Stichting Pensioenfonds TDV Jaarverslag 2013

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Stichting Pensioenfonds TDV Jaarverslag 2013"

Transcriptie

1 Jaarverslag 2013

2 Stichting Pensioenfonds TDV 43e Boekjaar Stichting Pensioenfonds TDV Zutphenseweg 51 Postbus AH Deventer Telefoon: Fax: Website: Handelsregister nr.:

3

4 Inhoud Karakteristieken van het pensioenfonds 4 Voorwoord 7 Meerjarenoverzicht 8 1. Verslag van bestuur en directie Algemeen Pensioenen Financiële positie van het fonds Beleggingen Risicobeheer Ontwikkelingen na balansdatum Verslag van het verantwoordingsorgaan Jaarrekening Balans (activa) Staat van baten en lasten Kasstroomoverzicht Toelichting op de jaarrekening Algemene toelichting Waarderingsgrondslagen Toelichting op de balans Toelichting op de staat van baten en lasten Risicoparagraaf Actuariële analyse Overige gegevens Resultaatbestemming Actuariële verklaring Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Bijlagen Begrippenlijst 46

5 Karakteristieken van het pensioenfonds Profiel Stichting Pensioenfonds TDV (vervolgens in dit verslag te noemen TDV) is belast met de uitvoering van de pensioenregelingen van Ardagh Metal Packaging Netherlands B.V. (afgekort Ardagh MPN), haar rechtsvoorgangers en aangesloten ondernemingen. Deze uitvoering omvat het deskundig en objectief adviseren met betrekking tot pensioenzaken, het administreren en uitbetalen van pensioenen alsmede het op solide wijze beleggen en beheren van de pensioenpremies, de beleggingsopbrengsten en het pensioenvermogen. Organisatie per 31 december 2013 Bestuur Voorgedragen door de directie van Ardagh MPN: F.A. Möller (voorzitter) dr. ir. J.E. Jongsma drs. H.J. Veld RA J.C.E.M. Vissers Voorgedragen door de Centrale Ondernemingsraad van Ardagh MPN: mevrouw E. van Buiten drs. F.C.L. Terpstra RA Voorgedragen door de pensioengerechtigden: L.M.O. van Montfort (secretaris) drs. B.P. Hess De beleidsvoorbereiding vindt voor een belangrijk deel plaats binnen drie commissies. De commissies zijn samengesteld uit leden van het bestuur en externe deskundigen. De commissies hebben de volgende taken: De taak van de beleggingsadviescommissie is om het bestuur gevraagd en ongevraagd van advies te voorzien ten aanzien van het te voeren beleggingsbeleid. Tevens dient de commissie toe te zien op de uitvoering van het beleggingsbeleid van TDV. De taak van de pensioencommissie is om het bestuur gevraagd en ongevraagd van advies te voorzien ten aanzien van de communicatie naar deelnemers en het onderhouden van de documentatie van TDV. De taak van de risicocommissie is om het bestuur gevraagd en ongevraagd van advies te voorzien ten aanzien van risicomanagement. Tevens dient de commissie toe te zien op de uitvoering van de risicocontrole van TDV. Commissieleden Beleggingsadviescommisie Pensioencommissie Risicocommissie dr. ir. J.E. Jongsma X X E. van Buiten X drs. F.C.L. Terpstra RA X drs. B.P. Hess X L.M.O. van Montfort X drs. Th.W.F. Hillen RBA* X X X A.M.J. de Bekker AAG* X drs. A.C.M. Groenveld* X drs. J.C.P.M. van Erp* X * Geen bestuurslid. Verantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan is als volgt samengesteld: mevrouw drs. W.J. Oosterveld-Sanders (voorzitter) namens de pensioengerechtigden G.H.F. ter Horst, namens de pensioengerechtigden A. Makken, namens de Centrale Ondernemingsraad van Ardagh MPN A.J. van Oortmarssen (secretaris), namens de Centrale Ondernemingsraad van Ardagh MPN drs. J.H. Soenveld, namens de werkgever drs. E.E.W. Vriens, namens de werkgever Pagina 4

6 Het verantwoordingsorgaan heeft de bevoegdheid een oordeel te geven over het handelen van het bestuur. Deelnemersraad TDV heeft geen deelnemersraad. In een eind 2006 gehouden raadpleging hebben de pensioengerechtigden zich uitgesproken voor directe vertegenwoordiging in het bestuur van het pensioenfonds. Pensioenbureau Het bestuur heeft het dagelijks beleid opgedragen aan een van de werkgever onafhankelijk pensioenbureau. Dit betreft de administratieve uitvoering van de pensioenregelingen, de financiële administratie en het beheer van het vermogen van TDV. De medewerkers van het pensioenbureau zijn formeel wel in dienst van Ardagh MPN, maar leggen louter verantwoording af aan het bestuur van TDV. Naast TDV ondersteunt het pensioenbureau ook het pensioenfonds van de Nederlandse glasfabrieken van de Ardagh Groep. Personele bezetting Directeur drs. Th.W.F. Hillen RBA Pensioenadministratie M.C. Kuik A.E. Wallinga Financiële administratie D.G. Schimmel Direct vastgoed G. Wessels Secretariaat mevrouw E. Peeters-Bolink mevrouw J.G. Rauwerdink-Wamelink Externe ondersteuning Certificerend Actuaris Triple A, Amsterdam Adviserend Actuaris Sprenkels & Verschuren B.V., Amsterdam Accountant PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., Groningen Algemeen adviseur A.M.J. de Bekker AAG Compliance officer Ir. F.W. Savrij Droste Kenmerken pensioenregeling De huidige pensioenregeling (pensioenregeling 2006) van TDV is een middelloonregeling en voorziet in een ouderdomspensioen vanaf 65 jaar en een nabestaandenpensioen op opbouwbasis. Er geldt geen minimum toetredingsleeftijd. Het pensioen is gebaseerd op de pensioengrondslag. De pensioengrondslag is het vaste jaarsalaris vermeerderd met de vakantietoeslag en verminderd met de franchise. Voor de deelnemer die geheel arbeidsongeschikt raakt, wordt het deelnemerschap voor maximaal 75% voortgezet zonder dat de deelnemer daarvoor nog premie verschuldigd is. Voor gedeeltelijk arbeidsongeschikte deelnemers geldt een gedeeltelijke premievrije voortzetting van het deelnemerschap. De pensioenregeling kent verscheidene flexibiliseringsmogelijkheden. Werknemers in regelmatige ploegendienst kunnen op vrijwillige basis gebruik maken van een regeling die voorziet in een tijdelijke aanvulling op het nabestaandenpensioen. Dit nabestaandenpensioen wordt aan de partner uitgekeerd tot de maand waarin de deelnemer 65 jaar zou zijn geworden. Hiernaast is er een aantal overgangsregelingen van kracht waaraan bepaalde deelnemers voorwaardelijke rechten kunnen ontlenen. Voor deelnemers geboren vóór 1 januari 1950 geldt een andere pensioenregeling (pensioenregeling 2004). De belangrijkste afwijkingen ten opzichte van de pensioenregeling 2006 zijn dat het ouderdomspensioen ingaat op 62-jarige leeftijd en dat het nabestaandenpensioen verzekerd is op risicobasis. Communicatie TDV hecht veel waarde aan duidelijke en tijdige informatieverstrekking over pensioenzaken ten behoeve van de deelnemers, de gewezen deelnemers en de pensioengerechtigden. Het communicatiebeleid is vastgelegd in een communicatieplan. Veel informatie is te verkrijgen via de website: Alle deelnemers ontvangen het pensioeninformatiebulletin "Pensioenblik". Door middel van dit bulletin worden deelnemers periodiek op de hoogte gebracht van actuele zaken. In de juli-uitgave wordt een verkort jaarverslag gepubliceerd. Jaarlijks ontvangen de actieve deelnemers een gespecificeerde opgave van hun actuele pensioenaanspraken (Uniform Pensioenoverzicht, UPO). Voor de gewezen deelnemers is de frequentie eenmaal in de vijf jaar. De pensioengerechtigden ontvangen jaarlijks een opgave van hun pensioenaanspraken (pensioenopgave) en een opgave van het in het voorafgaande jaar uitgekeerde pensioen (jaaropgave). Gedetailleerde informatie over TDV staat vermeld in de statuten van het Pagina 5

7 fonds. De pensioenregelingen zijn vastgelegd in een pensioenreglement. Zowel de statuten als het pensioenreglement zijn op aanvraag verkrijgbaar. In de documentatie over pensioenen worden veelvuldig vaktermen gebruikt. TDV probeert dit zoveel mogelijk te vermijden, maar er valt vaak niet aan te ontkomen. Dat geldt ook voor dit jaarverslag. Daarom is achterin als bijlage een uitgebreide begrippenlijst opgenomen. Pagina 6

8 Voorwoord In 2013 werd het korte termijn herstelplan formeel beëindigd. TDV bevond zich per eind 2012 niet meer in een situatie van een dekkingstekort (voor TDV dekkingsgraad onder 104,2%), maar het korte termijn herstelplan wordt door DNB als beëindigd beschouwd als de dekkingsgraad drie kwartalen lang boven 104,2% ligt. Dat was per eind juni 2013 het geval. Wel heeft TDV nog een reservetekort (dekkingsgraad onder 116,2%). In 2013 is de dekkingsgraad gestegen van 105,3% per ultimo 2012 naar 113,4% per ultimo De verbetering van de dekkingsgraad was in de ogen van het bestuur voldoende om per 1 januari 2014 de pensioenaanspraken en pensioenrechten met 1,25% te verhogen. Het bestuur is verheugd dat het voor het eerst in een aantal jaren (2008) de pensioenaanspraken en pensioen-rechten heeft kunnen verhogen. Dit geeft aan dat TDV zich op de goede weg bevindt. De verbetering van de dekkingsgraad is te danken aan een stijging van de rente en een goed beleggingsresultaat. In 2013 bedroeg het beleggingsresultaat 6,0%. Door de stijging van de rente was het rendement van de matching-portefeuille negatief: -3,8% (2012: 10,7%). De return-portefeuille behaalde een positief resultaat van 9,5%. Alle onderdelen van de return-portefeuille behaalden een positief rendement. Aandelen behaalden het hoogste rendement (18%), de portefeuille vastgoed het laagste (2,6%). Het behaalde rendement van de portefeuille lag hoger dan het rendement van de strategische normportefeuille (5,2%). Per 1 juli 2013 is de Wet versterking bestuur pensioenfondsen in werking getreden. Pensioenfondsen dienen voor 1 juli 2014 een keuze te maken uit drie bestuursmodellen en een keuze te maken voor de vorm van intern toezicht. TDV heeft gekozen voor het paritaire bestuursmodel aangevuld met één externe deskundige. Een paritair model houdt in dat het bestuur bestaat uit vertegenwoordigers van werkgever, werknemers en pensioengerechtigden. Wat betreft het intern toezicht is gekozen voor een visitatiecommissie. De visitatie zal jaarlijks worden uitgevoerd. Tot op heden werd een visitatie eens in de drie jaar uitgevoerd. Als gevolg van de veranderde wetgeving zal de samenstelling en de wijze van benoeming van het verantwoordingsorgaan veranderen. De werknemers zullen door één lid vertegenwoordigd worden (is nu 2) en de pensioengerechtigden door 3 (is nu 2). Al deze vertegenwoordigers zullen benoemd worden na verkiezing. De werkgever houdt 2 vertegenwoordigers in het verantwoordingsorgaan. Per 1 januari 2014 is de fiscale ruimte voor de pensioenopbouw ingeperkt. In de afgelopen jaren lag het opbouwpercentage bij TDV op 2,2% met als pensioenrichtleeftijd 65 jaar. Dit percentage lag boven het nieuwe maximum percentage. In overleg met vakbonden is besloten om de pensioenrichtleeftijd op 65 jaar te handhaven, de pensioenopbouw naar 1,84% te verlagen, maar ook om de franchise te verlagen van naar Door de verlaging van de franchise wordt een gedeelte van de verlaging van het opbouwpercentage gecompenseerd. De pensioensector wacht nog steeds op een wetsvoorstel voor een nieuw pensioencontract en een nieuw toetsingskader. De verwachting is nu dat het wetsvoorstel voor de zomer aan de Tweede Kamer aangeboden kan worden. Als invoerdatum geldt 1 januari Of dit haalbaar is mag betwijfeld worden. Meerdere instanties dringen aan op uitstel. Vooralsnog houdt de staatssecretaris vast aan 1 januari Een nieuw pensioencontact kan voor deelnemers grote gevolgen hebben. Goede communicatie is essentieel en het bestuur zal er op toezien dat dit tijdig en zorgvuldig gebeurt. Jaarlijks dient TDV het in 2009 ingediende herstelplan te evalueren. Uit de evaluatie in 2013 kwam naar voren dat TDV naar verwachting binnen de wettelijke termijn (eind 2023) uit het reservetekort zal komen. Uitvoeringskosten hebben een belangrijke invloed op het resultaat voor deelnemers. Het bestuur is verheugd dat de uitvoeringskosten bij TDV onder het landelijk gemiddelde liggen. Eind 2013 heeft DNB een zestigtal fondsen aangeschreven die zij als kwetsbaar heeft geïdentificeerd. TDV behoort tot deze 60 fondsen. DNB verwacht van deze fondsen dat ze een onderzoek verrichten en een document opstellen waarin het bestuur aangeeft of en hoe het bedrijfsmodel houdbaar is. Het bestuur Pagina 7

