Inhoudsopgave. 1. Onderhoudstechniek. 2. Onderhoudsmethoden en -organisatie. 1.1 Doel en noodzaak van onderhoud. 1.2 De aanpak van oorzaken

Transcriptie

1 Inhoudsopgave 1. Onderhoudstechniek 1.1 Doel en noodzaak van onderhoud 1.2 De aanpak van oorzaken 1.3 Onderhoud in de ontwerpfase 1.4 Onderhoud en het product 1.5 Onderhoud en creatief denken 1.6 Onderhoud gedurende het gebruik 1.7 Onderhoudstrappen 2. Onderhoudsmethoden en -organisatie 2.1 Inleiding 2.2 Onderhoudsmethoden Curatief onderhoud Preventief Onderhoud 2.3 Keuze van een onderhoudsmethode S.A.O G.A.O T.A.O. 2.4 Onderhoudsbeleid en - methodieken ROC van Twente Pagina 1

2 1. Onderhoudstechniek 1.1 Doel en noodzaak van onderhoud Doel van onderhoud: Machines / installaties in optimale conditie brengen en houden tegen aanvaardbare kosten. Waarom? Iedere machine of installatie takelt op den duur af. Deze aftakeling kan bijna nooit worden gestopt. Door doelmatig onderhoud kan deze wel sterk worden vertraagd. Voor de aftakeling zijn drie oorzaken aan te wijzen: 1. Slijtage / erosie; 2. Corrosie (roesten); 3. Vermoeidheid materiaal. Er zijn zeven noodzaken aan te wijzen voor het plegen van doelmatig onderhoud: 1. Economie a. Beheersen van de productkwaliteit, (afkeurpercentage omlaag brengen)) b. Voorkomen van onverwachte stilstand ( schade, productieverlies) 2. Veiligheid Het voorkomen van ongevallen 3. ARBO Het optimaliseren van de arbeidsomstandigheden (prettig en gezond werken) 4. Lonen Door een optimale conditie van machines presteren deze beter per uur. De loonkosten per product worden hierdoor verlaagd. 5. Energie Door een optimale conditie van machines wordt het energieverbruik verlaagd. 6. Milieu Door een optimale conditie van machines wordt de uitstoot van schadelijke stoffen verlaagd. (procesindustrie) Organisatie / Uitvoering Bij de organisatie en uitvoering van het onderhoud onderscheidt men 2 situaties. Bedrijf Afdeling onderhoud Bedrijf Onderhoudsmanagement Afdeling onderhoud Conventioneel onderhoud Modern onderhoud ROC van Twente Pagina 2

3 Conventioneel onderhoud Hier worden niet of nauwelijks onderhoudswerkzaamheden gepland. De Afd. Onderhoud komt pas in actie bij een storing. Deze aanpak is achterhaald. Men name in de procesindustrie worden storingen en onverwachte stilstand niet meer geaccepteerd. Modern onderhoud Bij het moderne onderhoud is het de afdeling Onderhoudsmanagement die de denkfunctie vervult. Hier worden alle onderhoudsacties gepland en gecoördineerd. De afdeling onderhoud vervult de doe-functie. Deze afdeling voert de onderhoudsacties uit, eventueel met hulp van externe bedrijven. Belang van Onderhoud De volgende feiten moeten het belang van doelmatig onderhoud nogmaals onderstrepen. Feiten: 1. Bij een machine / installatie gold tot op heden, Totale kosten onderhoud = aanschafwaarde onderhoudskosten = aanschafwaarde (Euro) nom. levensduur (uren) 2. In Nederland wordt 14% van het nationaal inkomen besteed aan onderhoud. (in ruimste zin van het woord) 3. In Nederland werkt 10% beroepsbevolking in het onderhoud. Conclusie: De feiten geven aan dat het zinvol is om onderhoud te optimaliseren. Maar, wanneer en hoe? 1. Tijdens het ontwerp: onderhoudsbewust ontwerpen en betrouwbare onderdelen toepassen. 2. Tijdens het gebruik: onderhoud goed plannen / documenteren en nauwgezet uitvoeren. Voorbeeld: bij moderne auto s is het onderhoud geoptimaliseerd. 1.2 De aanpak van oorzaken Nogmaals de technische oorzaken die verantwoordelijk zijn voor aftakeling. Deze oorzaken maken onderhoud noodzakelijk en moeten worden aangepakt. 1. Slijtage / erosie 2. Corrosie 3. Vermoeidheid materiaal. 1.3 Onderhoud in de ontwerpfase Men kan onderhoudsbewust ontwerpen door rekening te houden met: 1. Bereikbaarheid van onderdelen; 2. Snelle uitwisselbaarheid van onderdelen; 3. Standaardisatie van onderdelen. (modulair ontwerp) Hiervoor is het noodzakelijk dat de ontwerper de adviezen van de afd. onderhoud verwerkt. Opm. Bij wegwerpproducten (integraal ontwerp) speelt onderhoud geen rol. ROC van Twente Pagina 3

