Verschil kleurstof- en dieetonderzoek. ADHD niet door suiker, E-nrs. ADHD, a Food- Induced Hypersensitivity Syndrome. Kleurstofonderzoek
|
|
- Adriaan de Wilde
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ADHD, a Food- Induced Hypersensitivity Syndrome Wetenschappelijk onderzoek naar de invloed van een Restricted Elimination Diet (RED) op ADHD Dr. Lidy M.J. Pelsser Utrecht, 13 oktober 11, ADHD Netwerk Meeting Verschil kleurstof- en dieetonderzoek Kleurstofonderzoek Eliminatie enkele voedingsmiddelen: kleurstof, suiker, conserveermiddelen Dieetonderzoek Eliminatie veel voedingsmiddelen: Restricted Elimination Diet (RED) 1 2 Resultaten Kleurstofonderzoeken ADHD niet door suiker, E-nrs Kleurstof/conserveermiddel niet oorzaak van ADHD Kleurstof/conserveermiddelen kunnen wat drukker gedrag veroorzaken bij ALLE kinderen, met of zonder ADHD Maar: effect op gedrag is zeer klein (effect size.3) Kinderen met ADHD zijn niet speciaal gevoelig voor kleurstoffen/additieven Weglaten van kleurstof of andere E-nummers wordt niet aanbevolen als therapie voor kinderen met ADHD Bateman, Arch Dis Child 4; McCann, Lancet Dieetonderzoek buitenland: 6 RCT s ( ) Restricted Elimination Diet (RED) van de 6 onderzoeken DBPC-design Statistisch significant en klinisch relevant effect op ADHD In 1 advies RED toe te passen bij subgroep kinderen met ADHD 1: start dieetonderzoek in Nederland Dieetonderzoek Nederland: 2 open studies, 2 RCT s (2-11) 2 open studies: NTvG 2 Kind en adolescent 3 2 RCT s: ECAP 9 / Eur J Pediatrics 1 The Lancet 11: INCA-studie (Impact of Nutrition on Children with ADHD) 6 1
2 Vraagstelling INCA 1. Effect RED op ADHD en op ODD in HETEROGENE groep kinderen, n=1 Start: Phase 1 Baselinemeting (kinderarts, ouders / leerkr) 4 gedragsvragenlijsten (ACS, ARS, SPI, SDQ) Lichamelijke klachtenvragenlijst Bloedonderzoek 2. Werkingsmechanisme voeding IgE/IgG bloedonderzoek zinvol? Diet group (n=), weken RED Control group (n=), healthy food advice (Voedingscentrum) Eind: Eindmeting (geblindeerd kinderarts, ouders / leerkr) 4 gedragsvragenlijsten Lichamelijke klachtenvragenlijst Bloedonderzoek 7 8 Timeline INCA Samenstelling RED Phase 1: all children (n=1) Phase 2: diet responders (n=) Basis is het few foods diet (rijst, kalkoen, groente, peer, water) RED is uitgebreider! (brood, maïs, meer fruit, koekjes, lolly, sap) RED wordt per kind apart samengesteld RED volwaardige voeding, geen tekorten! No measurement differences between diet group and control group If relapse All other responders 9 1 INCA resultaten ADHD, phase1 blinded ratings, locf ARS score (-4) 4 1 n= n= Diet group Control group Start End INCA resultaten ODD, phase 1 blinded ratings ODD score (-8) n= n=27 Diet group Control group Start End
3 Resultaten phase 1 Timeline INCA Diet group (n=, 41/ completed phase 1): Effect size (ARS total, locf): 2. (p<.1) Gemiddelde gedragsverbetering: 4% Phase 1: all children (n=1) Phase 2: diet responders (n=) Control group (n=, 42/ completed phase 1): Effect size (ARS total, locf):.3 (p<.2) Gemiddelde gedragsverbetering: 3% (Effect size medicatie.6-.9) No measurement differences between diet group and control group If relapse All other responders Resultaten IgG, phase 2 Resultaten Phase 2 behaviour Dubbelblinde Crossover Food Challenge 32 responders (2 gestopt, 1 geen >IgG): N=29 2 provocaties: hoog IgG - laag IgG Resultaat: Gedragsverandering onafhankelijk van -1e of 2e provocatie -hoog of laag IgG Score 4 1 ARSall_diet ARSatt_diet ARShyp_diet ARSall_control ARSatt_control ARShyp_control Conclusie: IgG-onderzoek bij ADHD niet zinvol Start End Phase 1 End Phase Resultaten IgE-bloedonderzoek Geen verband tussen IgE-gehaltes in bloed en reactie op voeding. Totaal IgE verhoogd: in 21% van de responders, in 22% van de nonresponders. Effect RED op lichamelijke klachten / slaapproblemen Hoofdpijn, buikpijn Veel dorst, veel zweten Diarree, obstipatie Vermoeidheid Slaapproblemen (inslapen, doorslapen) Gemiddeld aantal klachten start: dieetgroep: 3.4 controlegroep: 3.3 Gemiddeld aantal klachten eind: dieetgroep.8 controlegroep: 2.7 Pelsser et al. European Journal of Pediatrics,
