Pijn en het brein. Chronische pijn evolueert. Wat is chronische pijn? Pijn en het brein Houd zelf de regie!

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Pijn en het brein. Chronische pijn evolueert. Wat is chronische pijn? Pijn en het brein Houd zelf de regie!"

Transcriptie

1 Pijn en het brein Pijn en het brein Houd zelf de regie! Dr Ben van Cranenburgh Dr Ben van Cranenburgh Pijnweek Eye-Centrum 29 september 2016 Wat is chronische pijn? Letterlijk: langer durende pijn Soms is er een onderliggende oorzaak, bv arthrose, kanker Vaak is er geen (duidelijke) onderliggende oorzaak, de pijn staat dan op zich Chronisch psychisch! Geen belangenverstrengeling Chronische pijn evolueert De oorspronkelijke uitlokkende factor (ontsteking, verwonding) speelt meestal geen rol meer. Andere factoren nemen de regie over Wat zijn die andere factoren? Bijv.: Pijn levert iets op (bv aandacht, communicatie) Negatieve gedachten vatten post (verwachting) Pijnsysteem wordt overgevoelig (sensitisatie) 1

2 Chronische pijn is een optelsom Vele factoren tellen op, bv zwakke plek in nek (whiplash) + weinig bewegen + stress + negatieve gedachten/verwachtingen. Psychologische factoren spelen altijd een rol: aandacht, ideeën, verwachtingen, emoties, persoonlijkheid Optelling van factoren: lokale weefselschade + angst/stress/ hyperventilatie geeft lokale pijn. 238 Simplistisch dualisme Als we niks kunnen vinden is het psychisch Patienten worden gestigmatiseerd Er is een steekje los, psychisch labiel Pijn is eigen schuld Patiënt zoekt aandacht, doet het erom (secundaire ziektewinst) Patiënt is simulant of querulant, stelt zich aan Drie basisvormen van pijn: somatogeen neurogeen/neuropathisch psychogeen Ons pijnsysteem zelf kan van eigenschappen veranderen 2

3 Alarmmetafoor Wat heeft de neurowetenschap te bieden? Somatogeen: Neurogeen: Psychogeen: er is inbraak het systeem is veranderd, ontregeld of stuk pijn wordt voor iets anders gebruikt Ons pijnsysteem is plastisch, dwz. het kan beïnvloed worden en van eigenschappen veranderen. Voorbeelden: Goede en foute stress Beweging/zinvolle bezigheid Aandacht en verwachting Context Placebo en nocebo Hersenen en zenuwstelsel Rol hersenen en zenuwstelsel ruggenmerg Buitenbrein Cognitie Binnenbrein Emotie Hersenstam Bewustzijn Ruggenmerg: poorten open, dicht, op een kier Hersenstam: controlekamers poorten bedienen Limbisch systeem: emoties beïnvloeden elkaar Hersenschors: cognities rol van ideeën, verwachting en aandacht 3

4 Goede en foute stress BEWUSTZIJNSTOESTAND Onze eigen pijnrem? Pijnmodulatie: 1 Pijnremmende systemen 2 Pijnstimulerende systemen 1 concreet doel dat gehaald moet worden: pijn wordt opzij gezet (survival, fear ) NOCEBO verwachting meer pijn PLACEBO verwachting minder pijn STRESS 2 machteloos STRESS 1 concreet Spelen rol bij invloed van: - stress-analgesie (survival) - stress-sensitisatie (machteloos) - verwachting (placebo en nocebo) - allerlei therapieën STIMULATIE Fysieke en psychische stress 2 onbestemde dreiging: zintuiglijke vensters open, maximaliseren van informatie-opvang, meer pijn ( anxiety ) Voorbeelden: baring, marathon, oorlog, sociale uitsluiting, ontslagdreiging etc. Individueel grote verschillen, die niets met psychische stoornis te maken hebben Neurale reorganisatie en sensitisatie: bij chronische pijn verandert ons pijnsysteem Vroeger: hand in hand, zoals bij vlucht, aanval, voedsel zoeken. Bijv. zien van aanvaller hyperventilatie zuurgraad daalt (alkalose) verzuring komt later dier ontsnapt Preventie Nu: ontkoppeld, dwz wel psychische stress, maar geen fysieke inspanning. Bijv. in file staan, miljoenen-transacties, onvrede in werk of gezin Therapie Nociceptieve pijn Chronische pijn 4

5 Interventie: een breed repertoire: veel meer dan pillen! Zelf de regie houden: eerst gewone dingen! Hersenen en psyche Bij opgravingen in het jaar 3000 zal men zich verbazen over onze pillengeneeskunde. Samen met aderlatingen, schedelboringen en heksenverbranding zal dit als bijgeloof de geschiedenis ingaan. Zelf de regie, maar hoe? Invloed van aandacht (attention) (Price en Bushnell 2004) Leren van elkaar en inspiratie opdoen Van gedachten veranderen Alle kleine beetjes helpen: factoren tellen op Individueel zeer verschillend: dieet, beweging, massage, muziek etc. Iets leren: is er een hartewens? Experimentjes doen Laat het brein niet met de pijn alleen! (NB distractie:hier akoestisch) 5

6 Pijn en negatieve emoties Pijn en positieve emoties Net-niet pijnlijke prikkel + negatieve plaatjes: à pijn (Phillips et al. 2004) Pijnlijke prikkel + positieve plaatjes (foto geliefde, maagd Maria etc): à pijn minder (Wiech 2006, Younger 2010) Strijd om hersenruimte! Pijn en cognitie Invloed van verwachting (expectation) (Price en Bushnell 2004) Uitdagendecognitieve taak: à pijn minder Effect duidelijk zichtbaar op hersenscan Prikkel = 9 Sensatie = Ideeën en verwachtingen hebben een krachtige invloed op pijn! 6

7 Vicieuze cirkel Normaliseren van het pijnsysteem? Pijn à niet bewegen à input verlies à sensitisatie hersensysteem à meer pijn Hoe doorbreken? -Stimulatie: vele therapieën -Beweging/bezigheid -Cognitie, bv aandacht, verwachting Spiegeltherapie: brein krijgt weer input (MVF = mirror visual feedback (Ramachandran) Macedonië-anekdote: opmerkelijke therapie voor CRPS (= dystrofie-pijn) (Ek e.a 2009) Wat deed mw. Shinka? Pijn wordt genegeerd. Onderliggende gedachte: pijn = loos alarm. Passief manipuleren en mobiliseren herstelt de feedback naar de hersenen Normale functie staat centraal: een been is om op te staan, een hand om te handelen Is nu eerste keuze therapie voor dystrofie-pijn (CRPS)! 7