4 Belangrijke begrippen Integraal ontwerp: product kan niet worden gedemonteerd en gerepareerd. Voorbeelden: wegwerpaansteker, elektrische tandenborstel, Modulair ontwerp: product kan wel worden gedemonteerd en gerepareerd. Voorbeelden: verbrandingsmotor, wasmachine, Nintendo DS, 1.4 Onderhoud en het product Hoe wordt een product minder onderhoudsgevoelig? Als voorbeeld wordt de auto genomen. Verschijnsel Slijtage Corrosie Chemische aantasting Vermoeiing Onderhoudsgevoeligheid verminderen door Betere smeermiddelen en filtersystemen toepassen. Kritische onderdelen nauwkeuriger maken uit slijtvastere materialen. Betere kwaliteit staalplaat toepassen. Corrosiewerend ontwerpen. - voorkomen ophoping van vuil en vocht, - voorkomen van spanningsconcentraties in plaatdelen. Corrosievaste lak- en zinklagen toepassen. Toepassen van duurzame laksystemen Effect Standtijd olie wordt verlengd en slijtage wordt vertraagd. Slijtage wordt vertraagd. Vertraagt corrosie. Vertraagt chemische aantasting. Kritisch ontwerpen en testen van onderdelen Minimaliseert de kans op vermoeidheidsbreuken. 1.5 Onderhoud en creatief denken De ontwerper moet zich inspannen om een onderhoudsvriendelijke machine te ontwerpen. Hij heeft echter niet altijd ervaringen met het gebruik en/ of het onderhoud ervan. De ervaringen van de onderhoudsman moeten aan de ontwerper worden bekend gemaakt. Daartoe moet onderhoudsman zich tijdens zijn werk voortdurend afvragen: a. Waarom is deze onderhoudsactie nodig? b. Hoe kan deze onderhoudsactie overbodig worden gemaakt? Door deze samenwerking kan het onderhoud van een machine of installatie worden geoptimaliseerd. 1.6 Onderhoud gedurende het gebruik Tijdens het gebruik van een machine/ installatie heeft de onderhoudsdienst de volgende taken: 1. Planning, voorbereiding en uitvoering van onderhoud en reparaties; 2. Repareren van storingen (mag eigenlijk niet voorkomen); 3. Logboek bijhouden van uitgevoerd onderhoud en reparaties; 4. Up to date houden van onderhoudsschema; 5. Analyseren van herhaalde storingen en het verhelpen bij de bron (geen symptomen bestrijden); 6. Op voorraad houden van slijtagegevoelige en onderhoudsgevoelige onderdelen. ROC van Twente Pagina 4

5 1.7 Onderhoudstrappen Naar de aard van de onderhoudsacties en de benodigde deskundigheid hiervoor worden vier trappen van onderhoud onderscheiden: Trap Wie? Wat? Eerstelijns Gebruiker schoonhouden, smeren, globaal inspecteren en signaleren van gebreken Tweedelijns All-round technicus preventieve inspecties, eenvoudige werkzaamheden ter voorkoming van gebreken Derdelijns Monteur reparaties die meer specifieke kennis vereisen Vierdelijns Monteur van producent machine Ingrijpende correcties, reparaties en revisies die alleen door specialisten kan worden uitgevoerd ROC van Twente Pagina 5

