Intensieve revalidatie van prosodie bij hypokinetische dysartrie door de ziekte van Parkinson. Heidi Martens, Gwen Van Nuffelen, Marc De Bodt
|
|
- Adriaan Boender
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Intensieve revalidatie van prosodie bij hypokinetische dysartrie door de ziekte van Parkinson Heidi Martens, Gwen Van Nuffelen, Marc De Bodt 37 ste VVL-congres ICC Gent 20 mei 2016
2 Inhoud Prosodie bij hypokinetische dysartrie door de ziekte van Parkinson De Prosodietrainer: testinstrument en therapieprogramma voor prosodie bij dysartrie Effect van intensieve therapie met de Prosodietrainer op de spraakverstaanbaarheid van personen met hypokinetische dysartrie door de ziekte van Parkinson 2
3 Wat is prosodie? intonatie klemtoon ritme stijging/daling hoger/lager luider langer spreeksnelheid pauzes betekenis uitdrukken 3
4 Prosodie en dysartrie Prosodisch aspect Spraakdimensie Spastisch UUMN Slap Dysartrietype Atactisch Hypokinetisch Hyperkinetisch Intonatie Monopitch * * * ** * Monoloudness * * * ** * Excess loudness variations ** ** Klemtoon Reduced stress * ** * Excess and equal stress * * ** * Ritme Slow rate ** * * * Increased rate in segments * ** Increased rate overall ** Variable rate ** ** Short rushes of speech ** Short phrases * ** * Prolonged intervals * ** Inappropriate silences ** ** Gemengd Mix van subtypepatronen Tabel samengesteld op basis van Darley, Aronson, & Brown (1969a) en Duffy (2013). *Spraakdimensie die voorkomt in dit subtype. ** Spraakdimensie die de neiging heeft om in dit subtype distinctief te zijn of ernstiger gestoord te zijn, vergeleken met de andere subtypes. 4
5 Prosodisch aspect Prosodie en hypokinetische dysartrie Spraakdimensie Spastisch UUMN Slap Dysartrietype Atactisch Hypokinetisch Hyperkinetisch Intonatie Monopitch * * * ** * Monoloudness * * * ** * Excess loudness variations ** ** Klemtoon Reduced stress * ** * Excess and equal stress * * ** * Ritme Slow rate ** * * * Increased rate in segments * ** Increased rate overall ** Variable rate ** ** Short rushes of speech ** Short phrases * ** * Prolonged intervals * ** Inappropriate silences ** ** Gemengd Mix van subtypepatronen Tabel samengesteld op basis van Darley, Aronson, & Brown (1969a) en Duffy (2013). *Spraakdimensie die voorkomt in dit subtype. ** Spraakdimensie die de neiging heeft om in dit subtype distinctief te zijn of ernstiger gestoord te zijn, vergeleken met de andere subtypes. 5
6 Prosodie en hypokinetische dysartrie (ziekte van Parkinson) intonatie klemtoon ritme gestoorde prosodie 6
7 Mogelijke gevolgen? spraak wordt minder goed verstaanbaar spraak klinkt minder natuurlijk impact op communicatie en kwaliteit van leven 7
8 Belang van BEOORDELING BEHANDELING Gestandaardiseerde beoordelingsinstrumenten? Therapieprogramma s? Effectiviteit van therapie? Spraaktechnologie? 8
9 Onderzoeksproject CATRIS* Geautomatiseerde beoordeling en behandeling van spreeksnelheid, intonatie en klemtoon bij dysartrie *Computerized Assessment and Treatment of Rate, Intonation, and Stress 9
10 Prosodietrainer* gratis software voor de logopedist testinstrument + therapieprogramma patiëntversie op USB-stick *Martens, Latacz, Dekens, Van Nuffelen, Verhelst, & De Bodt (2013) 10
11 Prosodietrainer: algoritmes Intonatie (contrast mededeling/vraag) Spreeksnelheid (syllaben/seconde): Dekens, Martens, Van Nuffelen, De Bodt, & Verhelst (2014) Martens, Dekens, Latacz, Van Nuffelen, Verhelst, & De Bodt (2015) 11
12 Prosodietrainer: test spreeksnelheid LEESTAAK verhaal hardop lezen NAVERTELTAAK verhaal navertellen 12
13 Prosodietrainer: test spreeksnelheid standaardtekst (Martens, Van Nuffelen & De Bodt, 2010a) Er was eens een man uit Finland. Hij had veel geld gespaard. Dat was voor de auto van zijn dromen. Hij nam de trein om de auto te gaan kopen. Maar de man was bang voor dieven. Hij bewaarde het geld in zijn onderbroek. Hij droomde al van de eerste rit in de nieuwe wagen. Plots moest hij naar het toilet. De man dacht niet meer aan het geld. Het zakje met geld viel recht in de pot. En de man spoelde door. Daar ging zijn fraaie plan! Gelukkig was de politie in de buurt. Die vond het zakje terug op de sporen. trefwoorden: auto * trein * dieven * onderbroek * toilet * politie 13
14 Prosodietrainer: test intonatie LEESTAAK uiting hardop lezen NAZEGTAAK modelstem nazeggen 14
15 Prosodietrainer: test intonatie Leestaak 16 uitingen hardop lezen 8 mededelingen; 8 declaratieve vragen; random orde Tot zondag? We moeten een andere weg nemen. Dat mag niet. Ze gaat de auto repareren? Nazegtaak 16 modeluitingen beluisteren en nazeggen 8 mededelingen; 8 declaratieve vragen; random orde 15
16 Prosodietrainer: testrapport spraak plus pauzes spraak min pauzes pauze = vanaf 200 ms 16
17 Prosodietrainer: therapieprogramma Principes: functioneel taalmateriaal voor volwassenen hiërarchische opbouw oefeningen: niet-spontaan semi-spontaan korte zinnen/teksten lange zinnen/teksten 17
18 Prosodietrainer: therapieprogramma SPREEK- SNELHEID zinsniveau niet-spontaan *modeluitingen nazeggen *modeluitingen meezeggen *zinnen hardop lezen semi-spontaan *vragen beantwoorden *reageren op een situatie tekstniveau *verhaal lezen *verhaal navertellen INTONATIE niet-spontaan semi-spontaan zinsniveau *modeluitingen nazeggen *modeluitingen meezeggen *zinnen hardop lezen *uitingen aanvullen 18
19 Prosodietrainer: gebruikersomgeving advies: MODEM sobere gebruikersomgeving (lay-out, feedback) bijsturing na klinische trials met patiënten en logopedisten 19
20 Prosodietrainer: demo spreeksnelheid intonatie (iets zeggen/iets vragen) 20
21 THERAPIE-EFFECTSTUDIE Wat is het effect van intensieve behandeling van spreeksnelheid en intonatie op de spraakverstaanbaarheid van personen met dysartrie door de ziekte van Parkinson? 21
22 Lee Silverman Voice Treatment (ziekte van Parkinson) intensief programma: luider spreken aangetoond effect op spraakverstaanbaarheid (Cannito et al., 2012; Ramig et al., 1995; Theodoros et al., 1999) 22
23 Prosodietrainer intensief programma: trager spreken, beter intoneren effect op spraakverstaanbaarheid? 23