4 Follow-up na RED Nonresponders (<4% gedragsverbetering na RED) worden doorverwezen voor standaard behandeling Responders gaan verder met een followup onderzoek (provocatie - eliminatie) om vast te stellen op welke voedingsmiddelen elk kind reageert. Voorbeeld dieet na follow-up responder Na follow-up mag een responder weer alles eten behalve: -aardappelen -sinaasappel -rundvlees -vanille Let op: elk kind reageert op andere voedingsmiddelen en in verschillende combinaties 19 ADHD door gewone voeding Effect RED direct / indirect? Restricted Elimination Diet Directly Decrease ADHD/ODD Indirectly Improvement Parenting Capability Onderzoek invloed RED op Vraag 1: hoe is de, bij gezinnen met kind met ADHD, bij start van het onderzoek? Methode: vragenlijst: Family Environment Scale (FES) -FRI (Family Relationships Index) -FSI (Family Structure Index) vergelijking ADHD-groep met FES-norm, bij start Resultaat: Geen verschil tussen scores normgroep en ADHD-groep FES Score FES ratings ADHD en Norm start trial Cohesion Expressivenes ADHD group Conflict Organization Norm * * Control FRI = Family Relationships Index (cohesion, expressiveness, conflict) FSI = Family Structure Index (organization, control) FES = Family Environment Scale FRI * * FSI
5 Onderzoek invloed RED op Vraag 2: verandert de door het volgen van het RED? Methode: vergelijking start-end FES-meting ADHD-RED, ADHD-control, no-adhd-control Resultaat: bij alle groepen geen verschil tussen start en eind meting Conclusie invloed RED op 1. Gezinnen met ADHD die deelnemen aan het RED-onderzoek scoren minstens even goed als een norm-groep zonder ADHD 2. RED heeft geen invloed op de 2 26 Conclusies dieetonderzoeken Overtuigend bewijs voor de effecten van een eliminatiedieet (RED) op ADHD en ODD Bij 64% van de kinderen met ADHD / ODD na RED geen ADHD en ODD meer, volgens metingen door ouders, leerkracht, geblindeerd kinderarts Kinderen met ODD lopen groter risico om te ontsporen: interventies die ODD kunnen voorkomen hebben groot klinisch potentieel! Tijd voor een paradigm shift Korte-termijn effect huidige therapie duidelijk, maar: Lange-termijn effect teleurstellend Follow up MTA: Jensen 7; Molina 9 Medicatie (MPH) werkt niet 24 uur per dag en neemt oorzaak niet weg 7% van kinderen met ADHD ook nog problemen als volwassen Medicatie heeft geen gunstig effect op lichamelijke klachten, maar kan deze wel veroorzaken Implementatie RED-onderzoek belangrijk! Implementatie Implementatie-advies in The Lancet is niet uitsluitend gebaseerd op Nederlands dieetonderzoek, maar op alle RED-RCT s Gemiddelde gewogen effect size = 1.2 Als voeding oorzaak van ADHD: diagnose Food-Induced ADHD Therapie: vaststellen welke voeding, daarna dieetadvies (effect size medicatie =.6-.9) Als geen oorzaak gevonden: diagnose Classic ADHD Therapie: treatment as usual 29
6 Overzicht RED-RCT s 1. Egger, Lancet, 198, DBPC, Food challenge 2. Kaplan Pediatrics,1989, DBPC, Placebodieet 3. Carter, Arch Dis Child, 1993, DBPC, Food challenge 4. Boris, Ann Allergy, 1994, DBPC, Food challenge. Schulte-Korne, Z Kinder Jugendpsych, 1996, Open RCT 6. Schmidt, ECAP, 1997, DBPC, Placebodieet, 7. Pelsser, ECAP, 9, Open RCT 8. Pelsser, Lancet, 11, Open RCT, geblindeerde metingen Vijf dubbelblinde RCT s, 3 met follow up van 1 jaar Drie open RCT s (1 met geblindeerde metingen) Twee lancet publicaties RED Acceptatie en consensus nodig MED Actiepunten voor de toekomst: Actiepunten voor praktijk: Meer onderzoek -RED-onderzoek makkelijker maken (coaching) -Werkingsmechanisme -Lange-termijn effect -Biomarkers -Epigenetisch effect -Effect RED op lichamelijke klachten zonder ADHD Voorwaarden start RED: - gemotiveerde ouders - diagnostiek door ARTS, opgeleid tot RED-specialist Willekeurige dieetadviezen zijn zinloos: 1. eerst onderzoek nodig óf voeding oorzaak 2. daarna onderzoeken wélke voeding 3. daarna dieetadvies en evt. begeleiding diëtist Dus: doorsturen! Collegae gezocht Nu wachtlijst van ruim 4 kinderen Voorkomen is beter dan genezen! Dringend (jeugd)artsen gezocht Uitdagend en afwisselend werk Zelfstandig Eigen praktijk in eigen regio Participatie onderzoek mogelijk Goede verdiensten Regelmatig overleg met leuke collegae
Voeding en ADHD. Kleurstof-onderzoek dieet-onderzoek. Acht RED-RCTs. Resultaten Kleurstofonderzoeken. Beperkingen van huidige behandeling
Voeding en ADHD De effecten van een Restricted Elimination Diet (RED) op ADHD Dr Lidy M.J. Pelsser Samen nog Beter, april Beperkingen van huidige behandeling Toename zorgen om bijwerkingen Ondanks gunstige
Nadere informatieADHD, a Food-Induced Hypersensitivity Syndrome: in Quest of a Cause
ADHD, a Food-Induced Hypersensitivity Syndrome: in Quest of a Cause The effects of a restricted elimination diet (RED) on ADHD, ODD and comorbid somatic complaints, and a preliminary survey of the mechanisms
Nadere informatieBiomarker Research in ADHD: the Impact of Nutrition (BRAIN)
Biomarker Research in ADHD: the Impact of Nutrition (BRAIN) Tim Stobernack Postdoctoral Researcher Host-Microbe Interactomics Wageningen University & Research 2 ADHD en voeding [1] Pelsser et al., 2002
Nadere informatieVoeding en ADHD: beoordeling van de INCA-studie. RIVM Briefrapport 350021002/2011 S.W. van den Berg et al.