6 2. Onderhoudsmethoden en -organisatie 2.1 Inleiding Onderhoud is een noodzakelijk kwaad. Het is noodzakelijk om productiemiddelen in conditie te houden. Het is een kwaad omdat onderhoudsacties geld kosten. De onderhoudsmethoden worden in twee hoofdgroepen onderverdeeld. Curatief: Preventief Hier worden uitsluitend optredende storingen verholpen (SAO) Hier tracht men door doelmatig onderhoud storingen te voorkomen. We noemen hier 2 vormen van preventief onderhoud. Toestands Afhankelijk Onderhoud (TAO) Gebruiks Afhankelijk Onderhoud (GAO) Onderhoud Preventief Curatief Gebruiksafhankelijk Toestandsafhankelijk Storingsafhankelijk 2.2 Onderhoudsmethoden Door het plegen van onderhoud tracht men bij een productiemiddel de uitgangstoestand te herstellen Curatief onderhoud In de praktijk wordt dit gerealiseerd door toepassing van S.A.O. S.A.O.: StoringsAfhankelijk Onderhoud De Onderhoudsdienst komt pas in actie bij (onverwacht) optredende storing of uitvallen van het productiemiddel. (Curatief / Correctief) Nadelen van onverwachte storing: Paniektoestand; Haastige noodreparatie, de machine wordt vaak niet meer 100%; Onderdelen zijn vaak niet op voorraad. Ze moeten inderhaast besteld of gemaakt worden; Productieverlies door stilstand. S.A.O. is uitsluitend toepasbaar als: Machine een maximale betrouwbaarheid heeft (minimale faalkans) én Gevolgschade van onverwachte storing minimaal is. ROC van Twente Pagina 6

7 2.2.2 Preventief Onderhoud Filosofie achter Preventief Onderhoud: voorkomen is beter dan genezen Preventief onderhoud is erop gericht om het ontstaan van gebreken te voorkomen. We bekijken de twee vormen G.A.O. en T.A.O. G.A.O.: GebruiksAfhankelijk Onderhoud Op gezette tijden worden versleten onderdelen vervangen en wordt het productiemiddel bijgesteld. G.A.O. is uitsluitend toepasbaar als: De standtijd van de kritische onderdelen precies bekend is (historie); Het onderhoud tijdig wordt gepland; De benodigde onderdelen + hulpmiddelen tijdig aanwezig zijn; Het onderhoud nauwgezet en op geplande tijd wordt uitgevoerd (liefst tijdens productiepauze). T.A.O.: ToestandsAfhankelijk Onderhoud D.m.v. inspecties en diagnose wordt de conditie van kritische onderdelen bepaald. De toestand van bepaalde onderdelen bepaalt of onderhoud noodzakelijk is. Zich ontwikkelende storingen worden tijdig ontdekt. Hierdoor kan de onderhoudsactie tijdig worden gepland. T.A.O. is de modernste methode die echter een perfecte organisatie vereist. 2.3 Keuze van een onderhoudsmethode Voor ieder onderdeel van een productiemiddel moet men kiezen voor S.A.O., G.A.O. of T.A.O. Het gehele productiemiddel wordt onderhouden volgens een combinatie van deze drie methoden. We nemen weer de auto als voorbeeld: - periodiek olie verversen is G.A.O. - nieuwe banden monteren is T.A.O. - de Wegenwacht oproepen bij een onverwachte storing is S.A.O. Men kiest voor de meest economische methode. Het beslissingsmodel is hierbij van groot nut. Het model geeft slechts één methode als oplossing. De uiteindelijke keuze wordt overgelaten aan de gebruiker. ROC van Twente Pagina 7

8 2.3.1 S.A.O. Bij een storing wordt: defecte onderdeel gerepareerd of vervangen (stilstand) of automatisch vervangend (redunant) onderdeel ingeschakeld (installatie blijft werken) Voordelen S.A.O. ten opzichte van G.A.O. en T.A.O. + Installatie wordt niet onnodig gedemonteerd, gerepareerd of vervangen, + Kosten van onderhoud zijn laag omdat alleen strikt noodzakelijk onderhoud wordt uitgevoerd productie niet onnodig stilstaat dure inspecties niet hoeven worden uitgevoerd kosten voor planning van onderhoud laag zijn De voordelen gelden alleen als het productiemiddel: ROC van Twente Pagina 8

