Onderlinge samenwerking gestart met themabijeenkomsten over Solvency II

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Onderlinge samenwerking gestart met themabijeenkomsten over Solvency II"

Transcriptie

1 Een uitgave van de Federatie van Onderlinge Verzekeringmaatschappijen in Nederland J A A R G A N G 2 2 N U M M E R 3 M A A R T IN DIT NUMMER ONDER MEER: Pagina 4 Solvency II basic in ontwikkeling Pagina 4 Preventiebericht wateraccumulatie gepubliceerd Pagina 4 Brochure zonnepanelen ziet het licht Pagina 5 Beleid in uitvoering Pagina 8 Onderzoeksagenda s DNB en AFM Pagina 11 Onderling fonds Gustaaf Adolf Na al die jaren willen ze ons komen vertellen hoe wij het moeten doen! Themabijeenkomsten over Solvency II Onderlinge samenwerking gestart met themabijeenkomsten over Solvency II Vanuit de leden van de FOV bestaat veel belangstelling voor de themabijeenkomsten over Solvency II. In februari en maart werden dergelijke bijeenkomsten over de interne-auditfunctie en ORSA georganiseerd. In de komende periode zullen nog andere bijeenkomsten volgen. Binnen de FOV is Willem de Boer belast met de organisatie van een en ander. In een vraaggesprek voor de Onderlinge licht hij de besproken thema s toe. De themabijeenkomsten over Solvency II zijn georganiseerd in het kader van de samenwerking tussen onderlingen. Hierover heeft de FOV in de zomer van 2011 een enquête gehouden, om na te gaan of de leden belangstelling hadden voor met name samenwerking bij de implementatie van Solvency II, naast samenwerking bij andere onderwerpen die de inrichting van de organisatie en de relatie met de klant raken. Op deze enquête zijn positieve reacties ontvangen en uiteraard ook reacties van leden die aangaven dat ze de diverse vraagstukken op eigen kracht zullen uitwerken. Willem de Boer: Omdat de capaciteit van de FOV beperkt is, hebben we in de enquête op de mogelijkheid gewezen om ons bij de verschillende deelonderwerpen van Solvency II door externe adviseurs te laten bijstaan. Ook daar hebben diverse leden zich positief over uitgelaten. Vervolgens hebben we met verschillende externe adviseurs over de mogelijkheden gesproken, waarbij deze hebben aangegeven bereid te zijn de samenwerking tussen de onderlingen te steunen. Daardoor ontstaan kostenvoordelen voor de leden en kan met name voor kleinere verzekeraars specifieke deskundigheid worden ingezet. Dit is het vertrekpunt van de onderlinge samenwerking geweest. P I J L E R 2 In dat kader zijn we in 2012 met themabijeenkomsten over kernbegrippen uit het Solvency IIpalet gestart, vervolgt De Boer. Momenteel zijn de meeste onderlingen bezig met pijler 2 van Solvency II. Daarbij gaat het primair om de kwalitatieve aspecten van de bedrijfsvoering. Onder meer zullen de vier sleutelfuncties aan de orde komen die bij verzekeraars moeten worden ingericht: de interne-auditfunctie, de compliancefunctie, de riskfunctie en, voor de leven- en aansprakelijkheidsverzekeraars, de Willem de Boer. De onderlinge 1

2 actuariële functie. Bij de inrichting hiervan moeten met name de kleinere onderlingen hun weg nog vinden en daar zijn we nu vooral mee bezig. De eerste themabijeenkomsten gingen over de interne-auditfunctie, waarvan de uitwerking werd begeleid door 2ARC, voorheen CSI Meindertsma. Centraal in deze bijeenkomsten stond de vraag op welke wijze verzekeraars de interne-auditfunctie kunnen vormgeven: intern, in samenwerking met andere verzekeraars of door middel van uitbesteding. Over deze problematiek werd gediscussieerd door vertegenwoordigers van zo n 35 onderlingen, verdeeld over twee bijeenkomsten. Het vervolg wordt in een werkgroep uitgewerkt. Daarbij gaat het om bijvoorbeeld het gezamenlijk opstellen van een interne-auditstatuut. I N T E R N E A U D I T O R Die interne-auditfunctie heeft binnen Solvency II een nogal bepalend kenmerk, legt De Boer uit. De functie moet losstaan van alle andere functies, je kunt die niet als directeur of als commissaris er even bij doen. Het is een autonome functie binnen de organisatie. Wel mag je de expertise ervoor inhuren en daar gaat dan ook precies de discussie over. Wat ga je zelf doen, hoeveel kun je zelf voorbereiden en wat ga je al of niet samen met andere onderlingen uitbesteden? Interne auditing is een apart vak, het is ook niet direct iets wat de externe accountant er terloops bij kan doen. Volgens De Nederlandsche Bank is het de taak van de interne auditor om te evalueren hoe adequaat en doeltreffend de organisatie functioneert. De interne auditor heeft het recht om binnen de onderneming waar en wanneer dan ook informatie in te winnen en zal minstens eens in het jaar een verslag over zijn bevindingen maken. Het is misschien niet helemaal de juiste term, zegt Willem de Boer, maar de interne auditor zoekt naar de verborgen gebreken in de organisatie. De compliance officer en de risk manager kunnen het beleid dat door het bestuur is geformuleerd, goed op papier hebben gezet en controleren, maar dan nog kunnen risico s zijn onderschat of over het hoofd worden gezien. De interne auditor zal dan ook als onafhankelijk specialist naar de kwaliteit van de hele organisatie kijken. S O L V E N C Y I I B A S I C In de themabijeenkomsten over de interne auditor werd vooral ook stilgestaan bij de vraag met welke frequentie deze functie moet worden ingezet. Eens in het jaar, aldus De Nederlandsche Bank, maar bij veel kleine onderlingen is het allemaal simpel risk, zegt De Boer, dus zou een interne audit met een frequentie van eens in het jaar op hoofdlijnen en eens in de drie jaar meer diepgravend een optie zijn. Dit soort vraagstukken bespreken we momenteel met De Nederlandsche Bank. DNB heeft een vrij grofmazig wettelijk kader dat bij wijze van spreken voor alle organisaties per definitie op dezelfde manier zal worden ingevuld. Er wordt dan wel over proportionaliteit gesproken, maar wat zal dat in de praktijk betekenen? Voor de kleinere partijen wordt Solvency II Basic geïntroduceerd. Hiervoor bereidt het ministerie van Financiën wetgeving voor. Uit een presentatie daarover komt naar voren dat men voor Solvency II Basic-verzekeraars een vereenvoudigd regime wil realiseren, dat op verschillende terreinen proportioneel is te noemen. Onduidelijk is echter nog hoeveel dat zal uitmaken bij de toetsing door De Nederlandsche Bank. Een interne-auditfunctie is voor kleine onderlingen een behoorlijke kostenpost en het zou daarom jammer zijn als DNB daar voor Solvency II Basic zwaar op zou inzetten. O R S A De themabijeenkomsten van de FOV in maart waren gewijd aan ORSA: Own Risk and Solvency Assessment. Voor de externe deskundigheid over dit onderwerp is het adviesbureau Sprenkels & Verschuren in de arm 2 De onderlinge maart 2012

3 genomen. Hoeveel control wil je inbouwen? stelt Willem de Boer de retorische vraag. We hebben de compliance officer om alle processen goed op papier te zetten en te bewaken. We hebben de risk manager om te zorgen dat we alle risico s begrijpen en erop kunnen sturen. We hebben de externe accountant om te zorgen dat we alle financiële en organisatorische processen op orde hebben. We hebben de interne auditor die nog eens een keer dwars door alle bedrijfsprocessen en de governance gaat. En dan hebben we dus ook nog ORSA. ORSA is volgens de omschrijving van De Nederlandsche Bank een onderdeel van het risicomanagementsysteem om de algehele solvabiliteitsbehoeften op de kortere en langere termijn vast te stellen, rekening houdend met het risicoprofiel, de tolerantielimieten en de bedrijfsstrategie van de organisatie. De Boer: Solvency II zal in 2014 helemaal geïmplementeerd zijn, maar we gaan ook voor de kleinere onderlingen, op verzoek van De Nederlandsche Bank, al in 2012 met ORSA oefenen. DNB wil nog dit jaar kunnen beoordelen in hoeverre de onderlingen daartoe in staat zijn en welke problemen zij ermee ondervinden. Vanuit Financiën is al aangegeven dat ORSA voor de Solvency II Basic-verzekeraars zeer beperkt zal blijven. Daar hopen we dan maar op. P R O A C T I E F De rol van de FOV bij dit alles is in de eerste plaats faciliterend, zegt Willem de Boer. Maar onze rol is ook dat we de informatie die uit deze themabijeenkomsten komt, meenemen naar het strategisch overleg met de Autoriteit Financiële Markten, De Nederlandsche Bank en het ministerie van Financiën. We doen dit om te leren hoe de praktijk zich gaat ontwikkelen en hoe we dat vervolgens naar de toezichthouders kunnen vertalen. Vorig jaar moesten we constateren dat onderlingen in het kader van de toezichtseisen met operationele problemen werden geconfronteerd waar we nauwelijks nog iets aan konden veranderen. We konden altijd alleen maar reageren in plaats van proactief zijn. We zijn dat nu structureel aan het veranderen. We willen meer betrokken zijn bij de ontwikkeling van het toezicht en met name ook het proportioneel toezicht. De meeste onderlingen zullen de komende jaren hun handen vol hebben aan bijvoorbeeld de concurrentie, de beheersing van de premiehoogte en het objectief aantoonbaar in het belang van de klant handelen. Komt daar bovenop een streng ineffectief toezicht, dan kunnen we ervan uitgaan dat er verschillende onderlingen onnodig bestuurlijk en organisatorisch in de problemen zullen komen. De Nederlandsche Bank gebruikt bij het toezicht een aantal kernbegrippen, zoals vasthoudend en indringend toezicht. Dat is natuurlijk prima, maar het moet wel passen bij wat je dan vasthoudt. Iets wat weinig risico s heeft, moet je ook kunnen loslaten. Precies daarnaar zijn we op zoek. We kunnen natuurlijk niet aan het wettelijke kader tornen en dat willen we ook niet, maar we willen graag met elkaar om de tafel om aan een effectief toezicht bij te dragen. Coöperaties en onderlingen hebben alle kenmerken om aan datgene te voldoen wat volgens de principes van goed ondernemingsbestuur van een integere en beheerste organisatie wordt verwacht. Het is dan ook een boeiende uitdaging om onder meer in de onderlinge samenwerking de kernwaarden van de onderlingen te steunen en te bewaken! De onderlinge maart

