De erfenis van Dijsselbloem

Transcriptie

1 Wat is er terecht gekomen van de aanbevelingen van de commissie? De erfenis van Dijsselbloem Na aanhoudende kritiek op de onderwijsvernieuwingen die vanaf de jaren 90 zijn doorgevoerd, onderzocht de commissie Dijsselbloem het effect hiervan. Haar rapport hakte er zes jaar geleden flink in. Veel onderwijsvernieuwingen hebben niet het beoogde effect gehad, concludeerde de commissie. Om vervolgens met een aantal aanbevelingen te komen. Wat is daarvan terecht gekomen? Op verzoek van de Tweede Kamer presenteert de Onderwijsraad hierover binnenkort een rapport. podium ging over diezelfde vraag in gesprek met twee onderwijsbestuurders. TEKST MARIJKE NIJBOER 12 podium _ juni 2014

2 Hèhè, eindelijk, klonk het in het kantoor van Huub van Blijswijk toen Tijd voor Onderwijs uitkwam, het rapport van de commissie Dijsselbloem. De huidige voorzitter CvB bij BOOR in Rotterdam vervulde diezelfde functie destijds bij Lucas Onderwijs in Den Haag. Het leek toentertijd alsof de politiek dacht dat zij, door aan een paar onderwijsknoppen te draaien, maatschappelijke veranderingen kon regelen. Van Blijswijk: Wij zeiden tegen elkaar: de overheid realiseert zich eindelijk dat de samenleving niet zo maakbaar is. Hij was geenszins verbaasd over de conclusie dat de vele vanuit de politiek gedropte opdrachten aan het onderwijs weinig hebben opgeleverd. Vaak loopt er naast zo n opdracht een andere, zwaarwegende agenda. Zo vindt men de laatste tijd bijvoorbeeld dat er een ongebreidelde groei is van sbo en so. Die moet nodig worden beteugeld. De start van Passend onderwijs is primair ook niet ingegeven door de wil om het beter te doen, maar door financiële beheersbaarheid. Dat soort maatregelen wordt overgoten met een pedagogisch-didactisch sausje waar niemand in gelooft. Hetgeen zorgt voor een gebrek aan draagvlak. Aanbevelingen Commissie Dijsselbloem die (mede) betrekking hadden op het po De overheid is verantwoordelijk voor het wat, de onderwijsinhoud, en stuurt daarop met kerncurriculum, examens, toezicht. De scholen gaan over het hoe: de inrichting van het onderwijs en het pedagogisch-didactisch klimaat; Overheid en onderwijs moeten elkaars verantwoordelijkheden respecteren en de politiek moet terughoudender zijn; Invoering leerstandaarden en canonisering, zodat de onderwijsdoelen helder zijn; Herwaardering van basiskennis en basisvaardigheden. Voor kwaliteitsbewaking en tijdig zien van achterstanden: een begin- en eindtoets; Toekomstige onderwijsvernieuwing op basis van degelijke evaluatie en probleemanalyse; Invoering wettelijke norm voor onderwijstijd; Middelen voor zorgleerlingen oormerken, aantonen welk deel van het budget naar het primaire onderwijsproces gaat; Horizontale verantwoording over resultaten, schoolklimaat, inzet middelen. podium _ juni

3 De scepsis jegens de overheid was sowieso al aangewakkerd na het floppen van grote overheidsprojecten: de Haagse tramtunnel, de Stopera, de Betuwelijn: Allemaal projecten met de overheid aan het stuur, waarbij je kunt afdingen op de kwaliteit. De overheid doet het niet beter dan het bedrijfsleven of het particulier initiatief. Huub van Blijswijk: De overheid stuurt via subsidies; dat is inconsequent Even bukken Ook Bert Dekker, directeur-bestuurder bij Proominent Primair Onderwijs in Ede, was destijds onder de indruk van het rapport van de Commissie Dijsselbloem. Dekker was destijds algemeen directeur bij de Stichting Gearhing in Bolsward. Wat ook indruk op ons maakte was het feit dat de commissie onder leiding van een PvdA er zulke sterke kritiek uitte op onderwijsbeleid waarin de PvdA zo n belangrijke rol had gehad. De commissie was ook overduidelijk over de hand die de overheid had in het regelen van dingen voor het onderwijs, zonder het onderwijs. Dekker en zijn collega s herkenden zich in de conclusies. Binnen het onderwijs was er veel onbegrip over al die hervormingen. De houding was: even bukken, het gaat wel weer over. Ik was blij met de aanbevelingen, omdat die de discussie weer verlegden naar goed onderwijs. Het gesprek ging in die tijd namelijk vooral over reorganisaties. En het was voor ons belangrijk om te weten: wij regelen de processen en de overheid gaat over de opbrengsten. 14 podium _ juni 2014