8 Conclusie/Boodschap Denken over pijn Zelf regie houden Laat je brein niet met de pijn alleen Strijd om hersenruimte Beweging en gewenste bezigheden Experimentjes doen Chronische pijn is zelden of nooit het gevolg van een psychische stoornis! Hier verkrijgbaar voor 15 8

Opbouw van de lezing. 1 Algemeen kader: concepten. Nieuwe inzichten in chronische pijn. Pijn en het brein: een neurowetenschappelijk perspectief

Opbouw van de lezing. 1 Algemeen kader: concepten. Nieuwe inzichten in chronische pijn. Pijn en het brein: een neurowetenschappelijk perspectief 01-10-16 Nieuwe inzichten in chronische pijn Dr. Ben van Cranenburgh Nieuwe inzichten in chronische pijn Pijn en het brein: een neurowetenschappelijk perspectief Dr Ben van Cranenburgh Pijnweek Eye-centrum

Nadere informatie

Neurowetenschappen als inspiratiebron voor nieuwe pijninterventies

Neurowetenschappen als inspiratiebron voor nieuwe pijninterventies Neurowetenschappen als inspiratiebron voor nieuwe pijninterventies Dr. Ben van Cranenburgh, neurowetenschapper Stichting ITON: www.stichtingiton.nl Symposium KNGF Scheutig met pijn 15 april Alkmaar, 20

Nadere informatie

Het kan ook anders! Over individueel maatwerk in de zorg. Dr Ben van Cranenburgh HGZO Congres Lunteren 24/25 Maart 2011. www.stichtingiton.

Het kan ook anders! Over individueel maatwerk in de zorg. Dr Ben van Cranenburgh HGZO Congres Lunteren 24/25 Maart 2011. www.stichtingiton. Instituut voor toegepaste Neurowetenschappen Faculteit der Bewegingswetenschappen Het kan ook anders! Over individueel maatwerk in de zorg Dr Ben van Cranenburgh HGZO Congres Lunteren 24/25 Maart 2011

Nadere informatie

Pijn en het brein Nieuwe inzichten in analyse en aanpak van chronische pijn

Pijn en het brein Nieuwe inzichten in analyse en aanpak van chronische pijn Opbouw van de avond Instituut voor toegepaste Neurowetenschappen Faculteit der Bewegingswetenschappen Pijn en het brein Nieuwe inzichten in analyse en aanpak van chronische pijn 1. Algemeen kader pijn

Nadere informatie

Pijn, leg dat maar eens uit

Pijn, leg dat maar eens uit Pijn, leg dat maar eens uit Een how-to-manual voor fysiotherapeuten In opdracht van het rug-netwerk Ronald Kan Fysiotherapeut Heliomare Uitgangspunten Deze uitleg geldt voor patiënten met chronische benigne

Nadere informatie

Een gids voor mensen met pijn Een gids voor mensen met pijn. Dr. Ben van Cranenburgh (neurowetenschapper)

Een gids voor mensen met pijn Een gids voor mensen met pijn. Dr. Ben van Cranenburgh (neurowetenschapper) Pijn, waarom? Een gids voor mensen met pijn Een gids voor mensen met pijn Dr. Ben van Cranenburgh (neurowetenschapper) 2e editie, 2014, ITON, Instituut voor toegepaste neurowetenschappen, Expertisecentrum

Nadere informatie

Baringspijn vanuit een nieuw perspectief Pijnloze bevalling: optie, recht of mythe?

Baringspijn vanuit een nieuw perspectief Pijnloze bevalling: optie, recht of mythe? Baringspijn vanuit een nieuw perspectief Pijnloze bevalling: optie, recht of mythe? Irena Veringa en Ben van Cranenburgh De laatste decennia is veel onderzoek gedaan naar pijn, zowel klinische pijn als

Nadere informatie

Ja maar, wat als bewegen pijn doet?

Ja maar, wat als bewegen pijn doet? Ja maar, wat als bewegen pijn doet? Najaarscongres NVFG 23 sep 16 Luc Boon Fysiotherapie Gestel, Eindhoven luc@fysiotherapie-gestel.nl Introductie Najaarscongres NVFG 23 sep 16 Luc Boon Fysiotherapie Gestel,

Nadere informatie

Sensitisatie. Anesthesiologie

Sensitisatie. Anesthesiologie Sensitisatie Anesthesiologie Anesthesiologie Inleiding Wanneer pijn lang bestaat en er geen lichamelijke afwijkingen (meer) voor die pijn te vinden is, wordt pijn chronisch genoemd. Mensen met chronische

Nadere informatie

Nieuwe inzichten in analyse en aanpak van (chronische) pijn

Nieuwe inzichten in analyse en aanpak van (chronische) pijn Pijn & het Brein Nieuwe inzichten in analyse en aanpak van (chronische) pijn Lezing Stichting Deskundigheidsbevordering en Ondersteuning Kwaliteitsbeleid huisartsen Noord Holand (DOKh) Huub Vossen Fysiotherapeut,

Nadere informatie

Chronische pijn: enkele inzichten in een multifactoriële problematiek

Chronische pijn: enkele inzichten in een multifactoriële problematiek Chronische pijn: enkele inzichten in een multifactoriële problematiek Stefaan Van Damme - er is geen enkel belangenconflict of financiële band met de industrie - slaapproblemen angst werkverzuim/conflict

Nadere informatie

Week 2 Focus De aard van de geest; Training van het brein

Week 2 Focus De aard van de geest; Training van het brein Week 2 Focus De aard van de geest; Training van het brein Voor velen onder ons wordt het leven overheerst door te veel denken, te veel hectisch doen, waardoor we te weinig tijd hebben om te zijn... Ons

Nadere informatie

Chronische Pijn. Een overzicht van onderzoeken en inzichten. There is more wisdom in your body than in your deepest philosophy. Friedrich Nietzsche

Chronische Pijn. Een overzicht van onderzoeken en inzichten. There is more wisdom in your body than in your deepest philosophy. Friedrich Nietzsche info@triggerpointcoach.nl www.triggerpointcoach.nl www.landelijketriggerpointdag.nl Kantoor: Impuls 9, Purmerend Chronische Pijn Een overzicht van onderzoeken en inzichten Chronische There is more wisdom