Voeding en ADHD: beoordeling van de INCA-studie RIVM Briefrapport 350021002/2011 S.W. van den Berg et al. Colofon RIVM 2011 Delen uit deze publicatie mogen worden overgenomen op voorwaarde van bronvermelding:
Nadere informatieInformatiebrochure INCA-studie
Informatiebrochure INCA-studie (Impact of Nutrition on Children with ADHD) Wetenschappelijk Onderzoek naar de Invloed van Voeding op Gedragsproblemen (ADHD) bij Kinderen Het onderzoeksteam: Prof.dr. Huub
Nadere informatieBEHANDELING VAN ADHD: MEDICATIE OF NIET-MEDICAMENTEUS?
BEHANDELING VAN ADHD: MEDICATIE OF NIET-MEDICAMENTEUS? Drs. Carlijn Bergwerff & dr. Marleen Bink nr. Het begint met een idee DEEL 1: WETENSCHAPPELIJKE INZICHTEN Voorstellen ADHD Medicatie Alternatieven
Nadere informatieOorspronkelijke stukken. l.m.j.pelsser en j.k.buitelaar
Oorspronkelijke stukken Gunstige invloed van een standaardeliminatiedieet op het gedrag van jonge kinderen met aandachtstekort-hyperactiviteitstoornis (ADHD), een verkennend onderzoek l.m.j.pelsser en
Nadere informatieDr. Barbara van den Hoofdakker, klinisch psycholoog - gedragstherapeut Accare Universitair Centrum Groningen. Lezing GGNet 27 juni 2013 1
Dr. Barbara van den Hoofdakker, klinisch psycholoog - gedragstherapeut Accare Universitair Centrum Groningen Lezing GGNet 27 juni 2013 1 Behandelmogelijkheden bij kinderen met ADHD in de basisschoolleeftijd
Nadere informatieAfdeling Kind&Jeugd (B5) DUBBELBLINDE KOEMELKEIWITPROVOCATIETEST
Afdeling Kind&Jeugd (B5) DUBBELBLINDE KOEMELKEIWITPROVOCATIETEST PROVOCATIE 1 Dag en datum Tijd Waar Afdeling B5, Kind & Jeugd PROVOCATIE 2 Dag en datum Tijd Waar Afdeling B5, Kind & Jeugd BELAFSPRAAK
Nadere informatieEvaluatie van een individueel voedingstraject met probiotica binnen een integrale behandeling bij kinderen met ADHD of autisme. Inge Boers Miek Jong
Evaluatie van een individueel voedingstraject met probiotica binnen een integrale behandeling bij kinderen met ADHD of autisme Inge Boers Miek Jong 2017 Louis Bolk Instituut Evaluatie van een individueel
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieVoedsel- of geneesmiddelenallergie Eliminatie-provocatietest
Voedsel- of geneesmiddelenallergie Eliminatie-provocatietest Informatie voor ouders Afdeling kindergeneeskunde Inhoudsopgave Inleiding 2 De eliminatiefase 4 Voedingsmiddelen 4 Geneesmiddelen 4 De klinische
Nadere informatieTRACE. Treatment of ADHD with Care as usual versus an Elimination diet
TRACE Treatment of ADHD with Care as usual versus an Elimination diet Behandeling van ADHD met de gebruikelijke zorg in vergelijking met een dieetbehandeling 1 Wat is het TRACE-onderzoek? Uit eerder onderzoek
Nadere informatieVoedingsbeperkingen opgelegd door de ouders: hoe ga je er mee om in de praktijk?
Voedingsbeperkingen opgelegd door de ouders: hoe ga je er mee om in de praktijk? Jong geleerd is oud gedaan Tim de Meij, kinderarts mdl Overgewicht en obesitas Niet het enige (voedings)probleem Wat geef
Nadere informatieStudie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling
Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken
Nadere informatieWelkom op de polikliniek voor kinderen met allergische klachten
Welkom op de polikliniek voor kinderen met allergische klachten Albert Schweitzer ziekenhuis augustus 2012 pavo 0916 Inleiding U bent door uw arts verwezen naar de polikliniek voor kinderen met allergische
Nadere informatieRunning head: WERKZAAMHEID CLIËNTGERICHTE SPELTHERAPIE 1. Werkzaamheid van Cliëntgerichte Speltherapie bij Kinderen met Internaliserende
Running head: WERKZAAMHEID CLIËNTGERICHTE SPELTHERAPIE 1 Werkzaamheid van Cliëntgerichte Speltherapie bij Kinderen met Internaliserende Problematiek: De Mediërende Invloed van de Ouder-Therapeut Alliantie
Nadere informatieIs ADHD een voedselallergie?
