Kroniek rechtspraak bestuursrecht

Transcriptie

1 KRONIEK RECHTSPRAAK Mr. A.C. de Die & mr. C. Velink * 1 Inleiding De kroniek bevat weer een overzicht van de belangrijkste bestuursrechtelijke uitspraken op het gebied van de gezondheidszorg en aanpalende terreinen. De indeling is zoals inmiddels gebruikelijk: de algemene bestuursrechtelijke thema s, gevolgd door uitspraken over bijzondere wetten, de Wet openbaarheid van bestuur (Wob), de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) en tot slot de Nationale ombudsman. De kroniekperiode 1 was iets langer dan die van de vorige, maar het aantal uitspraken was substantieel hoger. We willen hieraan niet direct de conclusie verbinden, die wij in onze praktijk nogal eens beluisteren, dat sprake is van juridisering, maar opmerkelijk is het wel. Een aantal uitspraken willen wij in het bijzonder onder uw aandacht brengen nu deze voor de gezondheidsrechtelijke praktijk behartenswaardig zijn: de uitspraken over de reikwijdte van de Kwaliteitswet zorginstellingen (par. 4), de Wob-uitspraak over het suïciderapport (par. 8) en de uitspraak over de verplichting op grond van de Wbp om desgevraagd een overzicht te geven van de personen die inzage hebben genomen in het patiëntendossier (par. 9). * Mieke de Die is advocaat bij Velink & De Die advocaten te Amsterdam. Caren Velink is advocaat bij Velink & De Die advocaten te Amsterdam. 1 De kroniek beslaat de periode februari 2011 tot en met juli Bestuurs(proces)recht algemeen 2.1 Het begrip besluit Weigering vergunning besluit? Een weigering om een vergunning te verlenen is niet altijd een besluit in de zin van artikel 1:3 Algemene wet bestuursrecht (Awb). Stichting Medisch Spectrum Twente (MST) had in 2009 een vergunning aangevraagd als bedoeld in artikel 2 Wet op bijzondere medische verrichtingen (Wbmv). Zonder vergunning van de minister is het verboden bepaalde verrichtingen 2 uit te voeren. In deze zaak ging het om een vergunning voor bijzondere interventies aan het hart, 3 waaronder transcatheter hartklepinterventies (THI s). Na afwijzing van de aanvraag en het daartegen ingestelde bezwaar, stelde MST beroep in. De rechtbank overwoog dat het rechtsgevolg van het verlenen van een vergunning het opheffen van een wettelijk verbod is. De beslissing om een vergunning te weigeren heeft als rechtsgevolg dat het wettelijk verbod gehandhaafd blijft. In deze zaak is van belang dat MST in 2000 reeds een vergunning had gekregen voor het uitoefenen van de Wbmv-verrichtingen hartchirurgie en interventiecardiologie. Onder deze vergunning valt ook het verrichten van THI s. De weigering van de vergunning voor THI s in 2010 kon naar het oordeel van de rechtbank niet als een besluit in de zin van artikel 1:3 Awb worden beschouwd, omdat zij niet is gericht op rechtsgevolg en dus geen rechtshandeling behelst. Het verrichten van THI s was immers al toegestaan bij een besluit uit Het enkele feit 2 Aangewezen in het Besluit aanwijzing bijzondere medische verrichtingen. 3 Artikel 1, aanhef, onder e Besluit aanwijzing bijzondere medische verrichtingen. 670 Tijdschrift voor Gezondheidsrecht 2012 (36) 8

2 dat een vergunning voor het verrichten van THI s nadien is geweigerd kan daarin geen verandering brengen, aldus de rechtbank. Het wettelijk verbod om THI s te verrichten kan door die beslissing niet gehandhaafd blijven omdat het al eerder in 2000 is opgeheven. De rechtbank vernietigde het bestreden besluit en verklaarde het bezwaar van de stichting alsnog niet-ontvankelijk Het begrip belanghebbende Cliënten geen belanghebbenden Het begrip belanghebbende in de Awb levert nog altijd interessante jurisprudentie op. Cliënten van Aquilae Zorgmakelaar B.V. wilden opkomen tegen een beslissing van de staatssecretaris om Aquilae een aanwijzing te geven strekkend tot stopzetting van de zorg. De cliënten waren echter zeer tevreden over de zorgverlening. Zij maakten bezwaar en