Onderhoudsplan wegen

Transcriptie

1 Gemeente Heusden februari 2003 DEFINITIEF Onderhoudsplan wegen Wegbeheer in de gemeente Heusden Zicht op kosten en kwaliteit Technisch Adviesbureau voor de Vereniging van Nederlandse Gemeenten

2 Gemeente Heusden Onderhoudsplan wegen DEFINITIEF Wegbeheer in de gemeente Heusden Zicht op kosten en kwaliteit Technisch Adviesbureau voor de Vereniging van Nederlandse Gemeenten dossier T datum 5 februari 2003 registratienummer JBra/PdO/FE/CJ/V-0306 versie 1 DHV Milieu en Infrastructuur BV Niets uit dit bestek/drukwerk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. drukwerk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van DHV Milieu en Infrastructuur BV, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. Het kwaliteitssysteem van DHV Milieu en Infrastructuur BV is gecertificeerd volgens NEN ISO 9001.

3 INHOUD BLAD SAMENVATTING 2 1 INLEIDING 4 2 BEHEERPROCES Methodiek van rationeel wegbeheer Omvang wegennet Kwaliteitsbepaling en prioriteitstelling Visuele inspectie Kwaliteit van het wegennet Relatie toename klein onderhoud versus klachten Teerhoudend asfalt Veilig werken aan de weg Bermonderhoud Conclusies 13 3 BUDGET EN BEGROTING Jaarlijks budget gemeente Heusden Technische begrotingen uit Wegbeheer Budget Groot Onderhoud planjaar Budget Groot Onderhoud planjaar 6 e.v. (2008 e.v.) Budget Klein Onderhoud Rehabilitatie- en reconstructiebudget Ouderdom verharding en toename verkeersbelasting in relatie tot onderhoud Totaal budget Groot Onderhoud + Klein Onderhoud + rehabilitatie Conclusies 19 4 FINANCIERING Wijze van financiering Financiering met behulp van vaste bedragen Financiering met behulp van bestemmingsreserves Conclusie 21 5 COLOFON 22 BIJLAGEN 1 LITERATUUR 2 BEGRIPPENLIJST 3 RATIONEEL WEGBEHEER 4 BEDRAGEN GROOT ONDERHOUD EN REHABILITATIE 5 TEERHOUDEND ASFALT JBra/PdO/FE/CJ/V

4 SAMENVATTING Opdracht De gemeente Heusden heeft behoefte aan inzicht in het beheer van haar wegenareaal om onderhoud op een doelmatige en efficiënte wijze tegen zo laag mogelijke kosten te kunnen uitvoeren. De gemeente heeft aan DHV gevraagd om dit inzichtelijk te maken. Proces DHV heeft het wegenareaal van de gemeente Heusden in 2002 in samenwerking met de gemeente globaal visueel geïnspecteerd. Vervolgens is een planning en een begroting gemaakt op basis van die inspectie voor de korte, middellange en lange termijn. Deze resultaten zijn vergeleken met de huidige budgetten in de gemeente Heusden. Conclusies Het benodigde budget voor groot - en klein onderhoud is met circa ,-- per jaar op de korte termijn en ,-- op de middellange termijn hoger dan het beschikbare budget van ,-- per jaar. De huidige kwaliteitsverdeling van het wegennet is conform de geadviseerde normen van DHV, waarbij 7 % van de wegen matig scoort en 6 % van de wegen onvoldoende scoort. DHV is ervan uit gegaan dat ongeveer 60 % van de gemeente op een zandige ondergrond ligt en 40 % van de ondergrond op een lemige ondergrond. Het benodigd budget voor de lange termijn bedraagt ,--. Dit budget zorgt ervoor dat de gewenste onderhoudstoestand conform de landelijke norm gehandhaafd blijft en er geen zeer slechte wegen aanwezig zijn. Als gevolg van de toename van het verkeer en de daardoor grotere behoefte aan onderhoud in combinatie met eventuele areaaluitbreidingen, zal de komende jaren kunnen blijken of de onderhoudscycli waarop bovenstaande bedragen zijn gebaseerd nog voldoen of dat de budgetbehoefte moet worden bijgesteld. Dit betekend dat periodiek de budgetbehoefte voor de lange termijn moet worden berekend. Alle genoemde bedragen zijn uitvoeringskosten inclusief BTW, maar exclusief VATkosten (Voorbereiding, Administratie en Toezicht). Met behulp van Wegbeheer gebaseerd op de C.R.O.W. systematiek is voor Heusden de budgetbehoefte voor onderhoud berekend. De benodigde budgetten in Heusden zijn per jaar: JBra/PdO/FE/CJ/V

