lessenreeks cocaïne IS GEEN FAIR TRADE

Transcriptie

1 lessenreeks cocaïne FAIR TRADE Universiteit voor het Algemeen Belang vzw les 1 Geschiedenis van cocaïne les 2 Mechanisme verslaving en hersenen les 3 Cocaïne, hersenen en lichaam les 4 Cocaïne Planet les 5 Cocaïne Profit les 6 Cocaïne People les 7 Verwerking project fair trade Naast koffie, salsa en mooie vrouwen, is Colombia vooral bekend omwille van het langdurig gewapend conflict en een tierende cocaïneproductie. Voor een dergelijk complex en langdurig conflict bestaat er geen kant en klare oplossing. In Colombia is men met de War on Drugs echter zo intensief bezig met het bestrijden van de aanbodzijde van de cocaïnehandel (waarbij vooral de arme cocaboer geviseerd wordt en het milieu verder aftakelt), dat ik een licht wil werpen op de vraagzijde van het verhaal. Wie zijn de afnemers van het product? Zijn ze zich bewust van de repercussies van hun gebruik? ////////////// 1 SOPHIE VAN HAASEN

2 FAIR TRADE een product is pas fair trade wanneer het zowel financiële als sociale vooruitgang creëert, met respect voor het milieu tijdens het productieproces. FAIR TRADE FAIR TRADE FAIR TRADE FAIR TRADE Een hectare cocaplantage brengt ongeveer gram cocaïne voort per jaar. Dit betekent dat er per gram coke twee vierkante meter tropisch regenwoud verdwijnt. In totaal eiste de cocaïnehandel reeds 2 miljoen hectare Amazonewoud, een gebied ter grootte van Wales. FAIR TRADE COC PEOPLE PLANET PROFIT FAIR TRADE Afval 1 kg cocapasta = 7.9liter zwavelzuur liter ammoniak FAIR TRADE Zolang de aanhoudende vraag naar cocaïne een stabiele afzetmarkt voor cocapasta verzekert, blijft het voor de boer interessant zelf te gaan telen. PEOPLE PLANET PROFIT Als afnemer van een product, draagt de consument bij tot de reuzenwinsten die de cocaïne-industrie genereert: reuzenwinsten die bovendien slechts naar enkelen gaan en gemaakt worden op kap van mens en milieu. FAIR TRADE PEOPLE PLANET PROFIT UNIVERSITEIT VOOR HET ALGEMEEN BELANG WIJ VERMOORDEN GEEN RECHTERS OF MINISTERS, WE KOPEN ZE. Cocaïne onderhoudt een gewapend conflict. Wegens gebrek aan mankracht zijn kinderen onmisbaar voor de gewapende groepen. De gemiddelde leeftijd van de kinderen in de gewapende groepen is 12,9, hoewel de kleinsten amper 6 jaar zijn. UNIVERSITEIT VOOR HET ALGEMEEN BELANG OCAÏNE SOPHIE VAN HAASEN COC fair trade Children are blown up by landmines; indigenous people are enslaved; villagers are tortured and killed; rainforests are razed. You d cause less human suffering if instead of discreetly retiring to the toilet at a media drinks party, you went into the street and mugged someone FAIR TRADE FAIR TRADE COCAÏNECOC PEOPLE/PLANET/PROFIT FAIR TRADE PEOPLE PLANET PROFIT fair trade Grootschalige ontbossing maakt grond vrij voor cocateelt. Het uitsterven van bedreigde dier - en plantsoorten, bodemerosie en verarming van de grond zijn hier de voornaamste gevolgen van. PEOPLE/PLANET/PROFIT

3 Geachte directie, Beste leerkracht, Op maandag 7 juni 2010 ontmoetten wij voor het eerst Sophie van Haasen. Op haar eigen enthousiaste en geëngageerde manier vertelde ze over haar project Cocaïne is geen fair trade. Gestart vanuit een verblijf in Colombia was haar ervaring gegroeid tot een kritische vraag aan onze westerse samenleving: Als Colombia zoveel inspanningen levert om de aanbodzijde van cocaïne te bestrijden, wat doen wij dan in Noord-Amerika en West-Europa aan de vraagzijde?. Op haar vraag tot samenwerking antwoordde De Sleutel volmondig ja! Een ja omwille van Het enthousiasme van Sophie en de professionele ondersteuning van de Universiteit voor het Algemeen Belang (UAB). De hedendaagse insteek van het preventieproject. Of zoals Leonor Wiesbauwer het verwoordt in de inleiding van het dossier De UAB kiest in dit project duidelijk voor een sociale invloedsbenadering, beïnvloeding van de (heersende) sociale normen en visies. Het project hoopt dat de campagnes corrigerend zullen werken op trendy of andere partiële zienswijzen, appelleert op de empathie voor people en planet, meer bepaald in Colombia, en beoogt daarmee een aanpassing van persoonlijke keuzes. Vanuit de Sleutel zoeken we de jongste jaren naar methodieken om de sociale invloedsbenadering bij jongeren toe te passen. De doelgroep. De Sleutel wenst zijn preventiemateriaal uit te breiden voor leerlingen van de derde graad van het Secundair Onderwijs. Hier willen we vooral informatie geven aan de vakleerkrachten. Met de vraag om vanuit hun vakgebied het probleem van drugsgebruik, drugsmisbruik en verslaving aan te brengen en bespreekbaar te maken. Naast een grondig dossier wenste Sophie en de UAB dat er een concrete actie werd opgezet. Het was voor de Sleutel een uitdaging om vanuit dit dossier een lessenreeks op te stellen voor leerlingen van de derde graad. Het lessenpakket bestaat uit een uitgeschreven handleiding voor de leerkrachten werkbladen voor leerlingen, beschikbaar op de website een CD-rom met de presentaties, de leerlingenblaadjes en de filmpjes nodig voor de lessen. het dossier Cocaïne is geen fair trade als basisdocument en achtergrondsinformatie Naast het lessenpakket en het aangeleverde didactisch materiaal bieden we leerkrachten een training aan. Wenst u als school met dit project te werken, neem dan gerust contact op met Yannick Weyts (weyts.yannick@fracarita.org of ) van de preventiedienst van De Sleutel. cocaïne FAIR TRADE In 2010 kwam De Sleutel in contact met Sophie van Haasen. Het project Cocaïne is geen fair trade was vanuit haar verblijf in Colombia gegroeid tot een kritische vraag aan onze westerse samenleving: Als Colombia zoveel inspanningen levert om de aanbodzijde van cocaïne te bestrijden, wat doen wij dan in Noord-Amerika en West-Europa aan de vraagzijde?. Het project kreeg professionele ondersteuning van de Universiteit voor het Algemeen Belang. De Universiteit voor het Algemeen Belang kiest in dit project duidelijk voor een sociale invloedsbenaderin en beïnvloeding van de (heersende) sociale normen en visies. Het project hoopt dat de campagnes corrigerend zullen werken op trendy of andere partiële zienswijzen, appelleert op de empathie voor people en planet, meer bepaald in Colombia, en beoogt daarmee een aanpassing van persoonlijke keuzes. Dit sluit nauw aan bij de doelstelling van De Sleutel om de sociale invloed bij jongeren te vergroten als positief onderdeel van drugpreventie. INHOUD 1 Geschiedenis van cocaïne 2 Mechanisme verslaving en hersenen 3 Cocaïne, hersenen en lichaam 4 Cocaïne Planet 5 Cocaïne Profit 6 Cocaïne People 7 Verwerking project fair trade Veel succes, De Sleutel, preventiedienst Johan Van de Walle Joke De Kimpe Yannick Weyts ////////////// 4 ////////////// 5