24 Inclusiecriteria Nederlandstalig hypokinetische dysartrie t.g.v. idiopathische PD verminderde spraakverstaanbaarheid + monotoon geen andere neurologische problemen visus, gehoor, lezen, taal en cognitie voldoende intact goede motivatie tijdelijk onderbreken reguliere spraaktherapie voldoende receptieve prosodische vaardigheden 24
25 Waarom receptieve prosodie testen? THERAPIE Receptieve vaardigheden nodig LEEFTIJD Receptieve prosodische vaardigheden nemen af (Lambrecht et al., 2015; Mitchell, 2007; Orbelo et al.; Paulmann et al. 2008) ZIEKTE VAN PARKINSON Receptieve prosodische vaardigheden (emotie) nemen af (Gray & Tickle-Degnen, 2010; Kwan & Whitehill, 2011; Péron et al., 2012) 25
26 26
27 Receptieve prosodietest (intonatiecontrast mededeling/vraag) 1. Identificatietaak (16 zinnen) Ik zie je morgen? Proefpersoon beslist: mededeling of vraag? 2. Discriminatietaak (16 zinsparen) Ik zie je morgen. Ik zie je morgen? Proefpersoon beslist: gelijk of verschillend? 27
28 Proefpersonen Geslacht Gemiddelde leeftijd (bereik) N = 11 Gemiddeld aantal jaar na diagnose (bereik) 7 ; 4 70 jaar (52 94 jaar) 16 jaar (4 29 jaar) Ernstgraad dysartrie Matig: n = 8 Licht: n = 2 Onbepaald: n = 1 Antiparkinson-medicatie N = 11 Deep Brain Stimulation n = 4 Spraakverstaanbaarheid (NSVO-Z*) 90% Receptieve prosodische vaardigheden 80% *Martens, Van Nuffelen, & De Bodt (2010b) 28
29 Proefpersonen Geslacht Gemiddelde leeftijd (bereik) N = 11 Gemiddeld aantal jaar na diagnose (bereik) 7 ; 4 70 jaar (52 94 jaar) 16 jaar (4 29 jaar) Ernstgraad dysartrie Matig: n = 8 Licht: n = 2 Onbepaald: n = 1 Antiparkinson-medicatie N = 11 Deep Brain Stimulation n = 4 Spraakverstaanbaarheid (NSVO-Z*) 90% Receptieve prosodische vaardigheden 80% *Martens, Van Nuffelen, & De Bodt (2010b) 29
30 Proefpersonen Geslacht Gemiddelde leeftijd (bereik) N = 11 Gemiddeld aantal jaar na diagnose (bereik) 7 ; 4 70 jaar (52 94 jaar) 16 jaar (4 29 jaar) Ernstgraad dysartrie Matig: n = 8 Licht: n = 2 Onbepaald: n = 1 Antiparkinson-medicatie N = 11 Deep Brain Stimulation n = 4 Spraakverstaanbaarheid (NSVO-Z*) 90% Receptieve prosodische vaardigheden 80% *Martens, Van Nuffelen, & De Bodt (2010b) 30
31 Proefpersonen Geslacht Gemiddelde leeftijd (bereik) N = 11 Gemiddeld aantal jaar na diagnose (bereik) 7 ; 4 70 jaar (52 94 jaar) 16 jaar (4 29 jaar) Ernstgraad dysartrie Matig: n = 8 Licht: n = 2 Onbepaald: n = 1 Antiparkinson-medicatie N = 11 Deep Brain Stimulation n = 4 Spraakverstaanbaarheid (NSVO-Z*) 90% Receptieve prosodische vaardigheden 80% *Martens, Van Nuffelen, & De Bodt (2010b) 31
32 Proefpersonen Geslacht Gemiddelde leeftijd (bereik) N = 11 Gemiddeld aantal jaar na diagnose (bereik) 7 ; 4 70 jaar (52 94 jaar) 16 jaar (4 29 jaar) Ernstgraad dysartrie Matig: n = 8 Licht: n = 2 Onbepaald: n = 1 Antiparkinson-medicatie N = 11 Deep Brain Stimulation n = 4 Spraakverstaanbaarheid (NSVO-Z*) 90% Receptieve prosodische vaardigheden 80% *Martens, Van Nuffelen, & De Bodt (2010b) 32
33 Proefpersonen Geslacht Gemiddelde leeftijd (bereik) N = 11 Gemiddeld aantal jaar na diagnose (bereik) 7 ; 4 70 jaar (52 94 jaar) 16 jaar (4 29 jaar) Ernstgraad dysartrie Matig: n = 8 Licht: n = 2 Onbepaald: n = 1 Antiparkinson-medicatie N = 11 Deep Brain Stimulation n = 4 Spraakverstaanbaarheid (NSVO-Z*) 90% Receptieve prosodische vaardigheden 80% *Martens, Van Nuffelen, & De Bodt (2010b) 33
34 Proefpersonen Geslacht Gemiddelde leeftijd (bereik) N = 11 Gemiddeld aantal jaar na diagnose (bereik) 7 ; 4 70 jaar (52 94 jaar) 16 jaar (4 29 jaar) Ernstgraad dysartrie Matig: n = 8 Licht: n = 2 Onbepaald: n = 1 Antiparkinson-medicatie N = 11 Deep Brain Stimulation n = 4 Spraakverstaanbaarheid (NSVO-Z*) 90% Receptieve prosodische vaardigheden 80% *Martens, Van Nuffelen, & De Bodt (2010b) 34
35 Proefpersonen Geslacht Gemiddelde leeftijd (bereik) N = 11 Gemiddeld aantal jaar na diagnose (bereik) 7 ; 4 70 jaar (52 94 jaar) 16 jaar (4 29 jaar) Ernstgraad dysartrie Matig: n = 8 Licht: n = 2 Onbepaald: n = 1 Antiparkinson-medicatie N = 11 Deep Brain Stimulation n = 4 Spraakverstaanbaarheid (NSVO-Z*) 90% Receptieve prosodische vaardigheden 80% *Martens, Van Nuffelen, & De Bodt (2010b) 35
36 One group pretest-posttest design PRETEST spraakverstaanbaarheid spreeksnelheid intonatie PROSODIETRAINER* intensieve therapie 3 weken; 5x1u/week spreeksnelheid intonatie POSTTEST spraakverstaanbaarheid spreeksnelheid intonatie * alfa-versie: feedback door therapeut * feedback over uitvoering én resultaat van de oefening * geleidelijk minder vaak en minder snel feedback 36
37 Metingen perceptuele beoordeling (3 beoordelaars: gemiddelde score) spraakverstaanbaarheid NSVO-Z (ICC* pretest.831, posttest.933) intonatie (ICC* pretest =.935, ICC* posttest =.799) akoestische analyse: intonatie (1 beoordelaar) (ICC** hele zin =.998, ICC** laatste lettergreep =.997) objectieve beoordeling: spreeksnelheid (Prosodietrainer) *ICC : two-way random consistency single measures intraclass correlation coefficient **ICC : two-way mixed consistency single measures intraclass correlation coefficient 37
38 Resultaten (spraakverstaanbaarheid) Spraakverstaanbaarheid op zinsniveau Pretest Mdn (Q1-Q3) Posttest Mdn (Q1-Q3) P-waarde* NSVO-Z-score (%) 72,70 (58,90-82,10) 90,30 (83,37-95,33) na therapie significant beter verstaanbaar *Wilcoxon matched pairs signed ranks test (significant verschil vet en rood) 38
39 Resultaten (spraakverstaanbaarheid) Spreker Pretest (%) Posttest (%) Verschil (%) 01 72,7 83,4 +10, ,5 90,6 +34, ,1 98,2 +2, ,6 67,3 +8, ,9 51,6-7, ,1 90,3 +8, ,9 95,3 +34, ,9 99,1 +9, ,9 95,0 +13, ,0 86,8 +15, ,7 85,7 +8,0
40 Resultaten (spreeksnelheid) Parameter Spreeksnelheid (syll/s) Articulatiesnelheid (syll/s) Taak Pretest Mdn (Q1-Q3) Posttest Mdn (Q1-Q3) P-waarde* Leestaak 2,68 (2,55-2,82) 1,82 (1,78-2,88) Naverteltaak 2,17 (1,51-2,79) 2,04 (1,61-2,29) Leestaak 3,66 (3,25-4,04) 2,92 (2,67-3,87) Naverteltaak 3,34 (2,74-3,88) 2,89 (2,73-3,81) na therapie geen significante verandering van de spreeksnelheid of articulatiesnelheid *Wilcoxon matched pairs signed ranks test (significante verschillen vet en rood) 40
