Quick-scan inzameling batterijen en accu's. Datum 15 januari 2010 Status Definitief

Transcriptie

1 Quick-scan inzameling batterijen en accu's Datum 15 januari 2010 Status Definitief

2 Colofon Contactpersoon F.C. Westelaken VROM-Inspectie Directie Uitvoering Programma Bodem en Afval nationaal Rijnstraat 8 Postbus BD Den Haag Auteur Frank Westelaken Deze publicatie is te downloaden via Publicatienummer: 0031 Datum publicatie: februari 2010 Pagina 2 van 21

3 Inhoud Samenvatting Inleiding Wat vraagt de regelgeving van producenten, importeurs en detaillisten Uitvoering Project Aanleiding Doelstelling, resultaat en product Afbakening Uitvoering Wat laat de praktijk zien Uitvoeringsorganisaties Stibat ARN Bedrijfsbezoeken Conclusies en Aanbevelingen Bijlage Pagina 3 van 21

4 Samenvatting Jaarlijks worden in Nederland grote aantallen batterijen en accu s op de markt gebracht. Deze batterijen en accu s belanden op enig moment in het afvalstadium. Op Europees niveau is vastgelegd dat producenten/importeurs 1 van batterijen en accu s verantwoordelijk zijn voor de inzameling en verwerking van afgedankte batterijen en accu s. In Nederland is deze verplichting sinds 1995 vastgelegd in het Besluit beheer batterijen. Dit besluit regelde dat producenten/importeurs van batterijen en accu s tot 1 kilo zorg moesten dragen voor een landelijk dekkend inzamelingssysteem van afgedankte exemplaren. Vanaf 26 september 2008 is met het in werking treden van het nieuwe Besluit beheer batterijen en accu s 2008 en de Regeling beheer batterijen en accu s 2008 (verder het Besluit en de Regeling) de regelgeving uitgebreid. De regels zijn nu van toepassing op batterijen en accu s met elk gewicht. Dus ook bijvoorbeeld grote batterijen en accu s van boorplatforms en uit vliegtuigen en treinen vallen nu onder deze regelgeving. In de regelgeving is vastgelegd waaraan fabrikanten, producenten/importeurs en distributeurs moeten voldoen om zo een verantwoorde verwerking van afgedankte batterijen en accu s te waarborgen. Zo zijn er regels opgesteld voor de inzameling, verwerking en hergebruik van batterijen en accu s. Deze regels kunnen verschillen voor de 3 categorieën batterijen en accu s die worden onderscheiden, namelijk draagbare-, industriële- en autobatterijen en accu s. Een belangrijke verplichting voor producenten/importeurs is dat zij een landelijk dekkend inzamelsysteem moeten hebben voor de inzameling van afgedankte batterijen en accu s. Dit kan zowel individueel als collectief gebeuren. Verder zijn distributeurs verplicht afgedankte draagbare batterijen en accu s van consumenten terug te nemen. Voor andere dan draagbare batterijen en accu s geldt deze laatste verplichting niet. Het onderzoek had als doel een beeld te krijgen of producenten/importeurs gestart zijn met het opzetten van een landelijk dekkend inzamelsysteem. Een 8-tal producenten/importeurs van grotere batterijen en accu s (>1kg) zijn bezocht. Omdat kleine batterijen en accu s al onder het oude besluit vielen zijn producenten/importeurs daarvan buiten beschouwing gelaten. Ook distributeurs zijn bezocht omdat zij een rol spelen bij het realiseren van een landelijk dekkend inzamelsysteem. 2 Verder is gesproken met de uitvoeringsorganisaties Stibat en ARN. Het grootste deel van de inzameling en recycling van batterijen en accu s wordt geregeld door de Stibat en de ARN. Stibat regelt de inzameling en verwerking van draagbare- en industriële batterijen en accu s (uitgezonderd die uit elektrische voertuigen). De ARN regelt de inzameling en verwerking van autobatterijen en accu s en batterijen en accu s uit elektrische voertuigen. Beide organisaties werken actief samen. Zo gebruiken ze het zelfde registratiesysteem (mybatbase). Stibat en ARN hebben een groot netwerk aan inzamelpunten en geven aan een landelijk dekkend netwerk te hebben. 1 In het Besluit beheer batterijen en accu s worden importeurs niet apart genoemd, maar worden wel als producent gezien 2 Distributeurs van autobatterijen en accu s en industriële batterijen en accu s hebben in het kader van het Besluit en de Regeling geen enkele verplichting. Distributeurs van draagbare batterijen hebben wel verplichtingen. Pagina 4 van 21