Is ADHD een voedselallergie? Auteurs Trefwoorden R. Rodrigues Pereira en L.M.J. Pelsser additieven, ADHD, allergie, eliminatiedieet, few-foodsdieet, suiker, voeding Samenvatting In de laatste decennia
Nadere informatieTriple P (Positive Parenting Program): effectief bij gedragsproblemen?
21/11/11 Triple P (Positive Parenting Program): effectief bij gedragsproblemen? Inge Glazemakers Dirk Deboutte Inhoud Het probleem Oplossingen: de theorie Triple P Het project De eerste evaluatie - - -
Nadere informatieVoedselprovocatie bij kinderen
Voedselprovocatie bij kinderen In overleg met de kinderarts en diëtiste heeft u voor uw kind een afspraak gemaakt voor een voedselprovocatietest. Tijdens dit onderzoek krijgt uw kind onder begeleiding
Nadere informatieVoedselallergie en voedselprovocatietest bij kinderen
Voedselallergie en voedselprovocatietest bij kinderen Albert Schweitzer ziekenhuis Oktober 2012 pavo 0596 Inleiding Uw kind heeft mogelijk een allergie voor een voedingsmiddel. Bijvoorbeeld voor melk,
Nadere informatieKinderen met ADHD, wat kosten ze?
Kinderen met ADHD, wat kosten ze? Auteurs: Mevr. C.M.B.H. Waelen Voorzitter Stichting Kind en Gedrag Dhr. drs. Jac. de Boer Econoom, penningmeester Stichting Kind en Gedrag Adviseur: Mevr. dr. J.A. Brandsma
Nadere informatieNeurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme?
Neurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme? Mirjam Kouijzer, MSc Radboud Universiteit Nijmegen Het programma Controversiële behandelingen Wat is biofeedback? Mijn onderzoek naar de effecten
Nadere informatieVoeding en ADHD Eindrapportage en aanbevelingen voor vervolgonderzoek. RIVM briefrapport 350021003/2013 S.W. van den Berg J.M.A. Boer H.
Voeding en ADHD Eindrapportage en aanbevelingen voor vervolgonderzoek RIVM briefrapport 350021003/2013 S.W. van den Berg J.M.A. Boer H. Verhagen Voeding en ADHD Eindrapportage en aanbevelingen voor vervolgonderzoek
Nadere informatie25 jaar whiplash in Nederland
25 jaar whiplash in Nederland Vanuit een fysiotherapeutisch perspectief Maarten Schmitt M.Sc 1 2 Fysiotherapeut & manueeltherapeut Hoofd van de Divisie Onderwijs Stichting Opleidingen Musculoskeletale
Nadere informatieEvidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog
Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Ton Kuijpers, Epidemioloog Guru based medicine Inhoud Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoeksdesign (RCT) Mate van bewijs Conclusies
Nadere informatieIs ADHD een voedselallergie?
Is ADHD een voedselallergie? Auteurs Trefwoorden R. Rodrigues Pereira en L.M.J. Pelsser additieven, ADHD, allergie, eliminatiedieet, few-foodsdieet, suiker, voeding Samenvatting In de laatste decennia
Nadere informatieFunctionele obstipatie: wat te doen? Merit Tabbers Kinderarts MDL EKZ/AMC NKD, Utrecht, 11 sept 2014
Functionele obstipatie: wat te doen? Merit Tabbers Kinderarts MDL EKZ/AMC NKD, Utrecht, 11 sept 2014 Obstipatie Obstipatie is de meest voorkomende gastro-intestinale aandoening op de kinderleeftijd. Naar
Nadere informatieCognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial
Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial dr. T. Verbeek arts-epidemioloog Afd. Huisartsgeneeskunde en Epidemiologie 22 januari
Nadere informatieDiagnostiek van koemelkallergie bij kinderen in Nederland
Diagnostiek van koemelkallergie bij kinderen in Nederland (B. Vlieg e.a.) Onderwerpen Wat is nieuw DBPGVP (dubbel-blinde-placebo-gecontroleerde-voedsel-provocatie) Er nog nog een richtlijn! Voedselovergevoeligheid
Nadere informatieVoedselprovocatietest. Informatie voor ouders
Voedselprovocatietest Informatie voor ouders 2 Er is verdenking van een voedselallergie, daarbij is door uw kinderarts over een voedselprovocatietest gesproken. Deze folder is bedoeld om uitleg te geven
Nadere informatieKoemelkallergie. Is je baby allergisch voor koemelk?