4 Het materiaal voor de lessen van deel één bestaat uit de handleiding voor de leerkracht in deze bundel losse werkbladen voor leerlingen, beschikbaar op een CD-rom met de presentaties en de filmpjes nodig voor de lessen het dossier Cocaïne is geen fair trade als basisdocument en achtergrondsinformatie, gratis downloadbaar op In welke vakken kan deze lesinhoud geïntegreerd worden Bij elke les is een blokje voorzien waarin we een suggestie maken over het vak waarin deze les zou kunnen thuishoren. Dit is uiteraard indicatief. De vakoverschrijdende eindtermen (VOET) In de lessen vindt u verschillende activiteiten, waar u een keuze uit maakt gebaseerd op de inschatting van de beschikbare tijd en de context van uw klas. Als de school dit project opneemt zullen zowel vakoverschrijdende eindtermen uit de gemeenschappelijke stam als uit verschillende contexten getraind worden. GEMEENSCHAPPELIJK STAM: 1 de leerlingen brengen belangrijke elementen van communicatief handelen in de praktijk 4 de leerlingen blijven, ondanks moeilijkheden, een doel nastreven 5 de leerlingen houden rekening met de situatie, opvattingen en emoties van anderen 8 de leerlingen benutten leerkansen in diverse situaties 11 de leerlingen kunnen gegevens, handelwijzen en redeneringen ter discussie stellen aan de hand van relevante criteria 12 de leerlingen zijn bekwaam om alternatieven af te wegen en een bewuste keuze te maken 13 de leerlingen kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken 14 de leerlingen gaan alert om met media 17 de leerlingen toetsen de eigen mening over maatschappelijke gebeurtenissen en trends aan verschillende standpunten 18 de leerlingen gedragen zich respectvol 19 de leerlingen dragen actief bij tot het realiseren van gemeenschappelijke doelen 25 de leerlingen stellen kwaliteitseisen aan hun eigen werk en aan dat van anderen. CONTEXT 1: LICHAMELIJKE GEZONDHEID EN VEILIGHEID 8 de leerlingen schatten de risico s en gevolgen in bij het gebruik van genotsmiddelen en medicijnen en reageren assertief in aanbodsituaties CONTEXT 2: MENTALE GEZONDHEID 6 de leerlingen stellen zich weerbaar op. CONTEXT 4: OMGEVING EN DUURZAME ONTWIKKELING 2 de leerlingen herkennen in duurzaamheidsvraagstukken de verwevenheid tussen economische, sociale en ecologische aspecten en herkennen de invloed van techniek en beleid CONTEXT 5: POLITIEK-JURIDISCHE SAMENLEVING 13 de leerlingen geven voorbeelden die duidelijk maken hoe de mondialisering voordelen, problemen en conflicten inhoudt CONTEXT 6: SOCIO-ECONOMISCHE SAMENLEVING 4 de leerlingen hebben bij het kopen van goederen en het gebruiken van diensten zowel oog voor prijs-kwaliteit en duurzame ontwikkeling als voor de rechten van de consument 8 de leerlingen geven kenmerken, mogelijke oorzaken en gevolgen van armoede aan CONTEXT 7: SOCIOCULTURELE SAMENLEVING 5 de leerlingen geven voorbeelden van de potentieel constructieve en destructieve rol van conflicten

5 LES 1 GESCHIEDENIS EN CHEMIE ACHTER COCAÏNE GESCHIE- DENIS EN CHEMIE ACHTER COCAÏNE OVER DEZE LES EERST DIT In de derde graad benaderen we de productinformatie op een wetenschappelijke manier. Aan de hand van een presentatie en achtergrondteksten trachten we de kennis over cocaïne bij te brengen. Voor deze les werkten we zes activiteiten uit. Het is natuurlijk niet de bedoeling al deze activiteiten te geven. Kijk bij de voorbereiding vooral naar het niveau en de interesse van uw leerlingen. De eerste activiteit van de les de geschiedenis van cocaïne mag je evenwel niet weglaten. Deze activiteit bevat de essentie van het project. MOGELIJK IMPLEMENTEERBAAR IN DE VAKKEN: - maatschappelijk vorming - geschiedenis - Nederlands