9 Meerjarenoverzicht Aantal verzekerden per 31 december Deelnemers Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden Pensioenen (x 1.000) Premies en koopsommen Pensioenuitkeringen Pensioenvermogen 1) Technische voorzieningen 2) Dekkingsgraad 113,4% 105,3% 97,8% 102,8% 102,6% Vereiste dekkingsgraad 116,2% 116,5% 117,2% 117,1% 118,2% Beleggingen (x 1.000) Belegd vermogen Beleggingsopbrengsten 3) - Direct Indirect Totaal beleggingsresultaat 6,0% 17,5% 8,3% 13,1% 14,3% Pensioenuitvoeringsgegevens (x 1) Franchise Pensioenpremie Ardagh MPN Ouderdomspensioen (% van pensioengrondslag) Pensioenpremie Ardagh Services Netherlands B.V. Toeslagen per 1 januari 25,64% 32,7% 31,25% 26,4% 23,4% 24,4% Nvt nvt 26,0% 22,5% 18,0% 18,3% - Deelnemers Ardagh MPN 1,25% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% - Gewezen deelnemers 1,25% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% - Pensioengerechtigden 1,25% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 1 ) Pensioenvermogen is het totaal aan activa minus de schulden. 2 ) De technische voorzieningen zijn inclusief de voorziening voor de regeling Sociaal Plan en de voorziening voor herverzekerde rechten en is gebaseerd op de nominale marktrente per 31 december van het betreffende jaar. 3) Vanaf 2011 heeft er een verandering plaatsgevonden in de verdeling tussen directe- en indirecte beleggingsopbrengsten. Derhalve is er geen aansluiting met voorgaande jaarverslagen. Pagina 8

10 1. Verslag van bestuur en directie 1.1 Algemeen Wetgeving Voor de pensioensector in zijn algemeenheid waren er in 2013 op politiek gebied drie belangrijke ontwikkelingen: 1. De Wet versterking bestuur pensioenfondsen die per 1 juli 2013 in werking is getreden. 2. De discussie over een nieuw pensioencontract per 1 januari De door het kabinet gewenste verdere versobering van de pensioenopbouw. Ad 1.Wet versterking bestuur pensioenfondsen Deze wet is per 1 juli 2013 van kracht geworden en dient voor 1 juli 2014 door de pensioenfondsen tot uitvoering te zijn gebracht. Pensioenfondsen dienden een keuze te maken uit drie bestuursmodellen en een keuze te maken voor de wijze van intern toezicht. De keuze mogelijkheden waren: Paritair bestuur met externe deskundigen In dit model bestaat het bestuur uit vertegenwoordigers van werkgevers, werknemers en pensioengerechtigden, eventueel aangevuld met maximaal twee externe deskundigen. Onafhankelijk model In dit model wordt het pensioenfonds bestuurd door externe bestuurders en zijn werkgevers, werknemers en pensioengerechtigden vertegenwoordigd in een belanghebbendenorgaan. Zij hebben advies- en instemmingsbevoegdheden. Gemengd bestuursmodel In een gemengd bestuursmodel zijn de uitvoerende en toezichthoudende bestuursleden vertegenwoordigd in het bestuur. Deze bestuurders kunnen zowel externe deskundigen en/of vertegenwoordigers zijn van werkgevers, werknemers en pensioengerechtigden. In dit model hoeft geen apart intern toezichtsorgaan te worden ingesteld. Voor wat betreft het intern toezicht moest een keuze gemaakt worden uit een raad van toezicht en een visitatiecommissie. Bestuur Het bestuur heeft in overleg met het verantwoordingsorgaan uitvoerig stil gestaan bij de diverse mogelijkheden. Uitgangspunt was om, in eerste instantie, niet te veel te veranderen. Het nieuwe model zal regelmatig geëvalueerd worden en in een later stadium kan eventueel van model veranderd worden. Er is gekozen voor het paritaire model aangevuld met één externe deskundige. Toevoeging van een externe deskundige vergroot de deskundigheid van het bestuur. Hierbij zullen de werkgeversleden op voordracht van de werkgever worden benoemd, de werknemersleden op voordracht van de Centrale Ondernemingsraad (COR) en de pensioengerechtigden op voordracht van de pensioengerechtigden in het verantwoordingsorgaan of na verkiezing. Het bestuur zal dan gaan bestaan uit vier werkgeversleden, 2 werknemersleden, 2 pensioengerechtigden en 1 externe deskundige. De paritaire verhouding in het bestuur blijft hierdoor ongewijzigd: 50% werkgever, 25% werknemers en 25% pensioengerechtigden. Dit sluit nauw aan bij het huidige model en daarom zal de bestuurssamenstelling niet veel veranderen. Nieuw is de externe deskundige. Het bestuur is voornemens om als externe deskundige de heer A.M.J. de Bekker te benoemen. De heer De Bekker heeft vrijwel zijn hele professionele carrière in de pensioensector gewerkt en is sinds 1990 als adviseur verbonden aan TDV. De heer De Bekker is tevens voorzitter van de Beleggingsadviescommissie. Besluiten in het bestuur dienen met een twee derde meerderheid van stemmen genomen te worden. Intern Toezicht Wat betreft het intern toezicht is gekozen voor een visitatiecommissie. De visitatie zal jaarlijks worden uitgevoerd. Tot op heden werd een visitatie eens in de drie jaar uitgevoerd. Verantwoording Als gevolg van de veranderde wetgeving zal de samenstelling en de wijze van benoeming van het verantwoordingsorgaan veranderen. Momenteel bestaat het verantwoordingsorgaan uit 2 leden benoemd door de werkgever, 2 namens de werknemers benoemd door de COR en 2 pensioengerechtigden op voordracht van de Vereniging van Pensioengerechtigden (VPP-TDV). De wet schrijft voor dat in het verantwoordingsorgaan de deelnemers en de pensioengerechtigden op basis van onderlinge getalsverhoudingen vertegenwoordigd dienen te zijn. Bij TDV zijn er ruim drie keer zoveel pensioengerechtigden als deelnemers. Dit betekent dat er bij TDV in het verantwoordingsorgaan 3 vertegenwoordigers van de pensioengerechtigden en 1 vertegenwoordiger van de werknemers dienen Pagina 9

11 plaats te nemen. Nieuw is dat al deze vertegenwoordigers benoemd zullen worden na verkiezing. De werkgever kan vertegenwoordigd zijn, maar dat hoeft niet. De werkgever heeft gekozen om dit wel te doen door middel van twee vertegenwoordigers (conform de huidige situatie). Ad 2. Een nieuw pensioencontract In de vorige jaarverslagen hebben we ook al geschreven over een nieuw pensioencontract. Dit blijkt een moeizaam proces. In mei 2012 zond de minister van SZW de hoofdlijnennota herziening financieel toetsingskader naar de Tweede Kamer. Door de val van het kabinet Rutte I en de voortdurend wijzigende plannen voor de AOW, was er eind 2012 uiteindelijk geen sprake meer van een pensioenakkoord waaraan sociale partners en kabinet zich gebonden voelden. Niettemin is er sindsdien voortdurend overleg geweest tussen de Pensioenfederatie, de Stichting van de Arbeid, het ministerie van SZW en De Nederlandsche Bank over de nadere invulling van de hoofdlijnennota. Dit heeft uiteindelijk geleid tot de publicatie van een voorontwerp van wet in juni 2013 dat vervolgens ter consultatie aan de pensioensector werd voorgelegd. Dit voorontwerp van wet bevatte twee toetsingskaders: één voor nominale uitkeringsovereenkomsten en één voor de nieuwe, reële ambitieovereenkomsten. Naar aanleiding van de reacties op de consultatie heeft de staatssecretaris van SZW in haar brief van 1 oktober 2013 besloten voor één toetsingskader dat vorm moet krijgen in een tussenvariant tussen het nominale en het reële kader uit de consultatie. Een wetsontwerp zou eind 2013 aan de Tweede Kamer worden voorgelegd. Aan het einde van 2013 werd duidelijk dat het wetsvoorstel flinke vertraging zou oplopen. De verwachting is nu dat het wetsvoorstel voor de zomer aan de Tweede Kamer aangeboden kan worden. Als invoerdatum geldt 1 januari Of dit haalbaar is mag betwijfeld worden. Meerdere instanties dringen aan op uitstel. Vooralsnog houdt de staatssecretaris vast aan 1 januari Invoering van een nieuw pensioencontract op basis van het nieuwe financiële toetsingskader kan voor deelnemers grote gevolgen hebben. Sociale partners zullen nieuwe afspraken moeten maken. Dit zal door het bestuur omgezet moeten worden in een nieuw pensioenreglement. Het bestuur hecht groot belang aan een nauwkeurig proces om de veranderingen door te voeren. Goede communicatie is essentieel en het bestuur zal er op toezien dat dit tijdig en zorgvuldig gebeurt. Ad. 3. Fiscale wetgeving pensioenen Per 1 januari 2014 is de fiscale ruimte voor de pensioenopbouw ingeperkt. Het opbouwpercentage mag maximaal 2,15% bedragen voor pensioenen met als ingangsdatum de dag waarop iemand 67 jaar wordt (was 2,25% voor pensioenen met als ingangsdatum de dag waarop iemand 65 jaar wordt). De werkgever heeft in 2013 met sociale partners overlegd over deze fiscale wijziging. Besloten is om de pensioenrichtleeftijd op 65 jaar te laten en het opbouwpercentage en de franchise te verlagen (zie paragraaf Pensioenregeling). In december 2013 sloten VVD, PvdA, D66, ChristenUnie en SGP een akkoord over pensioenen en wordt de fiscale ruimte verder ingeperkt. Het opbouwpercentage zal per 1 januari 2015 verder verlaagd worden van maximaal 2,15% naar maximaal 1,875% met als ingangsdatum de dag waarop iemand 67 jaar wordt. Daarnaast wordt er een maximum gesteld aan het pensioengevend salaris ( ). Voor deelnemers betekent dit dat ze per jaar belastingvrij minder pensioen kunnen opbouwen en dus langer moeten doorwerken indien zij op eenzelfde pensioen als in het verleden wensen uit te komen Financiële positie pensioenfondsen In 2013 is de financiële positie van veel pensioenfondsen verbeterd. Niet alle pensioenfondsen voldeden echter per eind van het jaar aan de eis dat het eigen vermogen hoger was dan het minimaal vereiste vermogen. Per 1 april 2014 waren uiteindelijk ruim 30 pensioenfondsen gedwongen om de pensioenen en pensioenaanspraken te verlagen (dit wordt ook wel korten genoemd). TDV behoorde daar niet bij Bestuur en organisatie In 2013 zijn er geen veranderingen in bestuur en organisatie geweest Goed pensioenfondsbestuur De Pensioenfederatie en de Stichting van de Arbeid hebben in het najaar van 2013 een Code Pensioenfondsen uitgebracht. Doel van de Code is om de kwaliteit van het functioneren van het pensioenfondsbestuur te verbeteren en daarbij het vertrouwen van alle direct belanghebbenden, maar ook van de maatschappij in het algemeen, te behouden en te versterken. De Code is wettelijk verankerd. De normen in de Code zijn een aanvulling op wet en regelgeving. De normen in de Code zijn leidend, maar de Code laat ruimte voor de eigen verantwoordelijkheid van het pensioenfondsbestuur in de keuzes die het maakt. De pensioenfondsen mogen de Code daarom naleven volgens het pas-toe-of-leg-uit -beginsel. Dit betekent dat een pensioenfonds de normen van de Code toepast of in het jaarverslag motiveert waarom het een norm niet (volledig) toepast. Er wordt een Pagina 10

