International Health Policy Survey Commonwealth Fund

Transcriptie

1 International Health Policy Survey 2013 Commonwealth Fund Onderzoek onder burgers in 11 landen Dr. MJ Faber T van Loenen, MSc Prof. dr. GP Westert Radboudumc Scientific Institute for Quality of Healthcare (IQ healthcare)

2

3 International Health Policy Survey 2013 Commonwealth Fund Onderzoek onder burgers in 11 landen Dr. MJ Faber T van Loenen, MSc Prof. dr. GP Westert Nijmegen, 14 november 2013

4

5 IQ healthcare Scientific Institute for Quality of Healthcare Instituut Missie Visie Het Scientific Institute for Quality of Healthcare (IQ healthcare) is een wetenschappelijk centrum voor onderzoek, onderwijs en ondersteuning van kwaliteit, veiligheid, innovatie en ethische aspecten van de gezondheidszorg. In de afgelopen jaren is een groot wetenschappelijk programma opgebouwd en uitgevoerd, met onderzoek op het terrein van ondermeer kwaliteitsrichtlijnen, transparantie, implementatie van innovatie, inbreng van patiënten in de zorg, veiligheid, ketenzorg en professionele ontwikkeling. Ruim 70 promovendi werken aan een proefschrift; zij ontwikkelen belangrijke methoden en instrumenten voor toetsing en verbetering van kwaliteit. IQ healthcare is de laatste jaren uitgegroeid tot een van de grootste wetenschappelijke centra in Europa op het gebied van kwaliteit, veiligheid en innovatie van de gezondheidszorg. Verbeteren van de kwaliteit en de waarde van de gezondheidszorg voor patiënten, door middel van onderzoek, onderwijs en beleidsondersteuning. IQ healthcare vindt dat de kwaliteit en veiligheid van gezondheidszorg verbeterd kan worden als de toegevoegde waarde (value) van gezondheidszorg voor alle betrokkenen beter zichtbaar wordt gemaakt, de zorg met geringe baten achterwege wordt gelaten (deïmplementatie) en zorginnovaties alsmede evidence based interventies vakkundig worden geïmplementeerd en geëvalueerd. De wetenschappelijke aanpak van IQ healthcare richt zich radicaal op waardebepaling en vermeerdering van gezondheidszorg (value driven healthcare) voor patiënt, zorgverlener, verzekeraar en overheid, waardoor onnodige kosten afnemen en de houdbaarheid van de gezondheidszorg op systeemniveau verbetert. Waardebepaling hierbij vindt plaats vanuit verschillende wetenschappelijke perspectieven (medisch, economische, sociologisch, ethisch etc.) en vraagt om een multidisciplinaire aanpak. Hiertoe zullen: 1. Verschillen in (onnodige) kosten en kwaliteit van zorg beter zichtbaar moeten worden gemaakt; 2. Resultaten van gezondheidszorg of uitkomsten van zorg systematisch gemeten en geanalyseerd moeten worden; 3. Good practices en zorginnovaties vakkundig worden geïmplementeerd. Expertise Gezondheidszorgonderzoek Implementatieonderzoek Betaalbaarheid en doelmatigheid Kwaliteit van zorg voor infectie en ontstekingsziekten Integrale zorg voor kwetsbare ouderen Paramedisch zorg Medische ethiek Verplegingswetenschap Patient empowerment Veiligheid Transparantie kwaliteit van zorg Toegepast onderzoek Contact IQ healthcare Radboudumc Huispost 114 Postbus HB Nijmegen W T F E info@iq.umcn.nl Bezoekadres: Geert Grooteplein 21 Nijmegen

6 Inhoudsopgave Voorwoord Samenvatting Resultaten Beschrijving demografische gegevens steekproef Participatie in de zorg Primaire en secundaire preventieve zorg Zorgconsumptie Financiële toegankelijkheid en kosten Functioneren van het gezondheidszorgsysteem Discussie en conclusies Versterking van patiëntenparticipatie voor effectievere secundaire preventie Primaire preventie Financiële toegankelijkheid Methodologische kanttekeningen Conclusie Literatuur Bijlage 1: Methodologie van het onderzoek B1.1 Over de vragenlijst B1.2 Uitvoering van het veldwerk B1.3 Definitie van de steekproef B1.4 Representativiteit van de steekproef en analyse B1.5 Data analyse... 31