Nadere informatie

Het zieke brein. Het epileptische brein & PNEA

Het zieke brein. Het epileptische brein & PNEA Het zieke brein Het epileptische brein & PNEA Geen Disclosures Epilepsie Wat is epilepsie? Epileptische aanvallen ontstaan door een plotselinge, tijdelijke verstoring van het elektrisch evenwicht in de

Nadere informatie

DOK h Stichting Deskundigheidsbevordering

DOK h Stichting Deskundigheidsbevordering Hoe gebruik je centrale sensitisatie bij de uitleg van SOLK Hoe gebruik je centrale sensitisatie bij de uitleg van SOLK Carine den Boer, huisarts, onderzoeker, kaderarts GGZ Dag van de eerste lijn 17-1-2018

Nadere informatie

Altijd moe... Jochem Verdonk

Altijd moe... Jochem Verdonk Altijd moe... Jochem Verdonk Onderwerpen Wat is ME/CVS? Soorten vermoeidheid Gevolgen vermoeidheid Omgaan met vermoeidheid Leven met vermoeidheid Tips Wat is ME/CVS? ME: Myalgische Encefalomyelitis myalgisch:

Nadere informatie

Preventie van Chronische Pijn na Operatie

Preventie van Chronische Pijn na Operatie Preventie van Chronische Pijn na Operatie De Rol van de Psychologie DR FRITS WINTER Eén dag op een punaise Je bent bek en bek af. Je bent zwaar gefrustreerd en prikkelbaar. Je hebt je dankzij die rot punaise

Nadere informatie

Wat doet pijn met je? Wat zijn de gevolgen? Chronisch Pijn. Richtlijnen Pijn werkt op je zenuwen

Wat doet pijn met je? Wat zijn de gevolgen? Chronisch Pijn. Richtlijnen Pijn werkt op je zenuwen Chronisch Pijn Pijn werkt op je zenuwen Wat is er aan de hand? Wat te doen? Dr Frits Winter Richtlijnen Methode, niet echt ingewikkeld De uitvoering valt niet mee Je hebt anderen erbij nodig Maak anderen

Nadere informatie

Chronische pijn, een benadering vanuit de neurowetenschappen

Chronische pijn, een benadering vanuit de neurowetenschappen Chronische pijn, een benadering vanuit de neurowetenschappen maar het zit toch niet tussen mijn oren John van der Meij Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en Therapie (Oegstgeest) Instituut voor

Nadere informatie

Kindermishandeling; Wel of geen diagnose? Drs. A van Dijke Drs. M. Reijns

Kindermishandeling; Wel of geen diagnose? Drs. A van Dijke Drs. M. Reijns Kindermishandeling; Wel of geen diagnose? Drs. A van Dijke Drs. M. Reijns Impact afhankelijk van aantal factoren: Eigenschappen van trauma zelf Eigenschappen van het kind Eigenschappen van omgeving Eigenschappen

Nadere informatie

Pijn. Wat is pijn 1,2,3? Hoe ontstaat pijn 1,3?

Pijn. Wat is pijn 1,2,3? Hoe ontstaat pijn 1,3? Pijn Wat is pijn 1,2,3? Pijn is een natuurlijk beschermingsmechanisme. Pijn geeft aan dat er een mogelijke beschadiging is van een deel van het lichaam. Denk maar eens aan het vastpakken van een te hete

Nadere informatie

Enkele vragen: Deel I. Tussen de oren? Over Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK) Inleiding MOK / SOLK

Enkele vragen: Deel I. Tussen de oren? Over Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK) Inleiding MOK / SOLK PIV 22 maart 2013 Tussen de oren? Over Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK) Dr. Jan Houtveen Universiteit Utrecht, Klinische en Gezondheidspsychologie Altrecht Psychosomatiek de

Nadere informatie

Pijneducatie Chronische pijn: hoe leg je dat uit? Agenda. Nociceptieve pijn 11/06/2014. Harkema. Dr. Doeke Keizer, huisarts

Pijneducatie Chronische pijn: hoe leg je dat uit? Agenda. Nociceptieve pijn 11/06/2014. Harkema. Dr. Doeke Keizer, huisarts Pijneducatie Chronische pijn: hoe leg je dat uit? Dr. Doeke Keizer, huisarts Harkema Geen sponsoring vanuit industrie Agenda Even voorstellen Soorten pijn Chronische pijn > sensitisatie Pijneducatie Anderhalvelijnszorg

Nadere informatie

Onverklaarde klachten: een houdbaar concept? Guus Eeckhout Polikliniek Onverklaarde Klachten Afdeling Ziekenhuispsychiatrie VUmc

Onverklaarde klachten: een houdbaar concept? Guus Eeckhout Polikliniek Onverklaarde Klachten Afdeling Ziekenhuispsychiatrie VUmc Onverklaarde klachten: een houdbaar concept? Guus Eeckhout Polikliniek Onverklaarde Klachten Afdeling Ziekenhuispsychiatrie VUmc Netwerk OLK (NOLK) Conceptrichtlijn 2009: Somatisch Onvoldoende verklaarde

Nadere informatie

Patiënten ervaren minder pijn met pijneducatieprogramma

Patiënten ervaren minder pijn met pijneducatieprogramma 26 Verklaring voor chronische pijnaandoeningen Patiënten ervaren minder pijn met pijneducatieprogramma Tekst: Sanne van der Poel Voor mensen met chronische pijnklachten is het vaak lastig en frustrerend

Nadere informatie

Psychosomatisch fysiotherapie

Psychosomatisch fysiotherapie Psychosomatisch fysiotherapie De psychosomatisch fysiotherapeut Tamara den Elzen Wat is psychosomatische fysiotherapie? Psychosomatische fysiotherapie is een erkende specialisatie binnen de fysiotherapie,

Nadere informatie

(Re)Train the Brain Revalidatie voor mensen met chronische pijn

(Re)Train the Brain Revalidatie voor mensen met chronische pijn (Re)Train the Brain Revalidatie voor mensen met chronische pijn Jo Nijs, Margot De Kooning, Kelly Ickmans, Liesbeth Daenen, Deborah Van Cauwenbergh, Jessica Van Oosterwijck, Nathalie Roussel, Lennard Voogt,