12 Monitoringcommissie ingesteld, die jaarlijks onderzoekt hoe de pensioenfondsen de Code naleven. De Code treedt per 1 januari 2014 in werking. De Code bestaat uit 83 normen. Aan de meeste normen voldoet TDV. Een aantal normen vergt speciale aandacht. TDV heeft deze op een actielijst geplaatst en gaat daar in 2014 mee aan de slag. In 2013 heeft het bestuur een uitgebreide evaluatie gedaan naar het functioneren van het bestuur en het functioneren van de commissies. Hieruit kwam naar voren dat alle bestuursleden positief zijn over het functioneren van het bestuur. Er kwamen een aantal punten naar voren die voor verbetering vatbaar waren. Het bestuur neemt deze punten in 2014 ter hand. Er zijn in 2013 geen klachten binnengekomen Risicobeheer Het bestuur heeft in 2012 besloten om voor de verdere professionalisering van het risicobeheer een externe partij in te schakelen. Het bestuur heeft vanaf 2014 de beschikking over een geautomatiseerd systeem waarin de belangrijkste risico s, de genomen beheersmaatregelen, rapportages en verrichte controles vastliggen. De risico s zijn in drie categorieën verdeeld: strategische, operationele en risico s specifiek verbonden aan het vermogensbeheer. Aan elk risico zijn beheersmaatregelen gekoppeld die er voor moeten zorgen dat het risico beperkt wordt. Op kwartaalbasis worden de rapportages besproken Informatie vanuit toezicht van DNB en de AFM DNB heeft een onderzoek gedaan naar de pensioenadministratie bij een aantal pensioenfondsen (daar behoorde TDV niet bij). De conclusie was dat de pensioenadministratie voor verbetering vatbaar is. DNB verzoekt pensioenfondsen om kritisch het administratieproces te (laten) onderzoeken op mogelijke foutieve aanspraakberekeningen. Naar aanleiding van deze brief heeft het bestuur besloten om in 2013 via een steekproef de berekeningen van de pensioenaanspraken te controleren. Dit proces was per eind 2013 nog niet afgerond. In 2012 heeft DNB een themaonderzoek uitgevoerd hoe besturen van pensioenfondsen omgaan met de bevindingen van het intern toezicht. Geselecteerde fondsen werden verzocht om het rapport van het intern toezicht naar DNB te sturen en een vragenlijst in te vullen. TDV heeft dit gedaan. In 2013 publiceerde DNB de uitkomsten van dit onderzoek. Voor TDV vormden de uitkomsten geen aanleiding voor actie. Ook in 2013 heeft DNB een aantal themaonderzoeken uitgevoerd, namelijk: Themaonderzoek naar de uitbesteding van vermogensbeheer DNB bekijkt onder meer of in het vermogensbeheer zodanige begrenzingen aan het beleggingsbeleid zijn opgenomen, dat dit resulteert in een voldoende en effectief begrensde opdracht aan de vermogensbeheerder. TDV heeft vrijwel geen beheer van het vermogen uitbesteed aan een vermogensbeheerder. Het vermogen dat niet zelf beheerd wordt, wordt vrijwel uitsluitend in beleggingsfondsen belegd. Een aantal punten uit de brief is opgenomen in de risicoanalyse inzake vermogensbeheer (zie paragraaf 1.1.5) en wordt gemonitord door de risicocommissie en de beleggingsadviescommissie. Themaonderzoek beheersing van het renterisico Renterisico is één van de belangrijkste risico s voor pensioenfondsen. Met de uitkomsten van het onderzoek wil DNB pensioenfondsen richting geven om de totstandkoming van verbeteringen rondom het beleggingsbeleid en de beheersing van het renterisico te bevorderen. Net als naar aanleiding van het onderzoek naar de uitbesteding van vermogensbeheer, is een aantal punten uit de brief opgenomen in de risicoanalyse inzake vermogensbeheeren wordt gemonitord door de risicocommissie en de beleggingsadviescommissie. Themaonderzoek artikel 5 van de Pensioenwet Op grond van dit artikel is het een fonds niet toegestaan in een pensioenreglement of een uitvoeringsovereenkomst te bepalen dat een fonds niet verantwoordelijk is, indien de werkgever het fonds onjuist, onvolledig en/of niet tijdig informeert. Fondsen werden verzocht om hun documenten op strijdigheid met dit artikel te onderzoeken. Naar aanleiding van deze brief heeft TDV een lid toegevoegd aan artikel 6 van de uitvoeringsovereenkomst. Hierin is opgenomen dat de werkgever TDV vrijwaart van de financiële gevolgen van onjuiste opgaven van de werkgever. Aan het einde van het jaar heeft DNB een brief gestuurd met een vergelijking van de kosten van vermogensbeheer. Hierin zijn de kosten van elk fonds per categorie afgezet tegen deze kosten van Pagina 11

13 andere fondsen. DNB moedigt fondsen aan op basis van deze vergelijking hun eigen kosten te analyseren. TDV gaat dat in 2014 doen. Eind 2013 heeft DNB een zestigtal fondsen aangeschreven die zij als kwetsbaar heeft geïdentificeerd. Deze fondsen werden uitgenodigd voor een seminar Houdbaarheid bedrijfsmodel bij DNB. TDV behoort tot deze 60 fondsen. DNB heeft alle middelgrote en kleine pensioenfondsen onderzocht op een aantal specifieke criteria die van invloed zijn op de soliditeit van de financiële opzet. Deze criteria zijn: kosten, relatief lage premie inkomsten t.o.v. het fondsvermogen, vergrijzing en afname aantallen deelnemers. Bij TDV speelt met name de vergrijzing. Dit is niet nieuw voor TDV, hier heeft het fonds al jarenlang mee te maken. Tot op heden is gebleken dat TDV hier goed mee om kan gaan. DNB verwacht van deze fondsen dat ze een onderzoek verrichten en een document opstellen waarin het bestuur aangeeft of en hoe het bedrijfsmodel houdbaar is. Het afgelopen jaar zijn aan TDV door toezichthouders geen dwangsommen of boetes opgelegd. Er zijn door de toezichthouder geen aanwijzingen aan TDV gegeven, noch is een bewindvoerder aangesteld of is bevoegdheidsuitoefening van organen van TDV gebonden aan toestemming van de toezichthouder Uitvoeringskosten De uitvoering van een pensioenregeling brengt kosten met zich mee. Pensioenfondsen moeten de premies innen, administratie bijhouden, het vermogen beleggen en de pensioenen uitkeren. Daarnaast moeten ze de deelnemers goed informeren. In onderstaande tabel 1) zijn de kosten over 2013 weergegeven. Getallen tussen haakjes zijn van x Per deelnemer in euro per jaar Pensioenuitvoeringskosten 440 (462) 105 (108) Vermogensbeheerkosten in % gemiddeld vermogen Intern 406 (447) 0,09% (0,11%) Extern (1.479) 0,38% (0,37%) Transactiekosten 433 (406) 0,10% (0,10%) 1 ) De externe kosten van vermogensbeheer zijn inbegrepen in de interne kosten van de beleggingsfondsen waarin TDV belegt. Deze kosten komen niet apart voor in de jaarrekening. Aantekeningen bij de tabel: TDV heeft de pensioenadministratie in eigen beheer. De pensioenuitvoeringskosten zijn een raming van het aandeel van de pensioenuitvoering in de totale kosten van het pensioenbureau. De kosten van vermogensbeheer bestaan uit externe kosten van vermogensbeheerders en beleggingsfondsen plus interne kosten. Interne kosten zijn een raming van het aandeel van de kosten van vermogensbeheer in de totale kosten van het pensioenbureau. De kosten van het vermogensbeheer zijn afhankelijk van de gekozen beleggingsstrategie. Bepaalde strategieën zijn duurder dan andere, maar zullen naar verwachting een hoger rendement opleveren. De kosten van het vermogensbeheer moeten dan ook in samenhang gezien worden met de behaalde rendementen. De transactiekosten betreffen een raming op basis van de gerealiseerde volumes. Bij het merendeel van de transacties betaalt TDV geen aparte commissie maar zijn de verdiensten van de tegenpartij besloten in de aan- of verkoopprijs van de belegging (zogenaamde netto prijzen). De pensioenuitvoeringskosten liggen ruim onder de mediaan van de Nederlandse pensioenfondsen. De kosten van vermogensbeheer en transactiekosten liggen in lijn met die van andere pensioenfondsen. 1.2 Pensioenen Pensioenregeling Per 1 januari 2014 is de pensioenregeling in verband met de verlaagde fiscale maximaal toegestane pensioenopbouw gewijzigd. Vanaf 2014 kunnen deelnemers fiscaal jaarlijks over maximaal 1,84% van de pensioengrondslag pensioen opbouwen met als pensioenrichtleeftijd 65. Verder werd het mogelijk om de pensioenrichtleeftijd te verhogen naar 67 jaar. In de afgelopen jaren lag het opbouwpercentage bij TDV op 2,2% met als pensioenrichtleeftijd 65 jaar. In overleg met vakbonden is besloten om de pensioenrichtleeftijd op 65 jaar te handhaven en dus diende de pensioenopbouw naar 1,84% verlaagd te worden. Het maximum percentage van 1,84% is gekoppeld aan een minimale franchise (gebaseerd op de AOW uitkering voor gehuwden). Omdat de franchise bij TDV hoger was dan dit minimum, was er ruimte om de franchise te verlagen. Besloten is om de franchise te verlagen van Pagina 12