Koemelkallergie Is je baby allergisch voor koemelk? Koemelkallergie = voedselallergie Koemelkallergie is een vorm van voedselallergie. Bij een voedselallergie maakt het lichaam afweerstoffen aan tegen
Nadere informatieVoedselprovocatietest. Informatie voor ouders
Voedselprovocatietest Informatie voor ouders Er is verdenking van een voedselallergie, daarbij is door uw kinderarts over een voedselprovocatietest gesproken. Deze folder is bedoeld om uitleg te geven
Nadere informatieGezondheid & Voeding
ADHD en voeding, dieet helpt bij twee derde van de kinderen ADHD en voeding, een dieet kan in twee derde van de gevallen helpen bij het terugdringen van de verschijnselen. Vreemd dat medicijnen, die alleen
Nadere informatieDe Relatie tussen Voorschoolse Vorming en de Ontwikkeling van. Kinderen
Voorschoolse vorming en de ontwikkeling van kinderen 1 De Relatie tussen Voorschoolse Vorming en de Ontwikkeling van Kinderen The Relationship between Early Child Care, Preschool Education and Child Development
Nadere informatieWat kan het Martini Allergie Centrum voor Kinderen voor u betekenen?? Irene Herpertz kinderdiëtist i.herpertz@mzh.nl
Wat kan het Martini Allergie Centrum voor Kinderen voor u betekenen?? Irene Herpertz kinderdiëtist i.herpertz@mzh.nl Inhoud Inleiding Diagnostische fase Casuïstiek Behandelfase Nazorg Het team van het
Nadere informatieWorkshop diabetes en koolhydratenbeperking bij overgewicht. Graag in samenwerking
Workshop diabetes en koolhydratenbeperking bij overgewicht Graag in samenwerking Voor zowel kinderen als volwassenen zijn overgewicht en obesitas de belangrijkste risicofactoren voor de ontwikkeling van
Nadere informatieInvloed van Mindfulness Training op Ouderlijke Stress, Emotionele Self-Efficacy. Beliefs, Aandacht en Bewustzijn bij Moeders
Invloed van Mindfulness Training op Ouderlijke Stress, Emotionele Self-Efficacy Beliefs, Aandacht en Bewustzijn bij Moeders Influence of Mindfulness Training on Parental Stress, Emotional Self-Efficacy
Nadere informatieBerekening energiebehoefte en meting lichaamssamenstelling bij ALS, zinvol? Dea Schröder, Coby Wijnen, Ilse Batten 2016
70 kg Berekening energiebehoefte en meting lichaamssamenstelling bij ALS, zinvol? Dea Schröder, Coby Wijnen, Ilse Batten 2016 Voedingstoestand Daling van het gewicht (BMI) en ALSFRS-R gerelateerd, wijst
Nadere informatiePartnerschap van de familie in de behandeling. Het investeren in de kracht van naastbetrokkenen René Keet
Partnerschap van de familie in de behandeling Het investeren in de kracht van naastbetrokkenen René Keet Interventie doelen EPA (parallelle zorg) persoonlijk herstel nastreven psychiatrische symptomen
Nadere informatieFarmacotherapie bij ontwikkelingsstoornissen ADHD medicatie: te snel en te lang?
Farmacotherapie bij ontwikkelingsstoornissen ADHD medicatie: te snel en te lang? Pieter Hoekstra Kinder- en jeugdpsychiatrie Accare, Universitair Centrum voor Kinder- en Jeugdpsychiatrie Groningen Relaties
Nadere informatieVerschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten
Verschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten Difference in Perception about Parenting between Parents and Adolescents and Alcohol Use of Adolescents
Nadere informatieLamotrigine in bipolar depression Loos, Marcus Lambertus Maria van der
Lamotrigine in bipolar depression Loos, Marcus Lambertus Maria van der IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the
Nadere informatieJoep, en zijn vermoeide ouders
Casus 1 Joep 1 Joep, en zijn vermoeide ouders Joep is 3 maanden oud en komt met zijn jonge ouders op het spreekuur. Ouders zien er vermoeid en gespannen uit. Joep huilt veel en is moeilijk te troosten,
Nadere informatieVoedselallergie; kliniek en diagnostiek
Voedselallergie; kliniek en diagnostiek WDH allergie nascholing 5 oktober 2010 Annejet Plaisier, kinderarts Janneke Ruinemans-Koerts, klinisch chemicus Casus Dylano, ruim 2 ½ jaar oud Reden van komst:
Nadere informatieZwangerschapsdiabetes Interne Geneeskunde
Zwangerschapsdiabetes Interne Geneeskunde Locatie Hoorn/Enkhuizen Inleiding Zwangerschapsdiabetes (zwangerschapssuikerziekte) wordt ook wel Diabetes Gravidarum genoemd. Als een vrouw deze vorm van diabetes
Nadere informatieHet Nooit Meer Druk-dieet. Door TONIE MUDDE en ELLEN DE VISSER
Het Nooit Meer Druk-dieet Door TONIE MUDDE en ELLEN DE VISSER Niet zo lang geleden was Blanca (5) een druk meisje. Zo druk dat haar ouders haar zelfs niet meer meenamen naar de supermarkt: teveel strijd,