41 Resultaten (spreeksnelheid) Parameter Spreeksnelheid (syll/s) Articulatiesnelheid (syll/s) Gemiddelde pauzetijd (s) Aantal pauzes Taak Pretest Mdn (Q1-Q3) Posttest Mdn (Q1-Q3) P-waarde* Leestaak 2,68 (2,55-2,82) 1,82 (1,78-2,88) Naverteltaak 2,17 (1,51-2,79) 2,04 (1,61-2,29) Leestaak 3,66 (3,25-4,04) 2,92 (2,67-3,87) Naverteltaak 3,34 (2,74-3,88) 2,89 (2,73-3,81) Leestaak 0,83 (0,66-1,01) 0,99 (0,78-1,26) Naverteltaak 1,21 (0,76-1,70) 1,47 (1,11-1,81) Leestaak 14,00 (12,75-16,00) 19,00 (13,75-23,00) Naverteltaak 9,50 (7,50-11,50) 12,50 (10, ) na therapie meer pauzes tijdens leestaak *Wilcoxon matched pairs signed ranks test (significante verschillen vet en rood) 41
42 Resultaten (intonatie) Intonatie Pretest Mdn (Q1-Q3) Posttest Mdn (Q1-Q3) P-waarde* Totaalscore (%) 69,81 (57,06-77,88) 93,23 (78,93-96,90) na therapie betere intonatie *Wilcoxon matched pairs signed ranks test (significante verschillen vet en rood) 42
43 Resultaten (intonatie) Intonatie Pretest Mdn (Q1-Q3) Posttest Mdn (Q1-Q3) P-waarde* Totaalscore (%) 69,81 (57,06-77,88) 93,23 (78,93-96,90) Mededelingen (%) 94,90 (89,64-98,16) 94,79 (91,82-100,00) Vragen (%) 52,19 (30,78-64,06) 89,58 (71,25-98,59) na therapie betere intonatie bij vragen *Wilcoxon matched pairs signed ranks test (significante verschillen vet en rood) 43
44 Resultaten (intonatie) Intonatie Pretest Mdn (Q1-Q3) Posttest Mdn (Q1-Q3) P-waarde* Totaalscore (%) 69,81 (57,06-77,88) 93,23 (78,93-96,90) Mededelingen (%) 94,90 (89,64-98,16) 94,79 (91,82-100,00) Vragen (%) 52,19 (30,78-64,06) 89,58 (71,25-98,59) Leestaak (%) 59,40 (50,03-63,05) 86,47 (75,53-95,35) Nazegtaak (%) 85,45 (56,80-94,28) 97,93 (81,28-100,00) na therapie betere intonatie bij vragen na therapie betere intonatie tijdens leestaak *Wilcoxon matched pairs signed ranks test (significante verschillen vet en rood) 44
45 Stimulus Mededelingen Resultaten (intonatie) F 0 -max (semitonen) Pretest Mdn (Q1-Q3) Posttest Mdn (Q1-Q3) P- waarde* Mediaan van de zin Leestaak ( ) ( ) Nazegtaak ( ) ( ) Laatste lettergreep Leestaak ( ) ( ) Nazegtaak ( ) ( ) na therapie geen significant grotere toonhoogtedaling in laatste lettergreep van mededelingen *Wilcoxon matched pairs signed ranks test (significante verschillen vet en rood) 45
46 Stimulus Mededelingen Vragen Resultaten (intonatie) F 0 -max (semitonen) Pretest Mdn (Q1-Q3) Posttest Mdn (Q1-Q3) P- waarde* Mediaan van de zin Leestaak ( ) ( ) Nazegtaak ( ) ( ) Laatste lettergreep Leestaak ( ) ( ) Nazegtaak ( ) ( ) Mediaan van de zin Leestaak ( ) ( ) Nazegtaak ( ) ( ) Laatste lettergreep Leestaak ( ) ( ) Nazegtaak ( ) ( ) na therapie significant grotere toonhoogtestijging in laatste lettergreep van vragen *Wilcoxon matched pairs signed ranks test (significante verschillen vet en rood) 46
47 Conclusie betere intonatie meer pauzes beter verstaanbaar Na intensieve therapie met het therapieprogramma van de Prosodietrainer werden de proefpersonen beter verstaanbaar, ondanks degeneratieve karakter van ziekte van Parkinson hoge leeftijd (M = 70j) lange ziekteduur (M = 16j) 47
48 Conclusie Geen follow-upmetingen Effect blijvend? Pretest en posttest: leestaken en imitatietaak Effect tijdens spontane spraak? Geen zelfevaluatie Ervaring van patiënt en omgeving? Beperkt aantal aspecten van prosodie Andere aspecten onderzoeken en behandelen? 48
49 Andere aspecten van prosodie EMOTIE WOORD- KLEMTOON Ik zie je morgen. Ik zie je morgen? ZINSTYPE GRENS- MARKERING FOCUS 49
50 Andere aspecten van prosodie Het is bijna tijd! Het is bijna tijd. EMOTIE WOORD- KLEMTOON Ik zie je morgen. Ik zie je morgen? ZINSTYPE GRENS- MARKERING FOCUS 50
51 Andere aspecten van prosodie Het is bijna tijd! Het is bijna tijd. Hij heeft een UITstekende neus. Hij heeft een uitstekende neus. EMOTIE WOORD- KLEMTOON Ik zie je morgen. Ik zie je morgen? ZINSTYPE GRENS- MARKERING FOCUS 51
52 Andere aspecten van prosodie Het is bijna tijd! Het is bijna tijd. Hij heeft een UITstekende neus. Hij heeft een uitstekende neus. EMOTIE WOORD- KLEMTOON Ik zie je morgen. Ik zie je morgen? ZINSTYPE GRENS- MARKERING Hij kocht een winterjas. Hij kocht een winterjas FOCUS 52
53 Andere aspecten van prosodie Het is bijna tijd! Het is bijna tijd. Hij heeft een UITstekende neus. Hij heeft een uitstekende neus. EMOTIE WOORD- KLEMTOON Ik zie je morgen. Ik zie je morgen? ZINSTYPE GRENS- MARKERING Hij kocht een winterjas. Hij kocht een winterjas FOCUS LUC werkt in het ziekenhuis. LUC werkt in het ZIEKENHUIS. 53
54 Algemeen besluit Intensieve behandeling van spreeksnelheid en intonatie met de Prosodietrainer kan een positief effect hebben op de spraakverstaanbaarheid van personen met hypokinetische dysartrie door de ziekte van Parkinson. Het perspectief dat er op relatief korte tijd vooruitgang mogelijk is, kan bevorderlijk zijn voor de motivatie en therapietrouw van de patiënt. 54
55 Referenties Cannito, M. P., Suiter, D. M., Beverly, D., Chorna, L., Wolf, T., & Pfeiffer, R. M. (2012). Sentence intelligibility before and after voice treatment in speakers with idiopathic Parkinson s disease. Journal of Voice, 26(2), Darley, F. L., Aronson, A. E., & Brown, J. R. (1969). Differential diagnostic patterns of dysarthria. Journal of Speech and Hearing Research, 12, Dekens, T., Martens, H., Van Nuffelen, G., De Bodt, M., & Verhelst, W. (2014). Speech rate determination by vowel detection on the modulated energy envelope. In Proceedings of the 22nd European Signal Processing Conference (pp ). Retrieved from Duffy, J. R. (2013). Motor Speech Disorders. Substrates, Differential Diagnosis, and Management. (3rd ed.). St-Louis, MO: Elsevier Mosby. Gray, H. M., & Tickle-Degnen, L. (2010). A meta-analysis of performance on emotion recognition tasks in Parkinson s disease. Neuropsychology, 24(2), Kwan, L. C., & Whitehill, T. L. (2011). Perception of speech by individuals with Parkinson s disease: a review. Parkinson s Disease, 2011, Article ID , 11 pages. doi: /2011/ Lambrecht, L., Kreifelts, B., & Wildgruber, D. (2012). Age-related decrease in recognition of emotional facial and prosodic expressions. Emotion, 12(3),