6 Lesdoelstellingen De leerlingen kunnen de geschiedenis van cocaïne vertellen kunnen het onderscheid tussen snuifcoke, base en spuitcoke omschrijven kunnen de positieve en negatieve effecten van cocaïne omschrijven kunnen de maatschappelijke gevolgen van cocaïnegebruik weergeven kunnen rond de besproken thema s hun eigen mening formuleren, gebaseerd op wetenschappelijke argumenten. Wat u nodig hebt? Leerkrachtendocument PowerPoint Presentatie Informatie over cocaïne (Bijlage I-1) Leerlingendocument De geschiedenis van de cocaïne (Bijlage I-2) Leerkrachtendocument PowerPoint Presentatie De vier hoeken oefening met stellingen over cocaïne (Bijlage I-3) Reportage uit De Laatste Show Pepijn Lievens en het Relaas van een stofzuiger (Bijlage I-4) een computerklas met internetverbinding ACTIVITEIT 1 > DE GESCHIEDENIS VAN COCAÏNE Deel uw klasgroep in zeven groepjes in. Elk groepje ontvangt een stuk tekst over de geschiedenis van cocaïne. Het aantal groepjes kunt u natuurlijk aanpassen aan het totaal aantal leerlingen in uw klas. Gebruik Bijlage I-2 OPDRACHT 1 Maak aan de hand van het stukje tekst dat je gekregen hebt een powerpoint presentatie (max. 10 dia s) die je aan de anderen kunt doorgeven. De leerlingen verwerken de informatie zo creatief mogelijk. Ze letten daarbij op de woordverklaringen, geven concrete voorbeelden (eventueel afbeeldingen) bij begrippen. De leerlingen maken gebruik van de tekst en het internet. 2 De leerlingen stellen hun powerpoint aan elkaar voor.uiteraard in chronologische volgorde. 3 Na de voorstelling vullen de leerlingen de tijdslijn in. ACTIVITEIT 2 > Q&A Toon de presentatie van Bijlage I-1 en geef de nodige uitleg en commentaar. Laat ruimte voor vragen en opmerkingen van uw leerlingen. Indien u bepaalde vragen niet kunt oplossen geef de leerlingen de opdracht om via het antwoord te vinden. ACTIVITEIT 3 > BREINKAART COCAÏNE Laat uw leerlingen in duo's werken. Ze nemen de webpagina bij Informatie over alcohol en drugs en klik op het tabblad oppeppend. Ze lezen de informatie over cocaïne, de onderdelen: Wat is het? Soorten, prijzen, zuiverheid; Hoe gebruikt men? Wat voelt men? Opname/effecten/afbraak Verslavingskansen Risico s op korte termijn Risico s op lange termijn Risico s verminderen ////////////// 10 ////////////// 11

7 Aan de hand van al deze informatie maken ze een breinkaart. Met gebruik van kleuren, pijlen, symbolen, bruggen trachten de leerlingen de informatie zo goed als mogelijk op te slaan. Het is de bedoeling dat de leerlingen aan de hand van hun breinkaart de gegeven informatie aan anderen kunnen voorstellen. DAARNA UITWISSELEN Plaats twee duo s bij elkaar. De leerlingen geven de informatie door aan de andere twee. Het bezoekende duo kan vragen stellen en eventueel bijkomende informatie geven. Vraag om alternerend te werken. Duo één vertelt iets over wat is coke?, het tweede duo vertelt over soorten, prijzen, zuiverheid ; het eerste duo terug hoe gebruikt men, enz ACTIVITEIT 4 > KENNISTEST Test je kennis. Laat uw leerlingen individueel of in een duo werken. Ze gaan naar de website en klikken door op test je kennis. Daar lossen ze de twee kennis testen op. Daarna vraagt u in de grote groep welke vragen overblijven en waar ze de antwoorden kunnen vinden. Ze lossen natuurlijk de vragen op. ACTIVITEIT 5 > VIER HOEKEN OEFENING Deze oefening over waarden en normen begint met een stelling of een vraag waarover de deelnemers hun mening moeten vormen. De mogelijke antwoorden worden voorgesteld in de vier hoeken van het lokaal. De vierde hoek is vaak een open antwoord voor eigen voorstellen of eigen ideeën. We stellen in de oefening vier verschillende stellingen voor. Laat de de stelling zien en geef de leerlingen enkele ogenblikken de tijd om hun keuze te bepalen. Het is belangrijk mee te geven dat u vraagt naar hun eigen antwoord, niet dat van hun vriend of vriendin. Als leerkracht bewaakt u dit door ervoor te zorgen dat de leerlingen niet overleggen met elkaar. Daarna laat u de leerlingen naar de hoek van hun keuze gaan. Nadat de leerlingen in de hoek staan, beargumenteren zij hun keuze. Ze doen dit eerst met de leerlingen die dezelfde keuze maakten. Nadien laat u uit elke hoek enkele argumenten zeggen. De andere groepen luisteren en proberen de argumenten te weerleggen. Het is ook mogelijk dat een bepaalde hoek zo n sterke argumenten naar voor brengt, dat andere leerlingen van hoek veranderen. De stellingen zijn terug te vinden in Bijlage I-3. Het is ook mogelijk dat de leerlingen hun keuze tonen door hun hand op te steken en het aantal vingers te tonen van hun keuze. A Mijn vriend experimenteert met cocaïne 1 Ik waarschuw hem onmiddellijk voor alle negatieve gevolgen. 2 Ik vraag eerst raad aan anderen vooraleer ik zijn gebruik ter sprake breng. 3 Ik doe alsof er niets aan de hand is, ik breng het niet ter sprake. 4 Een eigen antwoord B Cocaïnebezit en gebruik zou het best 1 via grote informatiecampagnes afgeraden worden. 2 uit het strafrecht gehaald en officieel via apotheken verdeeld worden. 3 wat strenger aangepakt worden door politie en gerecht. 4 een eigen antwoord. Het belangrijkste in verband met cocaïne is 1 dat je met mate gebruikt. 2 dat je er best afblijft. 3 dat het kleur geeft aan je leven. 4 een eigen antwoord. Wat ik het minst graag zou hebben als het over cocaïne gaat is 1 dat ik onder druk zou staan om cocaïne te gebruiken. 2 dat mijn beste vriend/vriendin cocaïne zou gebruiken. 3 dat ik zelf alle dagen cocaïne zou nodig hebben 4 een eigen antwoord ACTIVITEIT 6 > RELAAS VAN EEN STOFZUIGER - PEPIJN LIEVENS Kijk met uw leerlingen naar de reportage uit de laatste show van Bijlage I-4. Geef hen als opdracht om de elementen van cocaïne die ze tijdens de les geleerd hebben, en die in de reportage worden vernoemd, te verwoorden. Deze reportage kan als afsluiter dienen. Mogelijkheid ter bespreking: Wat zou ik aan Pepijn Lievens nog willen vragen? Wat zou ik hem willen zeggen? Een uitspraak waar ik niet mee akkoord ga is ////////////// 12 ////////////// 13