verzochten een voorlopige voorziening (vovo). De voorzieningenrechter oordeelde dat verzoekers geen belanghebbenden waren als bedoeld in artikel 1:2 lid 1 Awb. 5 De voorzieningenrechter oordeelde dat, nu verzoekers een zorgovereenkomst hadden gesloten met Aquilae, zij met Aquilae een privaatrechtelijke rechtsverhouding hadden. Het besluit waarbij Aquilae was opgedragen de verlening van de zorg te staken had voor verzoekers slechts gevolg in verband met hun contractuele relatie met Aquilae, zodat hun belang niet rechtstreeks was getroffen. Verzoekers hadden volgens de voorzieningenrechter een afgeleid belang en konden daarom niet als belanghebbende worden aangemerkt. 2.3 Ontbreken belang Geen rechtens te beschermen belang In 2008 had het college van burgemeesters en wethouders het verzoek van appellante afgewezen om haar geboortejaar in de gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens (gba) te wijzingen van 4 Rb. Almelo 15 mei 2012, LJN: BW Vzr. Rb. Haarlem 4 juli 2012, LJN: BX in Tijdens de beroepsprocedure overleed appellante en zetten de erven de procedure voort. De erven achtten het van belang dat duidelijkheid werd verkregen over de leeftijd van appellante met het oog op een mogelijke procedure over tekortkomingen van het ziekenhuis. De rechtbank verklaarde het beroep niet-ontvankelijk vanwege gebrek aan belang. 6 De Afdeling onderschreef het oordeel van de rechtbank en overwoog daartoe dat een uitspraak op het beroep geen uitsluitsel geeft over de werkelijke leeftijd. 7 Bovendien bleek uit de stukken dat het ziekenhuis was uitgegaan van een zeventigjarige vrouw. Ook hadden de erven volgens de Afdeling onvoldoende aannemelijk gemaakt dat zij als gevolg van de geweigerde wijziging daadwerkelijk schade hadden geleden. 2.4 Niet tijdig beslissen Dwangsom, redelijke termijn besluitvorming Een zaak over twee besluiten: een besluit tot afwijzing op het verzoek van een tandarts tot herstel in de bevoegdheid om zelfstandig in een eenmanspraktijk de tandheelkunde uit te oefenen 8 en een besluit tot weigering een dwangsom vast te stellen wegens niet tijdig beslissen op bezwaar. 9 In 2002 had het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg (CTG) een tandarts de bevoegdheid ontzegd om het beroep van tandarts uit te oefenen in een zelfstandige eenmanspraktijk. In 2007 verzocht de tandarts tot herstel in de bevoegdheid op grond van artikel 50 Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG). Het verzoek werd afgewezen en het daartegen ingestelde bezwaar ook. De rechtbank verklaarde het daartegen ingestelde beroep gegrond en droeg de minister op een nieuw besluit te nemen. 10 Ondanks ingebrekestellingen volgde er geen besluit. In de volgende procedure 6 Zie over gebrek aan belang (bij Wob-besluit) ook ABRvS 3 augustus 2011, LJN: BR ABRvS 16 maart 2011, LJN: BP Zie par. 5 van deze kroniek. 9 Rb. Leeuwarden 22 juli 2011, GJ 2011/133, LJN: BR2586, zie ook ABRvS 14 maart 2012, LJN: BV Rb. Leeuwarden 2 februari 2010, LJN: BL1961. Tijdschrift voor Gezondheidsrecht 2012 (36) 8 671

3 Mr. A.C. de Die & mr. C. Velink tegen dat weigeringsbesluit oordeelde de rechtbank dat het weigeringsbesluit op grond van artikel 4:19 lid 1 Awb mede onderwerp van beoordeling is in een lopende beroepszaak. Er had binnen zes weken na de uitspraak een nieuw besluit moeten worden genomen. Het verweer van de minister, dat zij in afwachting was van gevraagde adviezen en appellant daarover had geïnformeerd, werd verworpen omdat de minister de brief aan appellant had verzonden ná de datum waarop zij uiterlijk een beslissing op bezwaar had moeten nemen. Aldus was niet voldaan aan het vereiste dat instemming moet worden gevraagd binnen de reguliere beslistermijn of de termijn waarmee tijdig is verdaagd. De rechtbank oordeelde dat de minister ten onrechte geen dwangsom had vastgesteld en verklaarde het beroep, voor zover gericht tegen het weigeringsbesluit, gegrond. De verzochte immateriële schadevergoeding wegens overschrijding van de redelijke termijn werd afgewezen. De rechtbank oordeelde met een verwijzing naar de vaste jurisprudentie dat die termijn 11 hier, met een duur van twee jaar en tien maanden, niet was overschreden. 