5 - Onderhoudskosten Korte termijn Middellange termijn Lange termijn ( ) ( ) (2008 e.v) Groot onderhoud , , ,-- Klein onderhoud , , ,-- Totale onderhoudskosten , , ,-- - Bijkomende kosten Veilig werken aan de weg , , ,-- Bermonderhoud , , ,-- Totale kosten per jaar , , ,-- Jaarlijks op projectbasis aan te vragen budget Teerhoudend asfalt , , ,-- Rehabilitatie , , ,-- Reservering reconstructies , , ,-- Aanbevelingen Het reguliere onderhoudsbudget dat de gemeente beschikbaar heeft in het jaar 2003 bedraagt afgerond ,-- inclusief klein onderhoud. Dit bedrag is lager dan het op de korte termijn benodigde budget van ,-- per jaar en op de middellange termijn ,-- per jaar. De genoemde bedragen zijn opgebouwd uit de bedragen voor groot en klein onderhoud, inclusief maatregelen voor veilig werken aan de weg en bermonderhoud. Op de lange termijn is dit bedrag wel lager dan het benodigde budget. Daarnaast is geprofiteerd van een over het algemeen goede ondergrond. Gezien de verhoging van de bedragen met kosten voor teerproblematiek en bijkomende kosten wordt aanbevolen om op de korte termijn het beschikbare budget aan te passen aan het benodigde budget. Onderzoek verrichten naar de omvang van het teerprobleem in asfaltverhardingen. Nadenken over een differentiatie van het onderhoudsniveau van de elementenverharding naar gebruiksfunctie. Aanbevolen wordt om binnen de gemeente na te denken over de manier waarop in de toekomst de financiering van het totale onderhoud plaats kan vinden. 1) Middels jaarlijkse communicatie met het bestuur worden de benodigde budgetten voor onderhoud vastgesteld en aangevraagd. Separaat worden de budgetten voor verwerking van teerhoudend asfalt, rehabilitaties en reconstructies aangevraagd. 2) Vijfjaarlijks wordt een budgetaanvraag ingediend eventueel inclusief de verwachte budgetten voor verwerking van teerhoudend asfalt, rehabilitaties en reconstructies, waarbij jaarlijks middels een tussenrapportage de daadwerkelijk benodigde budgetten worden vastgesteld. Het resterende budget wordt bewaard in een bestemmingsreserve. JBra/PdO/FE/CJ/V

6 1 INLEIDING In de gemeente Heusden is behoefte ontstaan aan een onderhoudsplan wegen waarin inzicht wordt verkregen in de kosten en kwaliteit bij een sobere, maar doelmatige en efficiënte manier van onderhoud. Onder wegbeheer wordt verstaan het beheren en onderhouden van openbare verhardingen. Dit onderhoud is onder te verdelen in: dagelijks klein onderhoud, c.q. calamiteiten opvang; regulier groot onderhoud, zoals herstraten van elementenverhardingen en het overlagen van of uitvoeren van grootschalige reparaties aan asfaltverhardingen; rehabilitatie van de verharding, het vernieuwen van de gehele verhardingsconstructie inclusief fundering na het verstrijken van de technische levensduur. De grenzen tussen groot en klein onderhoud zijn door het CROW [6] per maatregel gedefinieerd. Het komt er op neer dat een maatregel op 5% van het oppervlak of minder behoort tot klein onderhoud. Boven de 5% van het oppervlak wordt de maatregel tot groot onderhoud gerekend. Naast het onderhoud aan verhardingen bevat het budget voor wegonderhoud elementen die nauwe samenhang met verhardingen vertonen, zoals onderhoud boomwortels van bomen langs de weg, onderhoud markering parkeervakken in Heusden-vesting en diverse andere zaken. Het goed en tijdig uitvoeren van onderhoud aan verhardingen dient zowel een economisch doel als een (verkeers-)veiligheidsdoel en levert daarnaast een bijdrage aan een positieve beleving van de burger van de openbare ruimte. In dit onderhoudsplan worden achtereenvolgens behandeld: beheerproces; budget en begroting; financiering. N.B.: alle in dit rapport genoemde bedragen zijn inclusief BTW en prijspeil december Alle gegevens (inspectie en areaal) zijn gebaseerd op de actualiteit van Wegbeheer van JBra/PdO/FE/CJ/V