7 Bijlage 2: Tabellen met alle resultaten Tabel A1: Demografische gegevens Tabel A2.Gezondheidstoestand Tabel A3: Zorgconsumptie Tabel A4. Toegankelijkheid Tabel A5. Arts patiënt communicatie Tabel A6. Chronische & preventieve zorg Tabel A7 I. Kwaliteit van chronische zorg: relevante aspecten in de zorg voor patiënten met Diabetes Mellitus Tabel A7 II. Kwaliteit van chronische zorg: relevante aspecten in de zorg voor patiënten met hypertensie en hartfalen Tabel A7 III. Kwaliteit van chronische zorg: relevante aspecten in de zorg voor patiënten met verhoogd cholesterol Tabel A8. Zorgcoördinatie Tabel A9. Veiligheid en medische fouten Tabel A10. Financiële toegankelijkheid Tabel A11. Ziektekostenverzekering Tabel A11. Vertrouwen / Kwaliteitsoordeel

8 Voorwoord Voor alweer het 8 ste jaar op rij nam Nederland deel aan de International Health Policy (IHP) Survey van de Commonwealth Fund. Er ontstaat inmiddels een gedifferentieerd beeld over het functioneren van het Nederlandse gezondheidszorgsysteem, zoals dat door burgers, patiënten en huisartsen wordt ervaren. In dit rapport staat de kwaliteit van de Nederlandse gezondheidszorg centraal, zoals de burger deze in Nederland ervaart. Kwaliteit van zorg komt in Nederland tot uiting in laagdrempelige toegang tot zorg dicht bij huis, mits doelmatig en effectief. Een nadruk op participatie van de patiënt en preventieve zorg die zich kenmerkt door een doelgroepbenadering, karakteriseren tevens het Nederlandse gezondheidszorgbeleid. De IHP Survey neemt deze doelstellingen onder de loep en maakt het mogelijk om de prestaties van de Nederlandse gezondheidszorg af te zetten tegen die van 10 andere Westerse landen. De bevindingen leest u in dit rapport. Het onderzoek is tot stand gekomen met financiële bijdragen van de Commonwealth Fund, het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, en IQ healthcare. Nijmegen, 14 november

9 1. Samenvatting De International Health Policy (IHP) survey 2013 is een omvangrijk onderzoek onder burgers uit 11 landen naar de kwaliteit van zorg. Naast Nederland, nemen Duitsland, Frankrijk, Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Zweden, Zwitserland, de Verenigde Staten, Canada, Australië en Nieuw Zeeland deel. Voor Nederland gaven precies 1000 burgers, in leeftijd variërend van 18 tot 93 jaar, hun ervaringen met de zorg. Deze rapportage presenteert de resultaten rondom een 5 tal thema s, als een afspiegeling van de prestaties van het Nederlandse zorgstelsel. Een positief kwaliteitsoordeel Nederlanders oordelen onveranderd positief over het functioneren van de gezondheidszorg. Bijna de helft van de Nederlandse respondenten geeft aan dat het gezondheidszorgsysteem in grote lijnen goed werkt. Slechts 5% meent dat het systeem helemaal opnieuw moet worden ingericht. Deze laatste categorie is sinds 2007, toen nog 9% vond dat het systeem helemaal opnieuw moest worden ingericht, gehalveerd. Bijna 70% van de Nederlanders beoordeelt de huisartsenzorg als uitstekend of zeer goed. Patiënten participatie in de zorg in ontwikkeling Burgers vinden het steeds belangrijker dat ze actief mee kunnen praten over de zorg die ze ontvangen. Rond de 60% van de respondenten heeft positieve ervaringen met de huisarts op dit punt. Zo geeft bijna tweederde van de respondenten (63%) met een vaste huisarts of vaste huisartspraktijk aan dat de huisarts hen altijd betrekt bij het nemen van beslissingen over zorg en behandeling. Hetzelfde percentage vindt dat de huisarts zaken op een begrijpelijke manier uitlegt. Respondenten met een Nederlandse etniciteit en 65 plussers rapporteren betere ervaringen dan degene met een niet Nederlandse etniciteit en respondenten jonger dan 65 jaar. Een opvallende stijging is te zien in het communiceren via e mail met de huisarts: 19% geeft aan dit in de afgelopen 2 jaar te hebben gedaan, hetgeen internationaal gezien erg veel is. Inspanningen om de patiënt een actieve rol te geven in zijn eigen ziekteproces, zouden er ook toe moeten leiden dat patiënten het gevoel hebben controle te hebben over hun ziekte. Op dat vlak scoort Nederland slecht. Met name Nederlandse respondenten met diabetes voelen zich onzeker over hun gezondheidsprobleem en hoe ze daar mee om moeten gaan: minder dan 60% van de patiënten heeft er vertrouwen in dat hij zijn gezondheidsprobleem onder controle heeft. In de meeste landen ligt dit percentage boven de 80%. Onder de diabetes patiënten met een slechte gezondheid daalt het percentage patiënten dat het gevoel heeft de ziekte onder controle te hebben zelfs tot 40%. Een gedifferentieerd beeld van primaire en secundaire preventie Primaire preventie binnen nationale screeningsprogramma s kent in Nederland een duidelijk doelgroepenbeleid, waarbij alleen de risicogroepen in aanmerking komen voor bijvoorbeeld een screening op borstkanker, darmkanker of baarmoederhalskanker. Dat zien we terug in de resultaten: Nederland scoort laag op de percentages in de totale populatie die een dergelijke screening heeft ondergaan. In de leeftijdscohorten die wel onder de nationale screeningsprogramma s vallen, is met 4