Nadere informatie

1 Inleiding Een eenvoudig voorbeeld Een complex voorbeeld 19. Deel I Klachtenbeelden Pijn 24

1 Inleiding Een eenvoudig voorbeeld Een complex voorbeeld 19. Deel I Klachtenbeelden Pijn 24 Inhoud 1 Inleiding 17 1.1 Een eenvoudig voorbeeld 18 1.2 Een complex voorbeeld 19 Deel I Klachtenbeelden 23 2 Pijn 24 2.1 Chronische lage rugpijn 24 2.1.1 Kliniek 24 2.1.2 Psychosociale factoren 25 2.1.3

Nadere informatie

Hyperventilatie. Ziekenhuis Gelderse Vallei

Hyperventilatie. Ziekenhuis Gelderse Vallei Hyperventilatie Ziekenhuis Gelderse Vallei Deze folder is bedoeld voor mensen die verwezen zijn door de huisarts naar de eerste hart hulp (EHH) met een bepaald klachtenpatroon dat kan passen bij hart-

Nadere informatie

Infobrochure. Pijn... en nu? mensen zorgen voor mensen

Infobrochure. Pijn... en nu? mensen zorgen voor mensen Infobrochure Pijn... en nu? mensen zorgen voor mensen Sinds enkele jaren heeft het Mariaziekenhuis een pijncentrum. Dit centrum legt zich vooral toe op de behandeling van chronische pijn. Samen met de

Nadere informatie

SENSITISATIE. Chronische pijn is een aandoening 23-10- 14. Pijn! Abe Lenstra AGENDA. Acute pijn is een symptoom

SENSITISATIE. Chronische pijn is een aandoening 23-10- 14. Pijn! Abe Lenstra AGENDA. Acute pijn is een symptoom PIJNEDUCATIE IN TRANSDISCIPLINAIRE ZORG IN DE EERSTE LIJN BIJ PATIËNTEN MET CHRONISCHE PIJN? Pijn! Prof. Dr. C. Paul van Wilgen Fysiotherapeut, Gezondheidspsycholoog, Epidemioloog AGENDA Abe Lenstra Hoe

Nadere informatie

Infobrochure. Pijn... en nu? mensen zorgen voor mensen

Infobrochure. Pijn... en nu? mensen zorgen voor mensen Infobrochure Pijn... en nu? mensen zorgen voor mensen Sinds enkele jaren heeft het Mariaziekenhuis een pijncentrum. Dit centrum legt zich vooral toe op de behandeling van chronische pijn. Samen met de

Nadere informatie

Spiegeltherapie. Martine Eckhardt, fysiotherapeut/bewegingswetenschapper Rijndam revalidatiecentrum

Spiegeltherapie. Martine Eckhardt, fysiotherapeut/bewegingswetenschapper Rijndam revalidatiecentrum Spiegeltherapie Martine Eckhardt, fysiotherapeut/bewegingswetenschapper Rijndam revalidatiecentrum Plasticiteit v.d. hersenen 7 jarig Turks meisje Op drie-jarige leeftijd oa taalgebieden verwijderd Tweetalig

Nadere informatie

INTER&PSY*Lente*Symposium*2013!

INTER&PSY*Lente*Symposium*2013! INTER&PSYLenteSymposium2013! Angst voor Pijn Paul van Wilgen PhD Gezondheidspsycholoog Fysiotherapeut Epidemioloog Workshop -Wat is pijn -Wat is chronische pijn -Sensitisatie -De rol van angst -Bewegingsangst

Nadere informatie

Patiënten ervaren minder pijn met pijneducatieprogramma

Patiënten ervaren minder pijn met pijneducatieprogramma 26 Verklaring voor chronische pijnaandoeningen Patiënten ervaren minder pijn met pijneducatieprogramma Tekst: Sanne van der Poel Voor mensen met chronische pijnklachten is het vaak lastig en frustrerend

Nadere informatie

HOOFD PIJN EN NU? THERAPIE HOOFDPIJN KLACHTEN

HOOFD PIJN EN NU? THERAPIE HOOFDPIJN KLACHTEN HOOFD PIJN EN NU? THERAPIE HOOFDPIJN KLACHTEN PROTOCOL HOOFDPIJN KLACHTEN AUTEUR HELEEN BOVEN MANUEEL THERAPEUT fysiosportief LEON MEIJER SPORTFYSIOTHERAPEUT fysiosportief FOTOGRAFIE 1 JOHAN BOSMA FOTOSTIJL

Nadere informatie

CVA zorg, topsport voor ons allemaal. Dinsdag 11 april 2017

CVA zorg, topsport voor ons allemaal. Dinsdag 11 april 2017 CVA zorg, topsport voor ons allemaal Dinsdag 11 april 2017 Onzichtbare gevolgen Daniël du Corbier Ergotherapeut / Cognitieve Revalidatie Therapeut (CPCRT) CVA in Nederland 46.000 CVA patiënten per jaar

Nadere informatie

Bewegingsangst: een sterk invaliderende factor

Bewegingsangst: een sterk invaliderende factor Bewegingsangst: een sterk invaliderende factor Definitie: Bewegingsangst is een specifieke cognitie, gekoppeld aan een emotie en gekoppeld aan gedrag Eén van de yellow flags is: vrees-vermijdingsgedrag

Nadere informatie

Risicofactoren voor chronificatie van pijn

Risicofactoren voor chronificatie van pijn PIJN Samen maken we er een punt van. Risicofactoren voor chronificatie van pijn Annemie Verwimp, Psycholoog ZNA Multidisciplinair Algologisch Team Introductie Zijn de gele vlaggen gekend? ORANJE: ik ken

Nadere informatie

Het gevolgenmodel. SOLK Carolien Kruyff, GZ-psycholoog Praktijk Kruyff, Den Haag

Het gevolgenmodel. SOLK Carolien Kruyff, GZ-psycholoog Praktijk Kruyff, Den Haag Het gevolgenmodel Behandeling van kinderen en jongeren met Somatisch On-(voldoende) verklaarde Lichamelijke Klachten: SOLK Carolien Kruyff, GZ-psycholoog Praktijk Kruyff, Den Haag 6 november 2014 Lichamelijke

Nadere informatie

Plus Magazine, november 2011

Plus Magazine, november 2011 Plus Magazine, november 2011 Vroeger was de pijngrens heilig voor artsen. Nu weten ze dat je iemand soms eerst veel pijn moet doen om hem van zijn chronische pijn af te helpen. Waar komt deze omslag in

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel. Wat is hyperventilatie, wat zijn symptomen en hoe bestrijd je een aanval?