14 naar Door de verlaging van de franchise bouwen deelnemers over een groter gedeelte van hun salaris pensioen op. Hierdoor wordt een gedeelte van de verlaging van het opbouwpercentage gecompenseerd. Zie pagina 5 voor een korte beschrijving van de kenmerken van de pensioenregeling Verhoging pensioenaanspraken en -rechten (toeslagen) Het toeslagenbeleid is bij TDV voorwaardelijk. Dit betekent dat het bestuur jaarlijks besluit of en in hoeverre pensioenaanspraken en pensioenrechten worden aangepast. Alleen indien het bestuur van mening is dat de financiële middelen van het fonds daarvoor toereikend zijn, zal er een toeslag worden toegekend. Er is dus geen recht op een toeslag. Voor deze voorwaardelijke toeslagverlening is geen reserve gevormd en wordt geen pensioenpremie betaald. De toeslagverlening wordt uit het beleggingsrendement gefinancierd. Gezien de financiële positie van TDV, heeft het bestuur besloten de pensioenaanspraken en pensioenrechten per 1 januari 2013 niet te verhogen. De algemene loonstijging over 2012, het uitgangspunt voor de toeslagverlening voor deelnemers per 1 januari 2013, bedroeg 2,11%. Het totaal aan gemiste verhogingen tot en met 2013 bedroeg 11,16%. De prijsstijging in de maand juli 2012 ten opzichte van het vorige jaar, het uitgangspunt voor de toeslagverlening voor pensioengerechtigden en gewezen deelnemers per 1 januari 2013, bedroeg 2,62%. Het totaal aan gemiste verhogingen tot en met 2013 bedroeg 10,66%. Het totaal van de gemiste verhogingen ligt boven de 10%. In het in 2012 opgestelde financieel crisisplan is dit aangemerkt als een zorgwekkende situatie. Dit was aanleiding voor het bestuur om de werkgever door middel van een brief hierover te informeren. In verband met de in 2015 verwachte veranderingen in het pensioencontract (zie pagina 10) is hier verder geen actie op ondernomen. In het jaarverslag over 2012 staat een samenvatting van het financieel crisisplan. Het totale crisisplan is bij het fonds opvraagbaar. In 2013 is de financiële positie van TDV verder verbeterd en steeg de dekkingsgraad tot boven 110%. Op basis hiervan heeft het bestuur besloten om per 1 januari 2014 de pensioenaanspraken en pensioenrechten met 1,25% te verhogen. Het bestuur kent geen toeslagen toe indien de dekkingsgraad lager dan 110% is Verzekerden Het verzekerdenbestand is in 2013 verder afgenomen. Opvallend is dat voor het eerst sinds jaren het aantal (actieve) deelnemers is toegenomen. Dit komt voornamelijk door uitbreiding van de productie in de fabriek in Hoogeveen. Het aantal verzekerden ontwikkelde zich in 2013 als volgt: Deelnemers 1) Gewezen deelnemers 2) Ouderdomspensioen Partnerpensioen Wezenpensioen Totaal Stand per 1 januari Nieuwe toetredingen Uitdiensttreding Waardeoverdracht Ingang pensioen Overlijden Afkoop Andere oorzaken Saldo mutaties Stand per 31 december ) In de standen per 1 januari 2013 en 31 december 2013 zijn respectievelijk 137 en 123 deelnemers begrepen met een (gedeeltelijke) premievrijstelling vanwege arbeidsongeschiktheid. 2) Inclusief ex-partners Pensioenuitkeringen In 2013 is in totaal 19,8 miljoen (2012: 19,7 miljoen) aan pensioenen uitgekeerd. Het bedrag is hoger dan in 2012 doordat de nieuw ingegane pensioenuitkeringen hoger zijn dan de door overlijden beëindigde uitkeringen. De pensioenen zijn in 2013 niet verhoogd. Zie pagina 39 voor een uitsplitsing naar de diverse pensioensoorten. Pagina 13

15 1.3 Financiële positie van het fonds Algemeen De financiële positie van het fonds wordt onder andere gemeten door de reservepositie en de dekkingsgraad. De ontwikkeling van de reservepositie en de dekkingsgraad wordt bepaald door de veranderingen in het vermogen en de verplichtingen (Technische Voorzieningen, verder afgekort als TV) van het fonds. De verandering van het vermogen is sterk afhankelijk van het rendement dat behaald wordt op de beleggingen. TDV heeft in 2013 een bevredigend rendement behaald (zie paragraaf 1.4). Hierdoor is het vermogen van TDV gestegen. De verplichtingen die voortvloeien uit de toegezegde pensioenaanspraken en opgebouwde pensioenen, worden beïnvloed door actuariële ontwikkelingen en door de ontwikkeling van de rente. Als de rente daalt, stijgen de verplichtingen en als de rente stijgt, dalen de verplichtingen. In 2013 is de rente gestegen, waardoor de TV gedaald zijn. Het is voor het eerst sinds jaren dat de TV daalden Dekkingsgraad In 2013 verbeterde de dekkingsgraad door de stijging van de rente en het positieve beleggingsresultaat. Een bijstelling van de zogenaamde ervaringssterfte zorgde voor een negatieve bijdrage. Voor de vaststelling van de verplichtingen wordt gerekend met sterfteverwachtingen. TDV past de landelijk geldende cijfers aan, zodat ze beter aansluiten bij de sterfteontwikkelingen binnen TDV. Deze aanpassing wordt ervaringssterfte genoemd. De aanpassing van de ervaringssterfte zorgde voor een verdere stijging van de levensverwachting en voor een daling van de dekkingsgraad van ruim 1%. Per saldo is de dekkingsgraad gestegen van 105,3% per ultimo 2012 naar 113,4% per ultimo Pagina 14

16 Per eind juni was het korte termijn herstelplan formeel beëindigd (drie kwartalen een dekkingsgraad hoger dan 104,2%). Wel heeft TDV nog een reservetekort (dekkingsgraad onder 116,2%). bedragen x 1 mln Pensioenvermogen 441,0 427,4 Technische Voorzieningen -/- 388,9 406,0 Eigen Vermogen 52,1 21,4 Vereist Eigen Vermogen -/- 63,0 67,0 Reservepositie -10,9-45,6 Dekkingsgraad 113,4% 105,3% Vereiste dekkingsgraad 116,2% 116,5% Actuariële analyse De actuariële analyse laat zien wat de invloed is van de diverse ontwikkelingen op de TV en op het pensioenvermogen. Indien de invloed op beide gelijk is heeft dit geen invloed op het eigen vermogen. Een verschil kan het eigen vermogen positief of negatief beïnvloeden. Zolang bij TDV het korte termijnherstelplan van kracht is, streeft het bestuur naar een premie die een positieve bijdrage levert aan het eigen vermogen. Uit de tabel blijkt dat dit in 2013 het geval was. Nu de dekkingsgraad weer ruim boven de 100% ligt, leveren de pensioenuitkeringen een (kleine) positieve bijdrage aan de dekkingsgraad. De stijging van de rente leidde tot een daling van de TV met 9,8 miljoen. Per ultimo 2013 bedroeg de gemiddelde rente voor de berekening van de TV van TDV 2,5% ten opzichte van 2,3% per ultimo De TV zijn inclusief een voorziening voor herverzekerde rechten van 3,0 miljoen (2012: 3,3 miljoen). De post overige onder Diversen wordt met name bepaald door een toename van de voorziening als gevolg van de aanpassing van de ervaringssterfte ( 3,2 miljoen). Het bestuur heeft de actuaris een analyse laten uitvoeren naar de accuraatheid van de gehanteerde ervaringssterfte, met name voor medeverzekerden (partners). Op basis van dit onderzoek is de ervaringssterfte voor zowel de hoofdverzekerden als van de medeverzekerden aangepast. Dit had tot gevolg dat de TV verhoogd dienden te worden. Pagina 15

17 bedragen x Technische Voorziening -en Pensioenvermogen Eigen Vermogen / Resultaat Dekkingsgraad Stand per 1 januari ,3% Premies (M1) ,0% Pensioenuitkeringen (M2) ,3% Toeslagen (M3) 0 0 0,0% Verandering markrente (M4) ,5% Overrendement (M5) ,4% - Benodigde interest Beleggingsopbrengsten na kosten Diversen (M6) ,1% - Aanpassing ervaringssterfte Aanpassing voorziening excassokosten 0 - Levenskansen Arbeidsongeschiktheid Overige Totaal toename/afname (-) ,1% Stand per 31 december ,4% M verwijst naar een indeling die DNB gebruikt voor de analyse van veranderingen in de dekkingsgraad. De kolom Eigen Vermogen/Resultaat is actuarieel en kan niet één op één door vertaald worden naar de verandering in de dekkingsgraad uit de vierde kolom. De indeling in de tabel wijkt iets af van de grafiek op bladzijde 15. De TV zijn als volgt opgebouwd: bedragen x Voorziening voor actieve deelnemers Voorziening voor gewezen deelnemers Voorziening voor pensioengerechtigden Voorziening voor arbeidsongeschikte deelnemers Totale TV Premie Hoewel de dekkingsgraad per eind 2012 hoger was dan 104,2%, was het korte termijn herstelplan formeel nog niet beëindigd. Derhalve is in 2013 een premie in rekening gebracht zoals beschreven in paragraaf De opslag voor de instandhouding van het Minimaal Vereist Eigen Vermogen bedraagt bij TDV 4,2%. De hoogte van de op deze manier berekende premie bedroeg 32,7% van de pensioengrondslag. Dit percentage was 1,4%-punt hoger dan in 2012 (31,3%). De stijging is veroorzaakt doordat de rente per eind 2012 lager was dan de rente per eind In principe wordt de premie voor de helft door de werkgever betaald en voor de helft door de werknemer. Hierbij geldt dat de werknemersbijdrage niet hoger zal zijn dan de bijdrage die werknemers bij het bedrijfstakpensioenfonds PME betalen. Als gevolg hiervan was de bijdrage van de werknemer in 2013 gemiddeld 11,9% van de pensioengrondslag. Dit percentage is niet wezenlijk veranderd t.o.v Dat betekent dat de verhoging van de premie in 2013 door de werkgever is betaald. De reguliere premiebijdragen bedroegen in ,4 miljoen (dit bedrag is exclusief de door de werkgever betaalde premie voor de overgangsregelingen 0,7 miljoen). Dit is hoger dan de premiebijdragen van 6,7 miljoen (exclusief de door de werkgever betaalde premie voor de overgangsregelingen 0,6 miljoen) in De stijging is veroorzaakt door de verhoging van de premie per 1 januari De premiebijdragen waren hoger dan de minimaal te ontvangen premie van 4,9 miljoen (zie voor verdere toelichting pagina 38). De (zuiver) kostendekkende premie bedroeg 8,2 miljoen. De (zuiver) kostendekkende premie is de actuarieel benodigde koopsom voor pensioenopbouw en risicodekking plus een opslag voor kosten en het Vereist Eigen Vermogen. Pagina 16