7 2 BEHEERPROCES In dit hoofdstuk wordt een beschrijving gegeven van een Wegbeheersysteem, waarbij het uitgangspunt het CROW-systeem Rationeel Wegbeheer is. Omdat de onderdelen van het wegbeheersysteem in een CROW- publicatie [1] zijn vastgelegd, wordt de beschrijving in dit hoofdstuk kort gehouden. De basis voor de planning en begroting is de kwaliteit van het wegennet. In dit hoofdstuk wordt deze voor de gemeente Heusden weergegeven en vergeleken met landelijke kentallen. Het aantal klachten en aansprakelijkheidsstellingen hangt samen met het niveau van onderhoud. Hoe beter het onderhoudsniveau is hoe lager het aantal klachten en v.v. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de relatie (klein) onderhoud en klachten in de gemeente Heusden. Tevens wordt in dit hoofdstuk ingegaan op de kosten voor onderzoek naar de aanwezigheid van teerhoudend asfalt en de verwerking van vrijgekomen teerhoudend asfalt, omdat dit kan leiden tot aanzienlijke extra onderhoudskosten. Als laatste zullen de aspecten veilig werken aan de weg en bermonderhoud worden behandeld. Verkeersvoorzieningen (verkeersplan, afzettingen, omleidingen) vormen bij de relatief kleine onderhoudswerken een aanzienlijk aandeel van de onderhoudskosten. Het goed onderhouden van bermen ten slotte werkt positief t.a.v. de levensduur van de verharding en de verkeersveiligheid. 2.1 Methodiek van rationeel wegbeheer De Methodiek van Rationeel Wegbeheer is een landelijk veelvuldig gebruikt hulpmiddel om verhardingen planmatig en inzichtelijk te beheren en te onderhouden. Deze methodiek wordt sinds begin tachtiger jaren op grote schaal toegepast. Door het uitvoeren van visuele inspecties en metingen wordt het actuele kwaliteitsniveau van het wegennet vastgelegd. In een voldoende onderhouden wegennet dienen, volgens de nieuwe CROW-methodiek, verhardingen voor te komen met een kwaliteit 1, 2, en 3 (voldoende, matig en onvoldoende). Het wegennet behoeft dus niet uit louter wegen in topconditie te bestaan, want het op het juiste moment onderhouden van een wegennet is het volgens een glijdende schaal toepassen van onderhoud op basis van de kwaliteit van de actuele situatie. Voor verschillende verhardingssoorten gelden daarbij verschillende criteria. De meest economische wijze van beheren is daarbij het op het juiste moment uitvoeren van onderhoud. Het is daarom vanuit technisch en financieel oogpunt noodzaak om het uit de wegbeheeranalyse voorgestelde onderhoud op het juiste moment uit te voeren. Wegbeheer geeft aan waar, op welk tijdstip en in welke omvang de juiste maatregelen moeten worden genomen, om op de meest efficiënte wijze onderhoud uit te voeren en daarmee levensduurverlenging van de verharding te verkrijgen. Meer informatie staat in bijlage 3. In de gemeente Heusden wordt gewerkt volgens de nieuwe C.R.O.W.-methodiek Wegbeheer. Er wordt gemiddeld eenmaal per jaar geïnspecteerd. De inspectiegegevens worden gebruikt voor het genereren van de begroting en de meerjarenplanning. JBra/PdO/FE/CJ/V

8 2.2 Omvang wegennet De gemeente Heusden bezit het volgende areaal: Aantal wegen: 739 stuks Totale lengte verhard wegennet: 434 km Lengte rijbanen 334 km elementen 166 km asfalt 164 km beton 4 km Lengte voetpaden 274 km Lengte fietspaden 100 km Oppervlakte asfalt: m 2 Oppervlakte elementen: m 2 Oppervlakte beton: m Kwaliteitsbepaling en prioriteitstelling Visuele inspectie 2002 Inzicht in de onderhoudstoestand van het wegennet wordt verkregen door het uitvoeren van een globale visuele inspectie volgens de inspectiemethodiek zoals beschreven in de CROWpublicaties 146 deel a, b en c [1]. Bij de globale visuele inspectie worden per wegvak per inspectiestrook (rijbaan, fietspad, voetpad, etc.) beoordelingscijfers gegeven voor de volgende schadegroepen: textuur; vlakheid; samenhang. De kwaliteit van een inspectiestrook wordt per schadegroep of combinatie van schadegroepen getoetst aan een richtlijn. Deze richtlijnen zijn door het CROW bepaald [1]. Als een richtlijn wordt overschreden, wordt het onderhoud van deze strook voor de korte termijn ingepland (planjaar 1 of 2). Wordt de richtlijn niet overschreden, dan bepaalt het systeem met gedragsmodellen en waarschuwingsgrenzen het planjaar van onderhoud. De totale kwaliteit is dus afhankelijk van de richtlijnen: voldoende: meer dan één inspectieklasse voor de richtlijn; matig: één inspectieklasse voor de richtlijn; onvoldoende: alle inspectieklassen na de richtlijn. Bij deze inspectie is gebruik gemaakt van het door DHV ontwikkelde programma Visietop. Hiermee zijn inspectiegegevens direct geautomatiseerd verwerkt op een schootcomputer. De aldus verzamelde inspectiegegevens zijn vervolgens ingelezen in het programma Wegbeheer. JBra/PdO/FE/CJ/V

