Replicatie van het meetinstrument voor sociale uitsluiting

Transcriptie

1 Replicatie van het meetinstrument voor sociale uitsluiting Stella Hoff Bijlagen Bijlage A Extra vragen voor de meting van sociale uitsluiting... 2 Bijlage B Resultaten Overals-analyse, inclusief aanvullende vragen... 4 Bijlage C Toetsing van het conceptuele model van sociale uitsluiting... 5 Bijlage D Meetinvariantie tussen 2010 en Bijlage E Toetsing van het conceptuele model van sociale uitsluiting; niet-westerse migranten gematcht aan autochtonen... 8 Bijlage F Meetinvariantie tussen niet-westerse migranten en autochtonen

2 Bijlage A Extra vragen voor de meting van sociale uitsluiting Algemeen Hebt u weleens het gevoel buiten de samenleving te staan? (zeer vaak / vaak / soms / zelden / nooit) Normatieve integratie 1. Een ervaren chauffeur mag best autorijden als hij vier glazen alcohol heeft gedronken (zeer mee eens / mee eens / niet eens, niet oneens / mee oneens / zeer mee oneens) 2. Het overtreden van de wet is alleen erg als je ervoor gepakt wordt (zeer mee eens / mee eens / niet eens, niet oneens / mee oneens / zeer mee oneens) 3. Als je muziek luistert in het openbaar vervoer moeten anderen die niet kunnen horen (zeer mee eens / mee eens / niet eens, niet oneens / mee oneens / zeer mee oneens) Sociale grondrechten 4. Bent u in de afgelopen 12 maanden weleens gediscrimineerd, bijvoorbeeld vanwege uw levensovertuiging, seksuele geaardheid, uiterlijk of leeftijd? (nee / soms / vaak) 5. Bent u / Is uw kind wel eens afgewezen voor een opleiding of studie die u / hij of zij wilde volgen, of voor een school van uw / zijn of haar voorkeur? (ja, meer keren / ja, 1 keer / nee, nooit) 6. Heeft iemand in uw huishouden in de afgelopen 12 maanden meegemaakt dat een bank of verzekeringsmaatschappij hem of haar weigerde als klant? (ja / nee) 7. Heeft iemand in uw huishouden in de afgelopen 12 maanden wel eens hulp van een instantie gezocht, maar deze hulp niet ontvangen? (ja, het is voorgekomen dat iemand in mijn huishouden geen hulp heeft ontvangen / nee, iedere keer dat iemand in mijn huishouden hulp zocht, is die hulp ook ontvangen / n.v.t., niemand in mijn huishouden heeft hulp van een instantie nodig gehad) Materiële deprivatie Heeft uw huishouden voldoende geld om 8. ten minste om de dag een warme maaltijd met vlees, kip of vis te betalen (ja / nee) 9. jaarlijks een week op vakantie te gaan (ja / nee) Is er in uw huishouden 10. een kleurentelevisie (ja / nee); o indien nee: is dat om financiële redenen? (ja / nee) 11. een wasmachine (ja / nee); o indien nee: is dat om financiële redenen? (ja / nee) 12. Hebt u of heeft iemand anders in uw huishouden een auto? (ja / nee); o indien nee: is dat om financiële redenen? (ja / nee) Heeft uw huishouden in de afgelopen 12 maanden 13. om financiële redenen achterstand gehad in de betaling van de hypotheek of huur, of in de betaling van de energierekening? (ja / nee) 2

3 14. om financiële redenen achterstand gehad in de aflossing van een lening bij een bank of van een krediet bij een winkel of postorderbedrijf? (ja / nee) 15. schuldhulpverlening of schuldsanering gekregen? (ja / nee) 16. hulp gekregen van particuliere organisaties zoals de Voedselbank, een kerk of moskee, of het Leger des Heils? (ja / nee) 3

