Evaluatie agrarisch natuur- en landschapsbeheer in Noord-Brabant, een kijk in het verleden en een blik naar de toekomst

Transcriptie

1 Evaluatie agrarisch natuur- en landschapsbeheer in Noord-Brabant, een kijk in het verleden en een blik naar de toekomst

2 Evaluatie Kern evaluatie: 4 subsidieregelingen agrarisch gebied (gebied buiten de EHS en stedelijk gebied) Doelen evaluatie Beeld van de effectiviteit Aanbevelingen voor realisatie provinciale biodiversiteits- en landschaps(kwaliteits)doelen Periode

3 De vier regelingen 1. De Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer (SAN), opgevolgd door de Subsidieregeling Natuur- en Landschapsbeheer Agrarisch (SNL-A vanaf 2010 tot heden) 2. De provinciale Subsidieregeling Groen-Blauw Stimuleringskader (vanaf 2007,Stika) 3. De provinciale Beleidsregel Subsidie natuur en landschap. Alleen het onderdeel Kleine landschapselementen 4. De provinciale Beleidsregel Soortenbeleid (Subsidieregeling Biodiversiteit en Leefgebieden) Alleen inzet in het agrarisch gebied

4 Prestaties SAN / SNL In Brabant is max ha beheersgebieden gecontracteerd (taakstelling ha) Deelnameaantallen gegroeid van 114 (2000) naar 644 (2008) maar stabiliseren daarna Aandeel deelnemers collectief beheer (van 0 tot 2009 naar 261 in 2012) en zware pakketten groeit Deelnemers landschapsbeheer: van 12 (2000) naar ca. 190 (2012) Verdeelsleutel is aangepast: minder middelen beschikbaar voor Noord-Brabant vanuit SNL

5 Ligging beheergebieden en ruimejasgebieden

6 SAN en SNL-A

7 Conclusies Rijksinzet agrarisch natuurbeheer t/m 2007: veel geld en weinig resultaat (afremmen sterk neergaande trends in het agrarisch gebied) De agrarische soortenrijkdom heeft zich teruggetrokken in enkele refugia Taakstelling beheersgebieden (9.500 ha) niet gerealiseerd: ha SNL brengt verbetering (collectieve plannen) Randenbeheer beter inpasbaar in de agrarische bedrijfsvoering in Brabant Resultaten landschapsbeheer zijn onduidelijk Resultaten legitimeren omvangrijke investering Europese en Rijksmiddelen niet Er is een enorme effectiviteitverbetering nodig Wat zijn de doelen?

8 SAN en SNL-A

9

10 SAN en SNL-A

11

12

13 Groen Blauw Stimuleringskader (Stika) In 2007 van start Sturing door middel van gebiedscontracten opgesteld in proces tussen provincie, gemeenten en waterschappen Doel: primair kwaliteitsverbetering en versterking beleefbaarheid landschap; daarnaast integrale doelen (natuurwaarden, waterkwaliteit, recreatie, plattelandseconomie); geen concrete biodiversiteits- of landschapsdoelen Cooördinatiepunt Landschapsbeheer coördineert nu de Brabantbrede uitvoering; er zijn veldcoördinatoren aangesteld (bij ANV s of bij CL); administratieve controle ligt bij Directie Regelingen

14 Prestaties Stika In totaal zijn tot eind aanvragen via de veldcoördinatoren ingediend Aantal deelnemers per gemeente varieert sterk (in Horst en Raam I gemiddeld 36 aanvragers per gemeente, in Wijde Biesbosch Zuid gemiddeld 4 aanvragers per gemeente) 831 aanvragen beheervergoeding voor onderhoud bestaande streekeigen landschapselementen (met name houtsingel, landschapsboom en knotboom) 507 aanvragen hebben betrekking op de aanleg van nieuwe landschapselementen Verhouding tussen pakketten aanleg en beheer varieert per gebied Van het tot beschikbare budget is 66% besteed; loopt per gebied uiteen van 94% (Horst en Raam I) tot 26% (Boven-Dommel) Besteding budgetten van waterschappen verloopt moeizaam