10 name de rapportage van het hebben ondergaan van een borstkanker screening nog steeds lager dan landelijke registratiecijfers. Ondanks het ontbreken van een nationaal screeningsprogramma voor darmkanker, zegt 34% van de respondenten van 50 jaar of ouder aan een dergelijke screening te hebben gehad in de afgelopen 5 jaar. Slechts 50% van de 65 plussers, die als risicogroep zijn aangemerkt, heeft in Nederland een griepprik gehad. Nederlandse respondenten met diabetes, hartfalen, hypertensie en/of een verhoogd cholesterol rapporteren dat ze minder secundaire preventieve zorg ontvangen, in vergelijking met respondenten uit de andere deelnemende landen. Zo geeft 24% van de Nederlandse respondenten met diabetes aan dat zowel het cholesterol als de bloeddruk in het afgelopen jaar zijn gecontroleerd en dat bovendien de bloeddruk onder controle was; dit percentage ligt in Nieuw Zeeland op bijna 80%. Met name de cholesterolmeting blijft achter in Nederland (50%). Alle onderzochte patiëntengroepen in Nederland ervaren dat er, in vergelijking met 2010, in 2013 veel vaker gesproken is met hun huisarts, of iemand anders uit de praktijk, over voeding en beweging. De percentages zijn vaak verdubbeld. Alleen voor patiënten met diabetes zijn de percentages tussen 2010 en 2013 stabiel gebleven. Opvallend is, dat er in alle landen relatief weinig over het gebruik van alcohol wordt gesproken in de huisartsenpraktijk. Zorgconsumptie blijvend laag Patiënten gebruiken in Nederland relatief weinig zorg. In vergelijking met de andere deelnemende landen ligt het percentage respondenten uit Nederland dat een medisch specialist bezoekt of een medisch onderzoek heeft ondergaan, samen met het VK, op het laagste niveau. In andere landen ligt dit percentage tot een factor 2 hoger. Een verschuivende financiële toegankelijkheid In 2013 zegt 8% van de algemene Nederlandse bevolking dat ze serieuze problemen heeft ervaren met het betalen van een rekening voor medische zorg. Daarmee bevindt ons land zich in de middenmoot, maar het is wel een verdubbeling ten opzichte van Ruim 1 op 5 van de respondenten rapporteert een concrete ervaring waarin vanwege de kosten is afgezien van zorg. Met name het ondergaan van een door een arts aanbevolen onderzoek of (na)behandeling, wordt achterwege gelaten (16% heeft dit meegemaakt in de afgelopen 12 maanden). Uit het onderzoek wordt niet duidelijk of het hierbij om medisch noodzakelijk of niet medisch noodzakelijke zorg gaat. Het hebben van een niet Nederlandse etniciteit en meer chronische aandoeningen vergroten de kans af te hebben gezien van zorg vanuit financiële overwegingen. Hogere inkomens, 65+ zijn en het hebben van een aanvullende verzekering verlaagt juist de kans dat mensen de kosten een rol hebben laten spelen bij het afzien van zorggebruik. Degene met een aanvullende verzekering betaalt minder eigen bijdragen. Methodologische kanttekeningen De Commonwealth Fund spant zich in om de methodologie van dataverzameling constant te houden over de jaren. Toch bleek het in 2013 noodzakelijk om een ingrijpende verandering door te voeren. De steekproef werd in Nederland voor het eerst niet uit het telefoonboek getrokken, maar telefoonnummers werden random gegenereerd en 20% van de deelnemers is via de mobiele 5