18 1.3.5 Evaluatie herstelplan Omdat bij TDV in 2008 een dekkingstekort en reservetekort is ontstaan, moest TDV in 2009 een herstelplan bij DNB indienen. Het herstelplan moet elk jaar geëvalueerd worden. In 2013 heeft de vierde evaluatie plaatsgevonden. Hieruit kwam naar voren dat TDV naar verwachting vóór eind 2023 (wettelijke termijn van 15 jaar vanaf eind 2008) uit de situatie van een reservetekort (dekkingsgraad lager dan 116,2%) zal komen. TDV had per eind 2013 geen dekkingstekort meer (dekkingsgraad lager dan 104,2%). 1.4 Beleggingen Economische ontwikkeling en financiële markten in 2013 Economische ontwikkeling In de loop van het jaar verbeterden de economische cijfers in de ontwikkelde landen. Dit gold met name voor de Verenigde Staten. Dit was aanleiding voor de Federal Reserve (Fed) om in het voorjaar aan te kondigen dat het nadacht over het verminderen van het opkoopprogramma van obligaties. Dit veroorzaakte heftige marktreacties. Enigszins geschrokken door de reactie op de financiële markten, is de Fed in 2013 uiteindelijk niet begonnen met het verminderen van het opkoopprogramma. Belangrijkste argument was dat de economie wel verbeterd was, maar dat de werkloosheid nog steeds hoog was. In Japan verbeterde de economie sterk als gevolg van het monetaire en fiscale stimuleringsprogramma van de Japanse premier Abe. In hoeverre dit zal doorzetten is onzeker. Na de zomer kwamen er ook tekenen van verbetering in Europa. Het sterkst was dat in het Verenigd Koninkrijk. In de Eurozone was in het derde kwartaal voor het eerst sinds lange tijd sprake van groei, zij het minimaal. Landen in de eurozone blijven last houden van teruglopende consumentenuitgaven (behalve Duitsland) en een restrictief begrotingsbeleid. In opkomende landen viel de groei duidelijk terug. Een aantal landen heeft hinder van een te hoge inflatie en betalingsbalansproblemen. Als gevolg hiervan moesten deze landen de rente verhogen, wat de groei negatief beïnvloedde. Behalve in een aantal opkomende landen is de inflatie geen probleem. In 2013 zijn vrijwel alle grondstofprijzen gedaald. De loonkosten stijgen gematigd en in sommige landen dalen de loonkosten zelfs. Hierdoor ligt de inflatie in veel landen onder de doelstelling van de centrale bank. Voor de Europese Centrale Bank (ECB) was dit aanleiding om in november de rente te verlagen. Financiële markten Aandelenbeurzen waren vrijwel het hele jaar positief gestemd. In juni was er een terugval toen de Fed hintte op een afbouw van het opkoopprogramma van obligaties. Toen in september bleek dat din 2013 nog met afbouw begonnen zou worden, veerden de markten weer op. Opvallend is het achterblijven van Emerging Markets. Deze markten kregen een gevoelige tik (door uitstroom van kapitaal naar de VS) na de uitspraken van de Fed over het afbouwen van het opkoopprogramma. Maar ook daarvoor presteerden deze markten niet goed. Uitblinker was Japan, dat profiteerde van het fiscale en monetaire verruimingsbeleid. In de eerste paar maanden van het jaar veranderde de rente niet veel. De uitlatingen van de Fed over het verminderen van het opkoopprogramma zorgden voor een scherpe rentestijging. Nadat in september werd aangekondigd nog niet met de vermindering van het opkoopprogramma te beginnen, daalde de rente weer. Per saldo is de rente in 2013 gestegen.. Pagina 17

19 De grondstoffenmarkten waren zwak. Olie was nog één van de sterkere grondstoffen. Goud daalde fors. De vastgoedmarkt blijft het moeilijk hebben. Prijzen daalden en de leegstand liep op. De huren staan onder druk. De Japanse yen daalde fors, evenals veel valuta van opkomende markten Strategisch beleggingsbeleid TDV heeft een scheiding aangebracht tussen de beleggingen die zorgen voor het afdekken van het renterisico (matching-portefeuille) en beleggingen die aangehouden worden om een positieve opbrengst te genereren (return-portefeuille). De doelstelling van de matching-portefeuille is om een opbrengst te behalen die ten minste gelijk is aan de verandering in de TV (afgezien van éénmalige bijstellingen van de TV). Hiervoor worden verschillende rente-instrumenten ingezet zoals renteswaps, rente-futures en obligaties. Hierbij dient opgemerkt te worden dat, indien besloten is om het renterisico niet voor 100% af te dekken, het kan voorkomen dat deze doelstelling niet gehaald wordt. De doelstelling van de return-portefeuille is minimaal zoveel opbrengst te behalen als de jaarlijkse aangroei (interest) van de TV (naar rato van de grootte van de portefeuille) plus de kosten van eventuele indexatie van de pensioenen en pensioenaanspraken. Gezien het feit dat TDV zich in een situatie van een reservetekort bevindt, wordt daarnaast gestreefd naar een extra rendement, met inachtneming van het risico, ter versterking van het Eigen Vermogen. Het strategisch beleggingsbeleid is in 2013 niet gewijzigd. De beleggingen van de return-portefeuille zijn als volgt verdeeld (obligatiebeleggingen zijn sinds 2009 ondergebracht bij overige beleggingen): Norm in procenten 2013 Bandbreedten in procenten Aandelen 40, Vastgoed 30, Overige beleggingen 30, Pagina 18

20 Het strategisch beleid ten aanzien van de renteafdekking is om minimaal 50% van het renterisico af te dekken Maatschappelijk verantwoord beleggen De aandelenportefeuille van TDV is belegd door middel van beleggingsfondsen. Hierdoor neemt TDV niet direct deel in individuele ondernemingen. Dat betekent dat TDV niet rechtstreeks in contact staat met ondernemingen. Een aantal van de beleggingsfondsen betrekt evenwel maatschappelijk verantwoorde criteria in hun beleggingsproces en probeert bedrijven er toe aan te zetten om maatschappelijk verantwoord te ondernemen. De beheerders van de beleggingsfondsen waarin TDV belegt, hebben de mogelijkheid om hun stem in aandeelhoudersvergaderingen uit te brengen. In 2014 zal het bestuur het beleid ten aanzien van maatschappelijk verantwoord beleggen nader bekijken Gevoerd beleggingsbeleid 2013 Matching-portefeuille Het renterisico is gedurende het hele jaar voor ongeveer 50% afgedekt geweest (gebaseerd op basis van de op basis van de UFR-rentecurve). Per einde van het jaar bestond de matching-portefeuille voor 81% (2012: 84%) uit renteswaps, voor 10% (2012: 8%) uit staatsleningen en voor 9% (2012: 8%) uit bedrijfsobligaties. Return-portefeuille Tactische asset allocatie Tactische veranderingen in het beleggingsbeleid worden besproken in de beleggingsadviescommissie. Aan het einde van 2012 zijn twee vastgoedobjecten verkocht. Per ultimo 2012 was nog maar een beperkt gedeelte van de opbrengsten van deze verkoop herbelegd. Hierdoor had TDV per einde 2012 een zeer ruime kaspositie. In de eerste maanden van 2013 zijn deze liquiditeiten belegd. Een gedeelte is herbelegd in beursgenoteerde vastgoedfondsen. De posities in grondstoffen en in obligaties van opkomende landen (via een fonds) zijn uitgebreid. Verder is de aandelenpositie opgehoogd (onder andere in Japan). Nadat de aandelenmarkten in de eerste maanden flink gestegen waren, is de aandelenpositie verlaagd. Vanaf september, omdat de Fed aankondigde nog niet met de afbouw van haar opkoopprogramma te beginnen, is de aandelenpositie weer verhoogd. In december zijn de aandelenbeleggingen in Azië en in obligaties van opkomende landen teruggebracht. Het aandelenbelang lag per einde van het jaar rond de strategische normweging. Dat gold ook voor vastgoed. De verdeling van de beleggingen naar beleggingscategorie ultimo: 1) Matching-portefeuille (x 1 mln) (%) (x 1 mln) (%) Balanswaarde 57,5 13,1 79,6 18,8 Return-portefeuille Aandelen 154,7 35,3 134,5 31,7 Vastgoed 77,0 17,5 74,7 17,6 - Direct vastgoed 62,9 64,8 - Vastgoedbeleggingsfondsen 14,1 9,9 Overige beleggingen 132,4 30,2 110,6 26,1 - Vastrentende waarden 126,3 104,3 - Grondstoffen 6,0 2,8 - Overige 0,1 3,5 Kas 2) 17,3 3,9 24,8 5,8 Totaal beleggingen (inclusief kas) 438, , ) In de tabel wordt de daadwerkelijke economische exposure weergegeven. Hierdoor sluit de tabel niet aan op de beleggingen uit de balans op pagina 30. 2) Inclusief ongerealiseerd resultaat op valutatermijncontracten en op renteafdekking. Pagina 19

2013 verkort in beeld. Ontwikkelingen. Pensioenen Beleggingen Organogram

2013 verkort in beeld. Ontwikkelingen. Pensioenen Beleggingen Organogram 02 verkort in beeld 03 Ontwikkelingen 05 08 10 Pensioenen Beleggingen Organogram Aantal deelnemers dat pensioen opbouwt Aantal personen dat een ouderdomspensioen ontvangt Aantal deelnemers met slapende

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit. Oktober 2013

Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit. Oktober 2013 Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur de pensioenregeling

Nadere informatie

Het jaarverslag 2014 samengevat

Het jaarverslag 2014 samengevat Het jaarverslag 2014 samengevat Uw pensioenfonds blikt terug én vooruit Deelnemers 1.711 In 2014 verdiende het fonds 55,1 miljoen dankzij beleggen. Dat bedrag staat voor een rendement van 20,1%. Het fonds

Nadere informatie

2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG

2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het jaarverslag legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen

Nadere informatie

Geef pensioen de aandacht die het verdient. Jaarbericht Stichting Pensioenfonds

Geef pensioen de aandacht die het verdient. Jaarbericht Stichting Pensioenfonds Geef pensioen de aandacht die het verdient Jaarbericht Stichting Pensioenfonds Vijf mythes over pensioen Over pensioenen zijn meerdere mythes in omloop. Het is belangrijk om te weten hoe het wel zit. De

Nadere informatie

Marktwaardedekkingsgraad per 31 maart 2014: 128,6%, een toename van 3,3%-punt ten opzichte van 31 december 2013.