Nadere informatiePivotal Response Treatment bij kinderen met autisme. Manon de Korte, MSc PhD student, PRT behandelaar
Pivotal Response Treatment bij kinderen met autisme Manon de Korte, MSc PhD student, PRT behandelaar Pivotal Response Treatment (PRT) = Behandeling voor kinderen met een autisme spectrum stoornis (ASS)
Nadere informatieE-health4Uth: extra contactmoment vanuit de Jeugdgezondheidszorg voor 15/16 jarigen
E-health4Uth: extra contactmoment vanuit de Jeugdgezondheidszorg voor 15/16 jarigen Effectevaluatie Door: Rienke Bannink (Erasmus MC) E-mail r.bannink@erasmusmc.nl i.s.m. Els van As (consortium Rivas-Careyn),
Nadere informatieKoemelkallergie? De eliminatie-provocatietest
Koemelkallergie? De eliminatie-provocatietest Informatie voor ouders Afdeling allergologie / kindergeneeskunde Inhoudsopgave Inleiding 2 De eliminatiefase 3 Flesvoeding 3 Borstvoeding en/of vaste voeding
Nadere informatiebij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie of Children with a Severe Form of Dyslexia Ans van Velthoven
Neuropsychologische Behandeling en Sociaal Emotioneel Welzijn bij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie Neuropsychological Treatment and Social Emotional Well-being of Children with a Severe Form
Nadere informatieTRACE. Treatment of ADHD with Care as usual versus an Elimination diet
TRACE Treatment of ADHD with Care as usual versus an Elimination diet Behandeling van ADHD met de gebruikelijke zorg in vergelijking met een dieetbehandeling 1 Wat is het TRACE-onderzoek? Uit eerder onderzoek
Nadere informatieEffecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme
Effecten van contactgericht spelen en leren op de ouder-kindrelatie bij autisme Effects of Contact-oriented Play and Learning in the Relationship between parent and child with autism Kristel Stes Studentnummer:
Nadere informatiePsychiatrie & Psychologie bij 22q11DS
Studiedag Stichting 22Q11 19 november 2017 A.M. Fiksinski a.m.fiksinski@umcutrecht.nl Psycholoog & onderzoeker (PhD kandidaat) Department of Psychiatry, Rudolf Magnus Institute of Neuroscience, University
Nadere informatieLange termijn functioneren en participatie bij jongeren met chronische pijn en vermoeidheid. Tessa Westendorp
Lange termijn functioneren en participatie bij jongeren met chronische pijn en vermoeidheid Tessa Westendorp 24 januari 2014 Hoofdthema s binnen mijn onderzoek: Revalidatiebehandeling Jongeren met chronisch
Nadere informatieScreening en behandeling van psychische problemen via internet. Viola Spek Universiteit van Tilburg
Screening en behandeling van psychische problemen via internet Viola Spek Universiteit van Tilburg Screening en behandeling van psychische problemen via internet Online screening Online behandeling - Effectiviteit
Nadere informatie22/11/2011. Inhoud LITERATUUR BRUSSEN. Gezonde kinderen
Een chronisch ziek kind in het gezin: Kwaliteit van leven van gezonde broers en zussen Trui Vercruysse Psychosociale oncologie, 25 november 2011 Inhoud Literatuur siblings/brussen Gezonde kinderen Zieke
Nadere informatieRealFit. Wat is het Doelstelling Voor wie Historie Waarom RealFit
RealFit Wat is het Doelstelling Voor wie Historie Waarom RealFit Wat is RealFit? Effectieve multidisciplinaire aanpak van overgewicht bij jongeren van 13 tot 18 jaar. De 13 weken durende cursus bevat:
Nadere informatieAARDAPPELS. voedzaam & veelzijdig
KENNIS PLATFORM AARDAPPELS AARDAPPELS voedzaam & veelzijdig Deze brochure is voor diëtisten en andere gezondheidsprofessionals en bevat praktische informatie over de voedingswaarde van aardappels en de
Nadere informatiePROGRAFT KANKERCENTRUM UZ GENT. Onco_hemato_034
PROGRAFT KANKERCENTRUM UZ GENT Onco_hemato_034 INHOUDSTAFEL 01 Inleiding 3 02 Doseringen 3 03 Inname 3 04 bijwerkingen 4 Prograft 2 01 INLEIDING Het werkzame bestanddeel van Prograft is tacrolimus. 02
Nadere informatieWetenschappelijke studies FODMAP-beperkt dieet
Wetenschappelijke studies FODMAP-beperkt dieet Dr Laurens van der Waaij, MDL-arts Martini Ziekenhuis Groningen 11 april 2014 FODMAP-beperkte dieet Recent een aantal gerandomiseerde studies 68-87% significante
Nadere informatiePlannen en organiseren bij adolescenten met ADHD. Prof.dr. Saskia van der Oord klinische psychologie
Plannen en organiseren bij adolescenten met ADHD Prof.dr. Saskia van der Oord klinische psychologie Inhoud v Theoretische verklaringen ADHD v Plannen en organiseren bij ADHD v In het dagelijkse leven?