2.5 Artikel 8:29 Awb Fair trial, omvang van het hoger beroep Verzoeker verzocht om openbaarmaking van gespreksverslagen die de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) had opgesteld in het kader van onderzoek naar het overlijden van de moeder van verzoeker in een zorginstelling. Het verzoek is geweigerd en daarop volgde bezwaar en beroep. De op de zaak betrekking hebbende stukken waren in beroep door de IGZ aan de rechtbank voorgelegd met het verzoek om toepassing van artikel 8:29 Awb (beperkte kennisneming). De rechtbank kan dergelijke stukken alleen bij de beoordeling betrekken als de wederpartij daarvoor toestemming heeft gegeven. In dit geval ontbrak die toestemming. Nu 11 Maximaal drie jaar voor behandeling van het bezwaar en het beroep tezamen. Zie o.a. ABRvS 24 december 2008, AB 2009/213 (m.nt. B.P.M. van Ravels & A.M.L. Jansen), LJN: BG8294 en ABRvS 25 mei 2011, LJN: BQ5948. het risico van die beslissing bij appellant lag, was het voorspelbare gevolg dat zijn beroep ongegrond werd verklaard. In hoger beroep verleende appellant wel toestemming en stelde in die procedure het weigeringsbesluit ter discussie. Het betoog van verweerder dat alleen de uitspraak van de rechtbank in hoger beroep ter toetsing voorligt, werd door de Afdeling afgewezen. 12 De Afdeling oordeelde toen dat uitspraak kan worden gedaan op basis van stukken die met toepassing van artikel 8:29 Awb zijn overgelegd en waarvoor toestemming is verleend. Het geschil in hoger beroep omvat dan ook de weigering om de verzochte stukken openbaar te maken. De stelling van appellant dat artikel 8:29 Awb in strijd is met de eisen van een eerlijk proces 13 werd verworpen. 14 De beperkingsmogelijkheid van artikel 8:29 Awb belet niet dat een volledige rechterlijke toetsing van het besluit op bezwaar plaatsvindt, zodat het recht op een eerlijke procesvoering niet in essentie wordt aangetast Definitieve geschillenbeslechting Ondeelbaar besluit In deze uitspraak heeft de rechtbank besloten tot toepassing van artikel 8:72 lid 4 Awb in verband met de duur van de procedure, de aard van het geschil en de geldigheidsduur van een indicatie. 16 Wat was het geval? In 2008 had het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) de zwaar lichamelijk gehandicapte betrokkene geïndiceerd voor een aantal AWBZ-functies over de periode 2 december 2008 tot 15 juni Er was sprake van drie opeenvol- 12 In lijn met een vergelijkbaar geval: toestemming geweigerd in beroep en toestemming verleend in hoger beroep, ABRvS 11 februari 2004, LJN: AO Art. 6 Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) en art. 14 Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten (BUPO). 14 ABRvS 3 februari 2010, JB 2010/66 (m.nt. G. Overkleeft-Verburg), LJN: BL ABRvS 8 juni 2011, LJN: BQ7466. Vgl. ook ABRvS 23 november 2011, LJN: BU5396 over een vergelijkbare discussie. 16 Rb. Leeuwarden 18 juli 2011, LJN: BR Tijdschrift voor Gezondheidsrecht 2012 (36) 8

4 gende indicatiebesluiten, die steeds betrekking hadden op verschillende, deels overlappende perioden. Bezwaren van betrokkene leidden tot intrekking van het ene besluit en vervanging door het volgende. In beroep was de vraag om welk(e) besluit(en) het ging. De rechtbank oordeelde dat eiseres in beroep op grond van artikel 6:19 lid 1 jo. artikel 6:18 lid 1 Awb nog steeds belang had bij een beoordeling van het tweede en het derde besluit. In de beoordeling werden betrokken: de voor de indicatie relevante periode, de gezondheidstoestand van betrokkene in verband met de omvang van de geïndiceerde zorg. De stelling dat de indicatie voor de functie tijdelijk verblijf moest worden