8 LES 2 ONZE HERSENEN EN HET MECHANISME ACHTER VERSLAVING ONZE HERSE- NEN EN HET ME- OVER DEZE LES EERST DIT De jongste jaren kende de interesse in ons brein een exponentiële groei. De functionele MRI scans zorgen er voor dat de werking van ons brein meer en meer wordt ontrafeld. In deze les trachten we de invloed van alcohol, tabak en illegale middelen op het brein uit te leggen. We schetsen kort het ontstaan van een verslaving. We maken duidelijk hoe het komt dat het zo moeilijk is om te stoppen met gebruik van alcohol en drugs. Een fascinerende reis door een deel van ons brein. Deze les komt ook voor in het pakket Drugs and the brain. Let op dat u bij de verdeling van de lessen, deze les niet dubbel neemt. CHANIS- ME ACHTER MOGELIJK IMPLEMENTEERBAAR IN DE VAKKEN: - maatschappelijk vorming - Wetenschappen - Biologie - Chemie

9 Lesdoelen De leerlingen kunnen uitleggen hoe de overdracht van informatie van de ene hersencel naar de andere hersencel verloopt kunnen vijf manieren aanduiden hoe drugs invloed uitoefenen op de overdracht van informatie van de ene naar de andere hersencel kunnen uitleggen wat het beloningscentrum (reward centre) in de hersenen is kunnen met eigen woorden de werking van het beloningscentrum uitleggen kunnen een verklaring geven voor de uitdrukking: verslaving is een chronische hersenziekte oefenen zich in het formuleren van een eigen mening en deze onderbouwen met argumenten. zijn bereid samen te werken met medeleerlingen Wat u nodig hebt? De presentatie Drugs and the brain ( of Leerlingendocument VensterRuiten invloed drugs op het brain (Bijlage I-5) Reportage: verslaving is een chronische hersenzieke (Bijlage I-6) Reportage uit de Laatst Show: is roken schadelijk (Bijlage I-7) Reportage: hoe werken de hersenen (Bijlage I-8) Leerkrachtendocument De PowerPoint presentatie over het brein (Bijlage I-9) ACTIVITEIT 1 > EEN VERSLAAFDE IS. Toon de dia met Liefde is. uit Bijlage I-9. Laat de leerlingen per twee woorden invullen van een verslaafde is. Luister naar enkele antwoorden. Toon daarna de reportage over: verslaving is een chronische hersenziekte (Bijlage I-6). Daar geeft Prof. Dr. A.N.M. Schoffelmeer uitleg over het begrip verslaving. Kader het fragment door te zeggen dat dit een stukje is uit een lange documentaire over een fictief proces tegen de tabaksindustrie. Vragen: Welke beelden over verslaving blijven overeind? Op welke manier beïnvloedt die reportage je eigen inzichten over verslaving? Ik heb nog een vraag ACTIVITEIT 2 > ONZE INZICHTEN GROEIEN Toon het filmpje over de schadelijkheid van roken. Komt uit een wetenschappelijk programma Penelope uit 1966 (Bijlage I-7). Na het fragment vraag je om 7 verschillen op te noemen tussen 1966 en nu in verband met roken. Laat de leerlingen in een duo werken. Vraag daarna enkele antwoorden. Wijs erop dat nieuwe inzichten langzaam groeien naar betere preventieve methodieken. Nog interesse over hoe men vroeger over tabak dacht en ermee omging? Bekijk via youtube het filmpje: de lof der tabak ACTIVITEIT 3 > ONZE HERSENEN EEN DUIZELINGWEKKEND NETWERK VAN NEURONEN Toon de dia met het neuron uit Bijlage I-9. Bespreek de bouw van een neuron. (zie info) Toon de reportage hoe werken onze hersenen. (Bijlage I-8) Bespreek daarna kort de metafoor die in de reportage voorkomt. Leg uit dat in onze hersenen de verbindingen tussen hersencellen voordurend veranderen. Bepaalde verbindingen worden door training Info De anatomie van een zenuwcel of neuron (uit: Meeting of Minds for Youth p. 14) Elke zenuwcel heeft een cellichaam (soma) en dunne uitlopers. Het cellichaam vormt het centrale deel van de cel en bevat de kern en alle andere essentiële componenten die ook andere cellen van het menselijk lichaam hebben. Het axon is een lange kabelachtige uitstulping die de elektrische stroom vanuit het cellichaam vervoert naar andere cellen. Sommige zenuwcellen hebben microscopisch korte axonen, bij andere kan het axon tot een meter lang zijn, bijvoorbeeld bij zenuwcellen die vanuit het ruggenmerg de spieren in je kleine teen of ping aansturen. De dendrieten zijn vertakkingen die connecties maken met andere neuronen en binnenkomende signalen naar het cellichaam vervoeren. ////////////// 16 ////////////// 17