9 2.3.2 Kwaliteit van het wegennet Bij het globaal visueel inspecteren wordt direct klein onderhoud (gaten, dwarsscheuren, een enkele ernstige oneffenheid, etc.) apart genoteerd en niet betrokken bij het kwaliteitscijfer voor het wegvakonderdeel. Hierbij wordt ervan uitgegaan, dat direct klein onderhoud tijdig wordt uitgevoerd. Is dit niet het geval, dan zal bij een volgende inspectie een toegenomen aantal kleine schades niet meer als klein onderhoud kunnen worden beschouwd en derhalve van invloed zijn op het kwaliteitscijfer van het wegvakonderdeel. De bij de globale visuele inspectie geconstateerde kwaliteit van het gehele wegennet is hieronder in figuur 1a weergegeven. Figuur 1a Kwaliteitsniveau van het gehele wegennet in 2002 gebaseerd op weginspectie najaar 2002 volgens de nieuwe systematiek NIEUWE CROW-INDELING KWALITEITSVERDELING GEHELE WEGENNET O.B.V. INSPECTIE 2002 voldoende 87 % matig 7 % onvoldoende 6 % Op dit moment is er nog geen landelijke normstelling van CROW vastgelegd voor de nieuwe Systematiek. Vooruitlopend op de te verwachten normstelling door het CROW adviseert DHV de volgende verdeling over voldoende, matig en onvoldoende. In figuur 1b is de door DHV geadviseerde normstelling gepresenteerd. Figuur 1b Kwaliteitsverdeling van de vernieuwde systematiek en de geadviseerde verdeling van DHV. NIEUWE CROW-INDELING DOOR DHV GEADVISEERDE NORM voldoende % matig % onvoldoende 0-5 % Asfaltverharding In figuur 2 is de huidige kwaliteitsverdeling van de asfaltverhardingen in de gemeente Heusden op basis van de vernieuwde CROW-systematiek uitgezet tegen de door DHV geadviseerde norm. JBra/PdO/FE/CJ/V

10 Figuur 2 Cijfermatige weergave asfaltkwaliteit gemeente Heusden versus de door DHV geadviseerde norm NIEUWE CROW-INDELING DOOR DHV GEADVISEERDE NORM ASFALTKWALITEIT GEMEENTE HEUSDEN 2002 voldoende % 85 % matig % 6 % onvoldoende 0-5 % 9 % Hieruit kan worden geconcludeerd dat de kwaliteitsverdeling van de asfaltverhardingen van het wegennet in Heusden redelijk conform de geadviseerde verdeling van DHV is. Daaruit blijkt dat het wegennet adequaat en hoofdzakelijk steeds op het juiste moment is en wordt onderhouden. Alleen het percentage wegen met een onvoldoende kwaliteit zit tegen het maximale percentage aan van de volgens DHV geadviseerde norm. In de gemeente Heusden zijn de laatste jaren veel asfaltwegen op een voldoende niveau gebracht. De 9% aan onvoldoendes worden voornamelijk veroorzaakt door wegen waarvan de huidige constructie op is. Figuur 3 geeft de huidige situatie van de asfaltverhardingen in de gemeente Heusden grafisch weer. Figuur 3 Grafische weergave asfaltkwaliteit gemeente Heusden 2002 Kwaliteitsverdeling Voldoende Matig Onvoldoende 20 0 Voldoende Matig Onvoldoende Elementenverharding In onderstaande figuur is de huidige kwaliteitsverdeling van de elementenverharding op basis van de vernieuwde CROW-systematiek uitgezet tegen de door DHV geadviseerde norm. JBra/PdO/FE/CJ/V

11 Figuur 4 Cijfermatige weergave elementenkwaliteit gemeente Heusden versus de door DHV geadviseerde norm NIEUWE CROW-INDELING DOOR DHV GEADVISEERDE NORM ELEMENTENKWALITEIT GEMEENTE HEUSDEN 2002 voldoende % 89 % Matig % 7 % onvoldoende 0-5 % 4 % In figuur 4 is de huidige situatie van de elementenverhardingen in Heusden cijfermatig weergegeven. Hieruit zou kunnen worden geconcludeerd dat er geen achterstand is in het onderhoud van elementenverhardingen is. De volgende twee aspecten dienen ter relativering van het hoge percentage wegen die als voldoende zijn geclassificeerd: Vanaf de gemeentelijke herindeling van 1 januari 1997 zijn alle inbreidingen en uitbreidingen van het wegenareaal in elementen uitgevoerd. In het kader van het gemeentelijk rioleringsplan (GRP) zijn er recentelijk enkele grote rioolreconstructies uitgevoerd, waarbij de bestaande asfaltverhardingen zijn vervangen door nieuwe elementenverhardingen. Figuur 5 geeft de huidige situatie van de elementenverhardingen in de gemeente Heusden grafisch weer. Figuur 5 Grafische weergave elementenkwaliteit in de gemeente Heusden 2002 Kwaliteitsverdeling Voldoende Matig Onvoldoende 20 0 Voldoende Matig Onvoldoende Op basis van de jaarlijks uitgevoerde inspecties kan met behulp van het programma Wegbeheer een analyse worden gemaakt van de ontwikkeling van de kwaliteit. Hiermee kan worden getoetst of het gekozen beleid in de praktijk slaagt en of de kwaliteit zich ontwikkelt in gunstige of ongunstige zin. JBra/PdO/FE/CJ/V