5 Ingezamelde batterijen en accu s worden niet in Nederland gerecycled maar geëxporteerd naar West-Europese landen (België, Duitsland, Zwitserland, Frankrijk). De uitvoeringsorganisaties verstrekken, bijvoorbeeld via hun websites, informatie over het nieuwe Besluit. Toch blijkt dat van de 8 bezochte producenten/importeurs van batterijen en accu s (>1 kg) er 3 niet bekend zijn met het Besluit en de Regeling en dus ook niet met de verplichtingen die daarin zijn opgenomen. Door deze bedrijven was, voorafgaand aan de bezoeken, geen mededeling gedaan aan de Minister van VROM. Van de 8 producenten/importeurs bleken er 6 wel en 2 niet te beschikken over een inzamelsysteem. Geadviseerd wordt nogmaals gerichte informatie over het Besluit en de Regeling te verstrekken aan producenten en importeurs. Door de bezochte 37 distributeurs is aangegeven dat zij oude autoaccu s kosteloos van hun afnemers innemen. Deze worden vervolgens afgegeven aan de producent/importeur of aan grote inzamelaars. Op geringe schaal worden afgedankte accu s bij deze distributeurs ingezameld door niet-erkende inzamelaars. Deze inzamelaars zijn door de VROM-Inspectie aangeschreven. Met ingang van september 2012 geldt voor draagbare batterijen en accu s een inzamelpercentage van 25%. Voor de ingezamelde of teruggenomen batterijen en accu s gelden nu al eisen t.a.v. verwerking en hergebruik. Aanvullende eisen worden in september 2011 van kracht. In het rapport worden gelet hierop enkele aanbevelingen gedaan voor vervolgonderzoek door de VROM-Inspectie. Pagina 5 van 21

6 1 Inleiding Jaarlijks worden er in Nederland een groot aantal nieuwe batterijen en accu s verkocht. Voor wat betreft de batterijen en accu s tot een kilo ging het in 2008 om ruim 329 miljoen éénmalige batterijen en accu s en 42 miljoen oplaadbare batterijen en accu s. Voor wat betreft overige batterijen en accu s boven de kilo (accu's voor auto s, treinen, booreilanden etc.) ging het om circa 3 miljoen batterijen en accu s. Omdat deze batterijen en accu s op enig moment in het afvalstadium terechtkomen en een potentieel gevaar opleveren voor het milieu, is het van belang dat deze op verantwoorde wijze worden ingezameld en verwerkt. In regelgeving op Europees niveau is vastgelegd dat de producenten en importeurs van bepaalde specifieke producten verantwoordelijk zijn voor de organisatie en financiering van de inzameling en verwerking van deze producten in de afvalfase. Voor Nederland was deze producentenverantwoordelijkheid voor batterijen en accu s tot 1 kilo in 1995 vastgelegd in het Besluit beheer batterijen. In september 2006 is een nieuwe Europese richtlijn (2006/66/EG) voor (afgedankte) batterijen en accu s gepubliceerd. Deze Europese Richtlijn is met het Besluit en de Regeling beheer batterijen en accu s 2008 (verder: Besluit en Regeling) in de Nederlandse wet- en regelgeving geïmplementeerd. Het Besluit en de Regeling zijn recentelijk (26 september 2008) in werking getreden. Hieronder vallen nu batterijen en accu s met elk gewicht, dus ook die boven de kilo. Dus ook grote batterijen en accu s zoals die uit treinen en vliegtuigen vallen onder het Besluit en de Regeling. Het Besluit en de Regeling omvatten alle batterijen en accu s, ook die in apparaten en auto s zijn ingebouwd. Er worden 3 categorieën batterijen of accu s met verschillende bijbehorende verplichtingen onderscheiden. De categorieën zijn: Pagina 6 van 21