10 sterker. Niet gebruikte verbindingen sterven af. (synaptogenese en pruning of wegsnoeien) Toon daarna nogmaals de dia over het neuron en vat de werking tussen zenuwcellen kort samen. ACTIVITEIT 4 > HOE DRUGS DE TRANSMISSIE TUSSEN NEURONEN BEÏNVLOEDT. Toon de presentatie drugs and the brain ( html) van dia 6 tot 15. De leerlingen beschikken over een blanco blad met tien vensterruiten.(bijlage I-5) Geef de uitleg dia na dia. De leerlingen trachten de informatie die u geeft samen te vatten in een tekening, een symbool of een schets. Ze mogen er gerust enkele woorden bijschrijven. De bedoeling is dat ze aan de hand van de VensterRuiten het verhaal terug kunnen vertellen. Na de uitleg werken de leerlingen per duo. Om en om vertellen ze de informatie bij de dia s. ACTIVITEIT 5 > DE BELONINGSKERN Toon de dia s over de belongingskern of reward centre. (Bijlage I-9) Drugs beïnvloeden verschillende delen van de hersenen invloed. Denk maar aan alcohol. Een pintje maakt ons spraakzamer, meer pintjes beïnvloeden onze coördinatie. Teveel alcohol kan onze vitale functies (zoals ademhaling) lamleggen. Maar alle drugs hebben invloed, het zij rechtstreeks, het zij onrechtstreeks op het beloningscircuit van onze hersenen. Zie info. ACTIVITEIT 6 - EVALUATIE Hou met je leerlingen een kort evaluatiegesprek aan de hand van de volgende vragen. Laat de leerlingen één zin kiezen en verder aanvullen. Geef eerst enkele ogenblikken tijd om te reflecteren: Wat ik vandaag bijleerde was Waar ik nog meer informatie over wens is. Waar ik niet mee akkoord ga is Wat me tijdens de les verwonderde was De opmerking van. over zal me bijblijven Wat ik deze avond aan mijn huisgenoten zal vertellen is Info Voel-je-goed neuronen: Water en orgasme (uit ) Diep weggestopt onder de grijze massa die de cerebrale cortex is, tegen de hersenstam aan, ligt een groep zenuwcellen die het Ventraal Tegmentaal Gebied (VTG) vormt. Lange zenuwuiteinden axonen onderhouden van daaruit verbindingen met andere delen van de hersenen. De frontale cortex, achter het voorhoofd; de amygdala en de hippocampus, diep onderin; en naar een paar miljoen zenuwcellen die met zijn alle niet meer dan een anderhalve kubieke centimeter ruimte innemen: de nucleus accumbens, vanuit het VTG gezien iets naar boven en naar voren. Samen met het VTG vormt die nucleus de kern van wat het beloningscentrum of genotscentrum wordt genoemd. Laat een hongerige een boterham zien en het beloningscentrum wordt actief. Het VTG vuurt heftig elektrische signalen af, die door zijn axonen naar de nucleus accumbens trekken. Zou je met een fmri-scanner op dat moment naar de hersenen kijken dan zou je de nucleus hevig zien opgloeien: er is actie Aaaaaaaaahhhhhh lekker, denkt de hongerige, die die actie ervaart als een gevoel van groot welbehagen. Eten,. En meteen daar achteraan: Dit gaan we vaker doen Een orgasme geeft hetzelfde effect, of water voor een dorstige. Een nuttig mechanisme voor de instandhouding van het individu en onze soort. Biologisch gezien, leiden een portie goede seks, een lekkere boterham met kaas of een speedpil tot hetzelfde effect: de vrijgave van een dopamine-shot uit de zenuwcellen van de VTZ. Het verschil is dat cocaïne het beloningscircuit vele malen sterker stimuleert, dan een alledaagse boterham of doordeweekse seks. ////////////// 18 ////////////// 19

11 WAT DOET LES 3 WAT DOET COCAÏNE MET ONS LICHAAM EN MET ONZE HERSENEN OVER DEZE LES EERST DIT Niettegenstaande er weinig objectieve cijfers beschikbaar zijn, is het cocaïnegebruik bij leerlingen uit het secundair onderwijs marginaal. Volgens de ESPAD Report van 2007 gebruikte 4% van de jongeren tussen jaar ooit eens cocaïne. Over het gebruik in het laatste jaar en de laatste maand zijn voor België en/of Vlaanderen geen cijfers beschikbaar. Wel geeft de Vereniging voor Alcohol en Drugs aan dat voor het uitgangsleven cocaïne de vierde meest gebruikte drug is (na alcohol, cannabis en XTC). MOGELIJK IMPLEMENTEERBAAR IN DE VAKKEN: - maatschappelijk vorming - Wetenschappen - biologie - chemie COCAÏNE MET ONS LI- CHAAM EN MET ONZE HERSE-

12 Lesdoelen De leerlingen: kennen de verschillende gebruikswijzen van cocaïne kunnen de hersengebieden waar cocaïne op inwerkt benoemen kunnen de effecten van cocaïne omschrijven aan de hand van de werking van het product op de hersenen kunnen het mechanisme van cocaïneverslaving omschrijven kunnen de risico s opsommen van het gebruik van cocaïne kunnen argumenten om cocaïne te gebruiken opsommen kunnen samenwerken kunnen standpunten helder formuleren Wat u nodig hebt De presentatie van drugs and the brain ( ) en drugs and the body ( ) Leerlingendocument: werkblad met vijf reflectievragen (Bijlage I-10) Grote flappen voor elk duo en stiften Een computerklas met internetverbinding en geluid op de computers ACTIVITEIT 1 > DE VOORBEREIDING Verdeel uw klas in duo s. U hebt minstens vijf duo s nodig. Elk duo werkt aan één computer. Ze krijgen de opdracht een presentatie of een deel van een presentatie grondig door te nemen. Per duo trachten ze de aangeboden leerstof te begrijpen, te verwerken en samen te vatten. De samenvatting van de leerstof doen ze op een creatieve manier. Ze krijgen een grote flap en zullen drie inzichten op hun flap aanbrengen. Dat kan door te tekenen, Duo A: drugs and the brain cocaine (dia 1 tot 13) Duo B: drugs and the body cocaine snuiven van cocaine dia 9 Duo C: drugs and the body cocaine roken van cocaine 1 9 Duo D: drugs and the body cocaine spuiten van cocaine dia 9 Duo E: drugs and the body cocaine in het lichaam: 9 22 Als uitloopopdracht: Tik in Google De handelsreiziger van de Nederlandse cocaïnefabriek in Bekijk de hits. Bekijk zeker één van de youtube filmpjes met de schrijfster van het boek. Bespreek met je duo de volgende vragen. Welke stelling tracht de schrijfster te verdedigen? Wat maakte dat cocaïne van soldaten echte vechtmachines maken? Formuleer één bedenking bij dit gegeven. ACTIVITEIT 2 > DE RONDGANG. In alle duo s (A, B, C, D en E) krijgt één lid het nummer 1 en het ander lid nummer 2. Alle eentjes vormen nu één groep en alle tweetjes vormen ook een groep. De twee groepen maken nu een rondgang rond de flappen. Bij elke flap is er iemand die de flap maakte. Hij/zij geeft uitleg bij de flap. Na elke uitleg volgt een korte discussie rond de volgende vragen: wat leerde ik uit deze flap? Wat wil ik nog vragen? ACTIVITEIT 3 > INDIVIDUELE REFLECTIE Na de rondgang nodigt u de leerlingen uit om een persoonlijke reflectie te maken. Dit aan de hand van de volgende vragen. (Bijlage I-10) Wat is volgens jou het grootste risico bij cocaïnegebruik? Motiveer je antwoord. Je vriend(in) gebruikt regelmatig cocaïne. Je maakt je zorgen. Hoe ga je dit aanbrengen bij je vriend(in)? Je vriend(in) is occasionele cocaïnegebruiker. Welke argumenten zal hij/zij aandragen om zijn/haar gebruik te verantwoorden? Stel dat jij regelmatig in het weekend cocaïne gebruikt. Schets de verschillen met je leven nu. Motiveer je antwoord. Je bent verantwoordelijk voor preventie in jouw school. Waar zou jij de nadruk leggen indien jij een preventieboodschap zou moeten uitwerken voor de leerlingen van jouw school? ACTIVITEIT 4 > KLASGESPREK Rond de les af met een klasgesprek over de reflecties. Zorg ervoor dat alle leerlingen aan bod komen. Let op de argumentatie van de standpunten. Vraag leerlingen hun antwoord opnieuw te formuleren als het niet helder is of onvoldoende gemotiveerd is. Als een duo klaar is, hangen ze hun flap uit. Zorg ervoor dat de flappen niet te dicht bij elkaar hangen. ////////////// 22 ////////////// 23