56 Referenties Martens, H., Dekens, T., Latacz, L., Van Nuffelen, G., Verhelst, W., & De Bodt, M. (2013). Automated assessment and treatment of speech rate and intonation in dysarthria. In Proceedings of the 7th International Conference on Pervasive Computing Technologies for Healthcare (pp ). Venice, Italy: IEEE. Martens, H., Dekens, T., Latacz, L., Van Nuffelen, G., Verhelst, W., & De Bodt, M. (2015). Automated speech rate measurement in dysarthria. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 58, Martens H., Latacz, L., Dekens, T., Van Nuffelen, G., Verhelst, W., & De Bodt, M. (2013). Prosodietrainer [Computer programme]. Version 1.22 beta 3, retrieved 6 March 2015 from Martens, H., Van Nuffelen, G., & De Bodt, M. (2010a). De ontwikkeling van een fonetisch gebalanceerde standaardtekst. Logopedie, 23(5), Martens, H., Van Nuffelen, G., & De Bodt, M. (2010b). NSVO-Z: Nederlandstalig Spraakverstaanbaarheidsonderzoek Zinsniveau. Belsele, Belgium: Vlaamse Vereniging voor Logopedisten. Martens, H., Van Nuffelen, G., Dekens, T., Hernández-Díaz Huici, M., Kairuz Hernández-Díaz, H. A., De Letter, M., & De Bodt, M. (2015). The effect of intensive speech rate and intonation therapy on intelligibility in Parkinson s disease. Journal of Communication Disorders, 58,
57 Referenties Martens, H., Van Nuffelen, G., Wouters, K., & De Bodt, M. (2016). Reception of communicative functions of prosody in hypokinetic dysarthria due to Parkinson s disease. Journal of Parkinson s Disease, 6(1), Mitchell, R. (2007). Age-related decline in the ability to decode emotional prosody: Primary or secondary phenomenon? Cognition and Emotion, 21(7), Orbelo, D. M., Grim, M. A., Talbott, R. E., & Ross, E. D. (2005). Impaired comprehension of affective prosody in elderly subjects is not predicted by age-related hearing loss or agerelated cognitive decline. Journal of Geriatric Psychiatry and Neurology, 18, Paulmann, S., Pell, M. D., & Kotz, S. A. (2008). How aging affects the recognition of emotional speech. Brain and Language, 104, Péron, J., Dondaine, T., Le Jeune, F., Grandjean, D., & Vérin, M. (2012). Emotional processing in Parkinson s disease: a systematic review. Movement Disorders, 27(2), Ramig, L. O., Countryman, S., Thompson, L. L., & Horii, Y. (1995). Comparison of two forms of intensive speech treatment for Parkinson disease. Journal of Speech and Hearing Research, 38(6), Theodoros, D. G., Thompson-Ward, E. C., Murdoch, B. E., Lethlean J., & Silburn, P. (1999). The effects of the Lee Silverman Voice Treatment program on motor speech function in Parkinson disease following thalamotomy and pallidotomy surgery: A case study. Journal of Medical Speech-Language Pathology 7(2),
PATIËNTENINFO Dysartrie
PATIËNTENINFO Dysartrie LOGOPEDIE / AFASIOLOGIE Wat is dysartrie? Dysartrie is een verworven motorische spraakstoornis ten gevolge van een neurologische aandoening. We lichten de belangrijkste termen van
Nadere informatieSpreken Wat is een dysartrie?
Dysartrie 2 Dysartrie is de algemene term voor een motorische spraakstoornis als gevolg van neurologische problematiek. Deze folder is bedoeld voor patiënten met een dysartrie en hun omgeving. Er staat
Nadere informatieminder goed intraorale druk opbouwen voor de productie van plosieve klanken te articuleren (met als doel de spraakverstaanbaarheid te verhogen)
Meest storende factor. Bij personen met een ernstige dysartrie dient er eerst en vooral gewerkt te worden aan de meest storende factor, met andere woorden die factor die het meest impact heeft op de spraakverstaanbaarheid.
Nadere informatieDingen zien die er niet zijn bij psychotische stoornissen. Even voorstellen.. Inhoudsopgave. Introductie. Doel onderzoek.
Dingen zien die er niet zijn bij psychotische stoornissen Even voorstellen.. Marouska van Ommen Promotie-onderzoek tijdens studie Geneeskunde Onderzoek bij afdelingen Neurologie en Psychiatrie, UMC Groningen
Nadere informatieIs het depressie? Dr. M. Zuidersma, UMCG of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Maar is dit wel zo? Disclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker Is het depressie? of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Marij Zuidersma Interdisciplinary Center Psychopathology and Emotion regulation (ICPE) 7 mei 2019 (potentiële)
Nadere informatieInhoud. predictie predictie afasie predictiemodel ontwikkeling predictiemodel afasie predictiemodel afasie conclusies aanbeveling
VOORSPELLEN VAN VERBAAL COMMUNICATIEVE VAARDIGHEID VAN AFASIEPATIËNTEN NA KLINISCHE REVALIDATIE AfasieNet Netwerkdag 31.10.2014 Marieke Blom-Smink Inhoud predictie predictie afasie predictiemodel ontwikkeling
Nadere informatieIntrinsieke prosodie van klinkers. Constantijn Kaland Marie Postma
Intrinsieke prosodie van klinkers Constantijn Kaland Marie Postma Inhoud Introductie Leestaak Klinkerkeuze Data-collectie Conclusie en vervolgonderzoek Introductie Arbitraire relatie vorm ~ betekenis (De
Nadere informatieVakgroep Spraak-, Taal- en Gehoorwetenschappen
Het effect van kortdurende, intensieve logopedische therapie op articulatie en resonantie bij patiënten met een lip-, kaak- en verhemeltespleet: een pilootstudie Kim Bettens Anke Luyten Andrew Hodges George
Nadere informatieHet meten van luisterinspanning met cijfers in ruis
Het meten van luisterinspanning met cijfers in ruis NvA-wintervergadering 27 januari 2012 Maaike van Doorn R. Houben, W.A. Dreschler Achtergrond Klinische praktijk Hoortoestelaanpassing Informatie van
Nadere informatieNEUROLOGISCHE MUZIEKTHERAPIE: TOEKOMSTMUZIEK?
NEUROLOGISCHE MUZIEKTHERAPIE: TOEKOMSTMUZIEK? Manon Bruinsma Artez conservatorium 100 BPM BeeGees Staying Alive KC & Sunshine Band That s the way Queen Another one bites the dust ASSOCIATIE VERSUS STRUCTUUR
Nadere informatieEffectiveness of a self-regulated remedial program for handwriting difficulties
Effectiveness of a self-regulated remedial program for handwriting difficulties Van Waelvelde, De Roubaix A, Steppe L, et al. (2017) Effectiveness of a self-regulated remedial program for handwriting difficulties.