7 1. draagbare batterijen en accu s Bijvoorbeeld eencellige batterijen (zoals AA- en AAA batterijen); batterijen en accu s die door consumenten of beroepshalve worden gebruikt in mobiele telefoons, draagbare computers, draadloos elektrisch gereedschap, speelgoed; ingebouwde batterijen en accu s in huishoudelijke apparaten, zoals elektrische tandenborstels, scheerapparaten en handstofzuigers; 2. industriële batterijen en accu s Bijvoorbeeld voor gebruik in: ziekenhuizen, luchthavens en kantoorgebouwen voor nood- en back-up stroomvoorziening; treinen of vliegtuigen en op booreilanden en in vuurtorens; elektrische voertuigen zoals elektrische auto s, rolstoelen en fietsen. 3. autobatterijen en accu s. Bijvoorbeeld Batterijen of accu s voor het starten, de verlichting of de ontsteking van een voertuig (bijv. de traditionele accu in niet-elektrische voertuigen). Pagina 7 van 21

8 2 Wat vraagt de regelgeving van producenten, importeurs en detaillisten Het Besluit en de Regeling kennen deels overeenkomstige, maar deels ook verschillende bepalingen voor de 3 soorten batterijen en accu s. De meest relevante bepalingen worden hieronder genoemd en zijn per 26 september 2008 van kracht (tenzij anders vermeld). Bepalingen met betrekking tot de inname zijn: Producenten van draagbare batterijen/accu s moeten een inzamelsysteem opzetten waar consumenten en andere eindgebruikers hun afgedankte draagbare batterijen en accu s kosteloos kwijt kunnen zonder nieuwe batterijen te moeten aanschaffen. De producent moet jaarlijks een inzamelpercentage halen (25% ingaande 2012). Een distributeur (meestal een detaillist) die draagbare batterijen of accu s verkoopt is verplicht deze kosteloos terug te nemen en ze vervolgens af te staan aan de producent. De consument mag niet verplicht worden bij inlevering een nieuwe aan te schaffen. Voor auto batterijen/accu s geldt net als bij draagbare batterijen dat de producent een inzamelsysteem moet opzetten. Accu s van particulieren moeten gratis ingeleverd kunnen worden. Voor autobatterijen en accu s van commerciële voertuigen hoeft dit niet gratis te zijn. De distributeur van autobatterijen en accu s heeft geen verplichtingen. Voor industriële batterijen en accu s geldt alleen dat de producent verplicht is afgedankte batterijen en accu s van de eindgebruiker terug te nemen. Ook hier heeft de distributeur geen verplichtingen. Bepalingen met betrekking tot de verwerking en hergebruik zijn: Alle producenten moeten er voor zorgen dat er een systeem is voor de verwerking en het materiaalhergebruik (de recycling) van afgedankte batterijen en accu s. Voor de wijze van verwerking zijn minimumvereisten opgenomen en staan doelstellingen opgenomen voor het hergebruik als materiaal. Nog niet alle eisen zijn in werking getreden. Ook moeten producenten gebruikers informeren over mogelijke milieu- en gezondheidseffecten van batterijen en accu s en ze wijzen op het belang van gescheiden inzameling. Producenten/importeurs moeten mededeling doen aan de Minister van VROM over de wijze waarop zij de verplichtingen zoals die in het Besluit zijn neergelegd zullen uitvoeren. Veelal zijn ze aangesloten bij een uitvoeringsorganisatie die namens de aangesloten producenten de rapportage aan de Minister verzorgt. Naast bovengenoemde bepalingen stelt de Regeling bijvoorbeeld ook normen voor de maximaal toegestane hoeveelheid kwik en cadmium in bepaalde typen batterijen en accu s. De regeling is van toepassing op circa 2500 producenten. Pagina 8 van 21