aangemerkt als een zelfstandig deelbesluit, ging niet op. De rechtbank overwoog met verwijzing naar vaste rechtspraak dat een indicatiebesluit, gelet op de samenhang van de te indiceren zorgfuncties, één en ondeelbaar is. 17 Een indicatiebesluit bestaat daarom niet uit één of meer (besluit)onderdelen als bedoeld in artikel 6:13 Awb. De achtereenvolgende besluiten werden vernietigd wegens strijd met het motiveringsbeginsel. De rechtbank voorzag zelf in de zaak en stelde de indicatie vast op basis van de gegevens zoals die door partijen waren gepresenteerd, waarbij werd overwogen dat er sprake was van een uitzonderlijke (medische) situatie en het belang van betrokkene bij haar woonsituatie. 3 Subsidies 3.1 Persoonsgebonden budget Ontbreken aanvraag, overschrijden termijn, zesmaandenjurisprudentie Eiseres is verstandelijk en lichamelijk gehandicapt en ontving sinds 2001 van de stichting Ons Tweede Thuis AWBZ-zorg in natura. Bij besluit van 23 februari 2006 kreeg eiseres een indicatie van het CIZ voor deels dezelfde AWBZ-functies, te bekostigen op basis van een persoongebonden budget 17 Zie bijvoorbeeld CRvB 24 juni 2009, RZA 2009/94, LJN: BJ3027 en CRvB 28 november 2007, GJ 2008/30, LJN: BB9311. (pgb). Het zorgkantoor verleende vervolgens een pgb voor 2006 en Toen bleek dat eiseres activerende begeleiding ontving zowel in natura als via een pgb, werden nieuwe pgb-verleningsbeschikkingen genomen en werd een bedrag teruggevorderd. Voor 2008 werd een gewijzigde pgb-verleningsbeschikking genomen in verband met een herindicatie. De rechtbank oordeelde met een verwijzing naar artikel 4:48 lid 1 Awb dat intrekking of wijziging van de subsidieverlening niet meer mogelijk is als de subsidie eenmaal is vastgesteld. 18 Volgens de rechtbank lag de omstandigheid dat het zorgkantoor niet van de naturaverstrekking op de hoogte was, in de risicosfeer van het zorgkantoor. Het zorgkantoor wordt geacht redelijkerwijs op de hoogte te zijn van de aan de klanten verleende indicaties alsmede van de leveringsvorm van de verstrekte zorg. Het zorgkantoor moet ermee bekend worden geacht op welke wijze de zorg aan een verzekerde wordt gefinancierd. Het zorgkantoor had redelijkerwijs moeten begrijpen dat met het toekennen van een pgb sprake was van een dubbele verstrekking. Een indicatiebesluit kan niet worden gezien als aanvraag voor een pgb, nu het niet meer is dan een advies van het CIZ aan het zorgkantoor. Nu een aanvraag ontbrak was sprake van een kennelijk onjuiste subsidievaststelling en zowel het zorgkantoor als eiseres behoorde dit te weten. De conclusie was dat het zorgkantoor bevoegd was de subsidievaststellingen over 2006 en 2007 ten nadele van eiseres te wijzigen. Ook de subsidieverlening over 2008 mocht gewijzigd worden nu deze nog niet was vastgesteld. 19 Dit impliceerde bevoegdheid tot terugvordering van onverschuldigd betaalde subsidiebedragen (art. 4:57 Awb). Het beroep werd echter alsnog gegrond verklaard vanwege tekortschietende belangenafweging. 20 Ook paste de rechtbank analoog de zesmaandenjurisprudentie toe: de bevoegdheid tot terugvordering van onverschuldigd betaalde uitke- 18 Rb. Amsterdam 14 juni 2011, LJN: BQ9536. Zie art. 4:49 lid 1 Awb voor de gronden voor wijziging of intrekking van de subsidievaststelling. 19 Zie art. 4:48 lid 1 Awb. 20 Onder verwijzing naar CRvB 22 september 2010, LJN: BN9573. Tijdschrift voor Gezondheidsrecht 2012 (36) 8 673

