VRUCHTGEBRUIK. Mogelijkheden, beperkingen en innovaties. Vincent Sagaert Alain-Laurent Verbeke (eds.) Antwerpen Cambridge

Transcriptie

1 VRUCHTGEBRUIK

2

3 VRUCHTGEBRUIK Mogelijkheden, beperkingen en innovaties Vincent Sagaert Alain-Laurent Verbeke (eds.) Antwerpen Cambridge

4 Editors: Vincent Sagaert, Hoogleraar KU Leuven, KULAK en UA Advocaat te Brussel Alain-Laurent Verbeke, Gewoon Hoogleraar KU Leuven, Buitengewoon Hoogleraar Tilburg en UCP Lissabon, Visiting Professor of Law Harvard Advocaat Auteurs: Ann Apers, Assistent Instituut voor Goederenrecht KU Leuven Sofie Bouly, Assistent Instituut voor Goederenrecht KU Leuven Nicolas Carette, Docent UA Advocaat Julie Del Corral, FWO-Aspirant Instituut voor Goederenrecht, KULAK Elien Dewitte, Assistent KULAK, Instituut voor Goederenrecht KU Leuven Dorothy Gruyaert, Assistent Instituut voor Goederenrecht KU Leuven Ruud Jansen, Docent VUB en notarieel medewerker Alexis Lemmerling, Geassocieerd notaris te Brussel Praktijkassistent KU Leuven Mathieu Muylle, Doctor in de rechten KU Leuven Advocaat Koen Swinnen, FWO-Aspirant, Instituut voor Goederenrecht KU Leuven Alain van Doorslaer de ten Ryen, Notarieel stagiair te Aarschot Praktijkassistent KU Leuven Vruchtgebruik. Mogelijkheden, beperkingen en innovaties Vincent Sagaert en Alain-Laurent Verbeke (eds.) 2012 Intersentia Antwerpen Cambridge ISBN D/2012/7849/31 NUR 822 Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever.

5 INHOUD DE KWALIFICATIE VAN HET RECHT VAN VRUCHTGEBRUIK: CONTRACTUELE MOGELIJKHEDEN EN AFBAKENING TEGENOVER OPSTAL, ERFPACHT EN HUUR Nicolas Carette en Julie Del Corral I. Inleiding II. Afbakening tegenover het recht van opstal, erfpacht en huur A. Principes van fiscale en civiele herkwalificatie B. Recht van opstal Gebruiks- en genotsrechten Beschikkingsrecht Inventaris- en borgstellingsplicht Andere plichten voor de opstalhouder vruchtgebruiker Duur Besluit: herkwalificatie mogelijk? C. Recht van erfpacht Gebruiks- en genotsrechten Beschikkingsrecht Inventaris- en borgstellingsplicht Andere plichten voor erfpachter vruchtgebruiker Duur Besluit: herkwalificatie mogelijk? D. Huur Gebruiks- en genotsrechten Beschikkingsrecht Inventaris- en borgstellingsplicht Plichten voor huurder/verhuurder en vruchtgebruiker/blote eigenaar Duur Besluit: herkwalificatie mogelijk? III. Besluit Intersentia v

6 Inhoud DE CONTRACTUELE MODULERING VAN DE GEBRUIKS- EN BESCHIKKINGSBEVOEGDHEDEN VAN DE VRUCHTGEBRUIKER Ruud Jansen en Koen Swinnen I. Inleiding II. De wettelijke gebruiks- en beschik kings bevoegdheden van de vruchtgebruiker A. Het recht om het goed te gebruiken B. Het recht om de vruchten te genieten C. Beperkingen Het goed in stand houden De bestemming van het goed respecteren Het goed beheren als een goede huisvader D. Nuanceringen op het algemeen kader Onduidelijkheid over de invulling van het gebruik en genot Beschikkingsbevoegdheid in hoofde van de vruchtgebruiker a. De daad van beschikking is een daad van beheer b. De daad van beheer is een daad van beschikking III. Contractuele modulering van de gebruiks- en beschikkingsbevoegd heden van de vruchtgebruiker A. Inleiding B. Inperking Beperkingen via onoverdraagbaarheidsclausules Beperkingen via bijkomende positieve verplichtingen lastens de vruchtgebruiker a. Interne bijkomende positieve verplichtingen b. Externe bijkomende positieve verplichtingen Vruchtgebruik of huur? C. Uitbreiding Verruimde bevoegdheden wat betreft gebruik en genot De bevoegdheid om de bestemming te wijzigen? Vruchtgebruik met conventionele beschikkingsbevoegdheid IV. Besluit DE CONTRACTUELE GRENZEN VAN DE DUUR VAN HET RECHT VAN VRUCHTGEBRUIK Mathieu Muylle I. Inleiding Rechtshistorisch II. De duur van het gewone vruchtgebruik A. De duur bij vruchtgebruik van natuurlijke personen: een tijdelijk en persoonsgebonden recht B. De duur bij vruchtgebruik van rechts personen: een tijdelijk recht met een maximumduur van dertig jaar vi Intersentia