12 Met behulp van het huidige budget en het aanbevolen budget (voor budgettering zie verder hoofdstuk 3) kan het verloop van de kwaliteit voor de komende jaren worden getoond. Het huidige budget voor groot en klein wegonderhoud van de gemeente Heusden bedraagt afgerond ,--. Dit bedrag is opgebouwd uit een basisbedrag van ,-- verminderd met de volgende bedragen: ,-- voor rationeel wegbeheer (o.a. visuele inspectie); ,-- voor het inhuren van externe capaciteit; ,-- voor asfaltonderzoek; ,-- voor verbeteringswerken (regulier); ,-- voor verbeteringswerken (uit groot onderhoud). Volgens de resultaten van de inspectie, zal bij een optimaal budget van ,--, dat wil zeggen het budget voor efficiënt en doelmatig onderhoud zonder dat kapitaalvernietiging plaatsvindt, de kwaliteit van zowel de asfalt- als elementenverhardingen in de gemeente Heusden de komende jaren verbeteren volgens figuur 6. In dit bedrag zijn de kosten voor het verwijderen van teerhoudend asfalt niet meegenomen. Dit dient op projectbasis te worden bepaald. Verder betreft het hier het gemiddelde van de planjaren 1-5 (korte + middellange termijn). Tevens dient te worden aangetekend dat het inspectiecijfers uit een globale visuele inspectie betreft, waarbij het verloop van voldoende en matig niet te voorspellen is. Er is dus alleen aan te geven wat het verloop zal zijn van het aantal als onvoldoende te classificeren wegen in de planjaren 1 t/m 5 bij toepassing van het optimale budget. De blauwe kolommen geven de huidige kwaliteitsverhouding weer. JBra/PdO/FE/CJ/V

13 Figuur 6 Verloop kwaliteit bij optimale onderhoudsbudget Kwaliteit en verloop (Plan)jaar Voldoende Matig Onvoldoende Kwaliteit 2.4 Relatie toename klein onderhoud versus klachten Ter completering van het systematisch aanpakken van het wegenbeheer is een adequaat klachtensysteem van groot belang. Vandaar dat hier in deze notitie een paragraaf aan is gewijd. Vooral zal dienen te worden bezien of de post klein onderhoud niet een te groot deel van de budgetruimte opeist, waardoor het uitvoeren van structureel onderhoud te weinig aan bod komt. Uit CROW publicatie 55 "Handleiding Reparatietechnieken in de asfaltwegenbouw" [4] blijkt dat in een normale onderhoudssituatie minimaal ca. 10% van de begroting voor wegonderhoud (komend uit het wegbeheerprogramma) kan worden aangehouden voor direct klein onderhoud. In gebieden met een minder goede ondergrond kan dit percentage oplopen tot 15%. In dit soort situaties komt men door gebrek aan financiële middelen veelal te weinig toe aan groot onderhoud, hetgeen tot achterstalligheid leidt. Bovendien leidt het achterwege blijven van structureel onderhoud tot meer klachten en dus tot meer direct klein onderhoud. Hiermee zou de negatieve cirkel gesloten moeten zijn. De gemeente Heusden heeft de laatste jaren een klein onderhoudspercentage gebruikt van ca. 20% van het groot onderhoudsbudget, vooral veroorzaakt door het verhelpen van klachten van de burgers. Onder klachten over de gehele openbare ruimte worden begrepen klachten over riolering, verkeersmaatregelen, bebording, bermonderhoud, zwerfvuil en verhardingen. JBra/PdO/FE/CJ/V

14 Het klein onderhoudspercentage heeft een directe relatie met het budget voor groot onderhoud. Bij een te laag budget stijgt het aantal schades met verkeersonveilige situaties en klachten als gevolg. Hierdoor is een hoog percentage klein onderhoud benodigd. Door het uitvoeren van werkzaamheden volgens de begroting daarentegen, zal de kwaliteit toenemen en daarmee het percentage klein onderhoud afnemen naar maximaal 15 %. 2.5 Teerhoudend asfalt Bij het opbreken van wegen die voor 1993 zijn aangelegd, dient extra aandacht besteedt te worden aan eventueel vrijkomend teerhoudend asfalt. In de gemeente Heusden bevatten vermoedelijk 95% van alle asfaltwegen een of meerdere teerhoudende asfaltlagen. Deze wegen zijn vrijwel allemaal ouder dan 1993 en de kans op de aanwezigheid van teer in voornamelijk de penetratielagen en oude slijtlagen is dus zeer groot. Totaal gaat het daarbij om ca m 2 met teer vervuild asfalt. DHV adviseert om jaarlijks op basis van de uit te voeren (asfalt)projecten budget aan te vragen als extra post bij het totale wegonderhoud, omdat de rehabilitatie en/of reconstructie van deze teerhoudende wegen leidt tot een kostenverhoging. Gebaseerd op huidige inzichten dient rekening te worden gehouden met een extra uitgave van ca ,- per jaar gedurende 30 jaar, inclusief het benodigde extra onderzoek naar de omvang van het teerprobleem. Mogelijk leiden innovatieve verwerkingstechnieken in de toekomst tot een reductie van de verwerkingskosten van teerhoudend asfalt. Omdat grootschalige rehabilitaties en reconstructies de komende jaren nog niet aan de orde zijn, worden nog geen grote uitgaven verwacht voor de verwerking van teerhoudend asfalt. In bijlage 5 staat de kostenberekening en de wettelijke procedure uiteengezet. 2.6 Veilig werken aan de weg Alle werkzaamheden in de openbare ruimte worden verricht met inachtname van de publicatie 96b van het C.R.O.W. maatregelen voor werken in uitvoering langs niet-autosnelwegen en wegen binnen de bebouwde kom. De kosten voor het maken van verkeersplannen, wegvakafzettingen en omleidingsroutes vormen bij de relatief kleine onderhoudsprojecten een aanzienlijk deel van de projectsom. Zelfs bij klein onderhoud dient met dergelijke maatregelen rekening te worden gehouden. In de gemeente Heusden bedraagt het aandeel aan maatregelen voor veilig werken aan de weg circa 10 % van de onderhoudskosten. Hiermee dient rekening te worden gehouden bij het bepalen van de budgetten. JBra/PdO/FE/CJ/V