5 Mr. A.C. de Die & mr. C. Velink ringen wordt in de tijd beperkt indien het bestuursorgaan niet adequaat heeft gereageerd op signalen waaruit kan worden afgeleid dat ten onrechte uitkering wordt verstrekt. Volgens die jurisprudentie moet zes maanden redelijkerwijs voldoende zijn om relevante gegevens op een adequate wijze administratief te verwerken. Tot slot kende de rechtbank een schadevergoeding toe wegens overschrijding van de redelijke termijn (2,5 jaar) Subsidieregeling PGO Deskundigheid Programmaraad, motivering De vereniging Nederlandse Federatie van Ouders van Dove kinderen had begin 2009 twee subsidieaanvragen gedaan voor projectsubsidies op grond van de Subsidieregeling Patiënten-, Gehandicaptenen Ouderenbeleid (PGO). De aanvragen werden voor advies voorgelegd aan de Programmaraad PGO. 22 Op advies van de Programmaraad wees de minister beide aanvragen af. De argumenten van de aanvrager gericht op de samenstelling van de Programmaraad troffen geen doel. 23 Uit de enkele omstandigheid dat er meer projectsubsidies waren toegewezen aan patiëntenorganisaties dan aan organisaties voor lichamelijk en zintuiglijk gehandicapten, kon volgens de rechtbank niet worden afgeleid dat er sprake was geweest van bevoordeling van bepaalde groepen. De Programmaraad had een nadere invulling gegeven aan het beleid, maar had onvoldoende gemotiveerd waarom de voorgenomen activiteiten van de vereniging niet voor een projectsubsidie in aanmerking kwamen. De rechtbank verklaarde het beroep dan ook gegrond. Weigering subsidie, doelstelling subsidieregeling PGO Ook de Stichting Schild had een aanvraag gedaan op grond van de Subsidieregeling PGO, zij het voor 21 De CRvB hanteert standaard een termijn van twee jaar. Zie: CRvB 4 juni 2009, LJN: BI De Programmaraad adviseert op basis van het Beleids- en beoordelingskader behorende bij de Subsidieregeling PGO. 23 Rb. Amsterdam 27 oktober 2011, LJN: BU7693. een instellingssubsidie. De minister had de aanvraag afgewezen omdat de stichting niet voldeed aan de voorwaarde die beoogt dubbele subsidiëring te voorkomen. De Schildklierstichting Nederland werd al gesubsidieerd. De aanvraagster wees op verschillen tussen beide organisaties, maar dit baatte haar niet. 24 De statutaire doelstellingen van de Schildklierstichting zijn zo ruim dat de rechtbank van oordeel was dat de aanvraag terecht geweigerd was. Een doelmatige en effectieve inzet van schaarse subsidiemiddelen vergt dat subsidietoekenning strookt met de hoofddoelstellingen van de Subsidieregeling PGO: het tegengaan van verdere versnippering van het PGO-veld met als gevolg overlap van de subsidiabele activiteiten en een aantasting van de positie van zowel de individuele cliënt als de organisatie die hem of haar vertegenwoordigt en dus een verminderde slagkracht van het PGO-veld. 3.3 Sanering Voorziening financiële gevolgen opheffen centrale post ambulancevervoer Bij besluit van 18 januari 2011 had het College sanering zorginstellingen aan het openbaar lichaam de Regio Achterhoek subsidie verleend 25 ter voorziening in de financiële gevolgen van de opheffing van een centrale post ambulancevervoer (cpa) te Doetinchem en deze subsidie vastgesteld op nihil. In zo n geval betrok het college daarbij ook negatief vermogen mits er aan een aantal voorwaarden was voldaan. 26 In de beleidsregel was bepaald dat negatief vermogen van een cpa binnen een gemeenschappelijke regeling subsidiabel is, tenzij in de regeling expliciet is opgenomen dat afdekking van het negatief vermogen door de deelnemers aan de gemeenschappelijke regeling dient te geschieden. Het col- 24 Rb. Arnhem 15 mei 2012, LJN: BW Op grond van art. 12a Wet ambulancevervoer kan het college subsidie verstrekken ter voorziening in de financiële gevolgen van wijziging of opheffing van de vestigingsplaats van een cpa. 26 Art. 7a Bsig, thans art. 8.2 lid 1 Uitvoeringsbesluit WTZi jo. Beleidsregel ambulancehulpverlening (Stcrt. 2002, 230). 674 Tijdschrift voor Gezondheidsrecht 2012 (36) 8