Patiënteninformatie. Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel. Wat is hyperventilatie, wat zijn symptomen en hoe bestrijd je een aanval? Patiënteninformatie Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel Wat is hyperventilatie, wat zijn symptomen en hoe bestrijd je een aanval? Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel Wat is hyperventilatie,

Nadere informatie

Het lichaam draagt het ZEER

Het lichaam draagt het ZEER Doel workshop Het lichaam draagt het ZEER 13 mei 2017 Symposium ZEER Kennis nemen van de theorie over jong ouderverlies, trauma en stress Op een veilige manier ervaringsgericht kennismaken met een vorm

Nadere informatie

Neurorevalidatie ITON IN VOGELVLUCHT

Neurorevalidatie ITON IN VOGELVLUCHT Neurorevalidatie ITON IN VOGELVLUCHT ITON ITON: instituut voor toegepaste neurowetenschappen Hoofddocent: Dr. Ben van Cranenburgh Inhoud presentatie Cijfers t.a.v. CVA Anatomie,informatieverwerking e.d.

Nadere informatie

Thursday, March 29, 2018

Thursday, March 29, 2018 Thursday, March 29, 2018 Chronische hoofdpijn Hoofdpijn! Van jong tot oud Migraine! van jong tot oud Hoogste prevalentie vrouwen 18e - 44e jaar Inleiding Pathofysiologie Praktijk Take home messages Disclosures:

Nadere informatie

Fga voor je gezondheid, zorg voor lichaam en geest. ascia therapie

Fga voor je gezondheid, zorg voor lichaam en geest. ascia therapie Fga voor je gezondheid, zorg voor lichaam en geest ascia therapie WAT IS FASCIA? Fascia, synoniem voor bindweefsel, is een orgaan dat overal in ons lichaam aanwezig is. Het werd lang beschouwd als nutteloos

Nadere informatie

Pluis / niet-pluis? Veilig hulpverlenen vanuit het perspectief van de huisarts. Rob van Valderen Antonissen, huisarts

Pluis / niet-pluis? Veilig hulpverlenen vanuit het perspectief van de huisarts. Rob van Valderen Antonissen, huisarts Pluis / niet-pluis? Veilig hulpverlenen vanuit het perspectief van de huisarts Rob van Valderen Antonissen, huisarts Wie ben ik? Echtgenoot en vader van 3 kinderen 10 jaar arts 6 jaar huisarts Sinds 2013

Nadere informatie

De psychiatrische cliënt in beeld Terugkeer in de maatschappij Psychiatrisch stigma bekeken vanuit client, familie en samenleving Job van t Veer Wat is het psychiatrisch stigma? Psychiatrisch stigma Kennis

Nadere informatie

Inzet maatschappelijk werk voor tinnitusbegeleiding

Inzet maatschappelijk werk voor tinnitusbegeleiding Inzet maatschappelijk werk voor tinnitusbegeleiding Marieke Rutgers Maatschappelijk werker Dag der Akoepedie 24 april 2014 Inhoud van presentatie Tinnitusspreekuur Kerntaak maatschappelijk werk Model somato-psychische

Nadere informatie

Revalidatie voor jongeren met SOLK

Revalidatie voor jongeren met SOLK Revalidatie voor jongeren met SOLK Klinische avond Antonius Zorggroep, 13 juni 2017 Ingrid de Bruijn, kinderrevalidatiearts Geen (potentiële) belangenverstrengeling SOLK S = Somatisch O = Onvoldoende L

Nadere informatie

Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation (TENS)

Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation (TENS) Patiënteninformatie Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation (TENS) rkz.nl Wat is Pijn? Pijn is in eerste instantie een waarschuwingssignaal dat aangeeft of ons lichaam beschadigd is of dreigt te worden.

Nadere informatie

Praktijk. Pijn mechanisme 15-01-2012! Martini Hospital Groningen - innovation in desig! 1! Multidisciplinaire behandeling van hoofdpijn

Praktijk. Pijn mechanisme 15-01-2012! Martini Hospital Groningen - innovation in desig! 1! Multidisciplinaire behandeling van hoofdpijn Multidisciplinaire behandeling van hoofdpijn Marielle Padberg (Hoofd)pijn pathofysiologie Hoofdpijndiagnose Multidisciplinaire behandeling Praktijk Pijn mechanisme 18-jarige man met ernstige hoofdpijn

Nadere informatie

Pijn. Matthieu Berenbroek. Pijn 2 - Matthieu Berenbroek 1998-2008 PIJN. Wat is Pijn?

Pijn. Matthieu Berenbroek. Pijn 2 - Matthieu Berenbroek 1998-2008 PIJN. Wat is Pijn? Pijn Matthieu Berenbroek PIJN Wat is Pijn? 1 PIJN Pijn is een onaangename, sensorische en emotionele ervaring die gepaard gaat met feitelijke of mogelijke weefselschade of die wordt beschreven in termen

Nadere informatie

Inhoud. Een oppepper voor alle chronisch pijn patiënten en hun partners Wat is PPEP4ALL? dr. Noëlle G.A. Kamminga

Inhoud. Een oppepper voor alle chronisch pijn patiënten en hun partners Wat is PPEP4ALL? dr. Noëlle G.A. Kamminga 0-0-6 Inhoud Wat is PPEPALL? Een oppepper voor alle chronisch pijn patiënten en hun partners dr. Noëlle G.A. Kamminga Definitie zelfmanagement Hoe ziet het eruit? Standaard opbouw Doelstellingen Inhoud

Nadere informatie

De JES studie: effecten van huiselijk geweld op de ontwikkeling van kinderen.

De JES studie: effecten van huiselijk geweld op de ontwikkeling van kinderen. De JES studie: effecten van huiselijk geweld op de ontwikkeling van kinderen. 1 Symposium Krachtige Kinderen in de opvang. Driebergen, 29 oktober 2012 Mirjam Wouda, kinder- en jeugdpsychiater Mutsaersstichting

Nadere informatie

Energieverdeling & coaching

Energieverdeling & coaching Energieverdeling & coaching Jantina Kroese, MSc/ Ergotherapeut Ruth Kuiper, maatschappelijk werk nov 2017 Indeling Verwachtingen Brainstorm Theorie Interventies maatschappelijk werk en ergotherapie Meetinstrumenten

Nadere informatie

JEUGDTRAUMA IN HET OPVOEDINGSPROCES

JEUGDTRAUMA IN HET OPVOEDINGSPROCES drs. IRVING PICUS JEUGDTRAUMA IN HET OPVOEDINGSPROCES 1 Wat is een trauma? Een trauma is een gebeurtenis of serie gebeurtenissen die destijds te onverwacht, te snel of te groot waren om er op dat moment