15 2.7 Bermonderhoud Bij het goed onderhouden van de wegen hoort het goed onderhouden van de naast de weg gelegen berm. Het goed onderhouden van bermen is om de volgende twee redenen van wezenlijk belang. 1) Een goed onderhouden berm levert een positieve bijdrage aan de verkeersveiligheid. Bij uitwijkmanoeuvres in een goed onderhouden berm, heeft een bestuurder meer kans zonder schade of letsel uit deze situatie te komen en weer de weg op te sturen. 2) Er is een directe relatie tussen een goede berm en de levensduur van de verhardingen. Een goede berm sluit de rand van de verharding goed op, waardoor schades aan de verhardingsrand worden beperkt. Dit levert een verlaging van de wegonderhoudskosten op. Bermen kunnen worden onderhouden door het aanvullen en verdichten van grond of door het verharden van de berm met puin, grasbetonstenen of bermasfalt. In het wegbeheerssysteem is niet te achterhalen hoeveel km vrijliggende weg in de gemeente Heusden aanwezig is. De lengte van de bermen is dus een schatting. Hiervoor zijn de lengtes van de wegcategorieën 2, 3 en 4 van asfalt opgeteld bij de wegcategorieën 2 en 3 van elementen en bij alle betonwegen. Dit resulteert in ca. 330 km berm. Hiervan is de toestand van ca. 30% van deze lengte (ca. 100 km) onvoldoende, wat inhoudt dat het binnen ca. 5 jaar dient te worden aangepakt. De kosten van het onderhoud van een kilometer berm schatten we op ca ,--. Aangenomen wordt dat het bermonderhoud deels met grondwerk en deels met bermverharding wordt uitgevoerd. De kosten voor bermonderhoud in de komende 5 jaar komen dan totaal op ca ,--, het product van 2.000,--/km en 100 km. Bij het bepalen van het jaarlijks budget dient dus rekening te worden gehouden met een bedrag van ,-- aan bermonderhoud. 2.8 Conclusies 1) De kwaliteit van het totale wegennet bekijkend kan worden geconcludeerd dat het wegennet er over het algemeen voldoende bijligt. Het onderhoudsniveau is redelijk conform de normen, waarbij 6% van het wegennet onvoldoende scoort. 2) Voor elementenverhardingen kan het onderhoud worden gerelateerd aan het gebruiksniveau, dus veel aandacht voor plaatsen waar veel voetgangers en fietsers komen en minder aandacht voor plaatsen waar auto's stil staan. Wanneer in Heusden wordt gekozen voor een prioriteitsstelling dan zouden bijvoorbeeld fietspaden intensiever onderhoud behoeven, terwijl het onderhoud op bijvoorbeeld parkeerstroken wat meer extensief kan plaatsvinden. 3) Om inzicht te verkrijgen in de omvang van de teervervuiling in Heusden is een jaarlijks onderzoek benodigd. Voor de verwerking van teerhoudend asfalt is gemiddeld een bedrag van ,-- per jaar benodigd, inclusief dit onderzoek. Op basis van uit te voeren asfaltprojecten dient het werkelijk benodigd budget jaarlijks aangevraagd te worden. 4) Bij het bepalen van het budget dient rekening te worden gehouden met 10% extra kosten t.b.v. veilig werken aan de weg (ca ,--). 5) Bij het bepalen van het budget dient rekening te worden gehouden met een extra kostenpost van ca ,-- voor bermonderhoud. JBra/PdO/FE/CJ/V