9 3 Uitvoering Project 3.1 Aanleiding Het Besluit en de Regeling is kort geleden (26 september 2008) in werking getreden. Er is dan ook nog weinig zicht op de naleving van het Besluit voorzover het betreft grotere batterijen en accu s boven de kilo. Importeurs en producenten van grotere batterijen en accu s zijn over het algemeen een andere groep producenten/importeurs dan die van batterijen en accu s die onder het oude Besluit vielen (denk hierbij aan kleine consumentenbatterijen als penlites, etc.). Met betrekking tot deze laatste groep is er immers al jaren een inzamelsysteem aanwezig. 3.2 Doelstelling, resultaat en product De beleidsdirectie heeft de VROM-Inspectie opdracht gegeven inzicht te krijgen of aangevangen is met het opstarten van een inzamelsysteem om de inzameldoelstellingen te halen. Doelgroepen zijn producenten/importeurs, detaillisten en uitvoeringsorganisaties. Uitvoeringsorganisaties nemen een deel van de taken (inzameling, recycling en voorlichting aan gebruikers) van de producenten tegen betaling op zich. Verder is globaal de inzamel- en recyclingketen van afgedankte batterijen en accu s beschreven. 3.3 Afbakening Omdat voor batterijen en accu s tot 1 kilogram reeds in een eerder stadium het Besluit beheer batterijen in werking is getreden en hiervoor reeds langere tijd een inzamelingssysteem bestaat, heeft het onderzoek zich voor het grootste deel gericht op de producenten en distributeurs van industriële- en autobatterijen en accu s. Grote industriële accu s zoals gebruikt in treinen, vliegtuigen en op booreilanden zijn buiten beschouwing gelaten omdat dit accu s zijn die een zéér lange levensduur hebben (10 jaar en meer) en de regelgeving nog pas recent van kracht is. Het onderzoek heeft om deze reden voornamelijk betrekking gehad op producenten en distributeurs van zowel autobatterijen en -accu s als industriële accu s uit hybride voertuigen en startaccu s voor motoren (circa 3 miljoen op jaarbasis). Van belang is op te merken dat distributeurs van deze typen batterijen en accu s in het kader van het Besluit en de Regeling geen verplichting hebben. De distributeurs zijn bezocht omdat zij onderdeel vormen van het inzamelsysteem en van belang zijn bij het onderzoek naar de inzamelketen van batterijen en accu s. Verder is het onderzoek vooral gericht op de mededelingen en de inzamelsystemen. Andere onderdelen (inzamelprestaties, recyclingprestaties) zijn niet onderzocht (artikelen hierover in het Besluit en de Regeling zijn nog niet allemaal in werking getreden). Pagina 9 van 21

10 3.4 Uitvoering Het onderzoek heeft zich, gelet op het vermelde in 3.3, met name gericht op bedrijfsbezoeken bij producenten/importeurs en distributeurs van batterijen en accu s voor (hybride)auto s en motoren. Daarnaast heeft er, om zicht te krijgen op de naleving van de mededelingsplicht, een overleg plaatsgevonden met de uitvoeringsorganisaties Stibat en ARN. In totaal zijn 8 producenten en 53 (mogelijke) distributeurs bezocht. De selectie van importeurs/producenten is deels a-select en deels op basis van signalen over zgn. freeriders 3 tot stand gekomen. Voor wat betreft de distributeurs is de selectie volledig a-select tot stand gekomen. De vragen die centraal stonden bij de bezoeken waren: Wat is de rol van het bedrijf in de keten? Is het bedrijf bekend met het nieuwe Besluit? Producenten: Is mededeling gedaan bij VROM en op welke wijze (individueel, collectief)? is er een inzamelsysteem en wordt uitvoering gegeven aan de inzamelplicht? Wordt uitvoering gegeven aan de terugnameplicht voor industriële batterijen/accu s? Is er zicht op de wijze van recycling en waar de recycling plaatsvindt? Distributeurs: Worden oude draagbare batterijen en accu s teruggenomen? Wie haalt deze vervolgens bij de distributeur af (erkende inzamelaar?)? Wordt een registratie bijgehouden van ingenomen en afgegeven oude batterijen en accu s? 3 producenten/importeurs die niet individueel of via een uitvoeringsorganisatie mededeling doen aan de Minister van VROM. Pagina 10 van 21