4 DAAR KOMT MEER BIJ KIJKEN DAN ALLEEN EEN OPGAANDE ZON F E D E R AT I E VA N O N D E R L I N G E V E R Z E K E R I N G M A AT S C H A P P I J E N I N N E D E R L A N D SPAR R E N H E U V EL J E Z E I S T POS T B U S A C Z E I S T I N F F OV.NL FEDERATIE Hoornweg van Rij overleden Op 4 maart is de heer M.O. Hoornweg van Rij op 80-jarige leeftijd overleden. Hij is bijna 20 jaar bestuurslid en voorzitter van de FOV geweest. Daarmee is de FOV hem veel dank verschuldigd. Zijn gedachtenis leeft voort en onze gedachten gaan uit naar echtgenote en kinderen. Solvency II basic in ontwikkeling De FOV heeft onlangs een bijeenkomst bijgewoond van partijen die aan de marktconsultatie over Solvency II basic hebben deelgenomen. De bijeenkomst was een initiatief van het ministerie van Financiën, en bedoeld als terugkoppeling op de marktconsultatie. Het wettelijk kader dat het ministerie op dit moment voor ogen heeft voor Solvency II basic, is proportioneel te noemen. In de 1 e pilaar mogen zoveel mogelijk standaardwaardes worden gebruikt en er vindt nog een test met marktpartijen plaats om te beoordelen of tot verdere versimpeling kan worden gekomen. In de 2 e pilaar worden geen extra eisen gesteld ten opzichte van de huidige situatie, die door het Besluit Prudentiële Regels wordt beheerst. Dit betekent dat er weliswaar een compliancefunctie moet zijn, beleid ten aanzien van risicomanagement en aandacht voor naleving van de interne regels, maar dat de eisen niet verder strekken. De ORSA kan worden vormgegeven binnen de kaders van het risicomanagement en is vormvrij. In de 3 e pilaar zijn de eisen ook beperkt; er is geen externe publicatieplicht en de kwartaalrapportages passen op één A4. De voorstellen worden nog besproken met DNB, die een stringenter regime nastreeft. Zoals uit een toelichting van DNB aan de FOV blijkt, wil men de verschillen ten opzichte van Solvency II beperken tot de grens van de AMCR en aan de bestaande voorschriften. Ook werd onderzocht op welke wijze de overheid zonnepanelen als aanhangsels aan gebouwen beoordeelt binnen het Bouwbesluit. De werkgroep kwam hierbij tot de opmerkelijke bevinding dat de overheid zich nauwelijks zorg aantrekt over het extra gewicht dat op daken wordt geplaatst, terwijl er enige jaren terug juist aangescherpte rekennormen zijn ingevoerd om dakinstortingen tegen te gaan. Juridisch keek de werkgroep hoe gebouweigenaren overgaan tot het verhuren van hun dakoppervlak aan investeringsmaatschappijen. Verzekeringstechnisch werd geïnventariseerd welke informatie voor acceptatie beschikbaar moet zijn. Kortom: alle facetten zijn tegen het licht gehouden. Zonder te suggereren dat in de Nederlandse markt sprake is van wantoestanden, is wel gebleken dat er veel onwetendheid is, met name aan de kant van de dakverhuurder of enthousiaste private opdrachtgever voor de aanschaf en plaatsing van een zonnede actuariële functie, die voor schadeverzekeraars dan niet verplicht is (voor leven- en aansprakelijkheidsverzekeraars wel). Als er sprake is van een substantieel risico, wil DNB volledig toezicht uitoefenen. Zij blijft druk op kleine verzekeraars uitoefenen en houdt deze constant de spiegel voor. De FOV zal de komende tijd met het ministerie van Financiën en met DNB overleg voeren om verder richting te geven aan een proportionele invulling van het regime. Preventiebericht wateraccumulatie gepubliceerd Jaarlijks storten in Nederland circa platte daken in als gevolg van opeenhoping van regenwater of sneeuw. In het verleden kreeg dit fenomeen veel mediaaandacht. Deze is afgenomen zonder dat het probleem is verdwenen. Voor verzekeraars is wateraccumulatie een lastig in te schatten risico. Om handvatten te geven voor een risico-inschatting van een plat dak tijdens een inspectie, heeft de Technische Commissie Schadepreventie (TCSP) van de FOV een preventiebericht opgesteld. In het preventiebericht wordt uitgelegd wat wateraccumulatie inhoudt en wordt een afbakening van risicodaken gegeven. Ook worden suggesties voor inspectie gegeven. Het preventiebericht is op de website van de FOV te vinden. Brochure Zonnepanelen ziet het licht De TCSP heeft ook een nieuwe preventiebrochure over zonnepanelen uitgebracht. Aanleiding voor deze brochure waren vragen die in toenemende mate bij de TCSP binnenkwamen over de installatie en het verzekeren van zonnepanelen. Om deze vragen te beantwoorden en een informatief document op te stellen voor alle leden van de FOV, heeft de TSCP een subcommissie samengesteld. Deze bestond uit Aloys van de Burgt (Achmea Agro), Richard Dekker (Achmea Schadeverzekeringen), Dirk Groenveld (Univé Hollands Noorden), André van Strien en Johan van Tiel (de laatste zijn als risicodeskundigen verbonden aan het inspectiebureau Burghgraef Van Tiel & Partners). De werkgroep is grondig te werk gegaan: Verscheidene bedrijven die actief zijn in de zonnepanelenmarkt zijn geïnterviewd om zicht te krijgen op de gebruikelijke gang van zaken bij de aanschaf en installatie van zonnepanelen. Daarnaast werd de installatietechniek getoetst ZONNEPANELEN 4 De onderlinge maart 2012

5 panelen installatie. Zo transparant als de panelen zijn, zo is de informatie-uitwisseling vanuit deskundigen dat kennelijk niet. De opkomende markt van DHZ-pakketten is niet onderzocht om reden dat daar teveel diversiteit in de zelfbouwmogelijkheden zit. Maar zelfbouw of laten plaatsen en installeren: iedere lezer kan voldoende handvatten vinden in de nieuwe brochure. Deze is zo vormgegeven dat een verzekeringsadviseur aan tafel bij de klant, in chronologische volgorde alle aspecten en facetten over het verzekeren van elke zonnepaneleninstallatie kan bespreken zonder zelf een deskundige op dit gebied te hoeven zijn. Als controlemiddel zijn aandachtspunten bij het verzekeren opgesomd en benodigde documenten benoemd die beschikbaar moeten komen om een acceptatiebeoordeling simpel en snel te kunnen laten verlopen. Het document is een handzaam document op hoofdlijnen geworden. Het was niet mogelijk om binnen het begrip leesbaar en begrijpelijk alle details te behandelen, de brochure zou daardoor onleesbaar en onbegrijpelijk zijn geworden. De FOV is de werkgroepleden zeer erkentelijk voor hun inbreng en kijkt met belangstelling uit naar reacties en ervaringen van de leden. De brochure is op de website van de FOV geplaatst. Beleid in uitvoering Vragenlijst monitoring governance principes De FOV heeft een akkoord bereikt met de monitoring commissie governance principes over de vragenlijst die bij de monitoring wordt toegepast. FOV heeft deze lijst voor (alle) kleine verzekeraars passend gemaakt door nvt-opties in te bouwen en ruimte voor proportionaliteit te creëren. Daarmee sluit de vragenlijst mede aan bij verzekeraars met een beperkte schaal en compacte organisatie. Proportionele toepassing van de principes geldt als compliant met de regelgeving. Bestuurderscursussen De bestuurderscursus die normaal gesproken op Nyenrode wordt gegeven, heeft eenmalig in Dalfsen plaatsgevonden. De 19 deelnemers hebben gedurende 4 dagen in het congreshotel Mooirivier vertoefd. De cursus is op 2 februari afgesloten. Op 19 maart is op de vertrouwde Nyenrode-locatie in Breukelen een nieuwe leergang gestart. Daar nemen 24 personen aan deel. Wft-cursussen De door de FOV georganiseerde Wft gerelateerde cursus voor beleidsbepalers is inmiddels aan ongeveer 200 personen gegeven. Het programma loopt nu af en de laatste gelegenheid om de cursus te volgen is op 21 en 29 mei (de cursus beslaat 2 dagdelen). Opgave is mogelijk bij het bureau van de FOV. Bijeenkomsten over vormgeving interne audit In de afgelopen periode hebben twee bijeenkomsten plaatsgevonden over vormgeving van de interne audit als verplicht onderdeel van Solvency II / Solvency II basic. Het adviesbureau 2Arc nam aan de discussies deel. Er wordt een werkgroep gestart die zich over een standaard werkprogramma gaat buigen. De bijeenkomsten werden door in totaal 37 personen bijgewoond. Workshops over ORSA Onder begeleiding van het actuarieel bureau Sprenkels & Verschuren hebben in de maand maart drie workshops over de onder Solvency II verplichte ORSA (Own Risk and Solvency Assessment) plaatsgevonden. Hieraan namen in totaal 70 personen deel. Taxatiedagen gestart De in samenwerking met Totaal Support georganiseerde FOV-taxatiedagen vinden in maart en april plaats. Deelnemers kunnen kiezen uit instructie over particuliere/ agrarische risico s en particuliere/mkbrisico s. De dagen vinden gedeeltelijk op een praktijklocatie deel. Tot nu toe hebben zich 68 cursisten aangemeld. Oefengesprekken Om beleidsbepalers voor te bereiden op het gesprek met DNB dat in het kader van een toetsing plaatsvindt, biedt de FOV oefengesprekken aan. Deze vinden op het FOVkantoor plaats en zijn inmiddels met een aantal beoogde beleidsbepalers gevoerd. Webseminar over opleidingseisen De FOV organiseert voor woensdag 25 april een webseminar over de opleidingseisen aan verzekeringsadviseurs die per 1 januari 2013 een wijziging ondergaan. Mr. I. van Velzen, projectleider bij NIBE SVV, hoofdredacteur van de Beursbengel en regelmatig spreker bij de FOV, zal inzicht verschaffen over de normen waar per 2013 aan dient te worden voldaan. Het interactieve seminar kan van achter de eigen computer worden gevolgd. Daardoor is het niet nodig om naar een centrale locatie af te reizen. Inschrijving is mogelijk bij het bureau van de FOV. Algemene ledenvergadering Op donderdag 10 mei vindt de jaarlijkse algemene ledenvergadering van de FOV plaats. Het programma wordt binnenkort bekend gemaakt. Plaats van samenkomst is de Buitenplaats in Amerongen. De onderlinge maart