11 telefoon geïnterviewd. Dat bleek niet zonder gevolgen. Op diverse achtergrondkenmerken van de populatie wijkt de steekproef van 2013 af van bijvoorbeeld die uit De vergelijking van de resultaten uit 2013 met voorgaande jaren was dit jaar dan ook maar beperkt mogelijk. Conclusie De resultaten van de IHP survey 2013 laten zien dat de Nederlandse burger in de breedte goede zorg ervaart. Binnen de chronische zorg en financiële toegankelijkheid zien we wel ontwikkelingen die aandacht nodig hebben. 6

12 2. Resultaten De International Health Policy (IHP) survey 2013 was een omvangrijk onderzoek onder burgers uit 11 landen naar de kwaliteit van zorg. Dit hoofdstuk beschrijft de belangrijkste bevindingen rondom een 5 tal, voor Nederland, beleidsrelevante onderwerpen. Na een beschrijving van de onderzoekspopulatie (paragraaf 2.1), volgt de presentatie van de resultaten over: participatie in de zorg (paragraaf 2.2); primaire en secundaire preventie (paragraaf 2.3); zorgconsumptie (paragraaf 2.4); en financiële toegankelijkheid en kosten (paragraaf 2.5). Tenslotte presenteren we hoe burgers de kwaliteit van het Nederlandse zorgstelsel in het algemeen ervaren (paragraaf 2.6). Bij de bespreking van de resultaten staat het Nederlandse perspectief voorop. Verdiepende analyses zijn dan ook meestal alleen voor de Nederlandse steekproef uitgevoerd. Details over de gehanteerde onderzoeksmethodiek zijn beschreven in Bijlage 1 en een compleet overzicht met alle resultaten van het onderzoek staat in Bijlage Beschrijving demografische gegevens steekproef Precies 1000 inwoners van Nederland in de leeftijd variërend van 18 tot 93 jaar hebben in de periode maart tot juni 2013 meegedaan aan de 2013 IHP survey via een telefonisch interview. Bijna de helft daarvan is man (49%) en 20 procent is 65 jaar of ouder. Van de respondenten is 77% in Nederland geboren. Op de vraag naar het gezinsinkomen wilde 19% geen antwoord geven. Een percentage van 29% heeft een beneden modaal inkomen, 25% een gemiddeld inkomen en 24% een boven modaal inkomen. De respondenten die geen gezinsinkomen wilden opgeven verschilden niet in de verdeling van hun opleidingsniveau in vergelijking met de respondenten die wel hun gezinsinkomen hebben opgegeven. Het overgrote deel van de respondenten ervaart zijn gezondheidstoestand als uitstekend tot goed (87%). Binnen de Nederlandse steekproef heeft 22% van de respondenten 2 of meer van de volgende chronische aandoeningen (op basis van zelfrapportage): reumatoïde artritis, astma/copd, kanker, diabetes, depressie, hartfalen, hypertensie, verhoogd cholesterolgehalte. Van deze aandoeningen komen hypertensie (17%), astma/copd (13%) en verhoogd cholesterolgehalte (12%) het meeste voor in de steekproef. In de Nederlandse steekproef heeft 69% een aanvullende ziektekosten verzekering; 25% heeft geen aanvullende verzekering; en 4% geeft aan helemaal geen verzekering te hebben. Deelnemers van 65 jaar en ouder hebben vaker een aanvullende verzekering dan deelnemers jonger dan 65 jaar (76% versus 67%). Van de respondenten zonder een chronische aandoening heeft 62% een aanvullende verzekering. Respondenten met 1 chronische aandoening hebben iets vaker een aanvullende verzekering (73%) en respondenten met 2 of meer chronische aandoeningen hebben het vaakst een aanvullende verzekering (81%). 7