Nadere informatieKinderen met Internaliserende Problemen. The Effectiveness of Psychodynamic Play Group Therapy for Children. with Internalizing Problems.
Spelgroepbehandeling voor kinderen met internaliserende problemen De Effectiviteit van een Psychodynamische Spelgroepbehandeling bij Kinderen met Internaliserende Problemen. The Effectiveness of Psychodynamic
Nadere informatiePATIËNTENINFO Ziekenhuislogopedie
PATIËNTENINFO Ziekenhuislogopedie LOGOPEDIE / AFASIOLOGIE Stoornisgebieden De dienst Logopedie staat in voor het onderzoek en de behandeling van: Afasie: dat is een verworven taalstoornis, veroorzaakt
Nadere informatieInformatiebrochure Dysartrie. [Geef tekst op] Pagina 1
Informatiebrochure Dysartrie [Geef tekst op] Pagina 1 UZ Leuven 2 Beste familie, deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak-, taal - en/of slikproblemen die uw familielid momenteel
Nadere informatieHet effect van het perifeer gehoorverlies op spraakverstaan: éénzijdig slechthorenden
Het effect van het perifeer gehoorverlies op spraakverstaan: éénzijdig slechthorenden T.J.M. Bost, N.J. Versfeld, S.T. Goverts NVA 25 september 2015 1 Inleiding Slechthorendheid heeft invloed op: Kwaliteit
Nadere informatieExpressieve en receptieve taalvaardigheden van tweelingen: een vergelijkende studie met eenlingen
Logopedische en Audiologische Expressieve en receptieve taalvaardigheden van tweelingen: een vergelijkende studie met eenlingen, Eline Geenens, Sarah Parmentier, Kristiane Van Lierde Inleiding - Stelling:
Nadere informatieVormen van digitale spelen in fysieke revalidatietherapie. Niels Quinten, Karin Coninx, Steven Malliet
Vormen van digitale spelen in fysieke revalidatietherapie Niels Quinten, Karin Coninx, Steven Malliet Introductie Revalidatietherapie Digitale spelen Revalidatietherapie Digitale spelen Fysieke revalidatietherapie
Nadere informatieLogopedie bij dysartrie: een kwestie van samenspraak! Line Atsma Logopedist klinisch linguïst docent
Logopedie bij dysartrie: een kwestie van samenspraak! Line Atsma Logopedist klinisch linguïst docent Revalidatie Friesland Beetsterzwaag Hanzehogeschool Groningen, opleiding logopedie Met o.a. Katrien
Nadere informatieSpraaktherapie in e-health: spraaktechnologie en gaming
Spraaktherapie in e-health: spraaktechnologie en gaming Helmer Strik Centre for Language and Speech Technology (CLST) Department of Linguistics Radboud University Nijmegen 1 Inleiding Toenemende belangstelling
Nadere informatieRunning head: EFFECT VAN IB-CGT OP SEKSUELE DISFUNCTIES BIJ VROUWEN
Running head: EFFECT VAN IB-CGT OP SEKSUELE DISFUNCTIES BIJ VROUWEN Het Effect van Online Cognitieve Gedragstherapie op Seksuele Disfuncties bij Vrouwen The Effectiveness of Internet-based Cognitive-Behavioural
Nadere informatieFaculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen. Academiejaar
Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Academiejaar 2012-2013 Ontwikkeling van een oefengang voor de behandeling van communicatieve functies van prosodie bij volwassenen met dysartrie. Eline
Nadere informatieTahnee Anne Jeanne Snelder. Open Universiteit
Effecten van Gedragstherapie op Sociale Angst, Zelfgerichte Aandacht & Aandachtbias Effects of Behaviour Therapy on Social Anxiety, Self-Focused Attention & Attentional Bias Tahnee Anne Jeanne Snelder
Nadere informatieSMTA. Uitgangspunt SMTA. Innovaties in de Geriatrische Revalidatie Symposium UNO-VUmc Martine Verkade en Joost Hurkmans 1
Madeleen de Bruijn, muziektherapeut Martine Verkade, logopedist SMTA SPEECH MUSIC THERAPY FOR APHASIA Speech Music Therapy for Aphasia Uitgangspunt SMTA Combinatiebehandeling van logopedie en muziektherapie
Nadere informatieOverige (Overig, ongespecificeerd)
Uitgebreide toelichting van het meetinstrument Voice Related Quality of Life Measure (V-RQOL) 21 oktober 2011 Review 1: T. Dassen, K. v Nes, N. v Wersch Review 2: M. Jungen Invoer: E. Van Engelen 1 Algemene
Nadere informatieHet meten van verstaanbaarheid
Het meten van verstaanbaarheid Naam student : Maaike de Kleijn Studentnummer : 3209849 Inleiding In dit essay wordt eerst in het kort mogelijke pathologie van stoornissen in de verstaanbaarheid beschreven.
Nadere informatieMuziek beweegt Neurologische muziektherapie De invloed van muziektherapie & muziek op het brein
Muziek beweegt Neurologische muziektherapie De invloed van muziektherapie & muziek op het brein 15 april 2014 Team muziektherapie Vitalis Judith Bauwens Neurologisch muziektherapeut Ester Alofs Neurologisch
Nadere informatieSociale Cognitie bij Psychisch Gezonde Volwassenen
Sociale Cognitie bij Psychisch Gezonde Volwassenen Onderzoek met het Virtuele Lab Social Cognition in Psychologically Healthy Adults Research with the Virtual Laboratory Anja I. Rebber Studentnummer: 838902147
Nadere informatieRunning head: WERKZAAMHEID CLIËNTGERICHTE SPELTHERAPIE 1. Werkzaamheid van Cliëntgerichte Speltherapie bij Kinderen met Internaliserende
Running head: WERKZAAMHEID CLIËNTGERICHTE SPELTHERAPIE 1 Werkzaamheid van Cliëntgerichte Speltherapie bij Kinderen met Internaliserende Problematiek: De Mediërende Invloed van de Ouder-Therapeut Alliantie
Nadere informatieOpzet van het boek 13. Deel 1. Definiëring & symptomatologie 17
Inhoud Voorwoord 11 Opzet van het boek 13 Deel 1. Definiëring & symptomatologie 17 1. Normale spraakproductie 19 Soorten spraakproductiemodellen 19 Spraakproductiemodel van McNeil (2002) 21 Neuroanatomische
Nadere informatieBent u gemotiveerd? L.E.J. Gerretsen Studentnummer: Eerste begeleider: prof. dr. L. Lechner Tweede begeleider: Dr. A.
