Vroegtijdig schoolverlaten in Vlaanderen 3 /3 / 2016

Transcriptie

1 Vroegtijdig schoolverlaten in Vlaanderen 3 /3 / 2016

2 Inhoud Vlaams beleid samen tegen schooluitval (VSV) Vroegtijdig schoolverlaten: korte historiek Wat leert onderzoek over oorzaken, gevolgen en oplossingen voor VSV Vlaamse monitoring VSV + enkele concrete cijfers Illustratie rapporteringen VSV: Vlaams rapport (macroniveau) Kenniscentrum: databundel en gemeenterapporten

3 Vlaams beleid Actieplan samen tegen schooluitval 1 geïntegreerd actieplan Spijbelen, leerrecht en VSV Hoe? Preventieve maatregelen Kort op de bal Lokaal Het Europees referentiekader Wat? Conceptnota: 50 actiepunten

4 Vroegtijdig schoolverlaten: korte historiek Vroegtijdig schoolverlaten Ongekwalificeerde uitstroom Minimale kwalificatie die door iedereen behaald moet worden Voor succes op de arbeidsmarkt Voor maatschappelijke integratie / cohesie / burgerschap Wat is minimale kwalificatie? Historisch: relatief nieuw idee Norm is opgeschoven, van basisonderwijs naar secundair onderwijs

5 Vroegtijdig schoolverlaten afnemend fenomeen, toenemend probleem 20 ste eeuw: stijgende scholarisatie, opschuivende norm Begin 20 ste eeuw: basisonderwijs als norm Leerplicht 1914 (14 jaar) 4 de graad lager onderwijs ingevoerd Secundair onderwijs voor kleine elite, niet arbeidsmarktgericht (bildungsideaal) Verder verloop 20 ste eeuw: massificatie secundair onderwijs Voltijdse scholarisatiegraad jarigen (post-leerplicht) steeg in België van 38% in 1956 tot 82% in Verlenging leerplicht tot 18 jaar (wet van 1983) = institutionalisering van normverschuiving die zich in belangrijke mate reeds had voltrokken, gevolg van problematisering van ongekwalificeerde uitstroom vanaf jaren 70 (link met werkloosheid) Eerste helft jaren 90: zeer sterke daling vroegtijdig schoolverlaten, daarna stabilisering, vanaf 2008 verdere dalende tendens Inmiddels: < 12% VSV, ongeveer 45% jongvolwassenen hoger onderwijs (nieuwe norm?) Vanaf 1/9/2015 geen inschakelingsuitkering voor VSVers (kwalificatieplicht?)

6 Vroegtijdig schoolverlaten in Vlaams onderwijs (bron: Van Landeghem & Van Damme 2004, Steunpunt LOA)

7 VSV en systeemkenmerken Vlaams Positief: Leerplicht tot 18 jaar onderwijs Goed uitgebouwd beroepsonderwijs Negatief: Groot aantal leerlingen met schoolse vertraging/zittenblijven Groot aantal leerlingen in buitengewoon onderwijs Bron: Lamote, Van Landeghem; Blommaert, Nicaise, De Fraine en Van Damme. In: De Sociale Staat van Vlaanderen, Brussel: Studiedienst Vlaamse Regering

8 Wat zegt onderzoek over Oorzaken VSV Push factoren: Factoren die leerlingen uit de school duwen Schoolmoeheid Persoonlijke en familiale omstandigheden Inhoud/moeilijkheidsgraad opleiding sluit niet aan bij de leerling VSV als resultaat van een moeilijke schoolloopbaan en voorafgegaan door afnemende binding (disengagement) met de school, spijbelen, zittenblijven, slechte schoolprestaties,.. (Lamote, 2013)

9 Pull factoren: Wat zegt onderzoek over Oorzaken VSV Factoren die leerlingen uit de school trekken Aantrekkingskracht van de arbeidsmarkt Groenpluk VSV fluctueert naargelang de lokale jeugdwerkloosheid (negatieve correlatie), vooral bij jongens (Van Landeghem e.a. 2015)

10 Wat zegt onderzoek over Gevolgen VSV Grotere kans op werkloosheid; lagere jobkwaliteit, minder goede gezondheid, lagere levensverwachting, minder sociale participatie, minder vertrouwen (Verhofstadt, De Witte & Omey 2007, Elchardus & Kavadias e.a. 2012) Waarom? Opletten voor simplistische verklaringen Er is geen werk voor laagopgeleiden Blijvende (licht stijgende) vraag naar laagopgeleiden, polarisering van de banenstructuur agv technologische ontwikkelingen-tertiarisering van de economie, onderwijs als positioneel goed, verdringing laaggeschoolden (Cedefop, Goos en Salomons 2009, 2014; omgevingsanalyse O&V) (Hoger) onderwijs maakt mensen democratische burgers Relatie onderwijsniveau en sociale uitkomsten is complex en loopt niet enkel via socialisatie en leerervaring, ook via distinctie en kenmerken van de welvaartsstaat (Elchardus & Kavadias e.a. 2012)