13 In dit rapport maken we regelmatig een vergelijking met de IHP resultaten uit 2010, omdat dit het meest recente jaar is waarin ook burgers deelnamen aan de IHP survey. In tabel 1 staan een aantal belangrijke kenmerken van beide steekproeven tegen elkaar afgezet. In vergelijking met 2010 ervaart de steekproef uit 2013 een betere gezondheid, heeft de steekproef minder chronische aandoeningen, zijn vaker opgenomen in het ziekenhuis, maar hebben beduidend minder vaak een medisch specialist bezocht. De leeftijds en geslachtsverdeling zijn vergelijkbaar, evenals het opleidingsniveau omdat voor deze variabelen bij de dataverwerking gecorrigeerd is. Etniciteit is in de 2013 survey op een andere manier uitgevraagd dan in de survey van In 2013 is direct gevraagd tot welke etnische groep de respondenten hoorden, terwijl in 2010 etniciteit gebaseerd is op de vraag of één of beide ouders in het buitenland zijn geboren. Door deze veranderde vraagstelling is het niet te achterhalen of het verschil in etniciteit tussen deze twee jaren door de veranderde vraagstelling komt of door een veranderde samenstelling van de steekproef. Om deze reden is er in deze rapportage geen vergelijking tussen 2013 en 2010 gemaakt voor etniciteit. Tabel 1. Vergelijking van een aantal achtergrondkenmerken van de Nederlandse steekproeven die in 2010 en 2013 deelnamen aan de IHP surveys. Leeftijd (%) <65 jaar 65 jaar Gezinsinkomen (%) Beneden modaal Modaal Boven modaal Onbekend Etniciteit 2010: zijn uw beide ouders buiten Nederland geboren? (% ja) 2013: wat is uw etniciteit? (% niet Nederlands**) Gezondheidstoestand (%) Uitstekend zeer goed Goed Redelijk goed 2010 steekproef (n=1001) steekproef 2 of meer chronische aandoeningen* (% ja) Bent u de afgelopen 2 jaar opgenomen geweest in het ziekenhuis? (% ja) Hebt u de afgelopen 2 jaar een medisch specialist bezocht? (% ja) * Uit de lijst: reumatoïde artritis, astma/copd, kanker, depressie, diabetes, hartfalen, hypertensie, verhoogd cholesterol ** Marokkaans (1%), Turks (3%), Surinaams (4%), Nederlandse Antillen & Aruba (3%), of anders (10%)

14 2.2 Participatie in de zorg Burgers vinden het steeds belangrijker dat ze actief mee kunnen praten over de zorg die ze ontvangen. Daarnaast is participatie in overheidsbeleid en standpunten van beroepsgroepen is een terugkerende thema. In de IHP survey is participatie uitgevraagd in de vorm van adequate informatievoorziening, als randvoorwaarde voor participatie, en participatie van de patiënt in de communicatie met de huisarts (besproken in deze paragraaf) en apotheker (zie tabel A5). Ten opzichte van andere landen scoort Nederland gemiddeld op verschillende aspecten van huisartspatiënt communicatie. 63% van de respondenten geeft aan dat de huisarts hem/haar altijd betrekt bij het nemen van belangrijke beslissingen over zorg en behandeling, afgestemd op persoonlijke voorkeuren. Dit varieerde internationaal van 45% in Zweden tot 70% in Duitsland. Iets meer dan de helft van de respondenten (56%) geeft aan dat de huisarts altijd voldoende tijd voor hen neemt. Internationaal varieert dit van 46% (Zweden) tot 72% (Duitsland). Voor Nederland geldt dat respondenten met een Nederlandse etniciteit vaker aangeven dat er een goede communicatie is met hun arts dan respondenten met een niet Nederlandse etniciteit. Ook respondenten die 65 jaar en ouder zijn geven vaker aan dat er een goede communicatie is met hun huisarts (figuur 1). In figuur 1 is te zien dat de invloed van leeftijd (< 65 versus 65 jaar) groter lijkt dan de invloed van etniciteit (Nederlands/niet Nederlands) op de kwaliteit van communicatie met de huisarts. Figuur 1. Hoe vaak is het volgende van toepassing (% altijd): uw huisarts (alleen Nederland, in subgroep die een vaste huisarts of vaste huisartsenpraktijk heeft; n=987) is op de hoogte van belangrijke informatie over uw medische achtergrond neemt voldoende tijd voor u betrekt u in het nemen van beslissingen legt zaken op een begrijpelijke manier uit Nederlands niet Nederlands <65 jaar 65 jaar en ouder De kwaliteit van de huisarts patiënt communicatie, zoals die door de deelnemers wordt ervaren, is in vergelijking met 2010 verslechterd. Respondenten geven in 2013 minder vaak aan dat huisartsen op de hoogte zijn van hun medische achtergrond, minder vaak tijd voor hen neemt en minder vaak op een begrijpelijke manier zaken uitlegt (figuur 2). 9