16 3 BUDGET EN BEGROTING In dit hoofdstuk wordt het jaarlijks budget van de gemeente Heusden vergeleken met de technische begroting voor de korte en langere termijn (berekend met behulp van het programma Wegbeheer), alsmede de uitgaven voor verhardingenonderhoud van de gemeente Heusden uit de begroting en de jaarrekening. 3.1 Jaarlijks budget gemeente Heusden Het jaarlijks budget van de gemeente Heusden voor groot en klein wegonderhoud bedraagt afgerond ,--. Dit bedrag is opgebouwd uit een basisbedrag van ,-- verminderd met de volgende bedragen: ,-- voor rationeel wegbeheer (o.a. visuele inspectie); ,-- voor het inhuren van externe capaciteit; ,-- voor asfaltonderzoek; ,-- voor verbeteringswerken (regulier); ,-- voor verbeteringswerken (uit groot onderhoud). 3.2 Technische begrotingen uit Wegbeheer Onder onderhoud wordt verstaan groot onderhoud op de korte termijn, het klein onderhoud, het groot onderhoud op de langere termijn en rehabilitatie. Met het DHV programma Wegbeheer is de begroting bepaald voor dit onderhoud Budget Groot Onderhoud planjaar 0-5 Onder groot onderhoud wordt in Heusden verstaan oppervlakbehandelingen, overlagen, inlagen over aanzienlijke oppervlaktes, herstraten over aanzienlijke oppervlaktes e.d. Financiering van dit onderhoud vindt plaats uit het onderhoudsbudget. De kwaliteitstoestand van het wegennet is bepalend voor de onderhoudsbehoefte. Op basis van de globale visuele inspectie 2002 is de begroting Groot Onderhoud opgesteld (zie figuur 7). JBra/PdO/FE/CJ/V

17 Figuur 7 Werkbegroting voor groot onderhoud 1200K 1000K 800K 600K 400K Totalen per jaar en planjaar 200K 0K > In deze figuur is te zien dat de onderhoudsbehoefte tot het met het jaar 2007 varieert tussen ca ,-- en ,--. Bij deze budgetten dient te worden aangetekend dat er buiten een toetsing heeft plaatsgevonden voor de korte termijn, planjaren 1 en 2 (2003 en 2004). Omdat het in de praktijk niet wenselijk is om het ene jaar over veel en het andere jaar over veel minder middelen te kunnen beschikken is de werkbegroting voor groot onderhoud vereffend tot het gemiddelde budgetniveau. Voor Heusden bedraagt het gewenste groot onderhoudsbudget tot en met 2007 gemiddeld per jaar ca ,--. Dit geldt voor de korte termijn, planjaar 1 en 2 (2003 en 2004) en de middellange termijn, planjaar 3 tot en met 5 (2005 tot en met 2007). Voor de korte termijn is een gemiddeld budget van ,-- per jaar benodigd en voor de middellange termijn is dit bedrag ,--. Alle in deze paragraaf genoemde bedragen zijn exclusief VAT (Voorbereiding, Administratie en Toezicht), klein onderhoud, veilig werken aan de weg, bermonderhoud en onderzoek naar teerhoudendheid Budget Groot Onderhoud planjaar 6 e.v. (2008 e.v.) Voor de langere termijn, d.w.z. planjaren 6 en volgend, kan het budget niet langer worden gebaseerd op de huidige kwaliteitstoestand van het wegennet. Daarom wordt het gehele wegenbestand voor deze periode doorgerekend met behulp van prijzen per jaar per "wegtype - constructie combinatie" (indeling naar wegtype en constructieopbouw) en kan een budget worden opgesteld. Bij deze budgetberekening behoort de randvoorwaarde van een goed onderhouden wegennet met een gemiddelde kwaliteit. Een voorbeeld van een onderhoudscyclus, schematisch weergegeven ziet er als volgt uit: JBra/PdO/FE/CJ/V

18 Figuur 8 Schematische weergave van onderhoudscyclus Voorbeeld Cyclus Bedrag in Jaar De cyclusbedragen worden berekend door de totaalkosten voor een weg, berekend over zijn levensduur, te delen door de levensduur. Bij asfalt wegtype 4 is dat bijvoorbeeld het bedrag van 34,83 gedeeld door 81 jaar. Dit levert een bedrag op van 0,43 benodigd voor het onderhoud van één m 2 van een verharding binnen dit wegtype. Vermenigvuldiging van de aldus berekende cyclusbedragen met het areaal levert het jaarlijks benodigde budget voor deze verharding binnen dit wegtype. In bijlage 4 is bij asfalt wegtype 4 een bedrag van ,-- opgenomen, namelijk 0,43 x m 2. Optelling van alle aldus berekende bedragen levert voor groot onderhoud een totaalbudget op van circa ,-- zie bijlage 4, hetgeen betrekking heeft op het gehele areaal van de gemeente Heusden. Deze budgetindicatie voor de langere termijn is gebaseerd op een gemiddelde kwaliteitsverdeling volgens de door DHV geadviseerde normen in paragraaf Budget Klein Onderhoud Naast het grote reguliere onderhoud dient ook klein en direct onderhoud te worden gepleegd. Onder klein onderhoud wordt verstaan het repareren van gaten en kleine ernstige oneffenheden, beperkte scheurreparatie en het plaatselijk herstraten of hertegelen van kleine oppervlakten elementenverharding (voor definities zie ook bijlage 2). JBra/PdO/FE/CJ/V