Bent u gemotiveerd? Een Experimenteel Onderzoek naar de Invloed van een op het Transtheoretisch Model Gebaseerde Interventie op de Compliance bij de Fysiotherapeutische Behandeling van Psychiatrische Patiënten
Nadere informatieNiet-organische stem- en spraakstoornissen
Niet-organische stem- en spraakstoornissen Marika Voerman, logopedist KNO/Laryngologie 20 maart 2012, Heerhugowaard Niet-organische stemstoornissen = een a- of dysfonie zonder enige structurele of neurologische
Nadere informatieDe ernst van een spraakproductiestoornis. Spraakkenmerken en de impact op het dagelijks leven. Dag van de Logopediewetenschap 2016
De ernst van een spraakproductiestoornis. Spraakkenmerken en de impact op het dagelijks leven. Dag van de Logopediewetenschap 2016 Anniek van Doornik- van der Zee Anniek.vandoornik@hu.nl 04-06-2016 Spraakontwikkelingsstoornis
Nadere informatieBehandeleffecten. in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel. Treatment effects in. Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel
Behandeleffecten in Forensisch Psychiatrisch Center de Rooyse Wissel Treatment effects in Forensic Psychiatric Centre de Rooyse Wissel S. Daamen-Raes Eerste begeleider: Dr. W. Waterink Tweede begeleider:
Nadere informatieJaarcongres Ergotherapie
LSVT-BIG, een nieuwe aanpak voor Parkinson patiënten Jaarcongres Ergotherapie 22 maart 2019 Even voorstellen: Ervaringsdeskundige: Johan van der Linde Ergotherapeuten: Susan Trienes & Karin ten Hove Doelstelling
Nadere informatieDysartrie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Dysartrie Dysartrie is een spraakstoornis ten gevolge van een neurologische aandoening. Iemand met een dysartrie heeft moeite om verstaanbaar te spreken. In deze folder leest u wat dysartrie inhoudt en
Nadere informatieOntwerp praktische test voor verstaanbaarheid van afwijkende spraak
Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Academiejaar 2010-2011 Ontwerp praktische test voor verstaanbaarheid van afwijkende spraak Ine Van den Berghe Dorien Van der Kerken Promotor: Prof. Dr.
Nadere informatieLaatst bijgewerkt op 2 februari 2009 Nederlandse samenvatting door TIER op 25 mei 2011
Effective leesprogramma s voor leerlingen die de taal leren en anderssprekende leerlingen samenvatting voor onderwijsgevenden Laatst bijgewerkt op 2 februari 2009 Nederlandse samenvatting door TIER op
Nadere informatieWat is psychisch lijden? Eindhoven, 7 Oktober 2016
Wat is psychisch lijden? Eindhoven, 7 Oktober 2016 Kijken vanuit verwondering Verwondering van epidemioloog: Kwetsbaarheid normaal Angst Depressie Verslaving Psychose 40% lifetime experience Wederkerigheid
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieUitgebreide toelichting van het meetinstrument
Uitgebreide toelichting van het meetinstrument Voice Handicap Index (VHI) 31 oktober 2011 Review 1: T. Dassen, K. van Nes, N. van Wersch Review 2: M. Jungen Invoer: E. van Engelen 1 Algemene gegevens Het
Nadere informatieDiagnostiek en indicatiestelling met het testinstrumentarium ESM. Ludo Verhoeven Expertisecentrum Nederlands Radboud Universiteit Nijmegen
Diagnostiek en indicatiestelling met het testinstrumentarium ESM Ludo Verhoeven Expertisecentrum Nederlands Radboud Universiteit Nijmegen Opbouw Indicatiestelling ESM Begrijpen en produceren van taal Taalleerproblemen
Nadere informatieSpreken en Verstaan: Inleiding Fonetiek
2011-2012, blok 2 Spreken en Verstaan: Inleiding Fonetiek werkcollege 10: functies van prosodie prosodie C est le ton qui fait la musique. It s not what you say, it s how you say it. prosodie resulteert
Nadere informatieVandaag. Programma (webshop afasienet.com) Even voorstellen Ontvangst
Vandaag Programma (webshop afasienet.com) 14.15-14.30 Ontvangst Even voorstellen 14.30-15.15 Lezing over de klinische implicaties van het proefschrift 15.15-15.45 Discussie over toepassen van gebaren in
Nadere informatieS1: Chronische vermoeidheid: onderzoek naar kwetsbaarheid. S1: Chronische vermoeidheid: onderzoek naar kwetsbaarheid
S1: Chronische vermoeidheid: onderzoek naar kwetsbaarheid Drs. Maud De Venter Drs. Jela Illegems Prof. dr. Filip Van Den Eede S1: Chronische vermoeidheid: onderzoek naar kwetsbaarheid Chronische vermoeidheid:
Nadere informatieHet Effect van Assertive Community Treatment (ACT) op het. Sociaal Functioneren van Langdurig Psychiatrische Patiënten met. een Psychotische Stoornis.
Het Effect van Assertive Community Treatment (ACT) op het Sociaal Functioneren van Langdurig Psychiatrische Patiënten met een Psychotische Stoornis. The Effect of Assertive Community Treatment (ACT) on
Nadere informatieVerstaanbaar spreken Bij Parkinson of atypisch parkinsonisme
Verstaanbaar spreken Bij Parkinson of atypisch parkinsonisme afdeling logopedie Deze folder is bedoeld voor mensen met de ziekte van Parkinson of een vorm van atypisch parkinsonisme. In deze folder vindt
Nadere informatieReceptie van prosodie bij personen met de ziekte van Parkinson
Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Academiejaar 2011-2012 Receptie van prosodie bij personen met de ziekte van Parkinson Lotte De Vos en Karen Godderis-Coene Promotor: prof. dr. Marc De
Nadere informatieCharter voor onderzoek en behandeling van spraak-, taal- en communicatieproblemen bij de ziekte van Huntington Versie voor logopedisten
Charter voor onderzoek en behandeling van spraak-, taal- en communicatieproblemen bij de ziekte van Huntington Versie voor logopedisten ONDERZOEK Voorwaarden bij onderzoek: Vroegtijdig starten Uitgebreid
Nadere informatieSpitzer quality of life index
Spitzer Quality of life index Spitzer, W. O., Dobson, A. J., Hall, J., Chesterman, E., Levi, J., Shepherd, R. et al. (1981). Measuring the quality of life of cancer patients: a concise QL index for use
Nadere informatie1 G>=>KE:G=L> Dutch summary
1 Dutch summary * - nederlandse samenvatting Alhoewel cerebrale parese (CP) wordt gezien als een non-progressieve aandoening treden er wel degelijk secundaire complicaties op zoals afname van beweeglijkheid,
Nadere informatieInteractieve workshop dysartrie bij MS. Leonie Ruhaak Logopedist/PhD student
Interactieve workshop dysartrie bij MS Leonie Ruhaak Logopedist/PhD student Communicatieproblemen bij MS 2 Symptomen Fonatie Adem Prosodie Resonantie Articulatie Classificatie: Atactisch Spastisch Gemengd
Nadere informatieSpraak en slikken. Werkwijze en inhoud Moebius spreekuur Radboudumc. dr. Lenie van den Engel-Hoek, logopedist dr. Corrie Erasmus, kinderneuroloog
Spraak en slikken Werkwijze en inhoud Moebius spreekuur Radboudumc dr. Lenie van den Engel-Hoek, logopedist dr. Corrie Erasmus, kinderneuroloog Afdeling Revalidatie Logopedie, kinderen Afdeling Neurologie
Nadere informatieHANDLEIDING Radboud Dysartrieonderzoek
HANDLEIDING Radboud Dysartrieonderzoek Simone Knuijt en Bert de Swart 2007, UMC St Radboud Nijmegen (alle rechten voorbehouden) Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen. Deze publicatie kan als volgt worden geciteerd:
Nadere informatiebij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie of Children with a Severe Form of Dyslexia Ans van Velthoven
Neuropsychologische Behandeling en Sociaal Emotioneel Welzijn bij Kinderen met een Ernstige Vorm van Dyslexie Neuropsychological Treatment and Social Emotional Well-being of Children with a Severe Form
Nadere informatieRepeatable Battery for the Assessment of Neuropsychological Status (RBANS)
Repeatable Battery for the Assessment of Neuropsychological Status (RBANS) Randolph C. (1998) Randolph, C., Tierney, M. C., Mohr, E., and Chase, T. N. 1998. "The Repeatable Battery for the Assessment of
Nadere informatieComparison: Kinderen zonder deze risicofactor.