15 Figuur 2. Hoe vaak is het volgende van toepassing (% altijd): uw huisarts (alleen Nederland, in subgroep die een vaste huisarts of huisartsenpraktijk heeft; n=987) is op de hoogte neemt voldoende van belangrijke tijd voor u informatie over uw medische achtergrond betrekt u in het nemen van beslissingen legt zaken op een begrijpelijke manier uit Van de Nederlandse respondenten geeft 19% aan wel eens met de huisarts te hebben ge e maild over een medische vraag. Dit is internationaal gezien veruit het hoogste percentage. In Canada en Frankrijk ligt dit op 2% en Zwitserland heeft het, na Nederland, hoogste percentage met 15%. In 2010 was het percentage respondenten dat met de huisarts heeft ge e maild nog slechts 2%. 10

16 2.3 Primaire en secundaire preventieve zorg Op het gebied van primaire preventie binnen gedefinieerde doelgroepen en secundaire preventie, inclusief leefstijl, voor patiënten met een chronische aandoening kent Nederland een relatief laag percentage ontvangers van preventieve zorg ten opzichte van andere landen. Bovendien zijn er duidelijke verschillen met de IHP survey uit Primaire preventie binnen nationale screeningsprogramma s Verschillende preventieve screeningstesten zoals mammografie voor het opsporen van borstkanker en het uitvoeren van uitstrijkjes voor de detectie van baarmoederhalskanker gebeurt in andere landen frequenter dan in Nederland. Ter illustratie: meer dan 60% van de vrouwelijke respondenten in de leeftijdscategorie jaar uit Frankrijk, Duitsland, Zweden en de Verenigde Staten (VS) heeft minder dan 2 jaar geleden een mammografie gehad, terwijl dat in Nederland 29% was. De Nederlandse cijfers zijn veruit het laagst; het eerst volgende land met een laag percentage is Zwitserland met 43%. Het is echter lastig om internationale vergelijkingen te maken, omdat leeftijdsgrenzen van de beoogde doelgroep en de frequentie waarmee gescreend wordt per land variëren. Daarom zijn voor mammografie en uitstrijkjes de percentages voor Nederland ook herberekend voor de doelgroepen van de nationale bevolkingsonderzoeken (zie tabel 2). Binnen de leeftijdsgrenzen van het nationale screeningsprogramma voor borstkanker, geeft slechts 31% van de Nederlandse vrouwen in de leeftijd van jaar aan een mammografie te hebben ondergaan in de afgelopen 2 jaar. Het percentage dat afgelopen 2 jaar een mammografie heeft ondergaan is nu veel lager dan in 2010 (31% in 2013 versus 76% in 2010). Binnen de doelgroep voor baarmoederhalsscreening geeft 75% aan in de afgelopen 5 jaar een uitstrijkje te hebben laten maken, wat het screeningsinterval is voor dit bevolkingsonderzoek. Ook geeft 8% aan dit nog nooit te hebben gedaan. Er kon geen vergelijking gemaakt worden met 2010, omdat voor deze vraag toen niet de juiste screeningsintervallen zijn uitgevraagd. Tabel 2. Preventieve screening: percentages binnen de doelgroepen zoals gedefinieerd in de IHP survey en de doelgroepen van bevolkingsonderzoeken zoals die in Nederland gelden voor baarmoederhalskanker en borstkanker. Hoe lang is het geleden dat u een uitstrijkje hebt laten maken? (%) Minder dan 5 jaar geleden Meer dan 5 jaar geleden Nog nooit Hoe lang is het geleden dat u een mammografie hebt ondergaan? (%) Minder dan 2 jaar geleden 2 tot 3 jaar geleden Meer dan 3 jaar geleden Nog nooit IHP doelgroep jaar (n=438) jaar (n=309) NL doelgroep jaar (n=277) jaar (n=196)