6 ONDERLINGEN ACTUALITEITEN Noordhollandsche breidt directie uit De Noordhollandsche van 1816 heeft de directie uitgebreid met Rémon Chatellon (41). Hij vervult de functie van adjunct-directeur Financiën. Chatellon werkte Rémon Chatellon. sinds eind 2009 als manager Financiële Zaken bij de maatschappij. In die rol adviseerde en ondersteunde hij de directie al over de consequenties en de professionele implementatie in de organisatie van het verscherpte regime van toezichthouders. Voorheen was Chattellon registeraccountant bij BDO. Naast Chatellon bestaat de directie van de Noordhollandsche uit Lex Verëll en Cas Verhage. Filmpremière Centramed Eind maart is in Utrecht de film Met lood in de schoenen... in première gegaan. Deze film, een initiatief van de onderlinge verzekeraar van medische aansprakelijkheid Centramed, laat het belang zien van persoonlijk contact tussen zorgverlener en patiënt na een medisch incident. In de film vertelt een aantal artsen openhartig over hun eigen ervaringen en de lessen die zij daaruit getrokken hebben. Een waargebeurde casus toont de do s en don ts in de praktijk. Centramed maakte de film omdat, ondanks inspanningen en goede wil van veel betrokken partijen, de communicatie na een medisch incident nog altijd voor verbetering vatbaar is. De film en het bijbehorende trainingsaanbod voor zorginstellingen moeten de praktijk helpen verbeteren. Solvency II bezorgt verzekeraars hoofdbrekens Verzekeraars maken zich massaal zorgen over de rapportage-eisen die Solvency II oplegt. Ook zullen ze in hun streven naar rendement mogelijk afstappen van overheidsobligaties en -aandelen. Dat blijkt uit onderzoek van vermogensbeheerder BlackRock onder 220 verzekeraars in 18 landen. Het kunnen voldoen aan de eisen voor gegevensrapportage onder Solvency II is een punt van grote zorg. Hoewel een grote meerderheid (97%) van de ondervraagden vertrouwen heeft in zijn eigen beleggingsbeleid en risicomanagementcapaciteiten, maakt meer dan 90% zich ernstig of enigszins zorgen over het naleven van de eisen voor stiptheid (95%) en volledigheid (94%) van het aanleveren van gegevens onder Solvency II. De grote meerderheid is bezorgd over de kwaliteit van gegevens van derde partijen (92%). Die moeten transparante portefeuilles ter beschikking stellen. De voorstellen binnen de nieuwe regelgeving hebben effect op de beleggingsstrategie van verzekeraars. Verzekeraars hebben aangegeven dat ze mogelijk afstand zullen doen van overheidsobligaties en -aandelen ten gunste van alternatieve activa. Ongeveer een derde (32%) verwacht zijn toewijzingen aan private-equityfondsen en hedgefondsen te verhogen, ondanks de mogelijk hogere kapitaallasten waarmee ze onder Solvency II te maken kunnen krijgen. Bron: AM Signalen CEA wordt Insurance Europe Comité Européen Assurances (CEA), de Europese verzekerings- en herverzekerings federatie, gaat vanaf 1 maart verder onder de naam Insurance Europe. Verzekeringen zijn de hoeksteen van de moderne maatschappij en de sleutel tot groei en stabiliteit van wereldwijde economieën, zegt Sergio Balbinot, voorzitter van Insurance Europe, vandaar dat wij een fris en nieuw imago lanceren dat de dynamiek en importantie van de verzekeringsindustrie weergeeft. Met 37% wereldwijd marktaandeel is de Europese verzekeringsindustrie de grootste ter wereld. De federatie telt 34 leden die verzekeraars en herverzekeraars vertegenwoordigen met een premie-inkomen van meer dan mld en die werk geven aan bijna een miljoen mensen. Omzet gemiddeld assurantiekantoor met 11% gedaald Bureau D & O heeft dit jaar opnieuw het kerncijfersonderzoek uitgevoerd naar de cijfers en trends van het assurantie-intermediair in Nederland. De resultaten van het nieuwe kerncijfersonderzoek worden gepubliceerd in de uitgave Kerncijfers In de praktijk heeft het intermediair in de financiële dienstverlening nog maar weinig het gevoel controle te hebben over de eigen situatie. Verandering na verandering wordt geïntroduceerd en de economische crisis heeft zijn eindpunt nog niet bereikt. Waar kortgeleden assurantiekantoren boos en geëmotioneerd konden reageren op alle veranderingen in de bedrijfstak, reageert de meerderheid nu gelaten. Vechten is vervangen door de zorg om als bedrijf te overleven. De resultaten van het kerncijfersonderzoek over 2011 tonen aan dat veel assurantie- 6 De onderlinge maart 2012

7 kantoren hun bedrijf door hun handen zien wegglippen. De tendens naar beneden heeft in 2011 hard toegeslagen. De belangrijkste conclusie uit het onderzoek is dat de omzet van een gemiddeld assurantiekantoor in 2011 met 11% is gedaald. Waar in de jaren vòòr 2006 de omzet jaarlijks groeide met gemiddeld 7,5%, is dit beeld drastisch veranderd. In 2007 en 2009 daalde de omzet ook al met 3% en 4%. Een daling van 11% is echter nog niet eerder voorgekomen. Maar opvallend is ook dat er een groep kantoren is die in 2011 hun omzet, ondanks de economische crisis en alle veranderingen, wél heeft zien stijgen. In het onderzoek is uitgebreid stilgestaan bij het profiel van deze assurantiekantoren. Het is namelijk geen toeval geweest. De groeiers hebben een aantal kenmerken gemeenschappelijk die andere ook zouden kunnen toepassen. De uitgave Kerncijfers 2012 biedt inzicht in de ontwikkeling van het intermediair in 2011 en geeft een prognose voor Door te werken met 4 profielkantoren is er voor ieder kantoor een benchmark beschikbaar waar de eigen resultaten en verwachtingen tegen kunnen worden afgezet. Daarnaast geeft de publicatie handvatten om het bedrijf verder te ontwikkelen en te leren van succesvolle branchegenoten die tegen de trend in zijn gegroeid. De uitgave Kerncijfers 2012 beslaat ruim 120 pagina s en kost 125 exclusief btw en portokosten. Naast een weergave van de resultaten van het onderzoek wordt daarin een Excel programma aangeboden. Met dit programma kunnen individuele assurantiekantoren hun resultaten vergelijken met de verschillende benchmarken die uit het onderzoek naar voren komen. Bestellen is mogelijk via Provisieverbod zo goed als een feit De Tweede Kamer schaart zich unaniem achter de plannen van minister Jan Kees de Jager voor een provisieverbod bij complexe financiële producten. Dat bleek op 8 maart tijdens een algemeen overleg van de Tweede Kamercommissie voor Financiën. Brede instemming was er ook om uitvaartpolissen onder het verbod te laten vallen en zakelijke verzekeringen daarvan juist uit te sluiten. Het pakket aan maatregelen zou in april door de Tweede Kamer moeten worden goedgekeurd, waarna de Eerste kamer nog moet volgen. De regels moeten per 1 januari 2013 van kracht worden om verkeerde financiële prikkels uit de financiële dienstverlening te halen, zoals De Jager de flinke verbouwing met ingrijpende gevolgen omschreef. Aan het begin van het debat vroeg VVD-woordvoerder Matthijs Huizing waarom er geen algemeen provisieverbod komt. Provisie is immers altijd pervers als de aanbieder die betaalt, zo betoogde hij. Hij kreeg hiervoor geen bijval. Het provisieverbod en de vergaande transparantie gaat gelden voor complexe producten en producten waarbij we excessen hebben gezien, aldus De Jager. Als er aanleiding is, kunnen we dit provisieverbod in de toekomst uitbreiden. Werkgelegenheid verzekeraars daalt Uit de statistiek Arbeidsvoorwaarden van het CVS blijkt dat het aantal werknemers bij verzekeraars het afgelopen jaar met twee procent is afgenomen ten opzichte van het jaar daarvoor. In 2010 nam de werkgelegenheid ongeveer even sterk af, terwijl in de jaren daarvoor de krimp minder dan één procent bedroeg. Het ziekteverzuim in de bedrijfstak blijft redelijk constant, rond de vijf procent. De verzuimfrequentie daalt verder en de gemiddelde verzuimduur blijft stijgen. De vacaturegraad blijft laag en bedraagt twee vacatures per honderd werknemers. Bedragen minimumgarantiefonds verhoogd De bedragen voor het minimumgarantiefonds zijn aan de inflatie aangepast. Voor leven- en autoverzekeraars stijgt de hoogte van het fonds van 3,5 naar 3,7 miljoen euro. Schadeverzekeraars moeten een minimum aanhouden van 2,5 miljoen euro (was 2,3 miljoen). Alle maatschappijen hebben tot het eind van het jaar om aan de nieuwe eisen te voldoen. AFM helpt verzekeraars met verbeteren klantinformatie De AFM helpt dit jaar twaalf verzekeraars met het verbeteren van de informatieverstrekking aan de klant. De afgelopen jaren hebben verzekeraars al vooruitgang geboekt bij het verbeteren van de informatie aan klanten. De samenwerking heeft tot doel dit proces verder te versterken, aldus de AFM. De betrokken verzekeraars laten hun verbeterplannen zien aan de toezichthouder, die daarover in de loop van dit jaar een gesprek aangaat. Aan de orde komen onder meer de structuur van de klantinformatie, het begrijpelijk maken van tekstpassages en het opzetten van consumentenonderzoeken. De samenwerking is onderdeel van het speerpunt klantbelang centraal. De AFM wil hiermee bevorderen dat consumenten informatie krijgen op basis waarvan zij goede financiële beslissingen kunnen nemen. EU respecteert Nederlands zorgstelsel Het Europees parlement heeft een pakket Lees verder op pagina 10 De onderlinge maart

8 DNB en AFM onderzoeksagenda s Op verzoek van de sector hebben DNB en AFM hun onderzoeksagenda s voor 2012 bekend gemaakt. Die zien er als volgt uit: DNB Onderzoeksthema Intragroepsverhoudingen Winstgevendheid levensverzekeraars Opties en garanties Geschiktheidstoetsing Raden van Commissarissen Gedrag en cultuur: kwaliteit en effectiviteit van bestuur Hypotheekmarkt Commercieel vastgoed Naleving meldplicht en sanctieregelgeving Beschrijving Beoordelingskader voor intragroepsposities zal in maart worden gedeeld met de sector. Vorig jaar uitvraag gedaan good practice is gereed. Nieuwe uitvraag volgt bij selecte groep levensverzekeraars over marktconsistente waardering van nieuwe productie. DNB gaat bij de beoordeling van de toereikendheidstoets focussen op de waardering van opties & garanties. Dit bleek bij de toereikendheidstoets over 2010 een zwakke schakel. DNB en AFM ontwikkelen gezamenlijk een beoordelingskader voor toetsen van commissarissen op geschiktheid. Op verzoek van de Tweede kamer worden de zittende commissarissen van de 4 grote banken en verzekeraars in 2012 getoetst. Bij een aantal verzekeraars zal in 2012 onderzoek worden verricht naar gedrag en cultuur waarbij onderwerpen als evenwichtige en consistente besluitvorming, bespreekbaarheid en voorbeeldgedrag, maar ook groepsdynamiek binnen het bestuur op de agenda zullen staan. De Nederlandse huizenmarkt kenmerkt zich door o.a. hoge hypotheekschulden. De positie van huishoudens kan onder druk komen te staan, met mogelijke verliezen voor financiële instellingen tot gevolg. Daarnaast is er onvoldoende inzicht in opgebouwde waarde in aan hypotheken verbonden polissen. De ontwikkelingen op de Nederlandse commercieel vastgoedmarkt zijn zorgwekkend. Er zal uitvraag gedaan worden naar de waardering van commercieel vastgoed. Het valt op dat levensverzekeraars weinig meldingen verrichten in vergelijking met verzekeraars in andere landen. Uitvraag en onderzoek ter plekke bij groep van levensverzekeraars. Planning Vanaf april 2012 zullen verzekeraars in verzekeringsgroepen middels een brief worden geïnformeerd over de beoordeling van de materiële intragroepsposities. In maart/april zullen de betrokken verzekeraars een brief van DNB ontvangen over proces. Uitvraag zal in april/mei lopen. Geen extra uitvraag voorzien. Toereikendheidstoets wordt gelijktijdig met de verslagstaten ingediend uiterlijk op 31 mei Informatiebijeenkomst over geschiktheidstoetsing is voorzien voor april. Informatieverzoek voor toetsen van commissarissen van de 4 grote banken en verzekeraars zal begin maart plaats vinden. De betrokken verzekeraars zullen in de loop van het tweede kwartaal op de hoogte worden gebracht over opzet en planning van onderzoeken. De komende tijd zullen informatieverzoeken uitgaan. Nog geen datum bekend. De informatieverzoeken zullen naar verwachting in het derde kwartaal worden gedaan. 8 De onderlinge maart 2012