6 lege had de subsidie vastgesteld op nihil omdat op grond van de Samenwerkingsregeling van de Regio Achterhoek was bepaald dat de kosten van de deelnemende gemeenten worden verdeeld en volgens het college het negatief vermogen en de kosten die verband houden met het opheffen van de cpa dus door de deelnemende gemeenten waren gedekt. In verband met de achtervangfunctie, tot uitdrukking gebracht in de beleidsregel, werd de subsidie vastgesteld op nihil. Volgens de Afdeling heeft de beleidsregel alleen betrekking op het in beschouwing nemen van negatief eigen vermogen en niet op de achtervangfunctie. 27 Daarnaast overwoog de Afdeling dat het college bij de beoordeling van de aanvraag enige ruimte toekomt. Het enkele feit dat artikel 7a Besluit sanering instellingen voor gezondheidszorg (Bsig) voorschrijft dat negatief vermogen in beschouwing moet worden genomen betekent niet dat het college onder alle omstandigheden subsidie ter compensatie van negatief vermogen moet verstrekken. Tot slot oordeelde de Afdeling dat in de Samenwerkingsregeling, anders dat het college betoogde, niet expliciet was opgenomen dat afdekking van het negatief vermogen van de cpa door de deelnemende gemeenten dient te geschieden, zodat de subsidie niet op nihil kon worden gesteld. De Afdeling verklaarde het beroep gegrond. 3.4 Regeling palliatieve terminale zorg Motivering, geen dubbele financiering In deze zaak stonden de coördinatie- en huisvestingskosten van twee highcare hospices centraal. De Regeling palliatieve terminale zorg voorziet in een tegemoetkoming in de coördinatiekosten van vrijwilligers en een opslag voor huisvestingskosten. Instellingssubsidie wordt niet verstrekt aan een organisatorisch verband met een toelating als bedoeld in de Wet toelating zorginstellingen (WTZi). 28 Op grond van bijzondere omstandigheden mag de minister artikelen van de Regeling buiten toepassing laten. 29 De aanvraag was afgewezen 27 ABRvS 27 juni 2012, LJN: BW Art. 3 Regeling palliatieve terminale zorg. 29 Art. 31 Regeling palliatieve terminale zorg. omdat de hospices gelieerd waren aan een organisatorisch verband met een toelating. De minister kon in redelijkheid geen toepassing geven aan de hardheidsclausule. 30 De rechtbank wees erop dat de hospices vanwege de toelating zelf in financiering via de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) kunnen voorzien. De hospices wezen erop dat hun cliënten bij hen verblijven, maar geen indicatie voor verblijf hebben en de hospices geen toelating voor verblijf hebben. Kosten verband houdend met verblijf zijn dus niet verdisconteerd in de tarieven. De rechtbank oordeelde dat onvoldoende was gemotiveerd waarom dit gegeven geen aanleiding was om in de onderhavige gevallen de hardheidsclausule toe te passen en verklaarde het beroep gegrond. 3.5 Subsidieregeling zorgopleidingen Opleidingsplaatsen, verantwoordelijkheid juiste gegevens In 2011 eindigt het subsidiegeschil tussen het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en de Minister van VWS over de drie jaar eerder verleende instellingssubsidie van ruim 33 miljoen voor opleidingsplaatsen. In geschil was het aantal opleidingsplaatsen. Uitgangspunt voor de subsidieverlening was het toewijzingsvoorstel van het College voor Beroepen en Opleidingen in de Gezondheidszorg (CBOG). Daarin wordt onderscheid gemaakt tussen aios (artsen in opleiding tot specialist) die in het subsidiejaar beginnen met hun opleiding (de instroom ) en aios die in een eerder jaar waren begonnen (de doorstroom ). Voor het bepalen van de doorstroom heeft het CBOG gebruik gemaakt van gegevens van de Medisch Specialisten Registratie Commissie (MSRC). De opleidingsinstellingen hebben gelegenheid gehad te reageren op het concept-toewijzingsvoorstel. Het LUMC voerde in de procedure aan dat het subsidiebeleid onredelijk is omdat het gebaseerd is op gegevens uit een bestand waarin opleidingsinstellingen geen inzicht hebben en waarop zij geen invloed kunnen uitoefenen. De Afdeling ging hier niet in mee nu er in de voorberei- 30 Rb. Alkmaar 13 januari 2011, LJN: BP3463. Tijdschrift voor Gezondheidsrecht 2012 (36) 8 675