11 Oplossingen VSV WERKT Preventie Langdurige programma s Begin in basisonderwijs Mentor Breed/context Integratie van verschillende elementen WERKT NIET Genezing Korte interventie, quick fix Begin later (SO) Onpersoonlijk contact Student isoleren Eén enkele actie Deels naar: Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (2009) Vertrouwen in de school. Over de uitval van overbelaste jongeren. Amsterdam University Press

12 Monitoren VSV: voor wie en waarom? Monitor geen doel op zich ( wie gaat er wat mee doen?) Voor wie? Voor het Vlaams onderwijsbeleid (bvb monitor Pact 2020 en Europa 2020, beleidsvoorbereiding,..) Voor gemeenten: gemeenterapporten Voor scholen: databundel Inspectie: doorlichtingen Voor lokale actoren (CLB s, LOP s, PBD s, onderwijsverstrekkers) Waarom? Creëren van informatierijke omgevingen ter ondersteuning beleidsvoerend vermogen (op alle niveaus) Transparantie / Accountability / Verantwoording

13 Vlaamse monitoring VSV 2 indicatoren om VSV in kaart te brengen: internationaal: EAK-indicator of early school leaver (Enquête naar Arbeidskrachten) 2013: 7,5% Vlaams: VSV-indicator (Departement O&V vroeger Steunpunt SSL) : 11,7%

14 EAK-indicator : early school leaver jarigen zonder minimale kwalificatie (diploma hoger SO) die afgelopen 4 weken geen opleiding of onderwijs volgden Vlaamse indicator: vroegtijdig schoolverlaten niet-leerplichtigen zonder minimale kwalificatie EAK-enquête Administratieve gegevens O&V + Syntra Vlaams gewest (Brussel buiten Vlaams onderwijs beschouwing) + internationale vergelijking - Geen internationale vergelijking - Steekproef (jaarlijkse + populatie schommelingen niet altijd statistisch significant) - Niet kort op de bal + Kort op de bal (nieuwe VSV-ers pe jaar) - Mix van VSV, TKO en LLL + enkel VSV

15 Early school leavers (EAK, 2014) Turkey Spain Malta Iceland Romania Portugal Italy Brussels Region Bulgaria Walloon Region Former Yugoslav Republic of Macedonia, the United Kingdom Norway Hungary Estonia EU (28 countries) Belgium Finland Germany Greece Netherlands Latvia France Denmark Austria Flanders Ireland Cyprus Sweden Slovakia Luxembourg Lithuania Czech Republic Switzerland Poland Slovenia Croatia

16 Evolutie Vlaamse VSV-indicator 12,9% 12,7% 12,0% 11,7%

17 Is de daling voldoende? Waar willen we naartoe?

18 Benchmarks VSV (EAK Vlaams Gewest) 15,0 14,0 13,0 12,0 11,0 10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 13,6 11,6 11,5 11,7 12,5 11,0 10,7 10,0 9,3 8,6 8,6 9,6 9,6 10%-doelstelling EU ,7 5,2%-doelstelling EU 2020 VL 7,5 7,0 4,25%-doelstelling PACT

19 Doelstelling Pact2020 (halvering) Vlaamse VSV-indicator Nieuwe indicator Dep O&V Raming nieuwe indicator via SSL Benchmark Pact2020 0

20 Vlaamse VSV-indicator Definitie en berekeningswijze Voor wie en waarom? Wat leren we uit de cijfers?

21 Vlaamse indicator: definitie VSV VSV = een niet-leerplichtige leerling die zonder de volgende kwalificaties het secundair onderwijs verlaten heeft: Diploma SO Studiegetuigschrift 2 de jaar van de derde graad BSO Certificaat DBSO Certificaat leertijd (SYNTRA) BUSO (OV3 en OV4)

22 % VSV in jaar x = Berekening %VSV ( aantal VSV in jaar X ) aantal VSV in jaar X+aantal gekwalificeerden in jaar X 100 VSV is verhouding niet-gekwalificeerden versus gekwalificeerden; niet schoolverlaters in pure zin van het woord

23 Wat leren we uit de cijfers van het Vlaamse macro-rapport Vroegtijdig schoolverlaten in het Vlaams Secundair onderwijs Cijferrapport voor de schooljaren tot en met

24 1. Er is een dalende trend 2. Grote regionale verschillen 3. % VSV is het hoogst in stelsel leren en werken maar 4. Welke is de meest kwetsbare groep leerlingen 5. Is er gedifferentieerd beleid mogelijk naar verschillende doelgroepen?

25 1. Er is een dalende trend in % VSV Van 2010: 12,9% naar 2013: 11,7% Maar Is die voldoende om onze benchmarks te halen? Is het een gevolg van beleid? Is het een gevolg van de economische crisis/jeugdwerkloosheid?