9 Onderzoeksthema Risicobeheersing volmachtkanaal Beheerst beloningsbeleid Cybercrime Beleggingsverzekeringen Financiële crisis Beschrijving Nieuw self-assessment in samenwerking met AFM DNB gaat in 2012 via onderzoeken toezien op implementatie van beloningsbeleid. In het tweede kwartaal zal een aantal verzekeraars een brief ontvangen over onderzoeksaanpak en informatieverzoeken. In 2010 en 2011 heeft DNB een selfassessment uitgezet m.b.t. security management en monitoring. In 2012 zal het aantal betrokken verzekeraars worden uitgebreid en zullen followup metingen worden uitgevoerd. Uitvragen zullen sterk situationeel bepaald zijn. Uitvraag solvabiliteit bij 6 grootste verzekeringsgroepen. Planning Na de zomer. In derde en vierde kwartaal zullen er bij enkele verzekeraars onderzoeken worden gestart. Nog geen exacte datum bekend voor het selfassessment. Maandelijks. AFM Onderzoeksthema Klantbelang centraal Kwaliteit financiële dienstverlening Vermogensopbouwproducten en de advisering daarover Pensioenen Beschrijving Beïnvloeding van het klantcontact bij schadebehandeling, begrijpbaarheid en vindbaarheid van informatie. De 6 grootste verzekeraars krijgen een uitvraag over de veranderplannen, voornamelijk over de voortvarendheid en diepgang van het veranderplan. Uitvragen in het kader van een actueel dashboard, bijvoorbeeld bij AOV. Onderzoek over het afwikkelen van betalingsproblemen bij hypotheken. Vooruitlopend op het provisieverbod per 1 jan 2013 zal onderzocht worden welke concrete acties verzekeraars hebben genomen ter voorbereiding. Onderzoek naar product expertise wordt doorgezet via uitvragen en onderzoek ter plaatse hoe vormgeven pap + review? hoe producten beoordelen / benchmarken? Beoordelen processtappen. Het project UPO s is achter de rug, Het is nog onduidelijk wat het project voor dit jaar betekent. Planning Loopt. Tweede/derde kwartaal. Voornamelijk het derde en vierde kwartaal. Voor de zomer. De onderlinge maart

10 Vervolg van pagina 7 amendementen aangenomen waarin onder meer wordt bepleit dat de EU rekening houdt met de unieke positie van Nederlandse zorgverzekeraars. Hiermee worden forse premieverhogingen en voor verzekeraars onnodig hoge extra kapitaaleisen voorkomen. Het systeem met kostenverevening en verplichte basisverzekering voor alle Nederlanders kan zo overeind blijven. CDA-Europarlementariër Corien Wortmann kreeg een meerderheid van het Europees parlement achter haar voorstel om het specifieke karakter van het Nederlandse zorgverzekeringssysteem te erkennen bij de toepassing van Solvency II. Het typisch Nederlandse risicovereveningsfonds wordt nu erkend en leidt tot de juiste kapitaaleisen. Als de Europese ministers van Financiën en de Europese Commissie de wens van het parlement inwilligen, is het Nederlandse zorgverzekeringsstelsel veiliggesteld. Akkoord over cao verzekeringsbedrijf De vakorganisaties en hun leden hebben ingestemd met het gewijzigde eindbod van de werkgeversdelegatie van het Verbond van Verzekeraars. Dat betekent dat er een akkoord is over een cao voor het verzekeringsbedrijf met een looptijd van 19 maanden, van 1 juni 2011 tot 2 januari Per 1 april 2012 worden de salarissen verhoogd met 1,75 procent. De wijziging van de pensioenregeling gaat in per 1 januari Het arbeidstijdenkader op werkdagen wordt verruimd van uur naar uur. De toeslag voor het werken (anders dan overwerken) op die uren vervalt. De regeling van de korting op de vakantieaanspraken bij de derde ziekmelding vervalt met ingang van dit jaar. De projecten samenhangend inzetbaarheidsbeleid en werkervaring Wajongers worden verlengd. Verder zal er worden gewerkt aan het vergroten van het pensioenbewustzijn bij werknemers in de sector. Vernieuwingen bij de sectorbrede risicoanalyse Hoe werken in waarde gedaalde staatsobligaties door in kapitaal en liquiditeit van verzekeraars? Wat is het verband tussen de lage rentestand en bedrijfsmodellen van verzekeraars? DNB buigt zich in deze maanden over deze en talloze andere vragen. Zij voert een risicoanalyse uit met een scope die ruimer is dan tot nu toe. Doel: focus in het toezicht. Wat betekent dat? Gerichte aanpak Een oog voor risico's is inherent aan alle werkzaamheden van de toezichthouders van DNB, maar gedurende enkele weken bundelen zij al hun kennis en ervaring om samen te komen tot een sectorbreed uitgevoerde risicoanalyse. Die analyse vormt de basis voor een gerichte aanpak van het toezicht in de daaropvolgende periode. Onderlinge samenhang Alle onder toezicht staande verzekeraars worden meegenomen in de analyse. De risico s waar individuele ondernemingen aan bloot staan, vormen net als voorheen belangrijke bouwstenen voor de analyse. Maar veel meer dan voorheen is de aandacht nu gericht op de onderlinge samenhang tussen die risico s. Dat is een van de lessen uit de kredietcrisis: het risico dat de financiële sector loopt, is niet gelijk aan de optelsom van de risico s van alle individuele ondernemingen. Top-downproces Het risico kan groter zijn, of kleiner, afhankelijk van de aard van de onderlinge verbanden. Het is een van de redenen om deze analyse als een top-downproces te benaderen. Startpunt wordt gevormd door de relevante macro-economische, maatschappelijke, politieke en financiële ontwikkelingen en de systeemrisico s. Die bepalen met elkaar het beeld van waaruit wordt ingezoomd op individuele ondernemingen. Die bepalen de weging van de risico's in bijvoorbeeld bedrijfsmodellen, governance, balans, kapitaal, etc. Meer focus Wat merken de verzekeraars hiervan? Bij de kleinere verzekeraars houdt DNB vooral thematisch toezicht. Dat kan betekenen dat deze de toezichthouder minder vaak zien dan tot nu toe het geval was. Bij grotere verzekeraars intensiveert juist het gesprek. Zo bespreekt DNB meer dan voorheen de onderlinge samenhang tussen de risico s. De maatschappijen krijgen daarmee meer inzicht in de criteria die DNB in haar beoordeling hanteert. Daarmee kunnen maatschappijen dus profiteren van het resultaat van de risicoanalyse. Meer focus, meer thematisch: DNB zet haar capaciteit daar in waar de risico s en de maatschappelijke impact het grootst zijn. 10 De onderlinge maart 2012

11 S L O T A R T I K E L Protestantse zaak Gustaaf Adolf, koning van Zweden van 1611 tot aan zijn dood in 1632, was een fervent voorvechter van de protestantse zaak. Precies daarom werd zijn naam verbonden aan de protestantse organisatie in Tiel die in de negentiende eeuw werd opgericht ten behoeve van het welzijn van met name de protestantse arbeiders en hun gezinsleden. De vereniging Gustaaf Adolf kende tal van afdelingen voor sport en spel, cultuur, kraamverzorging, gezinshulp, kruiswerk en wat dies meer zij. De vereniging werd bestuurd vanuit het gebouw Gustaaf Adolf, een statig pand in Tiel, dat na een verwoestende brand deels werd herbouwd en nu onderdak aan Poolse gastarbeiders biedt. In het tuinhuis van het verenigingsgebouw zetelde een speciale afdeling, namelijk het onderlinge fonds tot uitkering bij overlijden, opgericht in Sinds de teloorgang in de tweede helft van de twintigste eeuw van de sociale en culturele afdelingen deze werden verzelfstandigd, opgeheven of door de overheid overgenomen draagt uitsluitend nog het fonds de naam Gustaaf Adolf. Momenteel hebben circa inwoners van Tiel en omgeving bij het fonds een kapitaalverzekering gesloten. Het verzekerd kapitaal bedraagt ongeveer 14 miljoen euro. Onderling fonds tot uitkering bij overlijden Gustaaf Adolf U.A. in Tiel Na al die jaren willen ze ons komen vertellen hoe wij het moeten doen! De sociale functie van het fonds Gustaaf Adolf is in de loop der tijden op de achtergrond geraakt. Het fonds heeft nu alle kenmerken en doelstellingen van een commerciële onderneming. Dit neemt niet weg dat het bestuur en de twee medewerksters zich met veel liefde voor hun fonds inzetten. De Gustaaf heeft een naam in Tiel en die mag niet te grabbel worden gegooid. Een gesprek met voorzitter Henny Ruitenbeek en secretaris Hans Bel. De opzet van het fonds Gustaaf Adolf, het product en de bedrijfsvoering zijn in de loop van de afgelopen 113 jaar nauwelijks veranderd. Het product is een kapitaalverzekering van maximaal euro. Tot 2011 was euro het maximum, maar dit kon na toestemming van De Nederlandsche Bank worden verhoogd. Na het overlijden van de verzekerde wordt het verzekerde bedrag uitgekeerd, dat vervolgens vrij kan worden besteed. De verzekerde betaalt gedurende 15, 20 of 25 jaar een vaste premie. Jaarlijks wordt een groot gedeelte van de premie aan de leden terugbetaald. Lange tijd konden zij op een restitutie van wel 50 procent rekenen, maar de laatste jaren is dat minder, namelijk ruim 30 procent. D E F E N S I E F B E L E G G E N De winstuitkering loopt wat terug en dat heeft alles met het rendement te maken, legt voorzitter Henny Ruitenbeek uit. Hij geeft aan dat het fonds over een eigen vermogen beschikt van bijna 7 miljoen euro, waarvan zo n 5 miljoen euro de technische reserve vormt. We hebben altijd voor een defensieve methode van beleggen gekozen, zegt hij. We beleggen om te beginnen in onroerend goed. We bezitten momenteel twaalf woonhuizen in Tiel, waaronder twee grote appartementen Henny Ruitenbeek, voorzitter. boven ons kantoor, en die verhuren we. Daarnaast beleggen we in obligaties met als het even kan een triple A -waardering. We hebben er best nog wel een aantal met 5, 6, 7 procent rente, maar die worden langzaam maar zeker uitgeloot en het nieuwe percentage is aanzienlijk lager. Toch willen we niet van onze manier van beleggen afwijken. We willen absolute zekerheid hebben dat het fonds gezond blijft en nemen dus genoegen met wat minder rendement. V E R J O N G I N G Hans Bel, secretaris. De gezondheid van het fonds laat zich niet alleen in solvabiliteit uitdrukken. Het gaat er ook om dat er jaarlijks voldoende nieuwe polissen worden gesloten. Gustaaf Adolf lukt dat zeer behoorlijk. Dankzij onder meer een geboorteuitkering van 25 euro bij de verzekering van een pas- De onderlinge maart