7 Mr. A.C. de Die & mr. C. Velink dingsprocedure voldoende gelegenheid was geweest om eventuele onjuistheden te controleren en te herstellen. Voor zover is komen vast te staan dat de gegevens van een aantal aios niet klopten, oordeelde de Afdeling na minutieuze reconstructie van de gang van zaken, dat dit aan het LUMC kon worden toegerekend nu zij wijzigingen niet tijdig en niet op juiste wijze aan de MSRC had doorgegeven. Ook had het LUMC bezwaren tegen de wijze van verdeling van de subsidiegelden over de instroom. Het verdeelplan was opgesteld door het CBOG in samenspraak met de opleidingsinrichtingen op basis van capaciteit en behoefte aan opleidingsplaatsen. Op grond van de gekozen systematiek kwam het LUMC niet in aanmerking voor instroomplaatsen. Bovendien heeft het LUMC enkele beleidskeuzes gemaakt die voor eigen rekening en risico komen Kaderregeling VWS-subsidies Vermindering en beëindiging langlopende subsidie, rechtstreekse werking WHO-verdrag? Redelijke voorbereidingstermijn Stivoro ontving medio 2011 het besluit dat haar instellings- en projectsubsidie in 2012 met 5% wordt gekort en voor 2013 en 2014 zal worden beëindigd. Het daartegen gerichte bezwaar is ongegrond verklaard en Stivoro ging in beroep. Het beroep van Stivoro op het World Health Organisation (WHO) Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging strandde nu de rechtbank oordeelde dat het WHO-verdrag noch de Preambule rechtstreekse werking hebben. 32 Intrekking of vermindering van subsidie is mogelijk als veranderde omstandigheden of gewijzigde inzichten zich in overwegende mate verzetten tegen ongewijzigde voortzetting van de subsidie (art. 4:50 lid 1 aanhef en onder b Awb). Uit eerdere recht- 31 ABRvS 22 juni 2011, LJN: BQ De overweging van de rechtbank is overeenkomstig de standaardjurisprudentie over rechtstreekse werking van verdragsbepalingen. Zie bijv. ABRvS 5 december 2007, AB 2008/35 (m.nt. R.J.B. Schutgens & J.J.J. Sillen), HR 9 april 2010, AB 2010/190 (m.nt. F.J. van Ommeren). spraak van de Afdeling leidde de rechtbank af dat een dwingende noodzaak tot bezuinigen in beginsel een voldoende zwaarwegende reden is 33 en dat de rechter die bezuinigingsnoodzaak terughoudend toetst. 34 Vanuit dat uitgangspunt oordeelde de rechtbank dat die beleidskeuze en het daarop rustende besluit voldoende gemotiveerd was. Het derde discussiepunt was de redelijke termijn. Stivoro ontving sinds 1974 subsidie voor haar werkzaamheden en stelde dat zij onvoldoende gelegenheid had gekregen om de gevolgen van het besluit op te vangen. Artikel 4:51 Awb verplicht het bestuursorgaan een redelijke termijn in acht te nemen bij vermindering of beëindiging van een subsidie die drie jaren of meer achtereen is verleend. Die termijn dient ertoe de subsidieontvanger in staat te stellen maatregelen te treffen om de gevolgen van de subsidiebeëindiging te ondervangen. Voor de vaststelling van een redelijke termijn zijn vooral de langlopende verplichtingen in het concrete geval relevant. Veelal betreft dit arbeidsovereenkomsten en de daaruit voortvloeiende opzegtermijnen. De bescherming van artikel 4:51 Awb gaat niet zover dat het bestuursorgaan ook alle wachtgeldverplichtingen moet garanderen. 35 In het geval van Stivoro oordeelde de rechtbank dat haar een ruime tijd is geboden om de verplichtingen jegens derden op te kunnen zeggen dan wel anderszins de noodzakelijke voorbereidingen te treffen Handhaving 4.1 Reikwijdte Kwz en Wkcz Woongroep pgb-houders zorginstelling? In een woongroep wordt zorg verleend aan mensen met een pgb. De IGZ kwalificeert de woongroep als een zorginstelling en constateert dat de zorg niet voldoet aan de eisen van de Kwaliteitswet zorgin- 33 ABRvS 28 maart 1985, AB 1985/600 (m.nt. P.J.J. van Buuren). 34 ABRvS 31 juli 2002, AB 2003/136 (m.nt. N. Verheij). 35 ABRvS 26 februari 2003, AB 2003/172 (m.nt. N. Verheij). 36 Rb. s-gravenhage 28 juni 2012, LJN: BX Tijdschrift voor Gezondheidsrecht 2012 (36) 8