17 In 2010 was het percentage deelnemers van 50 jaar en ouder, dat afgelopen 5 jaar een darmkanker screening had gehad slechts 14%. In 2013 is dit percentage flink gestegen tot 34%. Vanaf 2014 wordt in Nederland een nationaal bevolkingsonderzoek naar darmkanker gestart onder mannen en vrouwen tussen de 55 en 75 jaar. Uit de IHP survey blijkt dat voor deze leeftijdsgroep 35% de afgelopen 5 jaar al een darmonderzoek heeft gehad. De helft van de 65 plussers geeft aan afgelopen jaar een griepvaccinatie te hebben gehad; voor respondenten onder de 65 jaar lag dit percentage op 39%. Onder de respondenten met minimaal 1 chronische ziekte lag de vaccinatiegraad ook op 50%. Deze percentages zijn, in vergelijking met de andere deelnemende landen, hoog. Wel liggen de Nederlandse percentages in het huidige onderzoek ver onder de IHP cijfers uit 2010, toen de vaccinatiegraad onder 65 plussers op 83% lag. Secundaire preventie binnen de chronische zorg Internationaal vergeleken scoort Nederland gemiddeld met het uitvoeren van bloeddruk controles onder de algemene bevolking. Binnen de gehele Nederlandse steekproef geeft 68% aan dat bloeddruk in het afgelopen jaar is gecontroleerd, terwijl dit internationaal varieert van 65% in het Verenigd Koninkrijk (VK) tot 89% in Frankrijk en de VS. Ten opzichte met 2010 is er een behoorlijke stijging op dit punt te zien in Nederland: toen scoorde Nederland het laagst met 58% van de bevolking waarvan de bloeddruk was gecontroleerd. Voor de verschillende subgroepen met patiënten die lijden aan vier relevante chronische aandoeningen, staat de mate waarin bloeddruk en cholesterol controles zijn uitgevoerd, in tabel 3 weergegeven. Bloeddrukcontroles worden in hoge mate uitgevoerd, maar cholesterolmetingen blijven voor patiënten met diabetes, hartfalen of hypertensie achter. Tabel 3. Controle van bloeddruk en cholesterol door arts of verpleegkundige in afgelopen jaar (% ja). Totale populatie Diabetes (n=92) Hartfalen en/of hypertensie (n=204) Verhoogd cholesterol (n=117) Bloeddruk Cholesterol Van de respondenten met diabetes, hartfalen, hypertensie en/of verhoogd cholesterol rapporteert 60% dat de bloeddruk ook daadwerkelijk onder controle was bij de laatste meeting. In figuur 3 is te zien dat de respondenten die aangaven dat hun bloeddruk niet onder controle was, vooral de oudere respondenten en de respondenten met een modaal en beneden modaal inkomen zijn. 12

18 Figuur 3. Percentage respondenten waarvan de bloeddruk NIET onder controle was bij de laatste meeting (alleen respondenten met diabetes, hartfalen, hypertensie en/of verhoogd cholesterol; n=301) <65 jaar 65 jaar en ouder inkomen beneden modaal Modaal inkomen Inkomen boven modaal 0 Nederlandse respondenten met diabetes, hartfalen, hypertensie en/of een verhoogd cholesterol ontvangen minder secundaire preventieve zorg en de bloeddruk is minder vaak onder controle, in vergelijking met respondenten uit de andere deelnemende landen. Zo geeft 24% van de Nederlandse respondenten met diabetes aan dat er zowel een cholesterol als bloeddruk controle is geweest in het afgelopen jaar en dat bovendien de bloeddruk onder controle was; dit percentage ligt in Nieuw Zeeland op 78% (figuur 4; linker balken). Vooral de cholesterolmeting blijft achter in Nederland (tabel 3). Daarnaast voelen minder Nederlandse diabetes patiënten zich zeker over hun gezondheidsprobleem en hoe ze daar mee om moeten gaan (figuur 4; rechter balken). Figuur 4. Secundaire preventieve zorg voor respondenten met diabetes en de mate waarin deze patiënten met hun gezondheidsprobleem om kunnen gaan AUS CAN FR DUI NL NZ NO ZWE ZWIT VK VS % ja, op zowel bloeddruk als cholesterol controle uitgevoerd en bloeddruk onder controle % heel zeker/zeker over controle en omgaan met gezondheidsproblemen Binnen de Nederlandse populatie met diabetes is een vergelijking gemaakt tussen de zorg die respondenten met een Nederlandse en met een niet Nederlandse etniciteit ontvangen (tabel 4). Degene met een niet Nederlandse etniciteit geven vaker aan dat de bloeddruk niet onder controle is, dat er een cholesterol controle is geweest, maar ook dat de arts vaker heeft gesproken over dieet, gezonde voeding en lichaamsbeweging. 13