4 Kleutertoets Dekker had destijds echter geen hoge verwachtingen over de impact van het rapport. Wij dachten dat het in een diepe la zou belanden, maar dat is niet gebeurd. Er is serieus mee omgegaan en het rapport is nog steeds actueel. Hij vindt dat veel aanbevelingen in de jaren erna goed zijn opgevolgd. Zo is opbrengstgericht werken op de agenda gekomen. Rond dezelfde tijd dat Dijsselbloems rapport verscheen, is de PO-Raad opgericht. De toenmalige voorzitter, Kete Kervezee, heeft opbrengstgericht werken tot doel gemaakt. De aandacht hiervoor wordt tegenwoordig echter steeds meer afgeleid door andere zaken. Als je niet uitkijkt gaat er op je scholen meer aandacht naar de marketingformule dan naar goed onderwijs. In het bewaken van de juiste focus ligt volgens Dekker een belangrijke taak voor onderwijsbestuurders. Hij ziet nog een paar politieke angels. Neem de beginmeting die Dijsselbloem adviseerde. Die ligt gevoelig; sommigen wijzen hiernaar en zeggen: we gaan naar een toetscultuur. Dat zie ik anders. Het gaat erom dat je voldoende te weten komt over de kinderen die binnenkomen, zodat je hun onderwijsbehoefte kunt bepalen. Hoe zit het met hun geletterdheid, woordenschat, in hoeverre zijn ze gesocialiseerd in een groep? Als je dat weet kun je een passend arrangement leveren. Zelf zou hij graag zien dat een standaard vragenlijst wordt ingevuld in nauwe samenspraak met ouders, peuterspeelzaal of kinderopvang en professionals. Een tweede angel is wat Dekker betreft de bekostiging. Ik ben tegen projectmatige financiering. Aan dat geld worden namelijk eisen verbonden. Dat leidt tot slecht onderwijs. Kijk maar naar Amerika, waar alles projectmatig wordt gefinancierd. Een Nederlands voorbeeld vind ik School aan Zet, een door de overheid gestuurd project. Bij dat project lekken veel van de opbrengsten weg omdat het onderwijs hier niet zelf om heeft gevraagd. De overheid moet gewoon een goede leerlingbekostiging verstrekken en tegen de uitvoerders zeggen: we willen dat de opbrengsten die we samen hebben afgesproken, worden gehaald. Als dat niet lukt, gaan we samen analyseren hoe dat kan. Bert Dekker: De houding was: even bukken, het gaat wel weer over Sturende inspectie Over die financiering is Van Blijswijk het roerend met Dekker eens. Kort na Dijsselbloem verschenen alweer de eerste doelsubsidies. Momenteel zijn er bijvoorbeeld weer budgetten beschikbaar voor opleiden in de school. Opleiden is goed, maar zo moet het niet. Nu krijgt de samenwerking tussen pabo en school hier geld voor, terwijl er op dit moment voor die school misschien andere zaken veel dringender zijn. De overheid stuurt via subsidies en dat is inconsequent. podium _ juni

5 Van Blijswijk heeft, anders dan Dekker, de indruk dat Dijsselbloem al snel weer is vergeten. We zouden minder onderwijsvernieuwingen doorvoeren, en dat doordachter gaan doen. Er is af en toe even windstilte geweest, maar de inspectie breekt met die afspraak. Hun kijkwijzer heeft wel degelijk een sturende werking. De onderwijssector is er zelf mede de oorzaak van dat de verhouding met de politiek nog niet de gewenste vorm heeft aangenomen, vindt hij. De politiek heeft nog steeds de neiging om, zodra zich een incident voordoet, met nieuwe wet- en regelgeving te komen. Als het onderwijs beter verantwoording aflegt, zal dat zeker helpen om de politiek op gepaste afstand te houden. Die beweging is in gang gezet; Vensters PO en VO zijn daar een onderdeel van. Maar het kan nog beter, verticaal én horizontaal. Je zal zien: als onze kwaliteit onbetwist is, zal de politieke druk afnemen. Ranglijstjes Ook voor wat betreft PISA en andere internationale ranglijsten, lijkt Dijsselbloems advies vergeten. De com missie plaatste kanttekeningen bij zowel de opzet van deze toetsen als de interpretaties die eraan worden gegeven. Zorgen over de Nederlandse scores op deze toetsen domineren echter nog steeds menige onderwijsdiscussie. Van Blijswijk: Landen die hoog scoren hebben kennelijk een goede kennisoverdracht. Maar in Nederland hechten wij ook belang aan zelfstandigheid en levensgeluk. We willen dat kinderen Bert Dekker: Er is serieus met het rapport omgegaan en het is nog steeds actueel zich breed ontplooien en hun eigen kompas ontwikkelen. Als we daarop inzetten zullen onze scores misschien aanvankelijk dalen, maar krijgen we mensen die beter zorgen voor hun omgeving. Op dit punt mag de sector volgens Van Blijswijk wel wat eigenwijzer worden. Het onderwijsveld gaat over het hoe, maar zou daarnaast een steviger visie moeten ontwikkelen op het wat. Scholen en schoolbesturen moeten zich niet alleen maar richten op wat 16 podium _ juni 2014

6 Huub van Blijswijk: De kijkwijzer van de inspectie heeft wel degelijk een sturende werking de buitenwereld vindt, maar eigen kwaliteitsnormen definiëren. Wat hem betreft worden die op een brede leest geschoeid. Betere leerprestaties zijn belangrijk, maar vormen een erg smalle focus. Kennis moet gepaard gaan met het juiste gedrag en de juiste attitude, met democratisch burgerschap. Zonder die bagage wordt een kind niet succesvol in de maatschappij. Je kunt, samenvattend, debatteren over de vraag in hoeverre de aanbevelingen van Dijsselbloem leidden tot duurzame verbeteringen. Feit is wel dat dit rapport een aantal belangrijke knelpunten heeft geagendeerd en het onderwijsveld en de politiek beter bewust heeft gemaakt van hun eigen specifieke rol. n In Nederland hechten wij ook belang aan zelfstandigheid en levensgeluk. We willen dat kinderen zich breed ontplooien en hun eigen kompas ontwikkelen. podium _ juni