Zoekstrategieën JGZ-richtlijn Taalontwikkeling oekstrategie Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken tot beantwoordbare vragen zijn deze eerst omgewerkt tot PICO uitgangsvragen.
Nadere informatieDe Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie
De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een Vaste Relatie The Association between Daily Stress, Emotional Intimacy and Affect with Partners in a Commited
Nadere informatieBETER ZELFMANAGEMENT BIJ HARTPATIENTEN: ROL VAN EHEALTH-TOEPASSINGEN
BETER ZELFMANAGEMENT BIJ HARTPATIENTEN: ROL VAN EHEALTH-TOEPASSINGEN ehealth bij hartrevalidatie: meer deelnemers, minder terugval, beter eindresultaat? KNMG ehealth congres Donderdag 28 juni 2018 Evoluon
Nadere informatieSpraakverstaan met CI resultaten en verruimde indicatiecriteria
Spraakverstaan met CI resultaten en verruimde indicatiecriteria Peter-Paul Boermans Jeroen Briare Janette van Dijhuizen Johan Frijns Centrum voor Audiologie en Hoorimplantaten Leids Universitair Medisch
Nadere informatieDe alternerende woordvlotheidstaak uit de STCC norma6eve gegevens en bruikbaarheid
De alternerende woordvlotheidstaak uit de STCC norma6eve gegevens en bruikbaarheid Frank Paemeleire Logopedist AZ Maria Middelares Gent, docent Arteveldehogeschool & projectleider Postgraduaat NTSS Lisa
Nadere informatieTriage Risk Screening Tool (TRST)
Triage Risk Screening Tool (TRST) Meldon (2003) Meetinstrument Triage Risk Screening Tool Afkorting TRST Auteur Meldon Onderwerp Functionele, mentale, psychosociale beoordeling Doelstellingen Meten van
Nadere informatieGEZONDHEIDSGERELATEERDE LEVENSKWALITEIT BIJ SCHISISPATIËNTEN: ONTWIKKELING EN VALIDATIE VAN DE NEDERLANDSTALIGE VELO-
VAKGROEP SPRAAK-, TAAL- EN GEHOORWETENSCHAPPEN GEZONDHEIDSGERELATEERDE LEVENSKWALITEIT BIJ SCHISISPATIËNTEN: ONTWIKKELING EN VALIDATIE VAN DE NEDERLANDSTALIGE VELO- VRAGENLIJST Laura Bruneel, Hannah Keppler,
Nadere informatie"Recognition of Alzheimer's Disease: the 7 Minute Screen."
Seven Minute Screen (7MS) Solomon, P. R. and Pendlebury, W. W. (1998) "Recognition of Alzheimer's Disease: the 7 Minute Screen." Meetinstrument Afkorting Auteur Onderwerp Doelstelling Populatie Gebruikers
Nadere informatieObservationeel onderzoek Patiënt-controleonderzoek Cohortonderzoek Cross-sectioneel Systematisch review
Zoekstrategie JGZ-richtlijn Taalontwikkeling Om de uitgangsvragen op een gestructureerde manier uit te werken zijn deze eerst omgevormd tot PICO uitgangsvragen. Hierbij wordt achtereenvolgens het volgende
Nadere informatieCircuittraining Een nieuwe groepstraining met een functioneel karakter
Circuittraining Een nieuwe groepstraining met een functioneel karakter Drs. Lotte Wevers Dr. Ingrid van de Port Prof. Dr. Eline Lindeman Prof. Dr. Gert Kwakkel Kenniscentrum De Hoogstraat, Utrecht Overzicht
Nadere informatieMindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht
Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Flip Kolthoff, psychiater Radboud Universitair Centrum voor Mindfulness, GGZ Noord-Holland-Noord Flip Kolthoff, VUmc, 20-01-2012 1 Inleiding Flip Kolthoff,
Nadere informatieVoorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel
Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Een onderzoek naar de invloed van cognitieve stijl, ziekte-inzicht, motivatie, IQ, opleiding,
Nadere informatieDysartrie. Logopedie
Dysartrie Logopedie Inhoudsopgave 1 Wat is dysartrie?... 2 2 Gevolgen van dysartrie... 3 3 Behandeling van dysartrie... 4 Onderzoek... 4 Behandeling... 4 4 Richtlijnen voor een betere communicatie... 5
Nadere informatieFRENCHAY APHASIA SCREENING TEST (FAST)
FRENCHAY APHASIA SCREENING TEST (FAST) Enderby P, Crow E (1996) Frenchay Aphasia Screening Test: validity and comparability. Disability and Rehabilitation 18 (5): 238-240. Afkorting Auteur Thema FAST Enderby
Nadere informatieHoe oefen je grammatica? Liesbeth Schenk Sonja van Boxtel TUDelft, ITAV Nederlands voor buitenlanders
Hoe oefen je grammatica? Liesbeth Schenk Sonja van Boxtel TUDelft, ITAV Nederlands voor buitenlanders 1 Programma Aanleiding + Twee typen leerders Theorie: Expliciet vs. impliciet Focus on Form: hoe? Processing
Nadere informatieCVA zorg, topsport voor ons allemaal. Dinsdag 11 april 2017
CVA zorg, topsport voor ons allemaal Dinsdag 11 april 2017 CVA: focus op de onzichtbare gevolgen en gedrag Ingrid Brands, MD, PhD Revalidatiearts Blixembosch De impact Stroke: 78% has cognitive complaints
Nadere informatieIn Beweging! Lizette Wattel Universitair Netwerk Ouderenzorg UNO-VUmc 1-2-2015
2015 In Beweging! Lizette Wattel Universitair Netwerk Ouderenzorg UNO-VUmc 1-2-2015 IN BEWEGING IMPLEMENTATIE VAN EEN BEST PRACTICE BINNEN HET UNO-VUMC. EINDVERSLAG INLEIDING Ouderen in woonzorgcentra
Nadere informatieFACTSHEET 1: RELATIE ADEMHALING EN STEM
FACTSHEET 1: RELATIE ADEMHALING EN STEM Er is weinig wetenschappelijke evidentie, men baseert zich op ervaring en consensus tussen specialisten. 16 Meeste personen melden pas in een later stadium ademhalingsproblemen
Nadere informatieHet Communicatie Functie Classificatie Systeem voor kinderen met cerebrale parese
Het Communicatie Functie Classificatie Systeem voor kinderen met cerebrale parese Maaike de Kleijn, MSc. RMC Groot Klimmendaal m.d.kleijn@grootklimmendaal.nl Onderzoeksgroep Maaike de Kleijn, logopedist
Nadere informatiePerceptuele versus instrumentele analyse van spraakverstaanbaarheid bij dysartriepatiënten. Véronique Rowies
Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen Academiejaar 2010-2011 Perceptuele versus instrumentele analyse van spraakverstaanbaarheid bij dysartriepatiënten Véronique Rowies Promotor: Prof. Dr.
Nadere informatieModified Mini Mental State Examination (3MS)
Modified Mini Mental State Examination (3MS) Teng E.L. and Chui, H.C., (1987). The Modified Mini-Mental State Examination (3MS) Meetinstrument Modified Mini Mental State Examination Afkorting 3MS Auteurs
Nadere informatieEffecten van een op MBSR gebaseerde training van. hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en
Effecten van een op MBSR gebaseerde training van hospicemedewerkers op burnout, compassionele vermoeidheid en compassionele tevredenheid. Een pilot Effects of a MBSR based training program of hospice caregivers
Nadere informatieCamus, A., Mourey, F., d'athis, P., Blanchon, A., Martin-Hunyadi, C., De Rekeneire, N., Mischis-Troussard, C., and Pfitzemeyer, P. (2002).