11 4 Wat laat de praktijk zien 4.1 Uitvoeringsorganisaties Producenten hebben op grond van de Regeling de verantwoording voor de inzameling van afgedankte batterijen en accu s. Ze moeten een inzamelsysteem opzetten en de batterijen en accu s bij de distributeurs ophalen. De distributeurs van draagbare batterijen zijn verplicht de afgedankte batterijen en accu s terug te nemen en deze aan de producenten af te staan. Teneinde de producenten/importeurs in de gelegenheid te stellen om hun verplichtingen uit het Besluit en de Regeling collectief na te komen zijn een tweetal uitvoeringsorganisaties opgericht: Stibat en ARN. Stibat regelt de inzameling en recycling van draagbare en industriële batterijen en accu s. ARN regelt de inzameling en recycling van autoaccu s en High voltage accu s in motorvoertuigen. Door Stibat is namens haar deelnemers aan de Minister van VROM mededeling gedaan voor draagbare batterijen en accu s en industriële batterijen en accu s, niet zijnde batterijen of accu s uit elektrische voertuigen. ARN heeft een mededeling gedaan voor autobatterijen en accu s en industriële batterijen en accu s voor zover het batterijen of accu s uit elektrische voertuigen betreft. Beide uitvoeringsorganisaties werken samen in één administratief systeem. Met de nieuwe Regeling moeten ook het gewicht en de chemische samenstelling van de op de Nederlandse markt gebrachte en ingezamelde/ingenomen batterijen en accu s vermeld worden. Door Stibat en de ARN is een registratiesysteem (mybatbase) opgezet dat door beide organisaties wordt gebruikt. Mybatbase bevat een batterijenbibliotheek waarin alle bekende batterijen zijn opgenomen. De deelnemer moet één keer de door hem verkochte batterijen te melden, de applicatie berekend vervolgens automatisch de chemische samenstelling en het gewicht. Beide uitvoeringsorganisaties hebben laten weten producenten/importeurs te hebben voorgelicht over het nieuwe Besluit. Onder ander via de website van de organisaties is informatie over het nieuwe Besluit bekend gemaakt. 4.2 Stibat Inzameling De inzameling van de batterijen kent 2 hoofdstromen. Eén stroom loopt via de grote professionele afvalinzamelaars. Zij halen afgedankte batterijen op bij bedrijven en kantoren en in opdracht van Stibat ook bij de gemeentelijke KCA-depots. In omvang is dit de grootste stroom (63% van totaal in Nederland door Stibat ingezameld). Daarnaast is door Stibat ook een eigen inzameling opgezet. Met een eigen wagenpark worden bij winkeliers, scholen, scoutinggroepen en verenigingen, de volle batterijbakken opgehaald. Stibat heeft, verspreid over het land, ruim inzamelpunten waar lege batterijen en accu s kunnen worden ingeleverd. Vooral door uitbreiding van het aantal winkelketens die bij de inzameling van batterijen is betrokken is dit aantal snel gestegen. Er is een landelijk dekkend inzamelsysteem. Vanwege de toename van het aantal inzamelpunten bij winkels werft Stibat niet meer actief bij scholen. Hoewel het aantal scholen dat deelneemt nog wel groeit, Pagina 11 van 21

