 69.7 cm. Londen, Ksth. Charles Beddington ltd Joachim von Sandrart, Portret van Alida Bicker ( ), Paneel 92 x 72 cm. Amsterdam, Amsterdam Museum, inv. nr. SA Foto René Gerritsen Joachim von Sandrart, Portret van Hertog Maximilian I ( ), keurvorst van Beieren, Doek 135 x 95 cm. Wenen, Kunsthistorisches Museum, inv. nr. GG Joachim von Sandrart, Portret van Aartshertogin Maria Anna ( ), keurvorstin van Beieren, Doek 135 x 95 cm. Wenen, Kunsthistorisches Museum, inv. nr. GG Joachim von Sandrart, Januari, Doek 149 x 123 cm. München, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleissheim, inv. nr Joachim von Sandrart, Februari, ca Doek 149 x 123 cm. München, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleissheim, inv. nr Joachim von Sandrart, Maart, Doek 149 x 123 cm. München, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleissheim, inv. nr Joachim von Sandrart, April, Doek 149 x 123 cm. München, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleissheim, inv. nr Joachim von Sandrart, Mei, ca Doek 149 x 123 cm. München, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleissheim, inv. nr Joachim von Sandrart, Juni, Doek 149 x 123 cm. München, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleissheim, inv. nr Joachim von Sandrart, Juli, Doek 149 x 123 cm. München, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleissheim, inv. nr Joachim von Sandrart, Augustus, ca Doek 149 x 123 cm. München, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleissheim, inv. nr Joachim von Sandrart, September, ca Doek 149 x 123 cm. München, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleissheim, inv. nr Joachim von Sandrart, Oktober, ca Doek 149 x 123 cm. München, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleissheim, inv. nr Joachim von Sandrart, November, Doek 149 x 123 cm. München, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleissheim, inv. nr Joachim von Sandrart, December, Doek 149 x 123 cm. München, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleissheim, inv. nr Joachim von Sandrart, Dag, Doek 149 x 123 cm. München, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleissheim, inv. nr Joachim von Sandrart, Nacht, ca Doek 149 x 123 cm. München, Bayerische Staatsgemäldesammlungen, Schloss Schleissheim, inv. nr Verkleining van de oorspronkelijke planodruk van Joost van den Vondels Byschriften op de twalef maenden. Planodruk 38.1 x 26.6 cm. Amsterdam Amsterdam, Rijksmuseum, Rijksprentenkabinet Joachim von Sandrart, Odysseus en Nausikaä, Doek 104 x cm. Amsterdam Rijksmuseum, inv. nr. SK-A

11 173. Philips Vingboons (II), Schoorsteen Huydecoperhuis met het schilderij van Sandrart, Hout met verguldsel 435 x 310 x 115 cm. Amsterdam, Rijksmuseum, inv. nr. BK-NM Pieter Lastman, Odysseus and Nausicaä, Paneel 91.5 x cm, Alte Pinakothek, München, inv. nr Paolo Veronese, De ontvoering van Europa, Doek 240 x 303 cm. Venetië, Sala di Anticollegio, Palazzo Ducale Joachim von Sandrart, Kinderbacchanaal, ca Rome, Part. verz Titiaan, De aanbidding van Venus, ca Doek 172 x 175 cm. Madrid, Museo del Prado, inv. nr. P Titiaan, Bacchanaal op Andros, ca Doek 175 x 193 cm. Madrid, Museo del Prado, inv. nr. P Titiaan, Bacchus en Ariadne, ca Doek x 191 cm. Londen, National Gallery, inv. nr. NG Nicolas Poussin, Bacchanaal van putti, Doek 74 x 84 cm. Rome Galleria Nazionale d Arte Antica François Duquesnoy, Bacchanaal van putti, Marmer. Rome, Galleria Spada Nicolas Poussin, Dans van de tijd, ca Doek 82.5 x 104 cm. Londen, Wallace Collection, inv. nr. P Nicolas Poussin, Bacchanaal op Andros, ca Doek 121 x 175 cm. Parijs, Musée du Louvre, inv. nr Nicolas Poussin, Midas en Bacchus, ca Doek 98.5 x 153 cm. München, Alte Pinakothek, inv. nr Joachim von Sandrart, De heilige familie, ca Doek 128 x 137 cm. Rennes, Museé des Beaux Arts Joachim von Sandrart, Minerva en Saturnus, Doek 146 x 202 cm. Wenen, Kunsthistorisches Museum, inv. nr Joachim von Sandrart, De mythische verloving van de heilige Catharina met de heilige Leopold, bijgewoond door Aartshertog Leopold Willem, Paneel 74 x 57 cm. Wenen, Kunsthistorisches Museum, inv. nr. GG