15 Stika projectlocaties

16 Conclusies Stika Kwaliteit werk veldcoördinatoren is bepalend en zeer wisselend geweest Meest interessant gevonden pakketten (aanleg wandelpaden en ecologische verbindingszones) soms moeilijk te realiseren: vereisen aaneengesloten deelname betekenen definitieve omzetting van de grond (EVZ) Discrepantie tussen doelen financierende overheden en uitkomsten van het bottom-up proces in meerdere gebieden Administratieve proces Stika zeer soepel in vergelijking tot SNL-A Effecten zijn niet structureel in beeld gebracht Effecten vooral op landschappelijk vlak en minder op het gebied van biodiversiteit, water en recreatie

17 Effecten op landschap In beeld te brengen aan de hand van aangelegde heggen, singels en poelen en andere landschapselementen Geen specifieke monitoring

18 Beleidsregel Subsidie Natuur en Landschap Doel: vergroten aantal landschapselementen in agrarisch gebied met beoogde positieve effecten op biodiversiteit en landschapsbeleving (recreatie) Budget: varieert sterk. Bijna in 2001, ongeveer in 2011 Doelgroep: particulieren, gemeenten en waterschappen Subsidiabele kosten: herstel, inrichting en aanleg van landschapselementen Subsidiepercentage: varieert 50 of 80%. Uitvoering: Coördinatiepunt Landschapsbeheer is gemandateerd uitvoerder Recente wijzigingen: aanleg erfbeplanting en ondersteuning vrijwilligers verdwijnen; controles worden anders georganiseerd

19 Prestaties Periode : jaarlijks projecten. Projecten hebben zeer wisselende omvang Sinds 1996: 786 km houtsingel, 236 km geschoren haag, 132 ha hoogstamboomgaard, 571 km bomenrij, 15 km knotbomenrij Sinds poelen gerealiseerd

20 Kleine landschapselementen

21 Conclusies Regeling vult de ruimte / witte vlekken tussen andere regelingen (doelgroep en gebied) Ecologische effecten van de regeling zijn onduidelijk Geen beheervergoeding heeft twee kanten: veel aanleg van nieuwe elementen, die blijken echter niet altijd goed beheerd te worden Door de lange looptijd van de regeling is er daadwerkelijk wat veranderd in het landschap (onderdelen met minder continuïteit laten minder resultaat zien)

22 Beleidsregel soorten SoLaBio: Soorten en Landschappen als drager van Biodiversiteit ( ) Stimuleren biodiversiteit en herstel waardevolle landschappen grensregio Vlaanderen-Nederland Uitvoeringsgerichte pilotprojecten en experimenteren met agrarisch natuurbeheer en functionele agrobiodiversiteit (FAB) pilot Stimulering akkervogels op bouwland ( ) van ZLTO/CLB: akkerranden (brede, bloemrijke graanrand) positief effect op biodiversiteit (o.a. akkervogels) Projecten gecoördineerd door Coördinatiepunt LB, o.a.: Vrijwillige uilen- en weidevogelbescherming en vleermuisnetwerk Pilotprojecten: Regeling rustzones ( ); Maatregelen kievit op bouwland ( ): Koepelsubsidie: Project Maatregelen soorten agrarisch landschap ( ) Ontwikkeling Leefgebiedsplan Agrarisch Landschap (LAL) in 2010 als sturingsinstrument voor agrarisch natuurbeheer

23 Effecten - agrarisch Beheerinnovaties Positieve effecten op biodiversiteit: Populaties kerkuil en steenuil Weidevogels buiten SAN/SNL-gebied Vleermuizen Positieve effecten op maatschappelijk draagvlak en betrokkenheid Actieve vrijwilligers Deelnemende boeren

24 Conclusies Kansen agrarisch gebied beter benut dan voorheen en onderbouwd en gestructureerd aangepakt m.b.v. leefgebiedenbenadering Realiseren Brabantbreed doelstelling op de zandgronden in het agrarisch gebied vraagt toepassing Leefgebiedsplan als sturingsinstrument Aanpak en organisatie via het CBL bevorderen een goede samenwerking van partijen (boeren en vrijwilligers) onder deskundige leiding Financiering van structurele activiteiten niet structureel geborgd Budget agrarisch gebied is relatief (te?) beperkt, maar de vrijwilligersinzet zorgt voor een grote multiplier en stevige verankering in de Brabantse samenleving Monitoring, kennisontsluiting, -deling en communicatie kunnen beter