13 LES 4 PLANET, COCAÏNE EN HET MILIEU PLANET, COCAÏNE EN HET MILIEU OVER DEZE LES EERST DIT Een grote groep cocaïnegebruikers komt uit de sociale middenklasse: de weldenkende en hardwerkende stadsbewoner, die zich laat verleiden tot het kopen van bio-brood en fair trade koffie uit Nicaragua. Ironisch genoeg snuiven precies sommige van deze mensen ook wel eens graag een lijntje, als het moment er is, lekker voor de fun. Ze staan nooit stil bij de herkomst van de drug, want wat niet weet niet deert: heerlijke hypocrisie. Toegegeven, dit speelt zich allemaal wel heel ver af van ons bed, maar het verhaal is zo simpel, en de verhouding tussen vraag en aanbod zo helder, dat men zich toch zou moeten afvragen of een avondje cocaïneplezier deze miserie werkelijk waard is. Al recycleer je tegen de sterren op en eet je alleen maar eerlijke bananen, het is nog altijd een stuk ethischer om een oud vrouwtje te overvallen dan om een lijntje te snuiven op het eerstvolgende hipster feest. (Sophie van Haasen, dossier Cocaïne is geen fair trade) Om aan te tonen dat cocaïne geen fair trade is, gebruik wij het People Planet Profit model (PPP), een model dat wordt aangewend om het concept duurzame ontwikkeling de definiëren. Naast economische factoren, neemt dit concept ook sociale en ecologische aspecten mee in zijn definitie van ontwikkeling. Op die manier wordt fair trade onlosmakelijk verbonden met duurzaamheid: een product is pas fair trade wanneer het zowel financiële als sociale vooruitgang creëert, met respect voor het milieu tijdens het productieproces. In de PPPbenadering staat bovendien de onderlinge afhankelijkheid van de drie pijlers centraal: zonder respect voor het milieu bijvoorbeeld, kan duurzame sociale en economische ontwikkeling nooit plaatsvinden. De winsten zijn dan immers slechts tijdelijk van aard. PEOPLE: Het product wordt geproduceerd met respect voor de mensenrechten en werkt de sociale rechtvaardigheid in de maatschappij in de hand. PLANET: Het productieproces vindt plaats met respect voor milieu. PROFIT: De producent krijgt een eerlijke prijs voor zijn waar en werkt in rechtvaardige arbeidsomstandigheden. De producent kan zich emanciperen, kan zijn handelsvoorwaarden mee beïnvloeden en kan investeren in de toekomst. (naar het dossier Cocaïne is geen fair trade van Sophie van Haasen) Deze vierde les is de eerste van een reeks van drie: planet, profit en people. In onze maatschappij doen we er alles aan om het milieu te respecteren. Campagnes die ijveren voor meer openbaar vervoer, schonere productieprocessen, minder vervuiling kunnen we niet meer wegdenken. In deze les houden we de productie van cocaïne eens tegen het licht van de vele milieumaatregelen. MOGELIJK IMPLEMENTEERBAAR IN DE VAKKEN: - maatschappelijk vorming - handel - economie - biologie ecologie - engels

14 Lesdoelen De leerlingen kunnen het begrip fair trade met eigen woorden uitleggen kunnen van producten afwegen of ze voldoen aan de criteria van fair trade kunnen voorbeelden geven waarin in onze maatschappij rekening wordt gehouden met het ecologische aspect in productieprocessen sommen elementen op die aangeven dat de productie van cocaïne geen rekening houdt met het milieu zijn in staat om inzichten op een correcte wijze door te geven aan hun medeleerlingen Wat u nodig hebt computerklas met internetaansluiting (computers zijn tevens voorzien van geluid) reportage van de BBC: Bruce Parry sees how cocaine is made in the Amazone ( over cocaïneproductie in het regenwoud (Bijlage I-11) Making Cocaine. (Bijlage I-12) Reportage uit het Journaal: cocaïnegebruik in Antwerpen (Bijlage I-13) Leerlingendocument: het fair trade schema ( Bijlage I-14) ACTIVITEIT 1 > INSTRUCTIE Leg aan de hand van dit schema de basisprincipes van fair trade uit. (Bijlage I-14) In het verdere verloop van de les gebruiken we de begrippen People, Profit en Planet. Om aan te tonen dat cocaïne geen fair trade is, gebruiken we het model People, Planet, Profit (PPP). Dit model definieert het concept duurzame ontwikkeling. Naast economische factoren (Profit), neemt dit concept sociale (People) en ecologische (Planet) aspecten mee in zijn definitie van ontwikkeling. Fair trade is dus onlosmakelijk verbonden met duurzaamheid: een product is pas fair trade wanneer het zowel financiële als sociale vooruitgang creëert, met respect voor het milieu tijdens het productieproces. In de PPP-benadering staat bovendien de onderlinge afhankelijkheid van de drie pijlers centraal. Zonder respect voor het milieu kan duurzame sociale en economische ontwikkeling nooit plaatsvinden. De winsten zijn dan immers slechts tijdelijk van aard. Je kunt ook dit eenvoudiger model kiezen. PEOPLE: Het product wordt geproduceerd met respect voor de mensenrechten en werkt de sociale rechtvaardigheid in de maatschappij in de hand. PLANET: Het productieproces vindt plaats met respect voor milieu. PROFIT: De producent krijgt een eerlijke prijs voor zijn waar en werkt in rechtvaardige arbeidsomstandigheden. De producent kan zich emanciperen, kan zijn handelsvoorwaarden mee beïnvloeden en kan investeren in de toekomst. ACTIVITEIT 2 > WORDT ER COCAÏNE GEBRUIKT IN ONS LAND? Toon het fragment uit het journaal van zaterdag 13 augustus Laat de leerlingen kort reageren op het nieuwsbericht. (Bijlage I-13) Het besluit kan zijn dat cocaïnegebruik in de grootsteden geen marginaal verschijnsel is. Laat de leerlingen onthouden dat er in Antwerpen 1 gram cocaïne gebruikt wordt per dag per inwoners. PEOPLE PLANET PROFIT ////////////// 26 ////////////// 27