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding 7. Hoofdstuk 1: De interpersoonlijke cirkel kort, maar krachtig 9. Hoofdstuk 2: communicatieve vaardigheden 63

Inhoud. Inleiding 7. Hoofdstuk 1: De interpersoonlijke cirkel kort, maar krachtig 9. Hoofdstuk 2: communicatieve vaardigheden 63 Inhoud Inleiding 7 Hoofdstuk 1: De interpersoonlijke cirkel kort, maar krachtig 9 Hoofdstuk 2: communicatieve vaardigheden 63 Hoofdstuk 3: Verklarend deel 89 Hoofdstuk 4: Pochen bij de vrienden 153 Bijlagen

Nadere informatie

Sandra Veenstra. www.bsl.nl

Sandra Veenstra. www.bsl.nl Sandra Veenstra www.bsl.nl De toepassing van EMDR bij somatische klachten zoals chronische pijn Sandra Veenstra Jaarbeurs Utrecht, 27-09-13 Lichamelijke klachten geschikt voor behandeling met EMDR Wanneer

Nadere informatie

Workshop ziekte-specifiek programma: chronische pijn. Ronde 1 en 2 Linda de Vries-Rijkuiter Ronde 3 en 4 Linda de Vries-Rijkuiter en John Voorham

Workshop ziekte-specifiek programma: chronische pijn. Ronde 1 en 2 Linda de Vries-Rijkuiter Ronde 3 en 4 Linda de Vries-Rijkuiter en John Voorham Ronde 1 en 2 Linda de Vries-Rijkuiter Ronde 3 en 4 Linda de Vries-Rijkuiter en John Voorham Programma Introductie Kennisoverdracht Casus Oefening met casus Smaakmaker Discussie/vragen Workshop ziekte-specifiek

Nadere informatie

B3 Van vechten naar acceptatie Zelfcompassie en mindfulness tegen chronische stress. Programma. Stress bij NAH

B3 Van vechten naar acceptatie Zelfcompassie en mindfulness tegen chronische stress. Programma. Stress bij NAH Disclosure belangen sprekers B3 Van vechten naar acceptatie Zelfcompassie en mindfulness tegen chronische stress Richard Zandberg coach en consulent NAH, Krachtontwikkeling te Amsterdam (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Over de rol die neurowetenschappelijk onderzoek kan betekenen voor het onderwijs

Over de rol die neurowetenschappelijk onderzoek kan betekenen voor het onderwijs Over de rol die neurowetenschappelijk onderzoek kan betekenen voor het onderwijs VLOR-inspiratiedag School onderzoek, 14/02/2019 Pieter Tijtgat, PhD Waarom zitten jullie hier? Inspiratie opdoen Iets bijleren

Nadere informatie

STUDIEDAG GEDRAGS- EN EMOTIONELE STOORNISSEN PVOC VLAAMS-BRABANT EN BRUSSEL 29 MAART 2018 ELS GOETHALS TRAUMA: GEVOLGEN VOOR GEDRAG EN EMOTIE

STUDIEDAG GEDRAGS- EN EMOTIONELE STOORNISSEN PVOC VLAAMS-BRABANT EN BRUSSEL 29 MAART 2018 ELS GOETHALS TRAUMA: GEVOLGEN VOOR GEDRAG EN EMOTIE STUDIEDAG GEDRAGS- EN EMOTIONELE STOORNISSEN PVOC VLAAMS-BRABANT EN BRUSSEL 29 MAART 2018 ELS GOETHALS TRAUMA: GEVOLGEN VOOR GEDRAG EN EMOTIE TOT 50% MINDERJARIGEN MAKEN EEN TRAUMATISCH INCIDENT MEE Yves

Nadere informatie

het lerende puberbrein

het lerende puberbrein het lerende puberbrein MRI / fmri onbalans hersenstam of reptielenbrein automatische processen, reflexen, autonoom het limbisch systeem of zoogdierenbrein cortex emotie, gevoel, instinct, primaire behoeften

Nadere informatie

Psychologische behandeling van bipolaire patiënten. Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden

Psychologische behandeling van bipolaire patiënten. Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden Psychologische behandeling van bipolaire patiënten Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden Omgaan met stessoren (1) Stressgevoeligheid Stress Generation theory The

Nadere informatie

Werk in uitvoering op de atletiekbaan

Werk in uitvoering op de atletiekbaan Werk in uitvoering op de atletiekbaan Jelle Jolles Centrum Brein & Leren Amsterdam Verantwoording Keynote op Dag van de Atletiek, Papendal, Arnhem, 23 maart 2019 Achtergrond. Deze hand-out is gemaakt voor

Nadere informatie

Werken met Aandacht. Vraag: Wat is er nodig voor een goede werkhouding? Programma. Neuropsychologie: Drie assen. Triune brain.

Werken met Aandacht. Vraag: Wat is er nodig voor een goede werkhouding? Programma. Neuropsychologie: Drie assen. Triune brain. 1 Werken met Aandacht Programma Inleiding Werkhouding 20 maart 2015 Congres Aandacht André Rietman Gz- en neuropsycholoog Ergotherapeut A. Vier Niveaus: het model B. Diagnostiek C. Problemen D. Aanpak

Nadere informatie

BLINDISME: EEN OSTEOPATISCHE BENADERING Martin Ott

BLINDISME: EEN OSTEOPATISCHE BENADERING Martin Ott BLINDISME: EEN OSTEOPATISCHE BENADERING Martin Ott Twee vragen: Wat is osteopathie en hoe kan zij de blik op blindisme verrijken? Kan zij een invloed op blindisme hebben? Hoe is de osteopathie ontstaan

Nadere informatie

Met pijn aan de slag!