12 geboren (klein)kind en dankzij ook de verhoging van het maximaal te verzekeren kapitaal, kan nu jaarlijks zo n tot euro verzekerd kapitaal in de boeken worden bijgeschreven. Het belang van een gestage verjonging van het ledenbestand bleek nog eens zo n twintig jaar geleden, toen het katholieke uitvaartfonds in Tiel zich ter overname aanbood. Uit een boekenonderzoek door de huisactuaris van Gustaaf Adolf bleek het ledenbestand van het over te nemen fonds sterk verouderd. Gustaaf Adolf zag daarom van de overname af, waarna het fonds door Monuta werd ingelijfd. We hadden het hele gebeuren graag binnen Tiel gehouden, aldus Henny Ruitenbeek, maar dat zou niet verstandig zijn geweest. De overname zou ons fonds niet gezonder hebben gemaakt. B O D E S Het sluiten van nieuwe polissen en het verhogen van het verzekerd kapitaal is de C O L O F O N De onderlinge is een uitgave van de FOV (Federatie van Onderlinge Verzekeringmaatschappijen in Nederland) en verschijnt 10 keer per jaar in een oplage van exemplaren. Leden van de FOV zijn gratis geabonneerd op De onderlinge. Redactiecommissie: Chris van Toor Met medewerking van: Peter van Steen, Geldermalsen en Hester Heleen Fotografie, Amerongen Redactiesecretariaat: Productie en druk: Loes Malherbe Postbus AC Zeist T F E info@fov.nl I Drukkerij De Eendracht, Schiedam Overname van (gedeelten van) artikelen is toegestaan mits de bron wordt vermeld. ISSN taak van de twee medewerksters op het kantoor van Gustaaf Adolf. Zij bemensen het kantoor gedurende drie ochtenden per week en leggen dan via of telefonisch contact met nieuwe en bestaande leden. Tot 1 januari 2012 was het sluiten van nieuwe polissen nog mede het werk van vier bodes in dienst van het fonds. Hun voornaamste taak was de inning van contante premies bij uiteindelijk nog zo n drie- à vierhonderd leden van het fonds. Het was niet meer rendabel om die bodes in dienst te houden, licht Ruitenbeek toe. Bovendien wees De Nederlandsche Bank ons erop dat het hele gebeuren met bodes in wezen achterhaald was. We hebben daarom vorig jaar de knoop doorgehakt en de leden die nog contant betaalden, aangeschreven en meegedeeld dat ze voortaan per bankgiro moesten betalen. Dat is redelijk goed gelukt. Wel moesten we afscheid van de bodes nemen en dat was pijnlijk, want sommigen werkten al tientallen jaren voor het fonds. B E D R E I G I N G E N Fonds Gustaaf Adolf zou nog gemakkelijk vele jaren op dezelfde voet kunnen voortgaan, ware het niet dat de toekomst niet geheel zonder bedreigingen is. Een eerste punt is de verjonging van het bestuur. Henny Ruitenbeek is al bijna 25 jaar voorzitter en Hans Bel is zelfs al zo n 30 jaar bestuurslid, waarvan vele jaren als secretaris. Van de zes bestuursleden hebben enkele een zeer respectabele leeftijd, maar vervanging vinden is niet eenvoudig, ondanks het feit dat de bestuursleden van Gustaaf Adolf voor hun werk een vergoeding ontvangen. Vroeger was het geen probleem, aldus Hans Bel. Als ze je konden gebruiken en je reed geen scheve schaats, dan werd je als bestuurslid aangezocht en was het geregeld. Maar als je weet wat er nu allemaal moet gebeuren als we een bestuurslid willen hebben, dan rijzen je haren te berge! De tweede bedreiging voor Gustaaf Adolf is de toenemende weten regelgeving waaraan het fonds moet voldoen. Hans Bel: Het is onvoorstelbaar wat er allemaal op ons afkomt en waar we allemaal aan moeten voldoen van de Autoriteit Financiële Markten en De Nederlandsche Bank. Het lijkt wel alsof ze ons de nek willen omdraaien. Een fonds als het onze is uit de samenleving voortgekomen, er was de wens dat er zoiets moest zijn. We hebben het altijd met hart en ziel gedaan en nu komen ze ineens van bovenaf vertellen hoe wij het moeten doen. Toezicht is nodig, natuurlijk, maar het moet niet doorslaan. U I T E R S T E O P L O S S I N G Het fonds Gustaaf Adolf is in tal van opzichten, historische en toekomstige, vergelijkbaar met de twee andere onderlinge levensverzekeraars in Nederland, de Onderlinge van 1719 U.A. in Haarlem en het Onderling Fonds Sliedrecht B.A. in Sliedrecht. Vanzelfsprekend zijn er ook markante verschillen tussen de drie, die overigens alle lid van de FOV zijn. Over en weer zijn er in de afgelopen jaren diverse bezoeken gebracht, onder meer bij jubilea. Samenwerking tussen de drie is gelet op de afstanden tussen de werkgebieden geen oplossing van toekomstige problemen. We redden het nog wel, aldus Henny Ruitenbeek tot slot. Een laatste mogelijkheid is ons over te laten nemen door een verzekeringsmaatschappij en om dan daarbinnen onder de naam Gustaaf Adolf door te gaan. Maar dat is echt een uiterste oplossing. We hopen allemaal dat het nooit zover komt en dat we het met ons fonds nog heel lang zullen volhouden. 12 De onderlinge maart 2012

Aan de leden van de FOV. Geachte dames en heren,

Aan de leden van de FOV. Geachte dames en heren, CFL 27.086, 16 juni 2009 Aan de leden van de FOV Geachte dames en heren, Hierbij zend ik u informatie over een drietal externe bijeenkomsten/cursussen op het gebied van bovenmatige/passende provisie, beheerst

Nadere informatie

Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II

Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II Hoofdindeling: Leidraden Opgesteld door: Commissie Enterprise Risk Management (ERM) Vastgesteld door: Commissie Enterprise Risk Management (ERM)

Nadere informatie

Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II

Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II AG Commissie ERM Leidraad: overzicht wetgeving en vereisten Introductie In dit document is een overzicht opgenomen van de vereisten aan de risicomanagement

Nadere informatie

Beloningsbeleid Maart 2015

Beloningsbeleid Maart 2015 Beloningsbeleid Maart 2015 Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Relevante wet- en regelgeving... 2 4. Bestuur (directie)... 3 5. Raad van Commissarissen... 3 6. Medewerkers... 3 7. Publicatie... 5 8. Governance

Nadere informatie

Verslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016

Verslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016 Verslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016 Op woensdagmiddag 9 maart, aansluitend aan de jaarbijeenkomst van de Vereniging Gepensioneerden Getronics (VGG), organiseerde Stichting Voorzieningsfonds Getronics

Nadere informatie

Vervolg solvabiliteitsrichtlijnen DNB vanaf 2010

Vervolg solvabiliteitsrichtlijnen DNB vanaf 2010 Vervolg solvabiliteitsrichtlijnen DNB vanaf 2010 Ontwikkelde oplossingen voor FOV-leden Out of the box actuaries and risk professionals 1 SOLVENCY II In 2012 zal de Europese Commissie (EC) het huidige

Nadere informatie

Vijf veranderingen per 1 januari 2013

Vijf veranderingen per 1 januari 2013 Advies over financiële producten? December 2012 Vijf veranderingen per 1 januari 2013 U overweegt een financieel product aan te schaffen en daarover advies in te winnen? Dan gaan er bij de advisering van

Nadere informatie

PROFIELSCHETS. Philips Pensioenfonds NIET UITVOEREND BESTUURDER 1/5. Stichting Philips Pensioenfonds

PROFIELSCHETS. Philips Pensioenfonds NIET UITVOEREND BESTUURDER 1/5. Stichting Philips Pensioenfonds PROFIELSCHETS NIET UITVOEREND BESTUURDER Stichting Stichting behoort tot de grootste ondernemingspensioenfondsen van Nederland met een belegd vermogen van bijna 18 miljard euro. Het pensioenfonds voert

Nadere informatie

2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG

2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het jaarverslag legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen

Nadere informatie

Datum 29 april 2011 Ons kenmerk TGFO-DDi Pagina 1 van 6. Betreft

Datum 29 april 2011 Ons kenmerk TGFO-DDi Pagina 1 van 6. Betreft Financiële ondernemingen t.a.v. het Bestuur Datum 29 april 2011 Pagina 1 van 6 Betreft Beheerst Beloningsbeleid Geachte heer, mevrouw, Om ervoor te zorgen dat financiële ondernemingen ook in hun beloningsstructuren

Nadere informatie

Kerncijfers verzekeren in Nederland. september 2011

Kerncijfers verzekeren in Nederland. september 2011 Kerncijfers verzekeren in Nederland september 2011 Nederlandse verzekeraars hebben in 2010: een premieomzet van 78 miljard euro, 70 miljard euro aan personen en bedrijven uitgekeerd, een winst geboekt

Nadere informatie

Kerncijfers verzekeren in Nederland. augustus 2012

Kerncijfers verzekeren in Nederland. augustus 2012 Kerncijfers verzekeren in Nederland augustus 2012 Nederlandse verzekeraars hebben in 2011: dagelijks gemiddeld 197 miljoen euro uitgekeerd aan personen en bedrijven, 79 miljard euro aan premies ontvangen,

Nadere informatie

2013 verkort in beeld. Ontwikkelingen. Pensioenen Beleggingen Organogram

2013 verkort in beeld. Ontwikkelingen. Pensioenen Beleggingen Organogram 02 verkort in beeld 03 Ontwikkelingen 05 08 10 Pensioenen Beleggingen Organogram Aantal deelnemers dat pensioen opbouwt Aantal personen dat een ouderdomspensioen ontvangt Aantal deelnemers met slapende

Nadere informatie

(10 spatie s) voette kst wijzig en via Invoeg en Kopte kst en voette kst TOEZICHT ONDER SOLVENCY II

(10 spatie s) voette kst wijzig en via Invoeg en Kopte kst en voette kst TOEZICHT ONDER SOLVENCY II Klantn 13 juni 1 aam 2013 (10 spatie s) voette kst wijzig en via Invoeg en Kopte kst en voette kst TOEZICHT ONDER SOLVENCY II INTERN TOEZICHT ONDER SOLVENCY II 01 02 03 04 05 06 07 08 Introductie Cor Ensing

Nadere informatie

EIGEN RISICO BEOORDELING (ERB) IORP II JASPER HOOGENSTRAATEN 27 SEPTEMBER 2018

EIGEN RISICO BEOORDELING (ERB) IORP II JASPER HOOGENSTRAATEN 27 SEPTEMBER 2018 EIGEN RISICO BEOORDELING (ERB) IORP II JASPER HOOGENSTRAATEN 27 SEPTEMBER 2018 Impact op uw fonds? 2 Inspanningen van toezichthouders nemen toe 3 Agenda Wat is de ERB en waarom eigenlijk? Vereisten in

Nadere informatie

ONVZ past dit principe toe. Het principe is uitgewerkt in het reglement van de raad van bestuur.