Nadere informatieSophia Kinderziekenhuis. Voedselprovocatie. Test op voedselallergie
Sophia Kinderziekenhuis Voedselprovocatie Test op voedselallergie Bij een voedselprovocatie onderzoeken wij of uw kind allergisch is voor bepaalde voedingsmiddelen. In deze folder leest u meer over het
Nadere informatieJij bent okay! Een competentietraining voor jongeren met LVB en hun ouders met psychische en/of verslavingsproblemen
Jij bent okay! Een competentietraining voor jongeren met LVB en hun ouders met psychische en/of verslavingsproblemen Ivon Riemersma Junior onderzoeker/gedragswetenschapper Research & Development/Jan Pieter
Nadere informatieNaam : Datum : Specialist : Diëtist : Telefoonnummer : o (0223) 69 69 16 o (0223) 69 69 27 o (0223) 69 62 81 o (0223) 69 63 29
Diverticulitis Naam : Datum : Specialist : Diëtist : Telefoonnummer : o (0223) 69 69 16 o (0223) 69 69 27 o (0223) 69 62 81 o (0223) 69 63 29 1 Inhoud pag. Inhoud...2 Wat is diverticulitis?...3 Oorzaken
Nadere informatieCentrumlocatie. Voedselprovocatie. Afdeling Allergologie
Centrumlocatie Voedselprovocatie Afdeling Allergologie Met u is afgesproken dat u een voedselprovocatie zult doen. Dit is tot op heden de enige test waarin nagegaan kan worden of u een echte reactie krijgt
Nadere informatieList of publications. List of publications 213
List of publications List of publications 213 Publications in English Bekkema N., Veer A. de, Hertogh C. & Francke A. Perspectives of people with mild intellectual disabilities on care-relationships at
Nadere informatieDiverticulitis. chirurgie
Diverticulitis chirurgie Bij u is door uw behandelend arts de darmaandoening diverticulitis vastgesteld. Voor de behandeling hiervan bent u opgenomen op de afdeling chirurgie. In deze brochure krijgt u
Nadere informatieThe RIGHT food is the best medicine
The RIGHT food is the best medicine Nutritie Support Team : Dr G..Lambrecht, E. Museeuw, N. Baillieul Dienst gastro-enterologie: Dr. G. Deboever Dr. G. Lambrecht Dr. M. Cool Inhoud Ondervoeding Voedingsbeleid
Nadere informatieRichtlijn Diagnostiek van Koemelkallergie bij Kinderen in Nederland
Richtlijn Diagnostiek van Koemelkallergie bij Kinderen in Nederland OVERZICHT VAN DE DOOR DE NVK GEAUTORISEERDE AANBEVELINGEN Uitgangsvraag 1 Bij welke symptomen, aanwijzingen uit de (voedings)anamnese
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43013 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Hofstede, S.N. Title: Optimization of care in orthopaedics and neurosurgery Issue
Nadere informatieMarlies Peters. Workshop Vermoeidheid
Marlies Peters Workshop Vermoeidheid De ene vermoeidheid is de andere niet Deze vermoeidheid is er plotseling, niet gerelateerd aan geleverde inspanning De vermoeidheid wordt als (zeer) extreem ervaren
Nadere informatieIs cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie?
Nijmeegs Kenniscentrum Is cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie? Jan-Frederic Wiborg, Jose van Bussel, Agaat van Dijk, Gijs Bleijenberg, Hans
Nadere informatieDia-Fit: blended-care CGT voor chronische vermoeidheid bij diabetes type 1
Dia-Fit: blended-care CGT voor chronische vermoeidheid bij diabetes type 1 Effecten en verklarende mechanismen Juliane Menting Nivel, Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg NKCV, Nederlands
Nadere informatieNovember Update evidentie medicatieprotocol ODD/CD bij kinderen en jeugdigen. 1
Evidence tabel update medicatieprotocol ODDCD bij kinderen en jeugdigen Auteurs, jaartal Sinzig et al 2007 A2 RCT (5 wk multicenter studie) Kinderen en adolescenten (6-16 jr) ADHD diagnose volgens DSM-IV
Nadere informatieVOEDSELPROVOCATIETESTEN BIJ KINDEREN
VOEDSELPROVOCATIETESTEN BIJ KINDEREN 17091 Inleiding Uw kind heeft verschijnselen die passen bij een allergie voor een voedingsmiddel, bijvoorbeeld het koemelkeiwit, kippe-eiwit of pinda. In deze folder
Nadere informatieAllergie kind: Koemelkeiwittest aanvullende informatie (Kinderafdeling)
Allergie kind: Koemelkeiwittest aanvullende informatie (Kinderafdeling) Algemeen Wat is een allergie? Verschijnselen van voedselallergie RAST-test Eliminatie-provocatieproef Aantonen van koemelkeiwitallergie
Nadere informatieMindfulness : wat hebben patiënten met kanker eraan?
Mindfulness : wat hebben patiënten met kanker eraan? Prof dr Irma Verdonck-de Leeuw Vrije Universiteit Afdeling Klinische Psychologie VUmc / Cancer Center Amsterdam Afdeling Keel-, Neus- en Oorheelkunde
Nadere informatieNurse versus physician-led care for the management of asthma
TRAM onderzoek Nurse versus physician-led care for the management of asthma Maarten C Kuethe1, Anja A P H Vaessen-Verberne1, Roy G Elbers2, Wim MC Van Aalderen3 1. Paediatrics, AMPHIA Hospital, Breda,
Nadere informatieLeefstijladviezen bij darmklachten
Leefstijladviezen bij darmklachten Inleiding Deze folder geeft informatie over darmklachten, de oorzaak ervan en wat ertegen te doen is. Het is belangrijk om de informatie aandachtig door te lezen want
Nadere informatiePatiënteninformatie Interne geneeskunde. Zwangerschapsdiabetes
Patiënteninformatie Interne geneeskunde Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes (zwangerschapssuikerziekte) wordt ook wel Diabetes Gravidarum genoemd. Als een vrouw deze vorm van diabetes krijgt, gebeurt
Nadere informatieType Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag. Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer?
Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer? Type of Dementia as Cause of Sexual Disinhibition Presence of the Behavior in Alzheimer s Type? Carla
Nadere informatieHoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het
Samenvatting Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het individu als op populatieniveau. Effectieve
Nadere informatieDieetadvies bij een kaliumtekort
VOEDING & DIEET Dieetadvies bij een kaliumtekort ADVIES Dieetadvies bij een kaliumtekort Kalium is een stof die in vrijwel alle voedingsmiddelen zit. In het lichaam komt het vooral in de spiercellen voor.
Nadere informatieWaarde van ACT voor de behandeling van CLRP
Supporting self-help ACT with e-mail counseling Waarde van ACT voor de behandeling van CLRP RNT 03-04-2014 Prof. dr. Karlein Schreurs Psychologie, Gezondheid en Technologie Revalidatiecentrum Roessingh,
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 121 Nederlandse samenvatting Patiënten met type 2 diabetes mellitus (T2DM) hebben een verhoogd risico op de ontwikkeling van microvasculaire en macrovasculaire complicaties. Echter,
Nadere informatieDiewertje Sluik, Edith Feskens
Nutriëntendichtheid van basisvoedingsmiddelen Diewertje Sluik, Edith Feskens NZO Symposium, 21 November 2013 Inhoud Kwaliteit van voeding meten: dieetscores/indexen Nutrient profiling Nutriëntendichtheid
Nadere informatieZwangerschapsdiabetes
Zwangerschapsdiabetes Interne geneeskunde alle aandacht Inleiding Zwangerschapsdiabetes (zwangerschapssuikerziekte) wordt ook wel Diabetes Gravidarum genoemd. Als een vrouw deze vorm van diabetes krijgt,
Nadere informatieDe medicamenteuze behandeling van ADHD en verslaving bij adolescenten.
De medicamenteuze behandeling van ADHD en verslaving bij adolescenten. Joanneke van der Nagel, psychiater, Tactus Verslavingszorg, Enschede Pieter-Jan Carpentier, psychiater, Reinier van Arkel groep, s-hertogenbosch
Nadere informatieAfdeling Diëtetiek. Voedingsadvies bij jicht
Afdeling Diëtetiek Algemeen U heeft jicht. In deze folder vindt u een aantal algemene adviezen die eventuele klachten kunnen voorkomen of verminderen. Wat is jicht? Jicht is een aandoening die behoort
Nadere informatieOnderzoek naar koemelkallergie Informatie over koemelkallergie en over onderzoek met dubbelblind placebogecontroleerde voedselprovocatie (DBPGVP)
Kindergeneeskunde Onderzoek naar koemelkallergie Informatie over koemelkallergie en over onderzoek met dubbelblind placebogecontroleerde voedselprovocatie (DBPGVP) 1 Informatie voor ouders: koemelkallergie
Nadere informatieGEZONDHEID SUBSTANTIEEL VERBETERD
RESULTATEN ANALYSE 2014 GEZONDHEID SUBSTANTIEEL VERBETERD De Rughuis Methode heeft aangetoond dat de gezondheidstoestand en kwaliteit van leven bij patiënten met chronische rugklachten enorm kan toenemen.
Nadere informatieZwangerschapsdiabetes
Zwangerschapsdiabetes Interne geneeskunde alle aandacht Inleiding Zwangerschapsdiabetes (zwangerschapssuikerziekte) wordt ook wel Diabetes Gravidarum genoemd. Als een vrouw deze vorm van diabetes krijgt,
Nadere informatieDeze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes. Lekker. en gezond eten met diabetes
Deze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes Lekker en gezond eten met diabetes 3 Gezond eten heeft zin Met diabetes heb je extra veel plezier van gezond eten: je zit lekkerder in je
Nadere informatieVOEDINGS- EN DIEETVOORLICHTING. Diabetes Mellitus. Zeker als u ons nodig heeft
VOEDINGS- EN DIEETVOORLICHTING Diabetes Mellitus Zeker als u ons nodig heeft THUISZORG De Friese Wouden JEUGDGEZONDHEIDSZORG KRAAMZORG VOEDINGS- EN DIEETVOORLICHTING Diabetes Mellitus In deze folder vindt
Nadere informatieCOELIAKIE Coeliakie bij kinderen
COELIAKIE Coeliakie bij kinderen Bij uw kind is de diagnose coeliakie gesteld en misschien al een tijd geleden. Coeliakie bij kinderen wordt vaak rond het 2e levensjaar gediagnosticeerd. Wanneer er via
Nadere informatiePsychotherapeut en huisarts partners in gezondheidszorg 24 november 2014
Psychotherapeut en huisarts partners in gezondheidszorg 24 november 2014 De situatie in Nederland, 2000-2015 Paul Rijnders Emergis, Goes Zeeland Iets specifiek, bijvoorbeeld mosselen / mossel boot Overzicht:
Nadere informatiePlantaardige voeding in de praktijk 2 oktober 2018
Plantaardige voeding in de praktijk 2 oktober 2018 2 Italië 3 Van Finance naar Food 4 Dan Buettner Blue Zones 5 Chronische laaggradige inflammatie Chronische milde ontsteking Basis welvaartsziekten Oorzaak:
Nadere informatie