4 Bijlage B Resultaten Overals-analyse, inclusief aanvullende vragen Tabel B.1 Index voor sociale uitsluiting met een aantal aanvullende vragen, LISS-panel a, b gewicht sociale participatie loss = 0,47 componentlading er zijn mensen met wie ik goed kan praten (nee) -0,03 0,17 voel me van andere mensen geïsoleerd (ja) 0,29 0,41 er zijn mensen die me echt begrijpen (nee) 0,30 0,39 contact met buren (nooit) 0,52 0,58 normatieve integratie loss = 0,46 aan goede doelen geven (nee) 0,25 0,39 soms iets doen voor buren (nee) 0,36 0,48 glas in glasbak gooien (nooit) 0,22 0,34 werken is slechts manier om geld te verdienen (mee eens) 0,09 0,15 autorijden na 4 glazen alcohol is oké (mee eens) 0,18 0,20 wetsovertreding alleen erg als je gepakt wordt (mee eens) muziek in openbaar vervoer zo zacht dat anderen het niet horen (oneens) 0,26 0,38 0,16 0,33 toegang sociale grondrechten loss = 0,43 medische of tandartsbehandeling niet gekregen (nee, niet) 0,14 0,22 in buurt prettig met elkaar omgaan (oneens) 0,47 0,60 tevreden kwaliteit woning (nee) 0,36 0,53 als klant geweigerd door bank of verzekeringsmaatschappij (ja) hulp bij instantie gezocht, maar niet ontvangen (ja) in laatste 12 maanden wel eens gediscrimineerd (vaak) 0,02 0,05 0,03 0,12 0,17 0,36 materiële deprivatie loss = 0,62 voldoende geld huis verwarmen (nee) 0,14 0,29 voldoende geld lidmaatschap clubs (nee) 0,11 0,41 voldoende geld op visite gaan (nee) 0,20 0,45 voldoende geld onverwachte uitgave (nooit) 0,38 0,53 a b eigenwaarde = 0,50 Opgehoogde responsgroep, waarin is gecorrigeerd voor de ondervertegenwoordiging van niet-armen. Degenen die ontkennend hebben geantwoord op de uitspraak Er zijn mensen met wie men goed kan praten, zijn buiten beschouwing gelaten (n = 7432). Achter de indexitems staat tussen haakjes het antwoord dat wijst op sociale uitsluiting. 4

5 Bijlage C Toetsing van het conceptuele model van sociale uitsluiting; 2012 versus 2010 Het conceptuele model bestaat uit de 15 indexvragen uit kader 1.1, die een meting beogen te zijn van vier theoretische dimensies van sociale uitsluiting. De dimensies zijn benoemd als respectievelijk onvoldoende sociale participatie, onvoldoende normatieve integratie, onvoldoende toegang tot sociale grondrechten en materiële deprivatie. De vier dimensies, of factoren, worden op hun beurt verklaard door een tweede-order factor die het achterliggende concept sociale uitsluiting weergeeft. Of dit conceptuele model een goede beschrijving geeft van de data, wordt afgemeten aan een aantal criteria. Daarbij hanteren we een aantal algemeen geldende richtlijnen (zie ook Hu en Bentler 1999). De χ 2 /df dient een waarde minder dan 5 te hebben, terwijl voor de RMSEA de grens bij 0,5 ligt. Voor de CFI geldt als richtlijn dat een model goed past bij een waarde groter dan 0,95 en acceptabel is bij een waarde groter dan 0,90. Tabel C.1 presenteert de gevonden criteriawaarden voor ons conceptuele model. Het blijkt dat het model goed past op de empirische data: de waarde voor χ 2 /df ligt ruim onder 5, en die voor RMSEA ruim onder 0,5. Bovendien is er sprake van een goede fit: de CFI-waarde is gelijk aan 0,95. Tabel C.1 Mate waarin het conceptuele model voor sociale uitsluiting past op de data Model Min. Fit Function df Χ 2 /df RMSEA 90% CI RMSEA CFI χ 2 index sociale uitsluiting 314, ,697 0,041 0,037 0,046 0,953 5