Met pijn aan de slag! Met pijn aan de slag! De macht van pijn Als pijn de hoofdrol in je leven gaat spelen, kun je je erg machteloos voelen. Alles draait om de pijn. Maar ben je werkelijk zo machteloos als je je voelt of zou

Nadere informatie

Chronische Pijn Groep

Chronische Pijn Groep Chronische Pijn Groep Geldermalsen Deze folder gaat over de behandeling van chronische pijn en over de manier waarop de Chronische Pijn Groep Geldermalsen deze klacht aanpakt. In deze folder wordt uitgelegd

Nadere informatie

Dromen, durven en vooral doen en de 5/95% doorbraak van Ben Tiggelaar - deel 1

Dromen, durven en vooral doen en de 5/95% doorbraak van Ben Tiggelaar - deel 1 vooral en de 5/95% doorbraak van Ben Tiggelaar - deel 1 Ik heb ooit het genoegen gehad om Ben Tiggelaar eens bezig te zien in Oostende. Wat is dan nu precies die doorbraak? Welnu, toponderzoekers hebben

Nadere informatie

De rol van stress en verwachtingen bij chronische lichamelijke klachten: Op weg naar innovatieve therapievormen

De rol van stress en verwachtingen bij chronische lichamelijke klachten: Op weg naar innovatieve therapievormen Symposium 30 maart 2012 Pijn, jeuk, vermoeidheid. verschillende klachten, één behandeling? Recente ontwikkelingen in de diagnostiek en behandeling van chronische lichamelijke klachten De rol van stress

Nadere informatie

De Tijger Ontwaakt: Workshop Somatic Experiencing. Effecten van Trauma. Slang of touw?: automatische reacties. Congres Vitaliteit en (Zelf)coaching

De Tijger Ontwaakt: Workshop Somatic Experiencing. Effecten van Trauma. Slang of touw?: automatische reacties. Congres Vitaliteit en (Zelf)coaching Congres Vitaliteit en (Zelf)coaching De Tijger Ontwaakt: Workshop Somatic Experiencing traumaverwerking volgens Dr. Peter A. Levine Spreker: Sybren Post traumahealing.org of traumahealing.eu 1 Effecten

Nadere informatie

MS: Revalidatie in de vroege fase. H.G.A. Hacking, revalidatiearts.

MS: Revalidatie in de vroege fase. H.G.A. Hacking, revalidatiearts. MS: Revalidatie in de vroege fase H.G.A. Hacking, revalidatiearts. Wat valt er te revalideren in de vroege fase? Aan bod komen: 1. Wat is revalidatie? 2. Hoe ga ik om met deze chronische aandoening (coping)?

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Chronische pijn. Spijkenisse Medisch Centrum VAN WEEL-BETHESDA

PATIËNTEN INFORMATIE. Chronische pijn. Spijkenisse Medisch Centrum VAN WEEL-BETHESDA PATIËNTEN INFORMATIE Chronische pijn Spijkenisse Medisch Centrum VAN WEEL-BETHESDA 2 PATIËNTENINFORMATIE In deze folder geven het Maasstad Ziekenhuis, het Spijkenisse Medisch Centrum en Het Van Weel-Bethesda

Nadere informatie

Hoofdpijn Blijf er niet mee lopen. Rob Bernsen en Marian van Zagten, neurologen Namens overige leden Multidisciplinaire Hoofdpijnpoli

Hoofdpijn Blijf er niet mee lopen. Rob Bernsen en Marian van Zagten, neurologen Namens overige leden Multidisciplinaire Hoofdpijnpoli Hoofdpijn Blijf er niet mee lopen Rob Bernsen en Marian van Zagten, neurologen Namens overige leden Multidisciplinaire Hoofdpijnpoli Inhoud Cijfers Wat gebeurt er in het ziekenhuis? Typen hoofdpijn Spanningshoofdpijn

Nadere informatie

Een niet-medicamenteuze pijnbehandeling Patiënteninformatie

Een niet-medicamenteuze pijnbehandeling Patiënteninformatie Transcutane Electrische Neuro-Stimulatie (TENS) Een niet-medicamenteuze pijnbehandeling Patiënteninformatie Inhoudsopgave Wat is TENS?...3 Hoe werkt TENS?...3 Bij welke pijnklachten helpt TENS?...4 Zo

Nadere informatie

Revalidatiebehandeling kinderen en jongeren met chronische pijn. Bianca Knoester, revalidatiearts Maria Stelma, GZ-psycholoog

Revalidatiebehandeling kinderen en jongeren met chronische pijn. Bianca Knoester, revalidatiearts Maria Stelma, GZ-psycholoog Revalidatiebehandeling kinderen en jongeren met chronische pijn Bianca Knoester, revalidatiearts Maria Stelma, GZ-psycholoog Inhoud aanbod Reade voorlichtingsmodule samenwerken?!? Doelgroep pijn die langer

Nadere informatie

Zien bewegen doet bewegen? Spiegeltherapie, spiegelneuronen en motor imagery technieken in de revalidatie. R.W. Selles

Zien bewegen doet bewegen? Spiegeltherapie, spiegelneuronen en motor imagery technieken in de revalidatie. R.W. Selles Zien bewegen doet bewegen? Spiegeltherapie, spiegelneuronen en motor imagery technieken in de revalidatie R.W. Selles Onderzoeksgroep Hand Chirurgie en Hand Revalidatie Afdeling Revalidatiegeneeskunde

Nadere informatie

Mobility Mentoring. Hoe inzichten uit de hersenwetenschap leiden tot een betere aanpak van armoede en schulden. Tamara Madern

Mobility Mentoring. Hoe inzichten uit de hersenwetenschap leiden tot een betere aanpak van armoede en schulden. Tamara Madern Mobility Mentoring Hoe inzichten uit de hersenwetenschap leiden tot een betere aanpak van armoede en schulden Tamara Madern Waarom is schulden oplossen zo moeilijk? De invloed van stress: schaarste Waarom

Nadere informatie

ANGSTEN OVERWINNEN Een mentale, gedragsmatige en lichamelijke aanpak Vlaams Angstcentrum Bart De Saeger

ANGSTEN OVERWINNEN Een mentale, gedragsmatige en lichamelijke aanpak Vlaams Angstcentrum Bart De Saeger ANGSTEN OVERWINNEN Een mentale, gedragsmatige en lichamelijke aanpak Vlaams Angstcentrum Bart De Saeger In elk mens schuilt een potentiële moordenaar! Wat als zij straks het schelmes neemt? ANGSTEN OVERWINNEN

Nadere informatie

Waardenloze Gesprekken

Waardenloze Gesprekken Waardenloze Gesprekken houvast door Socratisch Motiveren Martin Appelo 2-10-2014 Herkent u dit? Of dit? Hoe vaak heeft u gedoe over verandering? Waarom veranderen mensen niet (duurzaam) Als u zo doorgaat

Nadere informatie

Goed pijnmanagement op de SEH, belangrijk voor zowel acute als chronische pijn!

