Fiche Houtsoorten / Amerikaanse Esdoorn Belgian WOODFORUM

Transcriptie

1 Fiche Houtsoorten / Amerikaanse Esdoorn Belgian WOODFORUM Wetenschappelijke naam Acer spp. Familie Aceraceae Herkomst Oosten van Canada en van de Verenigde Staten 1 Centrum Hout Toepassingen BUITEN Niet geschikt BINNEN Fineer Meubilair Kunst/fijnmeubel Sportartikelen (bowling) Wandbetimmering Inlegwerk Spelen Vloerbekleding Gereedschapsstelen Kommen en schalen Muziekinstrumenten Draaiwerk Houtbeschrijving Spinthout: niet te onderscheiden. Kernhout: van zeer wit glanzend tot geelachtig wit en roodachtig wit Nerf Fijn Draad Soms warrig Volumieke massa Van 600 tot 750 kg/m 3 Gemiddeld: 650 kg/m 3 Duurzaamheid Niet duurzaam (klasse V) Stabiliteit in gebruik Binnen: middelmatig

2 Amerikaans esdoorn Hard maple/ soft maple. Zijn lichte kleur maakt van Amerikaans esdoorn (maple) een zeer gewilde houtsoort. Ze is zeer decoratief en uitsluitend geschikt voor binnentoepassingen. Momenteel is het één van de meest populaire lichtgekleurde houtsoorten voor parketvloeren, deuren en trappen. Maar ook in de meubelindustrie en voor fijne schrijnwerkerij, zoals bijvoorbeeld lijsten, is maple zeer gegeerd. Herkomstgebieden 2 Het geslacht van de esdoorns (Acer) telt wel 60 soorten verspreid over het noordelijk halfrond. In Noord- Amerika komen 13 soorten en variëteiten voor. Op basis van het hout onderscheiden we in hoofdzaak twee groepen: hard maple en soft maple. De eerstgenoemde (Acer saccharum Marsh. en Acer nigrum Michaux) is veruit de belangrijkste en meest frequente. Doorheen het grootste deel van de oostelijke loofhoutzone van de V.S. en Canada bereikt hij zijn optimum in de buurt van de Grote Meren, in het noorden van New England en in de St. Lawrence Vallei. De zogeheten suikeresdoorn (A. saccharum) heeft in de lente zoete sappen en is een belangrijke bron van stroop en suiker. De twee belangrijkste soft maples (Acer saccharinum L. en Acer rubrum L.) hebben ongeveer hetzelf- Op zeer gunstige standplaatsen kan hij 35 m hoog worden en een diameter tot 140 cm bereiken. In geslode verspreidingsgebied, maar deinen verder uit naar het zuiden en bereiken hun optimum in de laaglanden van de Ohiovallei. Tenzij anders vermeld, refereren we in deze tekst in eerste instantie naar hard maple, niet te verwarren met Europese esdoorn (Acer pseudoplatanus L.) of de plataan (Platanus occidentalis). Boombeschrijving Gewoonlijk bereikt hard maple geen grote afmetingen. In de hoogte gaat hij van 14 tot 22 m en bereikt daarbij diameters van 40 tot 90 cm.

3 wenst kan worden afgeremd met kwalitatieve vernissen met UV-filters. Over het algemeen vertoont het hout een gelijkmatige structuur. Door een vrij scherpe begrenzing van de groeiringen is op het kwartierse vlak een fijne streeptekening en op het dosse vlak een licht vlampatroon waar te nemen. De nerf is fijn, de draad soms warrig, wat een zeer decoratieve tekening geeft. Bij oudere bomen komt relatief meer bruinachtige kern of donkerbruine streepvorming voor. Fineer en plaatmateriaal 3 ten bestanden komen bomen voor die op hoge leeftijd mooie, rechte, tot meer dan 20 m volledig takvrije stammen met hoogingeplante kronen hebben. Op jongere leeftijd heeft de schors eerst een grijze kleur, later wordt deze dikker (tot 18 mm) met diepe langsscheuren. Bij ons is de suikerahorn in parken te vinden. Houtbeschrijving Maple is een fraaie blanke houtsoort met een crème tot lichtoker, sterk van de plaats van herkomst afhankelijke kleur. Wegens de lichte kleur en zeer mooie glans is maple zeer geliefd als meubelhout. Het kernhout is moeilijk te onderscheiden van het spinthout. Blootgesteld aan het daglicht wordt het lichtgeel, wat desge- Maple wordt als massief hout verhandeld, tot fineer gesneden en/of tot plaatmateriaal verwerkt. Fineer wordt in bepaalde kwaliteiten en variëteiten aangeboden. Uit foutvrije stamstukken haalt men het normale fineer, dat veelal ter afwerking van plaatmateriaal, zoals MDF en spaanplaat dient. Esdoorn wordt bijzonder gewaardeerd vanwege de verschillende groeiafwijkingen bij gemiddeld 5% van de stammen. Die leiden tot een bijzondere en verrassende tekening in fineerhout, dat prachtige resultaten geeft in wandpanelen, kasten, tafels, inlegwerk,... Zeer sterk onregelmatig gegolfde draad geeft op het tangentiale vlak een bijzondere tekening die in de handel bekend staat als gegolfd maple. Esdoorn met een regelmatig golvende draad geniet bekenheid als fiddle back maple, wat er reeds op wijst dat dit met name wordt gebruikt voor het achterblad van violen. Deze speciale tekening komt vooral tot uiting op het kwartierse vlak. Fiddle-back maple wordt steeds tot fineer gesneden terwijl vogelogen-esdoorn en gegolfd maple moeten geschild worden wil men het speciale decoratieve effect ten volle tot uiting laten komen. Vogeloog - esdoorn (bird s eye maple) komt in bepaalde gebieden bij 1 op de 100 bomen voor. Het is vermoedelijk een groeistoornis die wordt veroorzaakt door een schim-