ONVZ past dit principe toe. Het principe is uitgewerkt in het reglement van de raad van bestuur. Raad van bestuur Samenstelling en deskundigheid Samenstelling 3.1.1. De raad van bestuur is zodanig samengesteld, dat hij zijn taak naar behoren kan vervullen. Complementariteit, collegiaal bestuur en

Nadere informatie

Wft deskundigheidsbouwwerk

Wft deskundigheidsbouwwerk Wft deskundigheidsbouwwerk Mr. J. Oosterbaan Martinius Algemeen directeur Bureau D & O D & O april 2012 1 Inhoud Actualiteiten Huidige eisen deskundigheid Vergunning Wft pensioenverzekering Wensen minister

Nadere informatie

EFO Paardenverzekering

EFO Paardenverzekering EFO Paardenverzekering Versie dd 10 juni 2015 BELONINGSBELEID Dit beloningsbeleid is opgesteld om duidelijkheid te verschaffen over het beloningsbeleid van EFO Paardenverzekering aan alle belanghebbenden.

Nadere informatie

Dienstverleningsdocument

Dienstverleningsdocument Dienstverleningsdocument Ons kantoor hecht veel waarde aan een goede voorlichting op het gebied van financiële dienstverlening. Conform de Wet op het Financieel Toezicht bieden wij u, voorafgaand aan het

Nadere informatie

Beoordelingskader Dashboardmodule Claimafhandeling

Beoordelingskader Dashboardmodule Claimafhandeling Beoordelingskader Dashboardmodule Claimafhandeling I. Prestatie-indicatoren Een verzekeraar beschikt over verschillende middelen om de organisatie of bepaalde processen binnen de organisatie aan te sturen.

Nadere informatie

IORP II: De gevolgen

IORP II: De gevolgen Karel Bunte Februari 2018 Aanleiding De Europese Unie zet zich in voor de duurzame ontwikkeling van een economische en monetaire unie met een vrije interne markt. Binnen de wereld van pensioenen ontwierp

Nadere informatie

1 Kwaliteit informatieverstrekking 2 Beloning 3 Inspanningen conversie 4 Onderhoud polis 5 Budget-AOV

1 Kwaliteit informatieverstrekking 2 Beloning 3 Inspanningen conversie 4 Onderhoud polis 5 Budget-AOV Scoreformat AOV-module Dashboard De Dashboardcriteria 1 Kwaliteit informatieverstrekking 2 Beloning 3 Inspanningen conversie 4 Onderhoud polis 5 Budget-AOV Weging: elk van de criteria telt voor 20% mee

Nadere informatie

Remuneratierapport 2014 Loyalis N.V.

Remuneratierapport 2014 Loyalis N.V. Remuneratierapport 2014 Loyalis N.V. Voorwoord Dit remuneratierapport geeft inzicht in de belangrijkste ontwikkelingen in het beloningsbeleid van Loyalis N.V. over het jaar 2014. Met dit rapport wil Loyalis

Nadere informatie

2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG

2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG 2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het Jaarverslag 2013 legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen

Nadere informatie

Evaluatie Crowdfunding Voorschriften. Discussiedocument AFM

Evaluatie Crowdfunding Voorschriften. Discussiedocument AFM Evaluatie Crowdfunding Voorschriften Discussiedocument AFM November 2016 Autoriteit Financiële Markten De AFM maakt zich sterk voor eerlijke en transparante financiële markten. Als onafhankelijke gedragstoezichthouder

Nadere informatie

PROCEDURE. Vele Nardus-leden werken al vele jaren vanuit een hoge kwaliteitsnorm, maar vallen buiten de twee hierboven genoemde kaders.

PROCEDURE. Vele Nardus-leden werken al vele jaren vanuit een hoge kwaliteitsnorm, maar vallen buiten de twee hierboven genoemde kaders. 7.5. Nardus Gedragscode Uitvaartfinanciering 1.0 Doel De doelstelling van de Nardus Gedragscode Uitvaartfinanciering is het beheersen van het kwaliteitsniveau van de dienstverlening in de uitvaartbranche.

Nadere informatie

KERNCIJFERS VERZEKEREN IN NEDERLAND. december 2016

KERNCIJFERS VERZEKEREN IN NEDERLAND. december 2016 KERNCIJFERS VERZEKEREN IN NEDERLAND december 2016 1 IN 2015 HEBBEN NEDERLANDSE VERZEKERAARS: Dagelijks gemiddeld zo n 200 miljoen euro uitgekeerd aan personen en bedrijven > p. 3 47.000 mensen in dienst

Nadere informatie

Persbericht. ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende

Persbericht. ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende Persbericht ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende Hoofdpunten: Verlaging pensioen met 0,5% per 1 april 2013 definitief Mogelijk aanvullende

Nadere informatie

Eigen huis. Overlijdensrisicoverzekering Woon+ / Zeker+

Eigen huis. Overlijdensrisicoverzekering Woon+ / Zeker+ Eigen huis Overlijdensrisicoverzekering Woon+ / Zeker+ Uw eigen woning Het kopen van een eigen woning is waarschijnlijk een van de grootste fi nanciële beslissingen in uw leven. Het is een investering

Nadere informatie

Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen

Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen 1. De kwartaalcijfers van de pensioenfondsen zijn negatief. Hoe komt dat? Het algemene beeld is dat het derde kwartaal, en dan in het bijzonder de maand

Nadere informatie

Pensioen Nieuws. Uw pensioenregeling verandert opnieuw. #12 februari 15 P4 P6. Pensioenfonds

Pensioen Nieuws. Uw pensioenregeling verandert opnieuw. #12 februari 15 P4 P6. Pensioenfonds Pensioen Nieuws Een uitgave van Stichting Pensioenfonds AVEBE www.pensioenfondsavebe.nl #12 februari 15 1 Uw pensioenregeling verandert opnieuw 3 Interview met Manager Martien Smid 4 Onze dekkingsgraad

Nadere informatie

DIENSTVERLENINGSDOCUMENT

DIENSTVERLENINGSDOCUMENT DIENSTVERLENINGSDOCUMENT WELKOM BIJ KZN ASSURANTIEN B.V. U overweegt een beroep te doen op de dienstverlening van ons kantoor. In dit document leggen wij u uit hoe wij werken en hoe wij worden beloond.

Nadere informatie

Aandachtspunten voor vermogensbeheerders met een eigen aanbieder van beleggingsfondsen

Aandachtspunten voor vermogensbeheerders met een eigen aanbieder van beleggingsfondsen Aandachtspunten voor vermogensbeheerders met een eigen aanbieder van beleggingsfondsen Leidraad om marktpartijen richting en duidelijkheid te geven Publicatiedatum: December 2015 Laatste aanpassing: 3

Nadere informatie

Eigen huis. Vermogensopbouw. Oudedagsvoorziening. Nabestaanden

Eigen huis. Vermogensopbouw. Oudedagsvoorziening. Nabestaanden Eigen huis Vermogensopbouw Oudedagsvoorziening Nabestaanden Zeker nu Maatschappijwinstdeling De Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij De Onderlinge s-gravenhage kent een maatschappij- 25 Te verdelen

Nadere informatie

AMF een goed geregeld pensioen. Bulletin Algemeen Mijnwerkersfonds 2005

AMF een goed geregeld pensioen. Bulletin Algemeen Mijnwerkersfonds 2005 AMF een goed geregeld pensioen Bulletin Algemeen Mijnwerkersfonds 2005 Het bestuur van het Algemeen Mijnwerkersfonds (AMF) wil haar rechthebbenden van goede en belangrijke informatie voorzien. Leest u

Nadere informatie

Remuneratierapport 2015 Loyalis N.V.

Remuneratierapport 2015 Loyalis N.V. Remuneratierapport 2015 Loyalis N.V. Voorwoord Dit remuneratierapport geeft inzicht in de belangrijkste ontwikkelingen in het beloningsbeleid van Loyalis N.V. over het jaar 2015. Met dit rapport wil Loyalis

Nadere informatie

Solvency IIprogramma s

Solvency IIprogramma s Solvency IIprogramma s 1 Inleiding Het Verbond van Verzekeraars en NIBE-SVV gaan de opleiding Solvency II voor non-financials aanbieden. Doelgroep Het Verbond van Verzekeraars en NIBE-SVV hebben de handen

Nadere informatie

INLEIDING. Wij doen dat onafhankelijk. Dat wil zeggen dat geen enkele financiële instelling invloed heeft op de adviezen die wij aan U verstrekken.

INLEIDING. Wij doen dat onafhankelijk. Dat wil zeggen dat geen enkele financiële instelling invloed heeft op de adviezen die wij aan U verstrekken. INLEIDING All Finance behartigt uw belangen op het gebied van financiële diensten. Dat kunnen schadeverzekeringen zijn of de complexe adviesproducten; kapitaal-, lijfrente-, risico-, arbeidsongeschiktheids-,

Nadere informatie

Beloningsbeleid Januari 2012

Beloningsbeleid Januari 2012 Beloningsbeleid Januari 2012 Inhoudsopgave Inleiding 2 Doel beloningsbeleid 3 Uitgangspunten beloningsbeleid 3 Inschaling en beschrijving beloning 3 Beloningsmodel onderneming 4 Risicobeheersing 4 Variabele

Nadere informatie

Kerncijfers verzekeren in Nederland. september 2014

Kerncijfers verzekeren in Nederland. september 2014 Kerncijfers verzekeren in Nederland september 2014 In 2013 hebben Nederlandse verzekeraars: dagelijks gemiddeld zo n 200 miljoen euro uitgekeerd aan personen en bedrijven; 75 miljard euro aan premies ontvangen;

Nadere informatie

Memorie van antwoord. 1. Inleiding

Memorie van antwoord. 1. Inleiding 34100 Wijziging van de Implementatiewet richtlijn solvabiliteit II en de Implementatiewet richtlijn financiële conglomeraten I ter implementatie van de richtlijn 2014/51/EU van het Europees Parlement en

Nadere informatie

Hierna vind je, kort en bondig, onze algemene gegevens, informatie over onze dienstverlening en waar je terecht kunt met klachten.