26 2. Er zijn grote regionale verschillen VSV per centrumstad of BHG volgens vestigingsplaats

27

28 VSV per centrumstad of BHG volgens woonplaats

29

30

31 3. Het % VSV is het hoogst in dbso en syntr

32 Maar het aandeel VSV is het grootst in het bso

33 4. Welk is de meest risicovolle groep leerlingen? Jongens Laag opgeleide moeder Andere thuistaal Schoolse achterstand Leeftijd

34 VSV per geslacht - %VSV en aandeel

35 VSV per OKI-waarde

36 VSV en opleidingsniveau van de moeder (meerdere categorieën)

37 VSV en gezinstaal (meerdere categorieën)

38 VSV per leeftijd - %VSV en aandeel

39 5. Gedifferentieerd beleid naar verschillende doelgroepen? 1) Gunstige doelgroep: (< 10% kans op VSV; aandeel : 50%): VSV die in het 6 de leerjaar zitten met geen of hoogstens 2 jaar vertraging of vanuit een 5 de leerjaar met 1 jaar vertraging. Deze groep is dicht bij een kwalificatie. 2) Ongunstige - vertraagde - doelgroep: (20% kans op VSV; aandeel: 16,2%): problematische schoolloopbaan + ver van de kwalificatie verwijderd (uit lj 1-3, 4 of 5 met minstens 3 jaar vertraging) 3) Tussengroep: (12 a 15% kans op VSV; aandeel: 31,3%): leerlingen uit 4 de of 5 de lj met 2 jaar vertraging en uit 6 de leerjaar met minstens 3 jaar vertraging

40 Over de gemeenterapporten VSV cijfers geaggregeerd op het niveau van de gemeente Drie documenten (PDF): Toelichting (leeswijzer met uitleg bij de variabelen ) Rapport volgens gemeente van de vestigingsplaats (opgelet: de resultaten zijn sterk afhankelijk van het onderwijsaanbod van de gemeente, in het bijzonder in kleine gemeenten) Rapport volgens gemeente van de woonplaats van de leerlingen Beperkte interactiviteit: aanklikken van gemeente Inhoud: opgebouwd naar analogie met macrorapport Evolutie Naar uitstroompositie en studiegebied Naar leerlingenkenmerken, opleidingsniveau moeder, gezinstaal Naar leeftijd en geslacht Naar schoolse vordering Naar nationaliteit Naar type loopbaan voltijds gewoon secundair onderwijs.

41 nterapporten/gemeenterapporten-vroegtijdig-schoolverlatenvoor-het-secundair-onderwijs Over de gemeenterapporten Raadpleegbaar via website Onderwijsstatistieken

42 Ter illustratie: Cijfers voor Aalst uit uit het rapport volgens gemeente van de vestigingsplaats

43 Over de databundel VSV Informatierijke omgevingen voor scholen uitbouwen VSV cijfers geaggregeerd op schoolniveau PDF-document en leeswijzer (definities en voorbeelden) Gegevens voor schooljaar t.e.m Rapporten voor voltijds gewoon secundair onderwijs, DBSO en BuSO

44 Over de databundel VSV voltijds gewoon secundair onderwijs Rapportering afhankelijk van aantal VSV-leerlingen Inhoud voor alle scholen: VSV naar vestigingsplaats VSV naar uitstroompositie (onderwijsvorm) VSV naar leerlingenkenmerken

45 Over de databundel VSV Inhoud voor scholen met min. 5 VSV-leerlingen per schooljaar: Bijkomende, meer gedetailleerde gegevens VSV naar vestigingsplaats VSV naar uitstroompositie en studierichting VSV naar leerlingenkenmerken opleidingsniveau moeder en gezinstaal VSV naar leeftijd en leerjaar VSV naar geslacht VSV naar schoolse vordering VSV naar nationaliteit (Belg, niet-belg wel EU en niet-belg niet EU) VSV naar type schoolloopbanen VSV naar schooljaar en behaald attest in schooljaar voorafgaand aan VSV VSV naar schooljaar en behaald attest in schooljaar VSV

46 Meer info Conceptnota Samen tegen schooluitval. Statistieken op basis van de indicator (schooljaar t/m ): het Vlaams macrorapport (cijfers geaggregeerd op Vlaams niveau) + de gemeenterapporten (cijfers voor alle gemeenten) EAK cijfers early school leaver voor internationale vergelijking: Wetenschappelijk syntheseverslag over vroegtijdig schoolverlaten (2011) _syntheserapport_vroegtijdigschoolverlaten_31_mei_2011.pdf Artikel over VSV in de Sociale Staat van Vlaanderen Onderzoek naar VSV door het steunpunt Studie- en Schoolloopbanen (Van Landeghem e.a.)