9 Een hoge betrouwbaarheid (= kleine faalkans) heeft én als De gevolgschade van een storing zeer klein is (menselijk en materieel) G.A.O. Op gezette tijden worden versleten onderdelen vervangen en wordt de machine bijgesteld. (standtijd van onderdelen is bekend) Bij preventief onderhoud zijn er twee mogelijkheden Machine draaiende houden Machine weer 100 % maken Voordelen G.A.O. ten opzichte van S.A.O. + Goede onderhoudsplanning en uitvoering minimale kans op storingen / stilstand / productieverlies optimale inzet van personeel. + Vervangende onderdelen en hulpgereedschappen tijdig aanwezig + Door goede planning wordt onderhoud niet overhaast uitgevoerd machine wordt weer 100 %. Nadelen G.A.O. - Onderhoudskosten kunnen hoger uitvallen omdat onderdelen eerder worden vervangen dan noodzakelijk is. (wanneer faalkans te groot wordt) - Omdat levensduur van bepaalde onderdelen niet nauwkeurig bekend is, worden ze te vroeg vervangen. (duurder) - Groter aantal onderhoudsbeurten verhoogt kans op storingen door montage- of opstartfouten T.A.O. Hier wordt de conditie van kritische onderdelen periodiek vastgesteld: a. Op gezette tijden of b. 24 uur per dag De meetresultaten worden in een trend uitgezet. Men ziet een storing tijdig aankomen en kan tijdig een productiepauze voor onderhoud plannen. Voordelen van T.A.O. ten opzichte van G.A.O. + Voorspelbaarheid van een storing neemt toe onderdelen worden niet eerder vervangen dan nodig is langere levensduur. + Conditie machine wordt hoofdzakelijk tijdens bedrijf gemeten minder productiepauzes nodig voor onderhoud grotere beschikbaarheid. + Nauwelijks nog onverwacht uitvallen van machine veiliger economischer + Onderhoudskosten zijn lager. + Ervaringen uit inspecties en metingen zijn van nut voor de ontwikkelingen van nieuwe machines. Nadelen van T.A.O. - Slechts beperkt toepasbaar m.n. op roterende onderdelen zoals lagers, tandwielen, turbines, pompen, etc. - Moeilijk om goed inspectieschema te maken en toegestane afwijkingen vast te stellen. - Loonkosten, opleidingen en apparatuur voor metingen zijn vrij duur. - Motivatie van onderhoudspersoneel kan teruglopen bij gelijk-blijvende meetresultaten. - Als tijdens een meting een storing wordt ontdekt, kan reparatie niet meer worden gepland. - Metingen van onderhoudsman en waarnemingen van ervaren personeel komen vaak niet overeen. ROC van Twente Pagina 9

10 2.4 Onderhoudsbeleid en - methodieken Omschrijving van Onderhoud Alle handelingen die een productiemiddel zo betrouwbaar mogelijk laten werken met zo laag mogelijke levensduurkosten. Belangrijke begrippen Onderhoudsdoelstelling Het eigenlijke hoofddoel van onderhoud, dit is het zorgen voor een optimale beschikbaarheid van alle installaties tegen minimale kosten Onderhoudsbeleid De beschrijving van de wijze waarop men onderhoudsdoelstelling wil gaan bereiken. Onderhoudspolitiek De keuze + bedrijfskundige motivatie voor een of meerdere onderhoudsmethoden (SAO, TAO, GAO) Onderhoudsconcept De planning van de onderhoudsacties (OM) en de uitbesteding ervan aan de afdeling onderhoud of derden. Servicebedrijven kunnen de afdeling onderhoud assisteren door: 1. het bedienend personeel te adviseren t.a.v. gebruik en onderhoud 2. storingsoorzaken analyseren en wegnemen 3. op afstand bewaken van een machine of installatie 4. aanpassen machine-instellingen, ook van programmatuur Het onderhoudsbeleid moet duidelijk haalbare doelstellingen voor het onderhoud bevatten, die overeenstemmen met de doelstellingen van het bedrijf. Voorbeeld onderhoudsbeleidsplan Een optimaal onderhoud bereiken door: Meer preventief onderhoud uitvoeren De onderhoudsdienst te reorganiseren De onderhoudsmedewerkers goed bij te scholen Meer onderhoud uit te besteden aan specialisten De onderhoudsstrategie aan te passen. Op gezette tijden moet er worden beoordeeld of de doelstellingen van het onderhoudsbeleid bereikt zijn. (zo nodig beleid aanpassen) ROC van Twente Pagina 10