Hierna vind je, kort en bondig, onze algemene gegevens, informatie over onze dienstverlening en waar je terecht kunt met klachten. Dienstenwijzer A. Inleiding De verzekeringsbedrijfstak hecht waarde aan goede voorlichting op het gebied van verzekeringen. Conform de eisen van de Wft (Wet financieel toezicht) heeft ons kantoor een dienstenwijzer

Nadere informatie

Wat u moet weten over beleggen

Wat u moet weten over beleggen Rabo BedrijvenPensioen Wat u moet weten over beleggen Beleggen voor het Rabo BedrijvenPensioen Uw werkgever betaalt pensioenpremies voor het Rabo BedrijvenPensioen. In deze brochure leest u hoe we deze

Nadere informatie

Dienstverleningsdocument

Dienstverleningsdocument Dienstverleningsdocument CAN Assurantiën B.V. Molukkenstraat 68 3531 WE UTRECHT Tel: 030 296 14 81 Fax: 030 296 42 87 www.canassurantien.nl KvK: 30181022 1 P a g i n a Dienstverleningsdocument ten behoeve

Nadere informatie

Beleid inzake Kapitaalbeheer

Beleid inzake Kapitaalbeheer Beleid inzake Kapitaalbeheer Break-out sessie Proportionaliteit Marcel Bleyenberg, Menno van Diermen en Teguh Sugihartono Agenda sessie proportionaliteit 1. Aanleiding thema en sectorbrief 2. Proportionaliteit

Nadere informatie

Verzekeren Met advies. Goed om te weten

Verzekeren Met advies. Goed om te weten Verzekeren Met advies Goed om te weten Zoekt u de juiste verzekering, voor uzelf, voor uw bedrijf of voor uw personeel? De ING helpt u daar graag bij. In deze Dienstenwijzer Verzekeren leest u wie wij

Nadere informatie

Beloningsbeleid 4 januari 2012

Beloningsbeleid 4 januari 2012 Beloningsbeleid 4 januari 2012 Inhoudsopgave Inleiding 3 Doel beloningsbeleid 4 Uitgangspunten beloningsbeleid 4 Inschaling en beschrijving beloning 4 Beloningsmodel onderneming 5 Risicobeheersing 5 Beoordeling

Nadere informatie

Leergang Solvency II voor de financial

Leergang Solvency II voor de financial 22 maart - 19 april - 23, 24 mei - 21 juni 2013 Leergang Solvency II voor de financial Vergroot in 5 dagen uw effectiviteit bij de implementatie van SII Mercure Utrecht, Leergang Solvency II voor de financial

Nadere informatie

Toelichting AFM advies streefcijfers klanten met beleggingsverzekeringen

Toelichting AFM advies streefcijfers klanten met beleggingsverzekeringen Toelichting AFM advies streefcijfers klanten met beleggingsverzekeringen Inleiding Veel verzekeraars en adviseurs hebben al het nodige gedaan om hun klanten met een beleggingsverzekering te helpen. Zo

Nadere informatie

Uitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen

Uitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen RAPPORT DIVISIE PENSIOEN & LEVEN Laan van Malkenschoten 20 Postbus 9150 7300 HZ Apeldoorn www.achmea.nl Uitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen Rapportage Intern toezicht in het kader van 2013

Nadere informatie

EIOPA ontwierp een vliegtuig

EIOPA ontwierp een vliegtuig FOTO EIOPA ontwierp een vliegtuig Van Solvency II naar IORP II Van ORSA naar ERB Utrecht, 14 november 2018 CPI Governance Jeroen Breen Partner CPI Risk, Finance & Governance 1 Onderwerpen EIOPA ontwierp..

Nadere informatie

Dienstverleningsdocument (DVD)

Dienstverleningsdocument (DVD) Dienstverleningsdocument (DVD) Postbus 179 AFM 12020125 9470 AD Zuidlaren KvK 01165328 Bank 47.69.93.024 T 050 85 38 417 F 050 23 04 045 www.shassurantie.nl info@shassurantie.nl Geachte relatie, Dit document

Nadere informatie

Triodos Bank Private Banking Meer over duurzaam beleggen met Triodos Advies op Maat

Triodos Bank Private Banking Meer over duurzaam beleggen met Triodos Advies op Maat Triodos Bank Private Banking Meer over duurzaam beleggen met Triodos Advies op Maat Heeft u vragen? Neemt u dan telefonisch contact op met Triodos Bank Private Banking via 030 693 65 05. Of stuur een e-mail

Nadere informatie

De remuneratie disclosure is conform artikel 25 van de RBB.

De remuneratie disclosure is conform artikel 25 van de RBB. Remuneratie disclosure 2013 De remuneratie disclosure betreft de remuneratie van de leden van de Raad van Bestuur, de leden van de Raad van Commissarissen en de groep functionarissen die in het nieuwe

Nadere informatie

Wij zijn VDZ. Onze boodschap is helder: niemand regelt je geldzaken. beter dan wij. Dat is niet arrogant bedoeld, maar het uitgangspunt

Wij zijn VDZ. Onze boodschap is helder: niemand regelt je geldzaken. beter dan wij. Dat is niet arrogant bedoeld, maar het uitgangspunt Wij zijn VDZ. Onze boodschap is helder: niemand regelt je geldzaken beter dan wij. Dat is niet arrogant bedoeld, maar het uitgangspunt van onze dienstverlening. Deze tijd vraagt om transparantie. Wij regelen

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 Aanhangsel van de Handelingen Vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden 1952 Vragen van de leden

Nadere informatie

Onderzoeksrapport Efficiency assurantietussenpersonen

Onderzoeksrapport Efficiency assurantietussenpersonen Onderzoeksrapport Efficiency assurantietussenpersonen Juni 2011 Dit onderzoek is in opdracht van Nedasco door TeuwenSchouten in samenwerking met InFinance uitgevoerd. Samenvatting De meeste (70%) assurantietussenpersonen

Nadere informatie

Marktwaarde van de pensioenverplichtingen in het tweede kwartaal gestegen van 15.941 miljoen naar 16.893 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013).

Marktwaarde van de pensioenverplichtingen in het tweede kwartaal gestegen van 15.941 miljoen naar 16.893 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013). Kwartaalbericht 2014 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 30 juni 2014 129,5%, een toename van 0,9%-punt ten opzichte van 31 maart 2014. Over de eerste zes maanden steeg de marktwaardedekkingsgraad

Nadere informatie

VERKORT JAARVERSLAG. Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij s-gravenhage U.A.

VERKORT JAARVERSLAG. Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij s-gravenhage U.A. VERKORT JAARVERSLAG 212 Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij s-gravenhage U.A. PROFIEL De Onderlinge Levensverzekering-Maatschappij s-gravenhage U.A. stelt zich op grond van haar Reglement ten doel

Nadere informatie

COMPLIANCE MET DE NEDERLANDSE CORPORATE GOVERNANCE CODE

COMPLIANCE MET DE NEDERLANDSE CORPORATE GOVERNANCE CODE COMPLIANCE MET DE NEDERLANDSE CORPORATE GOVERNANCE CODE Corporate Governance Novisource streeft naar een organisatiestructuur die onder meer recht doet aan de belangen van de onderneming, haar klanten,

Nadere informatie

2012 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG

2012 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 2012 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het Jaarverslag 2012 legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen

Nadere informatie

Uitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen

Uitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen RAPPORT Prins Willem-Alexanderlaan 651 Postbus 700 7300 HC Apeldoorn Telefoon (055) 579 39 48 www.achmea.nl Uitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen Rapportage Intern toezicht in het kader van

Nadere informatie

Raad van commissarissen

Raad van commissarissen Raad van commissarissen Samenstelling en deskundigheid Samenstelling 2.1.1. De raad van commissarissen is zodanig samengesteld, dat hij zijn taak naar behoren kan vervullen. Complementariteit, collegiaal

Nadere informatie

Dit document ontvangt u als bijlage bij de door u aangevraagde offerte van Apple Tree.

Dit document ontvangt u als bijlage bij de door u aangevraagde offerte van Apple Tree. Dit document ontvangt u als bijlage bij de door u aangevraagde offerte van Apple Tree. De inhoud van dit document bestaat uit twee delen, te weten: Advieswijzer. In dit document leest u meer over Apple

Nadere informatie

Aflossen hypothecair krediet

Aflossen hypothecair krediet Aflossen hypothecair krediet In dit document biedt de AFM u als financiële dienstverlener enkele uitgewerkte praktijkvoorbeelden aan die de AFM heeft aangetroffen bij haar onderzoek. Er zijn voorbeelden

Nadere informatie

EIGEN RISICO BEOORDELING. Kompas voor risicosturing

EIGEN RISICO BEOORDELING. Kompas voor risicosturing EIGEN RISICO BEOORDELING Kompas voor risicosturing BELANG VAN RISICOSTURING Focus congres 2019 - Grip op risico 2 INTRODUCTIE Eigen Risico Beoordeling (ERB) Gebaseerd op artikel 28 van IORP II Richtlijn

Nadere informatie

Vereniging van Vermogensbeheerders & - Adviseurs. 23 september 2014. Alex Poel. Beleggingsbeleid

Vereniging van Vermogensbeheerders & - Adviseurs. 23 september 2014. Alex Poel. Beleggingsbeleid Vereniging van Vermogensbeheerders & - Adviseurs 23 september 2014 Alex Poel Beleggingsbeleid 1 Achtergrond 2 Dienstverleningsproces 3 Beleggingsbeleid 4 VBA Discussion Paper 5 Kanttekeningen discussion

Nadere informatie

CONCEPT DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. Good Practice Kapitaalbeleid kleine verzekeraars

CONCEPT DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. Good Practice Kapitaalbeleid kleine verzekeraars CONCEPT DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. Good Practice Kapitaalbeleid kleine verzekeraars Good Practice van De Nederlandsche Bank N.V. van [DATUM] 2014, houdende een leidraad met betrekking tot het kapitaalbeleid

Nadere informatie

MEEST GESTELDE VRAGEN AAN VERBOND VAN VERZEKERAARS

MEEST GESTELDE VRAGEN AAN VERBOND VAN VERZEKERAARS MEEST GESTELDE VRAGEN AAN VERBOND VAN VERZEKERAARS 1. ING en AEGON hebben een kapitaalinjectie van de Nederlandse overheid ontvangen. Waarom is dat gebeurd? De belangrijkste reden voor deze kapitaalinjecties

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2014 2015 34 100 Wijziging van de Implementatiewet richtlijn solvabiliteit II en de Implementatiewet richtlijn financiële conglomeraten I ter implementatie

Nadere informatie

PH Presentatie 28 mei 2018

PH Presentatie 28 mei 2018 PH 1104 Presentatie 28 mei 2018 1 AGENDA 1. Inleiding vernieuwing PH 1104 2. Meldingsplicht 3. Verantwoordelijkheid accountant in relatie tot COS 250 4. Mogelijke gevolgen niet naleven wet- en regelgeving

Nadere informatie

Nieuwe ronde, nieuwe risico s, nieuwe kansen? VBA Seminar Risicomanagement, 27 september 2012 Maarten Roest

Nieuwe ronde, nieuwe risico s, nieuwe kansen? VBA Seminar Risicomanagement, 27 september 2012 Maarten Roest Nieuwe ronde, nieuwe risico s, nieuwe kansen? VBA Seminar Risicomanagement, 27 september 2012 Maarten Roest Wat wil ik behandelen Marktwaardering UFR Risicomanagement 1 1. Marktwaardering Dekkingsgraad

Nadere informatie

Hoffinass b.v. Verzekeringen en Verzekeringsadviezen. Dienstenwijzer

Hoffinass b.v. Verzekeringen en Verzekeringsadviezen. Dienstenwijzer Hoffinass b.v. Verzekeringen en Verzekeringsadviezen Dienstenwijzer Ons kantoor is gespecialiseerd in financiële diensten. In onze werkwijze staat u als klant centraal. Uw persoonlijke situatie en uw persoonlijke

Nadere informatie

Bochane Services Dienstenwijzer Biedt helderheid over de dienstverlening van Bochane Services B.V.