15 ACTIVITEIT 3 > BRAINSTORM Met alle leerlingen van de klas gaat u op zoek naar milieumaatregelen die in ons land van kracht zijn. Je laat deze maatregelen kort op het bord noteren. De bedoeling is dat leerlingen duidelijk inzien dat bij de productieprocessen in ons land strenge milieuregels gelden. Dit van bij het begin van het productieproces tot het moment dat de consument het product gebruikt. Denk maar aan alle begrippen met groen voor. Groene economie, groene energie, groen ondernemen, Kyoto, milieu-educatie, reduceren CO², roetfilters, Vlarem... Van het verbod tot het lozen van giftige stoffen in het afvalwater tot het beperken van het energiegebruik bij productie. Andere maatregelen zijn: het hergebruiken van energiebronnen geen inplanting van bv. chemische industrie in een natuur- of woongebied, beschermen van natuurgebieden, strenge reglementeren in verband met afvalophaling. ACTIVITEIT 4 > TOETSEN VAN HET PRODUCTIEPROCES VAN COCAÏNE Laat de leerlingen aan de computer in duo s werken. Ze bekijken het filmpje in verband met de productie van cocaïne in het regenwoud. Het filmpje van Bruce Parry. en van (Bijlage I-12). De leerlingen beschikken tevens over een woordenboek of maken gebruik van de vertaalmachines op de computer. Ze trachten alle elementen waar het milieu onder druk staat, bij het maken van cocaïne, op te sommen. ACTIVITEIT 5 > REKENSOMMETJE Maak een rekensommetje. Hoeveel voetbalvelden regenwoud verdwijnen er jaarlijks door de Antwerpse cocaïnegebruikers. DE GEGEVENS: Uit het nieuws van zaterdag 13 augustus gram cocaïne per dag per inwoners Antwerpen telt inwoners 1 ha (of 1hm²) is twee voetbalvelden de productie van 1 gram cocaïne kost 2 m² regenwoud VRAAG: Hoeveel voetbalvelden regenwoud sneuvelen er jaarlijks voor de Antwerpse cocaïnegebruikers? Laat de leerlingen dit uitrekenen per duo en houdt nadien een klasgesprek. De leerlingen leggen tevens een woordenschatlijst van 20 Engelse woorden aan waarbij ze de correcte vertaling noteren. Na het duo werk laat je in een klasgesprek alle gegevens op het bord brengen. Welk besluit kunnen we trekken uit deze reportages: het productieproces van cocaïne vindt helemaal niet plaats met respect voor het milieu. Cocaïne produceren zorgt voor een gigantische vervuiling. ////////////// 28 ////////////// 29

16 LES 5 PROFIT, COCAÏNE EN ECONOMIE PROFIT, COCAÏNE EN ECONO- OVER DEZE LES EERST DIT Profit zou moeten zijn: de producent krijgt een eerlijke prijs voor zijn waar en werkt in rechtvaardige arbeidsomstandigheden. De producent kan zich emanciperen, kan zijn handelsvoorwaarden mee beïnvloeden en kan investeren in de toekomst. Maar wie profiteert het meest van de cocaïnehandel en wie betaalt het gelag? MOGELIJK IMPLEMENTEERBAAR IN DE VAKKEN: - maatschappelijk vorming - handel - economie MIE

17 Lesdoelen De leerlingen zien in dat de cocaïnehandel een systeem in stand houdt dat de boeren uitbuit zien in dat de Colombiaanse boeren weinig alternatieven hebben zien in dat de Colombiaanse overheid de producenten (de boeren) niet als slachtoffers ziet maar als criminelen Wat u nodig hebt computerklas met internetaansluiting (computers zijn tevens voorzien van geluid) Leerlingendocument: het fair trade schema (Bijlage I-14) Reportage uit Terzake ALEX JAMES cokehandel in Colombia (Bijlage I-15) Leerkrachtendocument: The Transatlantic Cocaine Market, Research Paper April 2011 (Bijlage I-16) Leerlingendocument: PowerPoint Presentatie, Drie tabellen uit The Transatlantic Cocaine Market, Research Paper April 2011 (Bijlage I-17) Reportage van The Cocaine Trade: Who s Really Bumping Up Prices? (Bijlage I-18) ACTIVITEIT 1 > INSTRUCTIE Herhaal kort het fair trade schema (Bijlage I-14). Geef aan dat in deze les zullen focussen op de P van PROFIT. De producent krijgt een eerlijke prijs voor zijn waar en werkt in rechtvaardige arbeidsomstandigheden. De producent kan zich emanciperen, kan zijn handelsvoorwaarden mee beïnvloeden en kan investeren in de toekomst. ACTIVITEIT 2: MAKING COCAINE Laat de leerlingen in duo's naar het filmpje ( watch?v=u_bzzt1zs60) kijken. Ze maken een woordenlijst van 20 Engelse woorden waarvoor ze ook de vertaling noteren. Laat de duo's drie inzichten uit het filmpje verwoorden. Dit mag eventueel in het Engels. Ze brengen die inzichten klassikaal naar voor. Elk duo brengt om de beurt een inzicht aan. U kan deze inzichten met staakwoorden op het bord brengen. ACTIVITEIT 3 > PRODUCTIE EN WINSTEN Laat de leerlingen in duo de tabellen (Bijlage I-16) op bladzijde 3 en bladzijde 5 bekijken. Je kunt deze activiteit ook klassikaal behandelen en de tabellen projecteren (Bijlage I-17). Bekijk eerst de hoeveelheid cocaïne die geproduceerd wordt(tabel 1). Vergelijk dit met de hoeveelheid die op de verschillende plaatsen in beslag wordt genomen. Bekijk de tabellen 5 en 6. Vergelijk de waarde van de cocaïne die verkocht wordt in de wereld (85 biljoen US$) en de winsten die de handelaars opstrijken. (84 biljoen US$). Laat duidelijk aanvoelen dat de boeren het minst profiteren van de winsten. Leg uit dat niettegenstaande de in beslag name van grote hoeveelheden cocaïne de winsten nog gigantisch zijn. Zeg dat in de volgende oefening zal duidelijk worden hoe dit komt. ////////////// 32 ////////////// 33