19 Het volume van dit klein onderhoud is afhankelijk van de kwaliteit van het te beheren wegennet. Bij een kwaliteitsverdeling volgens de geadviseerde norm van DHV hoort een budget van circa 10 % van het groot onderhoud, waarbij wordt uitgegaan van een normaal onderhouden wegennet dat gelegen is op een goede ondergrond. Bij een minder goede grondgesteldheid en een lagere kwaliteit stijgt het budget KO al snel tot 15 %. De gemeente Heusden heeft echter aangegeven een budget voor klein onderhoud van ca. 20 % van het gemiddeld groot onderhoudsbudget te gebruiken. Dit is dan 20 % van ,-- = ,--. DHV adviseert echter om het klein onderhoud in stappen te beperken. Op de korte termijn zou dit percentage kunnen worden teruggebracht naar 19 %. Vervolgens op de middellange termijn naar 17 % tot het percentage van 15 % op de lange termijn Rehabilitatie- en reconstructiebudget Naast een budget voor groot- en klein onderhoud zal een budget dienen te worden gereserveerd voor het uitvoeren van rehabilitatiemaatregelen. Dit betekent dat de verhardingsconstructie, na het doorlopen van een aantal groot-onderhoudscycli, aan het einde van de levensduur met een zwaardere maatregel weer op het oorspronkelijke structurele en kwalitatieve gebruiksniveau wordt gebracht. Afhankelijk van wegtype en constructieopbouw worden naar verwachting rehabilitatiemaatregelen in Heusden uitgevoerd tussen 50 en 80 jaar na aanleg van de wegconstructie. Rehabilitaties hebben tot op heden in Heusden slechts op zeer bescheiden schaal plaatsgevonden en worden uit de kapitaaldienst gefinancierd en niet uit het budget voor groot onderhoud. Er wordt uitgegaan van het feit dat rehabilitatiemaatregelen zich voor asfaltwerken beperken tot de wegtypen 2 t/m 5 en 7 en voor elementenverhardingen tot de wegtypen 2 t/m 4 en 7. Voor de overige wegen geldt dat rehabilitatie vrijwel altijd het gevolg is van beleidsthema s als verkeersveiligheid (bijv. herinrichting t.b.v. 30 km-zones) of maatschappelijke noodzaak (opknappen buurten) en niet noodzakelijk is vanuit technische oogpunt. Vanuit die gedachte worden de bedragen van deze wegtypen gereserveerd voor reconstructiewerkzaamheden. Het betreft circa ,--. In bijlage 4 zijn de kentallen voor rehabilitatie in Heusden opgenomen. Voor de langere termijn is er afgerond jaarlijks een rehabilitatiereservering van ,-- benodigd. Het wordt aanbevolen om deze budgetten separaat op projectbasis aan te vragen Ouderdom verharding en toename verkeersbelasting in relatie tot onderhoud Ouderdom verharding Het cyclusbedrag is berekend als een gemiddelde voor alle wegen over een zeer lange periode. Echter bestaat de individuele cyclus van de verschillende verhardingstypen uit pieken. Indien dus een groot deel van het areaal een zelfde ouderdom heeft, zullen er in de totale onderhoudsbehoefte ook pieken ontstaan. JBra/PdO/FE/CJ/V

20 De levenscycli van asfaltverharding variëren van 50 tot 80 jaar, van elementen van 45 tot 75 jaar. Op basis van analyse van de aanleggegevens blijkt dat de wegen in de gemeente Heusden gemiddeld 24 jaar oud zijn. Dit betekent dat de te verwachten kosten ten behoeve van rehabilitatie de komende 10 jaren nog niet het niveau van het gemiddelde ( ,--) zal bereiken. Rehabilitatie voor wegen in de oudste wijken zijn in de komende periode van 10 jaren wel te verwachten, met name voor de elementenverharding. In de periode waarin een asfaltverharding tussen de 10 en 15 jaar is, wordt in de gemeente Heusden de eerste grote onderhoudsmaatregel verwacht, dus een piek in de onderhoudskosten. Gezien de gemiddelde ouderdom van de wegen in de gemeente Heusden wordt de komende jaren weer een stijging van de onderhoudskosten verwacht. Toename verkeersbelasting De laatste jaren is geconstateerd dat de verkeersbelasting is toegenomen en de verwachting is dat die tendens zich de komende jaren zal voortzetten. Deze ontwikkeling heeft invloed op het onderhouds- en rehabilitatiebudget doordat er vaker onderhoud moet worden gepleegd en bij rehabilitatie niet kan worden volstaan met 'het terugbrengen op het oude gebruikskwalitatieve en functionele niveau' maar dat er een zwaardere constructie moet worden aangebracht. De onderhoudscycli (aan de hand waarvan de budgetten worden berekend) zijn gebaseerd op de huidige verkeerssituatie. Wanneer het verkeer gaat toenemen, dan zullen de cycli worden verkort en dus de budgetbehoefte stijgen. Daarnaast zijn er door verschuiving van het verkeer naar niet- voor die belasting geschikte wegen, dure maatregelen nodig bij het aanpassen van die wegen. Zo moet bij het aanleggen van rotondes mogelijk dure grond worden aangekocht, panden gesloopt, etc. JBra/PdO/FE/CJ/V