6 Bijlage D Meetinvariantie tussen 2010 en 2012 Meetinvariantie tussen groepen wordt bereikt als aan een aantal voorwaarden wordt voldaan. Stel dat de relatie tussen de geobserveerde response x i op een indicator i (i=1,,p) wordt weergegeven als een lineaire functie van een latent construct ξ j (j= 1,, m), een intercept τ i en een stochastische fout term δ i (Steenkamp & Baumgartner, 1998). Dus, x i = τ i + λ ij ξ j + δ i Waar λ ij de factorlading is van ξ j op x i. Gespecificeerd voor groepen g (g=1, G) met dezelfde factorstructuur leidt dit tot: (g) (g) (g) (g) (g) x i = τi + λij ξj + δi (1) De eerste voorwaarde betreft metrische invariantie en wordt bereikt als: (g) (h) λ ij = λij, met i=1,.p; j=1,,m en g, h=1, G; g h (2) In termen van een factoranalyse komt dit overeen met gelijke factorladingen (λ) over alle groepen. Meetinvariantie (ook wel scalaire of factoriële invariantie genoemd) wordt bereikt wanneer naast voorwaarde (2) ook de intercepten (τ) voor alle groepen aan elkaar gelijk zijn: τ i (g) = τi (h), met i=1,,p en g, h=1, G; g h (3) Wanneer voldaan is aan de eisen (2) en (3), de invariantie van factorladingen en intercepten, is er sprake van sterk factoriële invariantie. Dit is een minimumvereiste voor meetinvariantie en kan worden gezien als voldoende voor het vergelijken van factoren tussen groepen (Little 1997). Tabel D.1 toont de resultaten van een model waarin is opgelegd dat in beide responsgroepen, uit de studies van 2010 en 2012, sprake is van gelijke factorladingen en intercepten. In het geval van model 1 voldoen alle waarden aan de richtlijnen en is er sprake van een acceptabele fit. Op instigatie van het model zijn de restricties op het item Werken is slechts een manier om geld te verdienen losgelaten, waardoor de fit nog duidelijk verbetert (zie model 2). Tabel D.1 Mate waarin het conceptuele model voor sociale uitsluiting past op de data, onder voorwaarde dat de factorladingen en intercepten voor de twee groepen (respondenten uit 2010 en 2012) gelijk zijn Model 1: gelijke factorladingen en intercepten Min. Fit Function df Χ 2 /df RMSEA 90% CI RMSEA CFI χ 2 658, ,243 0,053 0,049-0,058 0,906 6

7 2: beperkingen op item arbeidsethos losgelaten 498, ,503 0,044 0,039 0,049 0,938 7

8 Bijlage E Toetsing van het conceptuele model van sociale uitsluiting; niet-westerse migranten gematcht aan autochtonen Op dezelfde wijze als in bijlage C is beschreven, toetsen we ook bij de vergelijking tussen de gematchte groepen van niet-westerse migranten en autochtone Nederlanders of het conceptuele model van sociale uitsluiting een goede beschrijving geeft van de data. Het conceptuele model bestaat wederom uit de 15 items waaruit de index voor sociale uitsluiting is samengesteld, verdeeld over vier theoretische dimensies van sociale uitsluiting (onvoldoende sociale participatie, onvoldoende normatieve integratie, onvoldoende toegang tot sociale grondrechten, en materiële deprivatie). Deze vier dimensies worden op hun beurt verklaard door een tweede-order factor die het achterliggende concept sociale uitsluiting weergeeft. Uit de in tabel E.1 gepresenteerde waarden blijkt dat het model goed past op de empirische data: zowel de waarde voor χ 2 /df als de RMSEA ligt duidelijk onder de norm (van resp. 5 en 0,5). Bovendien is er sprake van een zeer acceptabel model: de CFI-waarde is vrijwel gelijk aan 0,95. Tabel E.1 Mate waarin het conceptuele model voor sociale uitsluiting past op de data df Χ 2 /df RMSEA 90% CI Model Min. Fit Function χ 2 RMSEA index sociale uitsluiting 172, ,001 0,037 0,029 0,045 CFI 0,949 8

9 Bijlage F Meetinvariantie tussen niet-westerse migranten en autochtonen Of er sprake is van meetinvariantie tussen de gematchte groepen van autochtonen en Nederlanders met een niet-westerse achtergrond, is op dezelfde manier bepaald als besproken in bijlage D. Tabel F.1 toont de resultaten van een model waarin is opgelegd dat in de twee groepen sprake is van gelijke factorladingen en intercepten. In het geval van model 1 voldoen alle waarden aan de richtlijnen en is er sprake van een acceptabele fit. Bij model 2 is als extra voorwaarde opgevoerd dat de gemiddelde scores van de groepen aan elkaar gelijk moeten zijn. Dit levert een duidelijk slechter model op; de fit blijft onder de minimale waarde van 0,90. Tabel F.1 Mate waarin het conceptuele model voor sociale uitsluiting past op de data, onder voorwaarde dat de factorladingen en intercepten voor de twee groepen (niet-westerse migranten, gematcht aan autochtonen) gelijk zijn Model Min. Fit Function χ 2 df Χ 2 /df RMSEA 90% CI RMSEA CFI 1: gelijke factorladingen en intercepten 2: extra voorwaarde: gelijke gemiddelden 315, ,560 0,039 0,031-0,047 0, , ,758 0,046 0,038 0,053 0,890 9