Mini Motor Test (MMT) Camus, A., Mourey, F., d'athis, P., Blanchon, A., Martin-Hunyadi, C., De Rekeneire, N., Mischis-Troussard, C., and Pfitzemeyer, P. (2002). Meetinstrument Afkorting Auteurs Onderwerp
Nadere informatieSpraak PROTOCOL VOOR LOGOPEDISCH ASSESSMENT BIJ VOLWASSENEN MET VERWORVEN DYSARTRIE
PROTOCOL VOOR LOGOPEDISCH ASSESSMENT BIJ VOLWASSENEN MET VERWORVEN DYSARTRIE 1, 2, 3 Frank Paemeleire 1 Arteveldehogeschool 2 AZ Maria Middelares Gent 3 Postgraduaat Neurogene Communicatiestoornissen In
Nadere informatie22-10-2015. Tinnitus kwaliteit van leven en kosten. Besluitvorming. Vergoeding in Nederland. Effecten: kwaliteit van leven. Economische Evaluatie
220205 Condite, Nieuwegein, 205 Disclosure belangen spreker kwaliteit van leven en kosten Potentiële belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsering of
Nadere informatieOnderzoek naar werkzaamheid schematherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis en alcoholafhankelijkheid
Onderzoek naar werkzaamheid schematherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis en alcoholafhankelijkheid presentatie ESPRi Symposium 26-11-2015 Michiel Boog, klinisch psycholoog, psychotherapeut Titel:
Nadere informatieCognitive self-therapy A contribution to long-term treatment of depression and anxiety
Cognitive self-therapy A contribution to long-term treatment of depression and anxiety Uitgave in de RGOc-reeks, nummer 12 Copyright 2006 Peter C.A.M. den Boer, Groningen Cognitive self-therapy. A contribution
Nadere informatieMedication management ability assessment: results from a performance based measure in older outpatients with schizophrenia.
Medication Management Ability Assessment (MMAA) Patterson TL, Lacro J, McKibbin CL, Moscona S, Hughs T, Jeste DV. (2002) Medication management ability assessment: results from a performance based measure
Nadere informatie100% ONLINE CGT GOOI HET KIND NIET MET HET BADWATER WEG! DR. JEROEN RUWAARD
100% ONLINE CGT GOOI HET KIND NIET MET HET BADWATER WEG! DR. JEROEN RUWAARD ONLINE COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE 2 100% Online CGT E-BOOMING? 3 100% Online CGT MIND THE GAP! 4 100% Online CGT EFFECTEN ONLINE
Nadere informatieKwaliteitstoets en audit. Nicole Cremers, HCA Henriëtte Delsing, MSc., Kiwa
Kwaliteitstoets en audit Nicole Cremers, HCA Henriëtte Delsing, MSc., Kiwa Programma Voorstellen Terugblik Methodisch logopedisch handelen / dossiertoets NVLF richtlijnen Vragen Doel van de Kwaliteitstoets
Nadere informatieEen objectieve maat voor auditieve verwerking?
Martijn Toll (Viataal, ErasmusMC) André Goedegebure (ErasmusMC) Karin Neijenhuis (Kon Auris groep) Hans Verschuure (ErasmusMC) Een objectieve maat voor auditieve verwerking? De latentie van de P3 piek
Nadere informatieCode Cursusnaam block Ects Organization Theory Organization Development Relations and Networks of Organizations 4 6
Minor Organisatiewetenschappen (Organization Studies) 441074 Organization Theory 2 6 441079 Organization Development 3 6 Choose 1 of the following 2 courses: 441057 Relations and Networks of Organizations
Nadere informatieParamedisch OnderzoekCentrum
Manueeltherapeutische classificaties voor lage-rugpijn: uitdaging voor de toekomst. Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Prof.dr. Janusz Bromboszcz Opbouw Relevantie van classificaties voor MT Profielen KNGF-richtlijn
Nadere informatieRichtlijnen Goede Voeding
ParkinsonNet 29 november2013 Voeding en het brein: een samenspel Food for thought Voeding en cognitie Lisette CPGM de Groot Ondine van de Rest Sturend (eetlust) en afhankelijk (adequate voeding) Risico
Nadere informatieAdherence aan HWO en meer bewegen
Adherence aan HWO en meer bewegen Een experimenteel onderzoek naar de effecten van het motivationele stadium van patiënten en de adherence aan huiswerkoefeningen (HWO) bij fysiotherapie en het meer bewegen.
Nadere informatieBody awareness training als behandeling voor wearing-off gerelateerde stress bij patiënten met de ziekte van Parkinson
Body awareness training als behandeling voor wearing-off gerelateerde stress bij patiënten met de ziekte van Parkinson Ires Ghielen, promovendus & GZ-psycholoog i.o., i.ghielen@vumc.nl Parkinson symptomen
Nadere informatieHet meetinstrument heeft betrekking op de volgende categorieën Lichaamsregio Bovenste extremiteit
Uitgebreide toelichting van het meetinstrument Shoulder Function Assessment (SFA) maart 2014 Review: Emonts W Invoer: Bokhorst ML 1 Algemene gegevens Het meetinstrument heeft betrekking op de volgende
Nadere informatieMelatonin treatment and light therapy for chronic sleep onset insomnia in children van Maanen, A.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Melatonin treatment and light therapy for chronic sleep onset insomnia in children van Maanen, A. Link to publication Citation for published version (APA): van Maanen,
Nadere informatieVerstaanbaar spreken. bij de ziekte van Parkinson of atypisch parkinsonisme 1. Logopedie en PLVT
Verstaanbaar spreken bij de ziekte van Parkinson of atypisch parkinsonisme 1 Logopedie en PLVT Voor wie is deze informatie bedoeld? U heeft de ziekte van Parkinson of een vorm van atypische parkinsonisme
Nadere informatieInhoudsopgave Samenvatting Summary Inleiding Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
Evaluatieonderzoek naar de Effectiviteit van de Zomercursus Plezier op School bij Kinderen met Verschillende Mate van Angstig en Stemmingsverstoord Gedrag en/of Autistische Gedragskenmerken Effect Evaluation
Nadere informatieOnderzoek naar de oorzaak van (chronische) lage rugpijn
Onderzoek naar de oorzaak van (chronische) lage rugpijn In de laatste 13 jaar is er veel onderzoek gedaan naar de oorzaak van lage rugpijn. Voornamelijk het veelvuldig voorkomen van lage rugpijn en het
Nadere informatieThe relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope
The relationship between social support and loneliness and depressive symptoms in Turkish elderly: the mediating role of the ability to cope Een onderzoek naar de relatie tussen sociale steun en depressieve-
Nadere informatieNEUROLOGISCHE MUZIEKTHERAPIE BIJ SCHIZOFRENIE
NEUROLOGISCHE MUZIEKTHERAPIE BIJ SCHIZOFRENIE Gerben Roefs Zuyd Hogeschool Master of Arts Therapies 19 juni 2015 Opbouw Presentatie VOLGT PROCES VAN WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK DOEN START MET EEN IDEE -
Nadere informatieConflict van belangen
Validering van de 1-week papierenversie en 1-week smartphoneapplicatie van de Control of Allergic Rhinitis and Asthma Test (CARAT) de Jong C. 1, Baretta H. 1, van der Molen T. 1, de Kroon J. 1, van Heijst
Nadere informatieWERKZAAMHEID VAN CLIËNTGERICHTE SPELTHERAPIE 1
WERKZAAMHEID VAN CLIËNTGERICHTE SPELTHERAPIE 1 Werkzaamheid van cliëntgerichte Speltherapie bij Kinderen met internaliserende Problematiek: Affect als Mediator Effectiveness of Child-Centered Play Therapy
Nadere informatie