Bochane Services Dienstenwijzer Biedt helderheid over de dienstverlening van Bochane Services B.V. Bochane Services Dienstenwijzer Biedt helderheid over de dienstverlening van De verschillende bedrijfstakken van financiële dienstverlening en in het bijzonder hechten grote waarde aan goede voorlichting

Nadere informatie

Dienstenwijzer Kraan Assurantiën

Dienstenwijzer Kraan Assurantiën Dienstenwijzer Kraan Assurantiën Ons kantoor is gespecialiseerd in financiële diensten. Graag willen wij u laten zien hoe onze werkwijze is. In onze werkwijze staat uw bedrijf centraal. In deze dienstenwijzer

Nadere informatie

Investeren in vertrouwen. Samenvatting Meerjarenbeleidsplan 2011-2015

Investeren in vertrouwen. Samenvatting Meerjarenbeleidsplan 2011-2015 Investeren in vertrouwen Samenvatting Meerjarenbeleidsplan 2011-2015 1 Pensioenfonds Zorg en Welzijn: het pensioenfonds voor de sector zorg en welzijn Het meerjarenbeleidsplan 2011-2015 beschrijft welke

Nadere informatie

Matrix Comply-or-Explain Code Banken 2017

Matrix Comply-or-Explain Code Banken 2017 Matrix Comply-or-Explain Code Banken 2017 In oktober 2014 heeft de Nederlandse Vereniging van Banken de herziene Code Banken (de "Code Banken"), onderdeel van een pakket met de naam "Future Oriented Banking"

Nadere informatie

Profielschets van de omvang en samenstelling van de Raad van Commissarissen en zijn leden

Profielschets van de omvang en samenstelling van de Raad van Commissarissen en zijn leden Bijlage a Profielschets van de omvang en samenstelling van de Raad van Commissarissen en zijn leden De functie van de Raad van Commissarissen. In deze profielschets wordt eerst ingegaan op de achtergronden

Nadere informatie

Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage

Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage > Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Hoe komen wij tot een advies? Hoe zit het met onze beloning?

Hoe komen wij tot een advies? Hoe zit het met onze beloning? Dienstverleningsdocument Ons kantoor is gespecialiseerd in financiële dienstverlening. Graag willen wij u laten zien wat onze werkwijze is. In onze werkwijze staat u als klant centraal. Uw persoonlijke

Nadere informatie

DIENSTENWIJZER. In onze dienstenwijzer leggen wij graag uit wie wij zijn en wat u van ons kan en ook mág verwachten.

DIENSTENWIJZER. In onze dienstenwijzer leggen wij graag uit wie wij zijn en wat u van ons kan en ook mág verwachten. DIENSTENWIJZER In onze dienstenwijzer leggen wij graag uit wie wij zijn en wat u van ons kan en ook mág verwachten. Wie zijn wij? AV risico- en assurantieadviseurs is een onafhankelijke intermediair voor

Nadere informatie

Financieel crisisplan. van de

Financieel crisisplan. van de Financieel crisisplan van de (vastgesteld in bestuursvergadering van 23 juni 2015) Inleiding Als onderdeel van de beschrijving van de hoofdlijnen van het interne beheersingssysteem en de financiële sturingsmiddelen,

Nadere informatie

Vermogensopbouw  gegarandeerde rente. De voordelen op een rij: U wilt een flink bedrag opbouwen. Bijvoorbeeld om eerder te stoppen met werken,

Vermogensopbouw  gegarandeerde rente. De voordelen op een rij: U wilt een flink bedrag opbouwen. Bijvoorbeeld om eerder te stoppen met werken, Goudse Opbouwplan Vermogen opbouwen met een gegarandeerd eindkapitaal U wilt een flink bedrag opbouwen. Bijvoorbeeld om eerder te stoppen met werken, Vermogensopbouw  gegarandeerde rente aanvullingen

Nadere informatie

Klaverblad Verzekeringen. Uitvaartverzekering

Klaverblad Verzekeringen. Uitvaartverzekering Klaverblad Verzekeringen Uitvaartverzekering Deze folder bevat een beperkte weergave van de polisvoorwaarden. Aan deze weergave kunnen geen rechten worden ontleend. Wilt u precies weten wat er onder de

Nadere informatie

Seminar! BETEKENIS VAN INTERNE AUDIT voor specifieke verzekeraars! Internal Audit en doeltreffendheid van! risk management system!

Seminar! BETEKENIS VAN INTERNE AUDIT voor specifieke verzekeraars! Internal Audit en doeltreffendheid van! risk management system! Seminar! BETEKENIS VAN INTERNE AUDIT voor specifieke verzekeraars! Internal Audit en doeltreffendheid van! risk management system!! Tom Veerman! Triple A Risk Finance B.V.! 1! Programma! Solvency II stand

Nadere informatie

Dienstverleningsdocument André van Heugten Verzekeringen

Dienstverleningsdocument André van Heugten Verzekeringen Dienstverleningsdocument André van Heugten Verzekeringen Ons kantoor is gespecialiseerd in financiële dienstverlening. Graag willen wij u laten zien wat onze werkwijze is. In onze werkwijze staat u als

Nadere informatie

Beoordelingskader Dashboardmodule Informatieverstrekking Verzekeraars

Beoordelingskader Dashboardmodule Informatieverstrekking Verzekeraars Beoordelingskader Dashboardmodule Informatieverstrekking Verzekeraars Net als vorig jaar bevat deze module drie thema s verspreid over vijf onderdelen. Ieder thema weegt even zwaar. De werkwijze van de

Nadere informatie

Handleiding Productwijzers Levensverzekeringen

Handleiding Productwijzers Levensverzekeringen Handleiding Productwijzers Levensverzekeringen Inleiding In 2008 zijn in het kader van het bieden van transparantie productwijzers geïntroduceerd door het Verbond van Verzekeraars. De productwijzers zijn

Nadere informatie

Visie op toezicht Raad van commissarissen WBO Wonen

Visie op toezicht Raad van commissarissen WBO Wonen Visie op toezicht Raad van commissarissen WBO Wonen Versie: september 2018 Vastgesteld door raad van commissarissen en bestuur: 19 november 2018 Inleiding Met de invoering van de Woningwet per 1 juli 2015

Nadere informatie

Handleiding Productwijzers Levensverzekeringen

Handleiding Productwijzers Levensverzekeringen Productwijzers Levensverzekeringen Handleiding Productwijzers Levensverzekeringen Inleiding In 2008 zijn in het kader van het bieden van transparantie productwijzers geïntroduceerd door het Verbond van

Nadere informatie

Klantbelang Centraal Seminar Vernieuwde Bedrijfsvoering bij Verzekeraars

Klantbelang Centraal Seminar Vernieuwde Bedrijfsvoering bij Verzekeraars Klantbelang Centraal Seminar Vernieuwde Bedrijfsvoering bij Verzekeraars 25 juni 2014 Ivo Thijssen Doel vandaag Hoe houdt de AFM toezicht? Waarom het thema Klantbelang Centraal? Wat is Klantbelang Centraal?

Nadere informatie

Vrijstellingsregeling Wft. Grens vrijstelling van 50.000 naar 100.000 Aanbieders moeten een AFM-vergunning aanvragen voor 1 februari 2012

Vrijstellingsregeling Wft. Grens vrijstelling van 50.000 naar 100.000 Aanbieders moeten een AFM-vergunning aanvragen voor 1 februari 2012 Vrijstellingsregeling Wft Grens vrijstelling van 50.000 naar 100.000 Aanbieders moeten een AFM-vergunning aanvragen voor 1 februari 2012 In deze brochure leest u óf u iets moet doen en wat Charco & Dique

Nadere informatie

Informatie over veranderde werkwijze door veranderde wetgeving..

Informatie over veranderde werkwijze door veranderde wetgeving.. Informatie over veranderde werkwijze door veranderde wetgeving.. Ons kantoor behartigt uw belangen op het gebied van financiële diensten. Dat kunnen schade- of levensverzekeringen zijn. Maar ook uw hypotheek,

Nadere informatie

Hypotheekshop Wijchen B.V. Handelend onder de naam: De Hypotheekshop Kasteellaan 52 6602 DG WIJCHEN

Hypotheekshop Wijchen B.V. Handelend onder de naam: De Hypotheekshop Kasteellaan 52 6602 DG WIJCHEN Hypotheekshop Wijchen B.V. Handelend onder de naam: De Hypotheekshop Kasteellaan 52 6602 DG WIJCHEN Telefoon: 024 649 50 25 Fax: 024 649 50 01 E-mail: wijchen1375@hypotheekshop.nl Internet: www.hypotheekshop.nl/wijchen

Nadere informatie

Uitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen

Uitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen RAPPORT ACHMEA PENSIOEN- & LEVENSVERZEKERINGEN N.V. Laan van Malkenschoten 20 Postbus 9150 7300 HZ Apeldoorn www.achmea.nl Uitvoering van rechtstreeks verzekerde regelingen Rapportage Intern toezicht in

Nadere informatie

Netto resultaat H1 163 miljoen Actieve benadering klanten beleggingsverzekeringen in volle gang

Netto resultaat H1 163 miljoen Actieve benadering klanten beleggingsverzekeringen in volle gang Netto resultaat H1 163 miljoen Actieve benadering klanten beleggingsverzekeringen in volle gang Toelichting op de halfjaarcijfers 2011 door: Jos Baeten, Voorzitter Raad van Bestuur Roel Wijmenga, CFO Ontwikkelingen

Nadere informatie

Dienstenwijzer/ Dienstverleningsdocument

Dienstenwijzer/ Dienstverleningsdocument Dienstenwijzer/ Dienstverleningsdocument Rijnmond Hypotheekwijzer BV Telefoon: 0102460000 Uw adviseur: Email adres: Ton Onder de Linden tonderdelinden@hypotheekwijzer.com Wat kunt u van de Hypotheekwijzer

Nadere informatie

Remuneratierapport 2017 Loyalis N.V.

Remuneratierapport 2017 Loyalis N.V. Remuneratierapport 2017 Loyalis N.V. Voorwoord Dit remuneratierapport geeft inzicht in de belangrijkste ontwikkelingen in het beloningsbeleid van Loyalis over het jaar 2017 en gaan we in op de belangrijkste

Nadere informatie