25 Eindconclusies 1 Brabantse inzet met 4 unieke regelingen voor agrarische natuur en landschap steekt landelijk gunstig af Door grotendeels ontbreken concrete doelen regelingen beleid moeilijk te evalueren Grotendeels ontbreken samenhang en afstemming regelingen Prestaties regelingen wisselend: Soorten en leefgebieden: positief, o.a. door sturing en rol vrijwilligers i.s.m. boeren SAN/SNL-A: mager, wordt beter in collectieve aanpak Kleine landschapselementen: veel kleinschalige nieuwe aanleg. Beheer soms zorgpunt Stika: gemengd beeld

26 Eindconclusies 2 Effecten: niet goed in beeld bij gebrek aan monitoring, m.u.v. van weidevogels en pilotprojecten Er is begin gemaakt met sturing vanuit de strategische doelen uit BrUG: Brabantbrede biodiversiteitsdoelen, maar sturing vanuit landschap ontbreekt grotendeels Er vindt kennisontwikkeling plaats voor effectiever agrarisch natuurbeheer, maar implementatie beheerinnovaties laat te wensen over Er zijn grote stappen gezet naar een geïntegreerde en efficiënte uitvoeringsorganisatie Vrijwilligers spelen cruciale rol bij het ANLB

27 Aanbevelingen Concretisering en herijking/afstemming van de doelen van de vier regelingen voor soorten en landschap Geen integratie regelingen, wel samenhangende visie en integrale sturing op de inzet van subsidies Focus aanbrengen voor inzet instrumenten op basis van provinciale leefgebieden en doelenkader rijk/ipo Sterkere verbinding aanbrengen EHS - agrarisch landschap door betere sturing agrarisch natuur- en landschapsbeheer binnen groenblauwe mantel Herijking inzet collectief weidevogelbeheer, vlakdekkend botanisch beheer en duur landschapsbeheer i.r.t. biodiversiteitsdoelen Zinvolle beheerinnovaties implementeren in bestaande regelingen Samenhangende monitoring organiseren

28 Hoe verder? Fase 1 In 2016 SNL-A nieuwe stijl in werking (rijksdoelenkader, collectief beheer) Tijdspad enigszins nijpend Aanbevelingen evaluatie voor SNL doorvoeren Nieuwe vlekkenkaart ANLB met gebieden gereed Doelsoorten SNL-A benoemd Handreiking ANLB voor collectieven gereed over 3 weken met koppelingen en pakketten en doelen Eind 2014 concept-natuurbeheerplan klaar Fase 2 Aanbevelingen overige regelingen doorvoeren Implementeer beheerinnovaties SNL-A en Stika afstemmen

29 Uitgangspunten voor vlekkenkaart SNL Breng focus agrarisch natuurbeheer aan op basis van provinciale leefgebieden Rijksdoelen koppelen aan provinciale leefgebieden Beperk dure pakketten (collectief weidevogelbeheer, vlakdekkend botanisch beheer) tot zinvolle locaties Landschapsbeheer via SNL alleen in Maasheggengebied en Groene Woud

30 Focus op basis van provinciale leefgebieden agrarisch landschap

31

32 Rijksdoelsoorten koppelen aan provinciale leefgebieden

33 Beperk collectief weidevogelbeheer tot zinvolle locaties

34 Vlakdekkend botanisch beheer

35 Verdere overwegingen Benoem biodiversiteits- en landschapsdoelen voor Stika en focus in geselecteerde gebieden op basis van groenblauwe mantel, bep. leefgebieden en overige kansrijke gebieden

36 Subsidieregeling Kleine landschapselementen en verbindingen Toepassingsgebied vooral in overige agrarische gebieden Heroverweeg afschaffing subsidie erfbeplantingen voor agrarische bedrijfsgebouwen Onderbrengen vluchtheuvelbeheer en kievitregeling

37 Zijn er nog vragen?