Goed pijnmanagement op de SEH, belangrijk voor zowel acute als chronische pijn! Goed pijnmanagement op de SEH, belangrijk voor zowel acute als chronische pijn! Jorien Pierik -Minisymposium pijnbestrijding van A tot Z- 1 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel

Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel Patiënteninformatie Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel Wat is hyperventilatie, wat zijn symptomen en hoe bestrijd je een aanval? 1234567890-terTER_ Inhoudsopgave Pagina Algemeen 4 Wat zijn

Nadere informatie

Wat is emotionele pijn eigenlijk?

Wat is emotionele pijn eigenlijk? Wat is emotionele pijn eigenlijk? Door de enorme stappen die het laatste decennium zijn gezet in hersenonderzoek, wordt steeds meer duidelijk dat emotionele pijn net zo erg kan zijn als fysieke pijn. Emotionele

Nadere informatie

VERSLAVING EN TRAUMAGERELATEERDE STOORNISSEN

VERSLAVING EN TRAUMAGERELATEERDE STOORNISSEN STUDIEDAG PROJECT LiNK 22 maart 2012 - Niet te vatten! Verslaafd? Gestoord? Beperkt? VERSLAVING EN TRAUMAGERELATEERDE STOORNISSEN ANNE VERMEIRE - BIPE 1. Wat is TRAUMA? TRAUMA TRAUMATOGENE GEBEURTENIS

Nadere informatie

Chronische vermoeidheid: Revalidatie of cognitieve gedragstherapie? Dr. Desirée Vos-Vromans

Chronische vermoeidheid: Revalidatie of cognitieve gedragstherapie? Dr. Desirée Vos-Vromans Chronische vermoeidheid: Revalidatie of cognitieve gedragstherapie? Dr. Desirée Vos-Vromans Onderzoeksgroep: Prof. Rob Smeets Prof. André Knottnerus Dr. Ivan Huijnen Drs. Nieke Rijnders Dr. Albère Köke

Nadere informatie

Proudy. Praktijk voor psychomotorishe kindertherapie

Proudy. Praktijk voor psychomotorishe kindertherapie Proudy Praktijk voor psychomotorishe kindertherapie Wat is psychomotorische kindertherapie? Pmkt is een vorm van kindertherapie bedoeld voor kinderen die vast lopen in hun ontwikkeling en dat in hun gedrag

Nadere informatie

Borderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant

Borderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant Borderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant Inleiding - Stellingen. - Ontstaan psychiatrische aandoeningen. - Wat zien naastbetrokkenen. - Invloed van borderline op

Nadere informatie

Arbeidsconflict en inzetbaarheid

Arbeidsconflict en inzetbaarheid VeReFi Congres I Denken in mogelijkheden I 11 april 2017 Arbeidsconflict en inzetbaarheid Frank Emmelot en Hanneke Schinkel Wat is een conflict? (Een conflict is) een proces dat begint wanneer een individu

Nadere informatie

8-11-2011. Agenda. Pijn in het brein, de fysiotherapeut als hersenchirurg? Prevalentie Chronische pijn. Functie. Acute (nociceptieve) pijn

8-11-2011. Agenda. Pijn in het brein, de fysiotherapeut als hersenchirurg? Prevalentie Chronische pijn. Functie. Acute (nociceptieve) pijn Pijn in het brein, de fysiotherapeut als hersenchirurg? Agenda Pijn Pijn typen Pijn modellen Paul van Wilgen Fysiotherapeut, Gezondheidspsycholoog, Epidemioloog Chronische pijn Sensitisatie (CZS, brein)

Nadere informatie

Haïti. Anneke Vinke, 19 januari 2010

Haïti. Anneke Vinke, 19 januari 2010 Haïti Anneke Vinke, 19 januari 2010 Opzet Korte introductie Feiten en verder Morgen... PAUZE --> daarna vragen/discussie 2 Situatie: RAMP in Haïti TV beelden & leed: zien van pijn van kinderen niet te

Nadere informatie

Werken aan veerkracht in het onderwijs. Dr. Rinka van Zundert Leer- & Veerkracht / Radboud Universiteit Nijmegen 9 november 2016 Identiteitsdag Verus

Werken aan veerkracht in het onderwijs. Dr. Rinka van Zundert Leer- & Veerkracht / Radboud Universiteit Nijmegen 9 november 2016 Identiteitsdag Verus Werken aan veerkracht in het onderwijs Dr. Rinka van Zundert Leer- & Veerkracht / Radboud Universiteit Nijmegen 9 november 2016 Identiteitsdag Verus VEERKRACHT Wat is het? Veerkrachtig? Aanpassing/ Functioneren

Nadere informatie

UITNODIGING. Scholing RGF Noord-Holland 2015. Scholing Neurorevalidatie

UITNODIGING. Scholing RGF Noord-Holland 2015. Scholing Neurorevalidatie UITNODIGING Scholing RGF Noord-Holland 2015 Scholing Neurorevalidatie Deze scholing zal vooral gericht zijn op de problemen die de patiënt met hersenbeschadiging ervaart na ontslag uit de instelling. De

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker

Disclosure belangen spreker Disclosure belangen Jos van Erp Geen belangenverstrengeling d.m.v. Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere vergoeding Aandeelhouder Of anders Disclosure belangen spreker Bewegen én berusten:

Nadere informatie

Behandeling met botulinetoxine bij blefarospasme

Behandeling met botulinetoxine bij blefarospasme Behandeling met botulinetoxine bij blefarospasme Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De neuroloog heeft met u besproken dat u behandeld kunt worden met botulinetoxine.

Nadere informatie

huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde SOLK: hoe leg ik het de patiënt uit? Nettie Blankenstein, huisarts

huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde SOLK: hoe leg ik het de patiënt uit? Nettie Blankenstein, huisarts huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde SOLK: hoe leg ik het de patiënt uit? Nettie Blankenstein, huisarts Disclosure mogelijke belangenverstrengeling A.H. Blankenstein Ik heb geen financiële belangen

Nadere informatie

Angststoornis bij ouderen

Angststoornis bij ouderen Angst bij besluitvorming Dr. Saskia Teunisse klinisch psycholoog, klinisch neuropsycholoog GERION & Amstelring Angststoornis bij ouderen Nederlands Kenniscentrum Ouderenpsychiatrie: Méést voorkomende psychiatrische

Nadere informatie

Doel van de workshop

Doel van de workshop Praten over gedrag Doel van de workshop In deze workshop leer je waarom praten met kinderen zo belangrijk is! In deze workshop krijg je ideeën aangereikt voor het voeren van gesprekken met het kind over

Nadere informatie