19 Tabel 4. Diabetes zorg voor de Nederlandse deelnemers met diabetes in zijn geheel (n=101) en uitgesplitst naar etniciteit (n=28 niet Nederlands en n=73 Nederlands). Totaal (n=101) Niet Nederlands (n=28) Etniciteit Nederlands (n=73) Bloeddruk controle in afgelopen jaar (% ja) Bloeddruk was onder controle (% ja) Cholesterol controle in afgelopen jaar (% ja) Ja, op alle 3 bovenstaande aspecten (%) Ik heb er vertrouwen in mijn gezondheidsprobleem onder controle hebben (% ja) Arts heeft het gehad over dieet en gezonde voeding (% ja) Arts heeft het gehad over lichaamsbeweging (% ja) Voor patiënten met hypertensie en hartfalen in eenzelfde beeld te zien: 24% heeft zowel een bloeddruk controle als cholesterol controle gehad in het afgelopen jaar en de bloeddruk was onder controle. 68% van de Nederlandse respondenten met deze aandoening heeft er vertrouwen in dat de gezondheidsproblemen onder controle zijn en dat hij/zij kan omgaan met de problemen. In de andere landen ligt dit percentage tussen de 72% (VK) en 93% (Frankrijk). De ervaringen van patiënten met verhoogd cholesterol zijn iets beter, maar Nederland ligt ook bij deze patiëntengroep achter op de andere landen. Van de Nederlandse respondenten geeft 42% aan dat er zowel een cholesterol als bloeddruk controle is geweest in het afgelopen jaar en dat de bloeddruk onder controle was. Dit was het laagste percentage; Australië en de VS scoren hier het hoogste met respectievelijk 73% en 70%. Voor de Nederlandse respondenten met diabetes, hartfalen, hypertensie of verhoogd cholesterol geldt, dat het hebben van vertrouwen in het kunnen omgaan met de chronische ziekte sterk samenhangt met de ervaren gezondheid, iets minder met het aantal chronische aandoeningen en niet met het aantal artsen dat iemand ziet (zie figuur 5). Respondenten met een slechtere ervaren gezondheid, hebben minder vertrouwen. 14

20 Figuur 5. Percentage respondenten dat er vertrouwen in heeft dat hij/zijn het gezondheidsprobleem onder controle heeft, uitgesplitst naar de ervaren gezondheidstoestand, het aantal chronische aandoeningen en het aantal bezochte artsen Uitstekend zeer goed goed Redelijk slecht 60 1 chronische aandoening % heel zeker/zeker dat gezondheidsprobleem onder controle zijn en dat hij/zij kan omgaan met de problemen 2 of meer chronische aandoeningen 1 verschillende artsen gezien 2 of meer verschillende artsen gezien Leefstijl Van alle Nederlandse respondenten geeft 39% aan dat er in de huisartspraktijk is gesproken over een gezond dieet en een gezonde voeding, 43% geeft aan dat er gesproken is over lichaamsbeweging, en bij 21% is er gesproken over het gebruik van alcohol. Van de respondenten die roken, wat bijna een kwart is van de totale groep, heeft 57% in de huisartspraktijk gesproken over de gezondheidsrisico s van roken en de mogelijkheden om te stoppen. Alleen in de VS liggen deze percentages beduidend hoger: 67% heeft gesproken over een gezond dieet, 70% over lichaamsbeweging. Gesprekken over stoppen met roken worden zeer frequent gehouden in Nieuw Zeeland (84% van de rokers heeft dit gehad) en de VS (76%). Het bespreken van alcoholgebruik loopt in alle landen achter op de andere leefstijlgerelateerde zaken: het percentage respondenten dat dit heeft gehad varieert van 13 in Noorwegen tot 32% in de UK en de VS. Het bespreken van leefstijlgerelateerde zaken in de huisartsenpraktijk is in tabel 5 voor Nederland weergegeven voor acht chronische aandoeningen afzonderlijk. Van de respondenten met hartfalen kreeg 66% advies over dieet en voeding, 57% over beweging en 45% over alcoholgebruik. Hoe meer chronische aandoeningen een patiënt heeft hoe vaker er in de huisartsenpraktijk gesproken wordt over leefstijlgerelateerde aspecten (Figuur 6). Tabel 4 liet al zien, dat bewegen en gezonde voeding, binnen de populatie respondenten met diabetes, vaker met patiënten met een niet Nederlandse etniciteit wordt besproken. Alle onderzochte patiëntengroepen ervaren dat er, in vergelijking met 2010, in 2013 veel vaker gesproken is met hun huisarts, of iemand anders uit de praktijk, over voeding en beweging. De 15