Marktwaardedekkingsgraad per 31 maart 2014: 128,6%, een toename van 3,3%-punt ten opzichte van 31 december 2013. Kwartaalbericht 2014 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 31 maart 2014: 128,6%, een toename van 3,3%-punt ten opzichte van 31 december 2013. Meer informatie vindt u op de website. Beleggingsrendement

Nadere informatie

2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG

2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG 2013 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het Jaarverslag 2013 legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen

Nadere informatie

Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux

Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Beleggingen Het totaal rendement over het afgelopen boekjaar 2010 is uitgekomen op 15,6%. Als we naar de onderverdeling kijken zien we het

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds TDV Jaarverslag 2011

Stichting Pensioenfonds TDV Jaarverslag 2011 Stichting Pensioenfonds TDV 41e Boekjaar Stichting Pensioenfonds TDV Zutphenseweg 51 Postbus 318 7400 AH Deventer Telefoon : 0570-682116 Telefax : 0570-682019 Handelsregister nr. 41244237 Website : www.sptdv.nl

Nadere informatie

Beleggingsrendement 3% over het vierde kwartaal van 2012 (14,4% over geheel 2012); waarde van de beleggingen gestegen naar miljoen.

Beleggingsrendement 3% over het vierde kwartaal van 2012 (14,4% over geheel 2012); waarde van de beleggingen gestegen naar miljoen. Kwartaalbericht 2012 Samenvatting DNB-dekkingsgraad 125,2% per 31 december 2012, toename van 3,6%-punt ten opzichte van 30 september 2012. Meer informatie over de dekkingsgraad vindt u op de website Beleggingsrendement

Nadere informatie

Marktwaarde van de pensioenverplichtingen in het tweede kwartaal gestegen van 15.941 miljoen naar 16.893 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013).

Marktwaarde van de pensioenverplichtingen in het tweede kwartaal gestegen van 15.941 miljoen naar 16.893 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013). Kwartaalbericht 2014 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 30 juni 2014 129,5%, een toename van 0,9%-punt ten opzichte van 31 maart 2014. Over de eerste zes maanden steeg de marktwaardedekkingsgraad

Nadere informatie

Persbericht. Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011

Persbericht. Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011 Persbericht Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011 Hoofdpunten: Dekkingsgraad van 94% is te laag: aanvullende maatregelen nodig Beschikbaar vermogen stijgt met ruim 11 miljard Door gedaalde rente nemen

Nadere informatie

Kwartaalbericht. 4e kwartaal 2014 Den Haag, 30 januari 2015. Samenvatting cijfers per 31 december 2014

Kwartaalbericht. 4e kwartaal 2014 Den Haag, 30 januari 2015. Samenvatting cijfers per 31 december 2014 Kwartaalbericht 4e kwartaal 2014 Den Haag, 30 januari 2015 Samenvatting cijfers per 31 december 2014 Dekkingsgraad: 111,5% Beleidsdekkingsgraad: 112,6% Belegd vermogen: 19,6 miljard Rendement 2014: 27,6%

Nadere informatie

VERKORT JAARVERSLAG 2016

VERKORT JAARVERSLAG 2016 VERKORT JAARVERSLAG 2016 2016: wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van 2016 bij Pensioenfonds TNT Express? U leest het in deze verkorte en vereenvoudigde versie van het jaarverslag. Het volledige

Nadere informatie

SPNG. veranderingen. was voor. een jaar van grote. Verkort jaarverslag 2013 >

SPNG. veranderingen. was voor. een jaar van grote. Verkort jaarverslag 2013 > 2013 was voor SPNG een jaar van grote veranderingen. Verkort jaarverslag 2013 > 2013 was voor SPNG een jaar van grote veranderingen. Eind 2012 liep het herverzekeringscontract met Nationale-Nederlanden

Nadere informatie

4e kwartaal 2015 Den Haag, 21 januari 2016

4e kwartaal 2015 Den Haag, 21 januari 2016 Kwartaalbericht 4e kwartaal 2015 Den Haag, 21 januari 2016 Samenvatting cijfers per 31 december 2015 Dekkingsgraad (UFR): 100,5% Beleidsdekkingsgraad: 104,4% Belegd vermogen: 19,9 miljard Rendement 4 e

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds TDV Jaarverslag 2014

Stichting Pensioenfonds TDV Jaarverslag 2014 Jaarverslag 2014 Stichting Pensioenfonds TDV 44e Boekjaar Stichting Pensioenfonds TDV Zutphenseweg 51 Postbus 318 7400 AH Deventer Telefoon: 0570-682116 Fax: 0570-682019 Website: www.sptdv.nl Handelsregister

Nadere informatie

2e kwartaal 2017 Den Haag, juli 2017

2e kwartaal 2017 Den Haag, juli 2017 Kwartaalbericht 2e kwartaal 2017 Den Haag, juli 2017 Samenvatting cijfers per 30 juni 2017 Dekkingsgraad (UFR): 104,9% Beleidsdekkingsgraad: 101,8% Belegd vermogen: 23,5 miljard Rendement 2017 t/m juni:

Nadere informatie

Pensioenfonds Robeco. Populair Jaarverslag 2014

Pensioenfonds Robeco. Populair Jaarverslag 2014 Pensioenfonds Robeco Populair Jaarverslag 2014 2014 was een bewogen jaar voor Pensioenfonds Robeco door de sterk dalende rente en de veranderende wet- en regelgeving. In het jaarverslag blikken wij als

Nadere informatie

2012 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG

2012 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 2012 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het Jaarverslag 2012 legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal 2017-1 april 2017 t/m 30 juni 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind juni 2017 is 115,7% en is gestegen ten opzichte van

Nadere informatie

Marktwaardedekkingsgraad per 30 september ,8%, een toename van 1,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2013.

Marktwaardedekkingsgraad per 30 september ,8%, een toename van 1,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2013. Kwartaalbericht 2013 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 30 september 2013 122,8%, een toename van 1,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2013. Meer informatie vindt u op de website. Beleggingsrendement

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013

Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013 Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Eerste kwartaal 2017-1 januari 2017 t/m 31 maart 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind maart 2017 is 112,6% en is gestegen ten opzichte

Nadere informatie

Datum Briefnummer Behandeld door Doorkiesnummer 15-2-2012 20120215 N.W. Dijkhuizen 630

Datum Briefnummer Behandeld door Doorkiesnummer 15-2-2012 20120215 N.W. Dijkhuizen 630 Pensioenfonds Productschappen Bezoekadres Laan van Zuid Hoorn 165 2289 DD Rijswijk Postadres Postbus 3042 2280 GA Rijswijk Telefoon 070 4138630 Fax 070 4138650 E-mail info@pbodnl Website wwwpbodnl KvK

Nadere informatie

Stichting Voorzieningsfonds Getronics 5 februari 2014. Stand van zaken SVG. 1 van 20

Stichting Voorzieningsfonds Getronics 5 februari 2014. Stand van zaken SVG. 1 van 20 Stichting Voorzieningsfonds Getronics 5 februari 2014 Stand van zaken SVG 1 van 20 Programma Pensioenfonds SVG Wat speelt er rond de pensioenen? Financiële positie SVG Kortingsmaatregel Vooruitblik 2014-2015

Nadere informatie

Herstelplan 2015 Compartiment SPDHV

Herstelplan 2015 Compartiment SPDHV Herstelplan 2015 Compartiment SPDHV Versie 1.0 17 juni 2015 Auteur: Corné van Bokhoven Status: vastgesteld door bestuur Inleiding Nadat Stichting Pensioenfonds DHV in 2008 in dekkingstekort kwam heeft

Nadere informatie

1e kwartaal 2017 Den Haag, april 2017

1e kwartaal 2017 Den Haag, april 2017 Kwartaalbericht 1e kwartaal 2017 Den Haag, april 2017 Samenvatting cijfers per 31 maart 2017 Dekkingsgraad (UFR): 103,3% Beleidsdekkingsgraad: 100,4% Belegd vermogen: 23,5 miljard Rendement 2017 t/m maart:

Nadere informatie

Stichting Metro Pensioenfonds Populair jaarverslag 2008

Stichting Metro Pensioenfonds Populair jaarverslag 2008 Stichting Metro Pensioenfonds Populair jaarverslag 2008 blad 1 van 7 Het Metro Pensioenfonds Hieronder eerst een aantal bijzonderheden over het Metro Pensioenfonds. Het Metro Pensioenfonds is opgericht

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Avery Dennison. Algemene Vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Oegstgeest, 3 september 2018

Stichting Pensioenfonds Avery Dennison. Algemene Vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Oegstgeest, 3 september 2018 Stichting Pensioenfonds Avery Dennison Algemene Vergadering van Deelnemers en Gepensioneerden Oegstgeest, 3 september 2018 Agenda 1. Opening 2. Vaststelling notulen jaarvergadering 4 september 2017 3.

Nadere informatie

Dekkingsgraad 121,8% per 30 september 2012, toename van 9,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2012.

Dekkingsgraad 121,8% per 30 september 2012, toename van 9,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2012. Kwartaalbericht 2012 Samenvatting 121,8% per 30 september 2012, toename van 9,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2012. Meer informatie over de dekkingsgraad vindt u op de website. Beleggingsrendement 4,2%

Nadere informatie

Reservetekort weggewerkt, pensioenen verhoogd

Reservetekort weggewerkt, pensioenen verhoogd Verkort jaarverslag 2013 In dit verkorte jaarverslag 2013 zetten we de hoofdpunten uit het volledige jaarverslag van Metro Pensioenfonds voor u op een rij: we blikken terug op het pensioenjaar 2013 en

Nadere informatie

Marktwaarde van de pensioenverplichtingen in het derde kwartaal gestegen van 16.893 miljoen naar 17.810 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013).