8 stellingen (Kwz) en dat een klachtenregeling ontbreekt. De Minister van VWS legt een aanwijzing op ter naleving van de Kwz alsmede een aanwijzing ter naleving van de Wet klachtrecht cliënten zorgsector (Wkcz). De exploitant van de woongroep bestrijdt beide besluiten met een beroep op de onbevoegdheid van de minister nu geen sprake is van een zorginstelling in de zin van de Kwz en de Wkcz. Hij vraagt de voorzieningenrechter om schorsing van beide besluiten. Bij de kwalificatie van de woongroep als zorginstelling is de minister mede afgegaan op de informatie op de website en de zorgovereenkomst waaruit zou blijken dat sprake is van een organisatorisch verband waarin zorg als omschreven in de AWBZ wordt verleend. In werkelijkheid wordt zorg ingekocht bij één persoon: de exploitant van de woongroep. Voor de toepasselijkheid van de Wkcz en de Kwz is volgens de voorzieningenrechter de feitelijke organisatie van de zorgverlening bepalend. Beschikbare informatie over de organisatie moet geverifieerd worden. In casu was onvoldoende komen vast te staan dat de ingekochte zorg door een organisatorisch verband wordt verleend. De aanwijzing op grond van de Kwz wordt geschorst omdat geen sprake is van een instelling in de zin van de Kwz en de minister dus niet bevoegd was. 37 De aanwijzing op grond van de Wkcz bleef wel in stand. Bepalend was hier niet het instellingsbegrip, maar de kwalificatie als zorgaanbieder. 38 Als zorgaanbieder valt de exploitant onder de Wkcz. Het betoog van de exploitant dat de Wkcz in redelijkheid niet van toepassing kan zijn op mantelzorgers verwierp de voorzieningenrechter nu hier de commerciële relatie aanleiding vormt voor zorgverlening en niet de sociale relatie Vzr. Rb. Dordrecht 2 december 2011, GJ 2012/40, LJN: BU Zie art lid 1 onder c, 3 Wkcz, zorgaanbieder: een natuurlijk persoon die anders dan in het kader van een dienstverband met een instelling, zorg als omschreven in (...) de AWBZ verleent. 39 Vzr. Rb. Dordrecht 2 december 2011, GJ 2012/39, LJN: BU8157. Proportionaliteit; Leidraad meldingen IGZ legt op grond van de Kwz een bevel tot sluiting op aan een privékliniek. Het bevel wordt door de Minister van VWS verlengd totdat de IGZ heeft vastgesteld dat verantwoorde zorg geleverd wordt. In beroep betoogt de kliniek dat de Kwz niet van toepassing is omdat zij geen zorginstelling is. De kliniek wordt geëxploiteerd door één medisch specialist die daarin werkzaam is en wordt bijgestaan door zijn echtgenote (basisarts) en een assistente. De rechtbank oordeelt dat wel sprake is van een instelling in de zin van de Kwz. De kliniek heeft zich naar buiten toe steeds als een organisatorisch verband gepresenteerd, zowel naar het publiek als naar de IGZ. Het subsidiaire betoog dat de opgelegde maatregelen disproportioneel zijn en onvoldoende gemotiveerd faalt ook. Volgens de rechtbank is uit het inspectierapport genoegzaam gebleken dat de situatie in de kliniek zeer zorgwekkend was en niet aan de randvoorwaarden voor verantwoorde zorgverlening werd voldaan. Het heeft voor de kliniek redelijkerwijs duidelijk kunnen zijn waaraan zij moest voldoen. Dat de Leidraad meldingen aan oplegging van de maatregelen in de weg heeft gestaan, verwerpt de rechtbank. Anonieme meldingen vallen niet onder de Leidraad, maar ook als dat anders zou zijn, tast handelen in strijd met de Leidraad de bevoegdheid tot het geven van een sluitingsbevel niet aan. 40 Reikwijdte aanwijzing, binnentreden woning zonder toestemming bewoners IGZ legt op grond van de Kwz een bevel op aan een instelling voor jongeren met complexe psychi(atri)sche problematiek omdat de geboden zorg (ver) onder de maat is. Het gaat om drie woningen waar jongeren wonen en met behulp van een pgb zorg inkopen. De IGZ heeft in alle drie de woningen een situatie geconstateerd die neerkomt op verwaarlozing van de cliënten. De Minister van VWS verlengt het bevel en geeft aansluitend een aanwijzing. Alle maatregelen strekken tot het staken van de zorg 40 Rb. Rotterdam 17 maart 2011, GJ 2011/84, LJN: BP8090. Tijdschrift voor Gezondheidsrecht 2012 (36) 8 677