4 melinfectie. Op het tangentiale vlak bestaat de tekening uit puntvormige, donkergekleurde ogen, omzoomd door een gegolfde of gevlamde tekening. Toelevering, kwaliteiten, vochtgehalte Amerikaans esdoorn wordt net als eiken op dosse gezaagd en gekantrecht aangeleverd. In België wordt het hoofdzakelijk ingevoerd onder de beste kwaliteit FAS/FAS1F 80/20, volgens de NHLA (National Hardwood Lumber Association). Het hout wordt ovengedroogd ingevoerd; het houtvochtgehalte bedraagt 6 à 8 % bij verscheping. 4 Bewerking, bevestiging en afwerking Esdoorn is redelijk lastig tot goed te bewerken. De rechtheid van de draad en de scherpte van het snijgereedschap zijn hierbij bepalende factoren. Goed geslepen snijgereedschap voor schaven, frezen, e.d. voorkomt dat esdoorn verbrandt. Eenmaal geschaafd is het hout mooi glad en vlak. Bij het fiddle back maple moet u tijdens het schaven heel voorzichtig tewerk gaan omdat de kans bestaat dat het hout oppervlakkig uitbreekt. Machines met hoge toerentallen voorkomen dit euvel. Voor een goede verspaning staat de standhoek van het snijgereedschap tussen de 15 en 30. Het oppervlak is mooi glad als de doorvoersnelheid van het werkstuk op machineslagen per inch (= 25 mm) wordt aangehouden. De aanwezigheid van harde, ingegroeide kwasten werkt afstompend of geeft bramen aan fineermessen en beitels. Hetzelfde effect hebben de soms voorkomende hardere strepen en vlekken (de mineral stains). Het hout laat zich goed buigen en is moeilijk maar wel recht te splijten. Nagelen en schroeven vereist het voorboren van gaten. Het nagel- en schroefhoudend vermogen is daarentegen vrij goed te noemen. Lijmen gaat goed met de gangbare houtlij-

5 5 men. Zagen, boren, tappen van gaten en draaien gaat allemaal gemakkelijk bij esdoorn. In contact met koper, ijzer en messing kan maple verkleuringen te zien geven, maar dan moet het houtvochtgehalte boven de 16-18% uitkomen, wat, gezien de in dat geval optredende zwelling sowieso dient te worden vermeden. In vochtige ruimten wordt aanbevolen roestvrijstalen of aluminium bevestigingsmiddelen te gebruiken. Esdoorn laat zich zeer goed afwerken en heeft een goed absorptievermogen. Ook het lakken en op kleur brengen gaat voortreffelijk. Alleen bij polyesterlak kan er enige vertraging optreden in het droogproces. Ook met vernissen is maple zeer goed af te werken. Door het hout eerst zwart te kleuren lijkt het eindresultaat veel op ebbenhout. Hard maple wordt tevens gebruikt als imitatie cherry (Amerikaans kersen). Esdoorn is goed te politoeren. Het hout bevat zeer weinig inhoudsstoffen en is daardoor bestand tegen de meest gebruikte chemicaliën. Toepassingen Parket, deuren, trappen en meubels behoren tot de belangrijkste toepassingen van hard maple. Voor meubels en in veel mindere mate voor deuren en trappen wordt ook wel soft maple gebruikt. Fineer en plaatmateriaal werd hogerop besproken. Andere toepassingen zijn: betimmeringen, gymtoestellen, binnenlagen voor tennisrackets, sportvloeren, drukrollen, draai - en snijwerk, schaakstukken en damschijven, huishoudelijke artikelen, keukengerei, (lepels, borstels, ), lijsten, knoppen en grepen, linialen, schopstelen, schoenhakken en muziekinstrumenten.

6 FYSISCHE EN MECHANISCHE WAARDEN VOOR ESDOORN Fysische eigenschappen hard maple soft maple Volumieke massa bij 15 % houtvochtgehalte in kg/m Krimp over het r.v.-traject in % Werken over het r.v.-traject in % Evenwichtsvochtgehalte in % - radiaal % % tagentiaal % 1, % 1, % 2, % 2,7-60 % r.v % r.v Mechanische eigenschappen Buigsterkte in N/mm Elasticiteitsmodulus in N/mm Druksterkte evenwijdig aan de vezel in N/mm Schuifsterkte in N/mm ,2 Hardheid volgens Janka in N kops langs Duurzaamheidsklasse V V 6 GANGBARE COMMERCIELE AFMETINGEN VAN RUW GEZAAGD HOUT: Diktes: 20mm, 26mm, 32mm, 40mm, 52mm, 65mm, 80mm, in lengtes van 185cm en meer (tot 490cm) en in breedtes van 105mm en meer (meerdere breedtes per pak). In 26 mm zijn volgende vaste breedtes verkrijgbaar: 26x80mm, 26x105mm, 26x130mm, 26x155mm, 26x180mm en 26x205mm in lengtes van 185cm en meer. Met dank aan P. & A. De Wagheneire, aan D. Guillaume en J. Van Gansen voor het nalezen van de tekst. Het Belgian WOODFORUM werd gesticht door de Belgische houtsector met als specifieke missie het promoten van hout en de producten op basis van hout. Hierbij onderlijnt het de talrijke redenen die de keuze voor hout rechtvaardigen en stelt het de informatie nodig voor zijn correcte toepassing ter beschikking.