Marktwaarde van de pensioenverplichtingen in het derde kwartaal gestegen van 16.893 miljoen naar 17.810 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013). Kwartaalbericht 2014 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 30 september 2014 130,4%, een toename van 0,9%-punt ten opzichte van 30 juni 2014. Over de eerste negen maanden steeg de marktwaardedekkingsgraad

Nadere informatie

Deelnemers Het fonds betaalt maandelijks pensioen aan deelnemers. gaan in de toekomst pensioen ontvangen. 2,05%

Deelnemers Het fonds betaalt maandelijks pensioen aan deelnemers. gaan in de toekomst pensioen ontvangen. 2,05% deelnemers 15.654 In 2013 verdiende het fonds 28,3 miljoen dankzij beleggen. Dat bedrag staat voor een rendement van 2,05%. Deelnemers Het fonds betaalt maandelijks pensioen aan 5.038 deelnemers. De overige

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal april 2015 t/m 30 juni 2015

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal april 2015 t/m 30 juni 2015 Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015 De maand dekkingsgraad ultimo juni is sterk gestegen t.o.v eind maart De beleidsdekkingsgraad is gedaald van

Nadere informatie

VERKORT JAARVERSLAG 2017

VERKORT JAARVERSLAG 2017 VERKORT JAARVERSLAG 2017 De belangrijkste ontwikkelingen in 2017 bij Pensioenfonds TNT Express op een rij in deze verkorte en vereenvoudigde versie van het jaarverslag. Het volledige jaarverslag vindt

Nadere informatie

Verkort jaarverslag

Verkort jaarverslag Verkort jaarverslag 2014 1 Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Meubelindustrie en Meubileringsbedrijven Hoe deed ons pensioenfonds het in 2014? Waar hield het bestuur zich mee bezig? En wat waren

Nadere informatie

Betreft: Startbrief in verband met toetreding tot de pensioenregeling

Betreft: Startbrief in verband met toetreding tot de pensioenregeling Yvonne Bloem Administrateur Stichting Pensioenfonds Syngenta Nederland Westeinde 62 Postbus 2 1600 AA Enkhuizen Tel. 0228-366 435 Fax. 0228-366 445 yvonne.bloem@syngenta.com Betreft: Startbrief in verband

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill

Verkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill Verkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill Pensioenfonds Cargill 2017 in beeld Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van 2017 van Pensioenfonds Cargill? U leest het in dit verkort jaarverslag. Financiële

Nadere informatie

Kwartaalbericht. 2e kwartaal 2015 Den Haag, 14 juli 2015. Samenvatting cijfers per 30 juni 2015

Kwartaalbericht. 2e kwartaal 2015 Den Haag, 14 juli 2015. Samenvatting cijfers per 30 juni 2015 Kwartaalbericht 2e kwartaal 2015 Den Haag, 14 juli 2015 Samenvatting cijfers per 30 juni 2015 Dekkingsgraad (UFR): 108,3% Beleidsdekkingsgraad: 110,0% Belegd vermogen: 19,6 miljard Rendement 2015 1 e halfjaar:

Nadere informatie

Extra informatie pensioenverlaging

Extra informatie pensioenverlaging Extra informatie pensioenverlaging Wat is de invloed van de verlaging op mijn netto pensioen? Als u nog niet met pensioen bent, kunnen we u nu niet zeggen hoe uw netto pensioen

Nadere informatie

Jaarverslag Jaarverslag Uitgave: Stichting Pensioenfonds TDV. Drukwerk:

Jaarverslag Jaarverslag Uitgave: Stichting Pensioenfonds TDV. Drukwerk: Jaarverslag 2012 Jaarverslag 2011 Uitgave: Stichting Pensioenfonds TDV Drukwerk: Stichting Pensioenfonds TDV 42e Boekjaar Stichting Pensioenfonds TDV Zutphenseweg 51 Postbus 318 7400 AH Deventer Telefoon

Nadere informatie

3e kwartaal 2016 Den Haag, oktober 2016

3e kwartaal 2016 Den Haag, oktober 2016 Kwartaalbericht 3e kwartaal 2016 Den Haag, oktober 2016 Samenvatting cijfers per 30 september 2016 Dekkingsgraad (UFR): 99,7% Beleidsdekkingsgraad: 99,1% Belegd vermogen: 24,3 miljard Rendement 2016 t/m

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2017-1 juli 2017 t/m 30 september 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind september 2017 is 117,8% en is gestegen ten opzichte

Nadere informatie

Pensioenbijeenkomst. 22 maart 2018

Pensioenbijeenkomst. 22 maart 2018 Pensioenbijeenkomst 22 maart 2018 Programma Welkom! Het fonds - mensen en cijfers* Financiële positie en beleid* Pensioenregeling en keuzes Actualiteiten 5 minuten 15 minuten 10 minuten 5 minuten Vragen?

Nadere informatie

De pensioenleeftijd zal omhoog gaan

De pensioenleeftijd zal omhoog gaan Jaarbericht 2011 Ruim 1.600 mensen ontvangen op dit moment een pensioenuitkering via ons pensioenfonds. Nog eens ruim 2.300 (oud) DuPont-medewerkers zullen in de toekomst een pensioenuitkering ontvangen.

Nadere informatie

De marktwaardedekkingsgraad per 30 juni 2015 was 135,1%. Dit is een toename van 5,7% ten opzichte van 31 maart 2015.

De marktwaardedekkingsgraad per 30 juni 2015 was 135,1%. Dit is een toename van 5,7% ten opzichte van 31 maart 2015. Kwartaalbericht 2015 Samenvatting De marktwaardedekkingsgraad per 30 juni 2015 was 135,1%. Dit is een toename van 5,7% ten opzichte van 31 maart 2015. De reële dekkingsgraad ultimo tweede kwartaal was

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland

Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Papendorpseweg 100 3528 BJ Utrecht Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel onder nummer 41184467

Nadere informatie

Terugblik 2011 in cijfers

Terugblik 2011 in cijfers Terugblik 2011 in cijfers U vindt hier een samenvatting van het jaarverslag 2011. Het volledige jaarverslag kunt u downloaden via www.pensioenfondsricohnederland.nl. Financiële situatie Door de kredietcrisis

Nadere informatie

2e kwartaal 2016 Den Haag, juli 2016

2e kwartaal 2016 Den Haag, juli 2016 Kwartaalbericht 2e kwartaal 2016 Den Haag, juli 2016 Samenvatting cijfers per 30 juni 2016 Dekkingsgraad (UFR): 99,0% Beleidsdekkingsgraad: 99,6% Belegd vermogen: 23,3 miljard Rendement 1 e halfjaar 2016:

Nadere informatie

4e kwartaal 2016 Den Haag, januari 2017

4e kwartaal 2016 Den Haag, januari 2017 Kwartaalbericht 4e kwartaal 2016 Den Haag, januari 2017 Samenvatting cijfers per 31 december 2016 Dekkingsgraad (UFR): 101,4% Beleidsdekkingsgraad: 98,9% Belegd vermogen: 23,1 miljard Rendement 2016: 12,7%

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM. Tweede kwartaal april 2012 t/m 30 juni Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM. Tweede kwartaal april 2012 t/m 30 juni Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal 2012-1 april 2012 t/m 30 juni 2012 Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad Nominale dekkingsgraad is gedaald van 110,0% naar 105,1% Beleggingsrendement

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland

Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland Jaarbericht 2015 AUGUSTUS 2016 In dit Jaarbericht over 2015 legt Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland op hoofdlijnen verantwoording af voor het

Nadere informatie

3e kwartaal 2017 Den Haag, oktober 2017

3e kwartaal 2017 Den Haag, oktober 2017 Kwartaalbericht 3e kwartaal 2017 Den Haag, oktober 2017 Samenvatting cijfers per 30 september 2017 Dekkingsgraad (UFR): 106,4% Beleidsdekkingsgraad: 103,5% Belegd vermogen: 23,9 miljard Rendement 2017

Nadere informatie

Nieuws. Gezond maar alert. Pensioenfonds IN DIT NUMMER: Verkort jaarverslag. De financiële situatie van het pensioenfonds verbeterde in 2017.

Nieuws. Gezond maar alert. Pensioenfonds IN DIT NUMMER: Verkort jaarverslag. De financiële situatie van het pensioenfonds verbeterde in 2017. Pensioenfonds Verkort jaarverslag Gezond maar alert De financiële situatie van het pensioenfonds verbeterde in 2017. Nieuws IN DIT NUMMER: Augustus 2018 Hierdoor was het mogelijk de opgebouwde pensioenen

Nadere informatie

AANVULLENDE PENSIOENREGELING

AANVULLENDE PENSIOENREGELING AANVULLENDE PENSIOENREGELING Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Agrarische en Voedselvoorzieningshandel Uw pensioen is onze zorg. Inleiding Voor u ligt de brochure over de aanvullende pensioenregelingen

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Vierde kwartaal 2017-1 oktober 2017 t/m 31 december 2017 Samenvatting: De (12 maands)beleidsdekkingsgraad is gestegen van 112,7% eind september 2017 naar 115,3%

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2012

Verkort jaarverslag 2012 1 Verkort jaarverslag 2012 Het jaarverslag 2012 voor u samengevat Stichting Pensioenfonds van de Grolsche Bierbrouwerij houdt u graag op de hoogte. Daarom bieden wij u deze samenvatting van ons jaarverslag

Nadere informatie

1e kwartaal 2016 Den Haag, 20 april 2016

1e kwartaal 2016 Den Haag, 20 april 2016 Kwartaalbericht 1e kwartaal 2016 Den Haag, 20 april 2016 Samenvatting cijfers per 31 maart 2016 Dekkingsgraad (UFR): 97,7% Beleidsdekkingsgraad: 102,0% Belegd vermogen: 21,9 miljard Rendement 1 e kwartaal

Nadere informatie

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Vierde kwartaal oktober 2016 t/m 31 december Samenvatting:

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Vierde kwartaal oktober 2016 t/m 31 december Samenvatting: Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Vierde kwartaal 2016-1 oktober 2016 t/m 31 december 2016 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gestegen van 98,8% naar 105,7%; De beleidsdekkingsgraad

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal juli 2016 t/m 30 september 2016

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal juli 2016 t/m 30 september 2016 Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2016-1 juli 2016 t/m 30 september 2016 De maandelijkse nominale dekkingsgraad ultimo september is 102,4% en is gestegen ten opzichte van eind juni

Nadere informatie

2014 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG

2014 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG 2014 in het kort SAMENVATTING VAN HET JAARVERSLAG 1 samenvatting van het jaarverslag In het Jaarverslag 2014 legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen

Nadere informatie

Strengere regels voor pensioenfondsen

Strengere regels voor pensioenfondsen Pensioenflits Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Betonproductenindustrie + Verkort jaarverslag November 2015 De Pensioenflits is een uitgave van uw Bedrijfstakpensioenfonds voor de Betonproductenindustrie

Nadere informatie

RBS pensioen update. Van premie tot pensioen

RBS pensioen update. Van premie tot pensioen RBS pensioen update Van premie tot pensioen Hoe is uw pensioen opgebouwd? Waarom zitten veel pensioenfondsen nu in de problemen? Hoe ziet de toekomst van pensioen in Nederland eruit? In deze RBS Pensioen

Nadere informatie

Persbericht. ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende

Persbericht. ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende Persbericht ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende Hoofdpunten: Verlaging pensioen met 0,5% per 1 april 2013 definitief Mogelijk aanvullende

Nadere informatie

Uw Uniform Pensioenoverzicht Geachte heer, mevrouw,

Uw Uniform Pensioenoverzicht Geachte heer, mevrouw, Postbus 30020, 2500 GA Den Haag 070 316 08 60 www.bpmt.nl Persoonsnummer Datum Uw kenmerk maart 2019 Uw Uniform Pensioenoverzicht 2019 Geachte heer, mevrouw, Hierbij ontvangt u uw Uniform Pensioenoverzicht

Nadere informatie

2009: een actief jaar met interessante ontwikkelingen

2009: een actief jaar met interessante ontwikkelingen Verkort jaarverslag 2009 2009: een actief jaar met interessante ontwikkelingen Het jaar 2009 stond in het teken van het treffen van maatregelen om de financiële positie van het fonds weer op het gewenste

Nadere informatie

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Vierde kwartaal 2014-1 oktober 2014 t/m 31 december 2014

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Vierde kwartaal 2014-1 oktober 2014 t/m 31 december 2014 Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Vierde kwartaal 2014-1 oktober 2014 t/m 31 december 2014 Samenvatting: dalende euro en dalende rente Nominale dekkingsgraad gedaald van 117,4% naar 115,1%

Nadere informatie

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal april 2016 t/m 30 juni Samenvatting:

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal april 2016 t/m 30 juni Samenvatting: Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2016-1 april 2016 t/m 30 juni 2016 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gedaald van 98,1% naar 97,9%; De beleidsdekkingsgraad