7 Inhoud C. Uitzonderingen of oneigenlijke uitzonderingen op de duurbeperkingen in het vigerende recht Bij natuurlijke personen a. Overdracht van vruchtgebruik aan een derde b. Vruchtgebruik op het hoofd van een derde c. Vruchtgebruik gevestigd op meerdere hoofden d. Tussenbesluit Bij rechtspersonen: de duurbeperking van artikel 619 BW onder vuur De voortijdige beëindiging van de duur a. De geldigheid van contractuele beëindigingsmechanismen b. Wettelijke beëindigingsmechanismen: de vervallenverklaring van het recht c. Bedingen die in de voortzetting van het recht voorzien: de hernieuwing of de verlenging van het vruchtgebruik D. Duuroverschrijding en sancties bij het overschrijden van de duur III. Besluit QUASI-VRUCHTGEBRUIK: CONTRACTUELE MOGELIJKHEDEN EN GRENZEN Ann Apers en Alain-Laurent Verbeke I. Inleiding: begrip en oorsprong van quasi-vruchtgebruik II. Automatisch quasi-vruchtgebruik A. Regime B. Toepassingsgebied quasi-vruchtgebruik uit de aard van het goed III. Conventioneel quasi-vruchtgebruik A. Regime conventioneel aanpassen? B. Toepassingsgebied conventioneel aanpassen? C. Toepassing: schenking met voorbehoud van conventioneel quasivruchtgebruik IV. Conclusie VRUCHTGEBRUIK OP ALGEMEENHEDEN: CONTRACTUELE GRENZEN EN GEVOLGEN Elien Dewitte en Vincent Sagaert I. Feitelijke en juridische algemeenheden: algemene uitgangspunten II. Vruchtgebruik op een feitelijke of juridische universaliteit: eigenlijk of oneigenlijk vruchtgebruik? III. Zakelijke subrogatie binnen universaliteiten Intersentia vii

8 Inhoud IV. De bevoegdheden van een vrucht gebruiker op een universaliteit A. Perspectieven voor ruime bevoegdheden B. Beperkingen op de ruime bevoegdheden V. Het lot van meer- en minwaarden in de universaliteit VI. Contractuele modulering van de bevoegdheden van de vruchtgebruiker VII. Toepassing op een handelszaak VIII. Toepassing op een effecten portefeuille A. Vruchtgebruik op aandelen: eigenlijk of oneigenlijk vruchtgebruik? B. Bevoegdheden van een vruchtgebruiker op een effectenportefeuille IX. Toepassing op een maatschap VRUCHTGEBRUIK OP ONLICHAMELIJKE GOEDEREN Sofie Bouly en Dorothy Gruyaert I. Inleiding II. Vruchtgebruik op zakelijke rechten A. Zakelijke rechten als voorwerp van een recht van vruchtgebruik? B. Vruchtgebruik op vruchtgebruik Vruchtgebruik op het recht van vruchtgebruik Vruchtgebruik op de met vruchtgebruik bezwaarde grond Vruchtgebruik op het door de vruchtgebruiker opgerichte gebouw C. Vruchtgebruik op erfpacht Vruchtgebruik op het recht van erfpacht Vruchtgebruik op de met erfpacht bezwaarde grond Vruchtgebruik op het door de erfpachter opgerichte gebouw D. Vruchtgebruik op opstal Vruchtgebruik op het recht van opstal Vruchtgebruik op de met opstal bezwaarde grond Vruchtgebruik op het door de opstalhouder opgerichte gebouw E. Vruchtgebruik op erfdienstbaarheid F. Kritische beschouwingen bij vruchtgebruik op zakelijke rechten Het tenietgaan van het vruchtgebruik De invloed van een overdrachtsbeperking of -verbod De praktische implicaties van de theoretische driedeling III. Vruchtgebruik op schuldvorderingen A. Schuldvorderingen als voorwerp van een recht van vruchtgebruik? viii Intersentia

9 Inhoud B. Ontstaan van een vruchtgebruik op een schuldvordering C. Bestaan van een vruchtgebruik op een schuldvordering Rechten en plichten van de blote eigenaar Rechten en plichten van de vruchtgebruiker a. Algemeen gebruiksrecht en vruchtgenot b. Inningsbevoegdheid ten aanzien van de schuldvordering D. Tenietgaan van een vruchtgebruik op een schuldvordering IV. Besluit DE GESPLITSTE AANKOOP IN VRUCHTGEBRUIK EN BLOTE EIGEN- DOM: CONTRACTUELE MOGELIJKHEDEN, OPPORTUNITEITEN EN VALKUILEN Alexis Lemmerling en Alain van Doorslaer de ten Ryen I. lnleiding II. Fiscale aandachtspunten A. Horizontale splitsing Standpunt fiscale administratie Standpunt rulingcommissie van 8 februari Herkwalificatie in recht van opstal B. Verticale splitsing Artikel 9 Wetboek Successierechten Voorafgaande schenking Directe belastingen III. Bespreking van de clausules A. Duur B. Staat van het goed C. Borgstelling D. Genot E. Onderhoud Herstellingen F. Werken Lot van de uitgevoerde werken G. Lasten en belastingen H. Verzekering I. Vervreemdingsverbod J. Verkoop van het onroerend goed K. Appartementsmede-eigendom L. Vruchtgebruiker-vennootschap Intersentia ix

10