18 ACTIVITEIT 4 > WIE MAAKT DE GROOTSTE WINST? Laat de leerlingen per twee aan de computer werken. Ze bekijken het filmpje Of Bijlage I-18. Laat hen het volgende schema invullen. De prijs van één kilogram cocaïne in US Dollar WINST KLEINHANDEL % GROOTHANDEL % IMPORT % EXPORT % RUW 250 ACTIVITEIT 6 > DE TOETS VAN PROFIT? Kom nogmaals terug op het element PROFIT uit de definitie van fair trade. PROFIT: De producent krijgt een eerlijke prijs voor zijn waar en werkt in rechtvaardige arbeidsomstandigheden. De producent kan zich emanciperen, kan zijn handelsvoorwaarden mee beïnvloeden en kan investeren in de toekomst. Maak op het bord twee kolommen. In de ene kolom brengt u elementen aan die aangeven dat cocaïnehandel voldoet aan PROFIT. In de andere kolom geeft u elementen voor voorbeelden waarin duidelijk wordt dat de cocaïnehandel niet voldoet aan PROFIT. Besluit door aan te geven dat het Profit element van de cocaïneproductie niet ok is. Ook op dat element is cocaïne geen fair trade. Indien u het interessant vindt kunt u de leerlingen het bedrag ook laten omrekenen in Euro. ACTIVITEIT 5 > ALEX JAMES ACHTERNA Bekijk samen met uw leerlingen de reportage van Alex James (basgitarist van Blur) (Bijlage I-15) en geef deze opdrachten: Op welke manier worden de boeren door de regering gesteund of tegengewerkt? Geef concrete voorbeelden. Geef duidelijke voorbeelden van de arbeidsomstandigheden van deze boeren. Leg uit waarom de cocaboeren geen alternatieven hebben. Na de reportage houdt u een klasgesprek aan de hand van de antwoorden. Tracht de leerlingen te laten inzien dat de boeren niet als slachtoffers worden behandeld maar eerder als criminelen en dat deze boeren over heel weinig alternatieven beschikken. ////////////// 34 ////////////// 35

19 LES 6 PEOPLE, COCAÏNE EN DEMOCRATIE PEOPLE, COCAÏNE EN DEMO- CRATIE OVER DEZE LES EERST DIT Het principe van PEOPLE is: het product wordt geproduceerd met respect voor de mensenrechten en werkt de sociale rechtvaardigheid in de maatschappij in de hand. In deze les bekijkt u met de leerlingen hoe de cocaïnehandel en productie hier tegenover staat. MOGELIJK IMPLEMENTEERBAAR IN DE VAKKEN: - maatschappelijk vorming - handel - economie

20 Lesdoelen De leerlingen zien in dat cocaïne de democratie in Colombia ondermijnt zien in dat de cocaïne het gewapend conflict in Colombia onderhoudt zien in dat het drugsgeld het gewapend conflict financiert formuleren een persoonlijk oordeel over de cocaïneproductie in Colombia Wat u nodig hebt Computerklas met internetaansluiting (computers zijn tevens voorzien van geluid) Leerkrachtendocument: PowerPoint presentatie over Cocaïne onderhoudt een gewapend conflict. (Bijlage I-19) Leerlingendocument: het fair trade schema (Bijlage I-14) Reportage uit Vranckx: doodseskaders in Colombia (Bijlage I-20) ACTIVITEIT 1 > INSTRUCTIE Herhaal kort het fair trade schema (Bijlage I-14) Geef aan dat in deze les zullen focussen op de P van PEOPLE. We kijken nu na in welke mate de mensenrechten en de sociale rechtvaardigheid wordt nagestreefd. ACTIVITEIT 2 > DOCUMENTAIRE HET GEWAPEND CONFLICT Toon uw leerlingen de documentaire van Vranckx: doodseskaders in Colombia (Bijlage I-20). Geef op voorhand ook de volgende vragen mee. Laat de leerlingen per twee antwoorden zoeken voor deze vragen of opdrachten. Welke groepen staan tegenover elkaar in het conflict? Zoek via internet meer achtergrond op van de verschillenden belangengroepen? (FARC, paramilitairen, politie, overheid) Welke groepen zijn in deze reportage de slachtoffers? Geef enkele concrete voorbeelden van geweld op de burgerbevolking Op welke manier ondermijnt de cocaïnehandel de democratie in Colombia? Welk gevoel spreekt uit deze reportage? Na de reportage geeft u de leerlingen nog de tijd om hun antwoorden te formuleren en eventueel verder via het internet bepaalde begrippen op te zoeken. Uitwisselen van de antwoorden en discussie. ACTIVITEIT 3 > SAMENVATTING EN BESLUIT Toon de presentatie (Bijlage I-19). Geef in het kort nog eens de drie belangrijkste partijen van het conflict aan. Leg vooral de nadruk op de manier waarop cocaïne deze partijen beïnvloedt. Geef als besluit aan: Cocaïne ondersteunt het gewapend conflict, waarin burgerslachtoffers vallen. Cocaïne onderhoudt een corrupte elite die rijk is geworden door de cocaïne Deze elite heeft vaak de Colombiaanse instellingen in haar macht: politiek, politie, gerecht ACTIVITEIT 4 > WELKE OPLOSSING STELLEN WE VOOR? Laat de leerlingen per vier samenzitten. Geef hen A3 blad en verdeel het op de volgende manier. Elke leerling zit aan een kant van het blad. Hij antwoordt op de vraag: Hoe zou je de cocaïneproductie in Colombia aanpakken? De leerlingen werken eerst individueel. Daarna lezen ze hun antwoorden voor aan de andere teamleden. Ze bespreken de antwoorden en de meest waardevolle antwoorden worden weerhouden en in het midden neergeschreven. Na de groepsoefening neem je nog wat tijd voor een klassikale uitwisseling. Wat staat er in de rechthoek van de verschillende groepen. Toets de mogelijke antwoorden af op hun ethische waarde. Stel bij de oplossingen telkens de volgende vragen: Hoe eerlijk is deze oplossing? Wie wordt er beter van deze oplossing? Welke voorwaarden zijn er nodig om deze oplossing te kunnen uitvoeren? ////////////// 38 ////////////// 39