Nadere informatie

Bijlage 17 e Nieuwsbrief Stichting Pensioenfonds Croda

Bijlage 17 e Nieuwsbrief Stichting Pensioenfonds Croda Bijlage 17 e Nieuwsbrief Stichting Pensioenfonds Croda Toelichting en aanvullende onderwerpen Indexatie Bij indexatie streeft het bestuur er naar om de pensioenen van de actieve deelnemers te verhogen

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2013

Verkort jaarverslag 2013 Verkort jaarverslag 2013 Wat waren in 2013 de belangrijkste feiten en gebeurtenissen voor GE Pensioen? U leest het in deze verkorte versie van het jaarverslag 2013. Naast deze bondige versie treft u ook

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2015-1 juli 2015 t/m 30 september 2015

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2015-1 juli 2015 t/m 30 september 2015 Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2015-1 juli 2015 t/m 30 september 2015 De maandelijkse nominale dekkingsgraad ultimo september is gedaald ten opzichte van eind juni; De beleidsdekkingsgraad

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Positie 2017 en verwachtingen 2018-2020 Gebaseerd op het jaarverslag over 2017 en recente ontwikkelingen Hoe werkt het pensioenfonds? Financiële positie Waardevastheid

Nadere informatie

Aanvullend reglement Pensioenopbouw boven Salarisgrens (hoog)

Aanvullend reglement Pensioenopbouw boven Salarisgrens (hoog) Aanvullend reglement 2017 Pensioenopbouw boven Salarisgrens (hoog) Aanvullend reglement 2 Inhoudsopgave Voorwoord 3 1. Definities 4 2. Algemeen 5 3. Deelname 5 4. Vaststelling Aanvullende pensioengrondslag

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal april 2016 t/m 30 juni 2016

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal april 2016 t/m 30 juni 2016 Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal 2016-1 april 2016 t/m 30 juni 2016 De maandelijkse nominale dekkingsgraad ultimo juni is 101,7% en is gedaald ten opzichte van eind maart (101,8%);

Nadere informatie

Verkort Jaarverslag 2013

Verkort Jaarverslag 2013 Verkort Jaarverslag Han Thoman: Ons bestuur is zich echt goed bewust van de risico s die het pensioenfonds loopt. Voorzitter Han Thoman Onze financiële positie is redelijk maar moet nog beter Een jaar

Nadere informatie

Update! WIJZIGINGEN PENSIOENREGELING PER 1 JANUARI 2015. bpfhibin.nl

Update! WIJZIGINGEN PENSIOENREGELING PER 1 JANUARI 2015. bpfhibin.nl Update! bpfhibin.nl stichting bedrijfstakpensioenfonds voor de handel in bouwmaterialen December 2014 Kunt u uw werknemers uitleggen wat er per 1 januari 2015 is veranderd aan hun pensioen? WIJZIGINGEN

Nadere informatie

Een overzicht van de kerncijfers vindt u op <pagina 8 en 9> van het volledige jaarverslag.

Een overzicht van de kerncijfers vindt u op <pagina 8 en 9> van het volledige jaarverslag. 12 vragen over het jaarverslag 2013 De hoofdpunten uit het jaarverslag van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (SPV) behandelen we aan de hand van 12 vragen en antwoorden. Een volledig exemplaar

Nadere informatie

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal april 2012 t/m ultimo juni Samenvatting:

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal april 2012 t/m ultimo juni Samenvatting: Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2012-1 april 2012 t/m ultimo juni 2012 Samenvatting: Nominale dekkingsgraad gedaald van 107,6% naar 101,9% Beleggingsrendement is 1,6%

Nadere informatie

Uw persoonlijke gegevens De heer X. Deelnemer Geboren op: 2 januari 1972 Deelnemersnummer: Uw partner Y. Partner Geboren op: 5 februari 1975

Uw persoonlijke gegevens De heer X. Deelnemer Geboren op: 2 januari 1972 Deelnemersnummer: Uw partner Y. Partner Geboren op: 5 februari 1975 pagina 1 van 7 Uniform Pensioenoverzicht 2019 Stand per: 1 januari 2019 Uw persoonlijke gegevens De heer X. Deelnemer Geboren op: 2 januari 1972 Deelnemersnummer: 999999 Relatienummer: xyz123456 Uw partner

Nadere informatie

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015. Samenvatting:

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015. Samenvatting: Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is fors gestegen van 105,7% naar 115,4%. Dit komt

Nadere informatie

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Eerste kwartaal januari 2017 t/m 31 maart Samenvatting:

Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Eerste kwartaal januari 2017 t/m 31 maart Samenvatting: Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Eerste kwartaal 2017-1 januari 2017 t/m 31 maart 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gestegen van 105,7% naar 110,5%; De beleidsdekkingsgraad

Nadere informatie

Pensioenfonds B&S. Pensioenkrant Pensioen fonds B&S

Pensioenfonds B&S. Pensioenkrant Pensioen fonds B&S Pensioenfonds B&S Pensioenkrant 2014 Pensioen fonds B&S I n h o u d s o p g a v e Woord vooraf... 4 1. Jaarverslag 2013 in hoofdijnen... 5 2. Dekkingsgraad 2014... 7 3.Nieuw pensioenstelsel 2015... 8

Nadere informatie

Aanvullend reglement 2016. Pensioenopbouw boven salarisgrens (laag)

Aanvullend reglement 2016. Pensioenopbouw boven salarisgrens (laag) Aanvullend reglement 2016 Pensioenopbouw boven salarisgrens (laag) Aanvullend reglement 2 Inhoudsopgave Voorwoord 3 1. Definities 4 2. Algemeen 5 3. Deelneming 5 4. Vaststelling Aanvullende pensioengrondslag

Nadere informatie

Goed jaar Metro Pensioenfonds, toch geen verhoging pensioenen

Goed jaar Metro Pensioenfonds, toch geen verhoging pensioenen Verkort jaarverslag 2014 In dit verkorte jaarverslag 2014 zetten we de hoofdpunten uit het volledige jaarverslag van Metro Pensioenfonds voor u op een rij: we blikken terug op het pensioenjaar 2014 en

Nadere informatie

Via deze brief krijgt u verdere (achtergrond)informatie over de huidige situatie en wat dit voor uw pensioen betekent.

Via deze brief krijgt u verdere (achtergrond)informatie over de huidige situatie en wat dit voor uw pensioen betekent. Naam Adres Postcode + woonplaats Land ONDERWERP: SITUATIE PENSIOENFONDS ROCKWOOL EN MOGELIJKE VERLAGING VAN UW PENSIOEN BIJLAGEN: EVALUATIEMOMENTEN IN HERSTELPLAN, ONTWIKKELING DEKKINGSGRAAD, DEKKINGSGRAAD

Nadere informatie

Toelichting. Uniform Pensioenoverzicht 2015. Uitkeringsovereenkomst

Toelichting. Uniform Pensioenoverzicht 2015. Uitkeringsovereenkomst Toelichting Uniform Pensioenoverzicht 2015 Uitkeringsovereenkomst Actieve deelnemer Wat heeft u aan het Uniform Pensioenoverzicht? Het Uniform Pensioenoverzicht geeft inzicht in uw inkomen dat u van Hagee

Nadere informatie

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 EERSTE KWARTAAL 2019

KWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 EERSTE KWARTAAL 2019 KWARTAALVERSLAG EERSTE KWARTAAL 2019 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 31 maart 2019 bedroeg 118,7%. Het rendement van 1 januari tot en met 31 maart 2019 bedroeg 7,1%. Het pensioenvermogen per

Nadere informatie

Kwartaalverslag Tweede kwartaal 2019

Kwartaalverslag Tweede kwartaal 2019 Kwartaalverslag Q2-2019 Kwartaalverslag Tweede kwartaal 2019 1 In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 juni 2019 bedroeg 117,3%. Het rendement van 1 april tot en met 30 juni 2019 bedroeg 3,5%. Het pensioenvermogen

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Vierde kwartaal oktober 2016 t/m 31 december Samenvatting:

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Vierde kwartaal oktober 2016 t/m 31 december Samenvatting: Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Vierde kwartaal 2016-1 oktober 2016 t/m 31 december 2016 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad ultimo december is 108,4% en is gestegen ten opzichte

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland

Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland Human Resources Stichting Pensioenfonds Nederland Toelichting Witteveenkader II en nieuw Financieel Toetsingskader 30 september 2014 kantoor Amsterdam Identifier Presentatie Seminar DNB 28 en 30 mei 2013

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland

Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland Jaarbericht 2014 AUGUSTUS 2015 In dit Jaarbericht over 2014 legt Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland op hoofdlijnen verantwoording af voor het

Nadere informatie

Vragen & antwoorden over uw pensioen en de kredietcrisis

Vragen & antwoorden over uw pensioen en de kredietcrisis Vragen & antwoorden over uw pensioen en de kredietcrisis Corporate Pensioen 4 Juni 2009 Vragen 1. Hoe zeker is mijn toekomstige pensioenvoorziening bij Nationale-Nederlanden? 3. Hoe weet ik hoeveel pensioen

Nadere informatie

Toelichting bij uw Uniform Pensioenoverzicht 2018

Toelichting bij uw Uniform Pensioenoverzicht 2018 Toelichting bij uw Uniform Pensioenoverzicht 2018 Geachte heer/ mevrouw, Via uw werkgever neemt u deel aan de pensioenregeling van Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Handel in Bouwmaterialen (Bpf

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2014. In de verkorte versie van het jaarverslag leest u op hoofdlijnen hoe het jaar 2014 voor het pensioenfonds is verlopen.

Verkort jaarverslag 2014. In de verkorte versie van het jaarverslag leest u op hoofdlijnen hoe het jaar 2014 voor het pensioenfonds is verlopen. Verkort jaarverslag 2014 In de verkorte versie van het jaarverslag leest u op hoofdlijnen hoe het jaar 2014 voor het pensioenfonds is verlopen. U kunt het volledige jaarverslag downloaden op www.bpfmedewerkersnotariaat.nl.

Nadere informatie

Toelichting Uniform Pensioenoverzicht 2015. Wat heeft u aan het Uniform Pensioenoverzicht? Welke gebeurtenissen beïnvloeden uw pensioen?

Toelichting Uniform Pensioenoverzicht 2015. Wat heeft u aan het Uniform Pensioenoverzicht? Welke gebeurtenissen beïnvloeden uw pensioen? Wat heeft u aan het Uniform Pensioenoverzicht? Het Uniform Pensioenoverzicht geeft u inzicht in wat u krijgt bij pensionering en arbeidsongeschiktheid. In dit overzicht staat ook wat uw eventuele partner

Nadere informatie

Aanvullend reglement. Pensioenopbouw boven Salarisgrens (laag) 2016. 20150622 Reglement Pensioenopbouw boven Salarisgrens (laag)

Aanvullend reglement. Pensioenopbouw boven Salarisgrens (laag) 2016. 20150622 Reglement Pensioenopbouw boven Salarisgrens (laag) Aanvullend reglement 1 Aanvullend reglement Pensioenopbouw boven Salarisgrens (laag) 2016 20150622 Reglement Pensioenopbouw boven Salarisgrens (laag) Aanvullend reglement 2 Voorwoord De verplichte pensioenregeling

Nadere informatie