12 gewicht x 1000 kg Definitief Quick-scan inzameling batterijen en accu's 15 januari 2010 daalt het aantal via scholen ingezamelde batterijen. Dit komt vermoedelijk doordat steeds meer mensen de batterijen inleveren bij een inzamelpunt bij winkels. In 2008 heeft Stibat circa ton batterijen en accu s ingezameld. In datzelfde jaar is gemiddeld ton batterijen in Nederland verkocht. Er is dus ten opzichte van het aantal batterijen en accu s (tot 1 kg) dat in 2008 is verkocht circa 38% ingezameld. Er is een groot verschil is tussen de hoeveelheid verkochte batterijen en de hoeveelheid ingezamelde afgedankte batterijen. Dat komt volgens Stibat omdat veel van deze batterijen nog bij de distributeurs nieuw op voorraad zijn en een groot deel nog in gebruik of in bezit is bij consumenten. Eenmalige batterijen kunnen volgens Stibat wel 10 jaar, oplaadbare batterijen wel 20 jaar bij de consumenten blijven liggen, alvorens ze worden afgedankt. Daarnaast stijgt ook het aantal verkochte éénmalige en oplaadbare batterijen gestaag (circa 209 miljoen in 2000 naar circa 371 miljoen in 2008). Stibat geeft aan er daarom moeite mee te hebben dat in de EG-Richtlijn 4 het percentage in te zamelen afgedankte batterijen en accu s gekoppeld is aan het gemiddeld aantal verkochte batterijen en accu s in de afgelopen 3 jaar. Gewicht verkochte kleine batterijen en accu's (<1 kg) jaar Sortering en recycling De ingezamelde batterijen gaan naar één landelijk centraal depot in Lelystad waar ze deels mechanisch, deels handmatig, worden gesorteerd op soort batterij (eenmalige- en oplaadbare batterijen) en materiaalsoort. Er wordt in meer dan 10 monostromen gesorteerd. Al de uitgesorteerde batterijen gaan naar recyclingbedrijven in West-Europa. Circa 63 gewicht% van de uitgesorteerde batterijen zijn éénmalige batterijen (zinkkoolstof, alkaline), en worden afgevoerd naar recyclingbedrijven in Frankrijk (Valdi), Duitsland (Redux) en Zwitserland (Batrec). Van de 37gewichts% oplaadbare batterijen worden de loodhoudende verwerkt in Belgie (Campine) en de overige oplaadbare batterijen (nikkelmetaalhydride, nikkelcadmium- en lithium-ion batterijen) in Duitsland (Redux), Zwitserland (Batrec) en Duitsland (Accurec). 4 Bijlage I bij de richtlijn 2006/66/EG Pagina 12 van 21

13 De recyclingbedrijven krijgen van Stibat een vergoeding voor het recyclen van de batterijen. Deze vergoeding wordt pas betaald nadat een recyclingverklaring is ontvangen waaruit blijkt dat de batterijen daadwerkelijk zijn gerecycled. Stibat geeft aan dat er nauwelijks sprake is van lekstromen. Van de afgedankte batterijen en accu s wordt 89% door Stibat ingezameld, inclusief de batterijen die door huisvuilverwerkers uit het huisvuil worden gehaald en bij Stibat afgeleverd. De overige 11% wordt via het huisvuil afgedankt. Door Stibat is aangegeven dat er nog veel onduidelijkheid is over de definities van bepaalde batterijen en accu s. Er zijn tal van verschillende soorten en maten batterijen en accu s in omloop, waarbij gelet op de definities niet eenvoudig is aan te geven om wat voor soort batterijen of accu s het gaat. Stibat heeft veel vragen gekregen over wat voor batterijen of accu s het in concrete gevallen gaat. Stibat geeft verder aan dat producenten van industriële batterijen een probleem hebben met de monitoring en rapportage van het gewicht aan industriële batterijen dat zij jaarlijks op de markt brengen en jaarlijks ter recycling wordt aangeboden. Voorzover deze via het Stibat systeem zijn ingezameld is er geen knelpunt. Voor industriële batterijen die via professionele inzamelaars worden ingeleverd is nog niet voldoende geregeld. Stibat ziet een oplossing in een (onafhankelijk) meldpunt waar de inzamelaars vertrouwelijk de cijfers van de ingezamelde industriële batterijen kunnen melden. Stibat heeft haar contracten met de professionele inzamelaars aangepast om dit meldpunt te kunnen realiseren. Pagina 13 van 21

14 4.3 ARN Inzameling Accu s maken onderdeel uit van nieuw afgeleverde auto s maar moeten tijdens de gebruiksfase regelmatig vervangen worden. Een accu gaat gemiddeld zo n 4 jaar mee zodat een auto die nieuw op de markt wordt gebracht gedurende zijn levensduur 3-4 accu s kan verbruiken. Volgens de ARN is 75% van de autoaccu s die in Nederland op de markt worden gezet vervangingsmarkt (after sales). ARN heeft voor haar leden een inzamelsysteem voor autoaccu s en industriële accu s voor hybride voertuigen (High Voltage (HV) accu s). De recyclingketen van afgedankte (lood)accu s verloopt over het algemeen van eindgebruiker (consument) naar distributeur (vaak garagebedrijf) en van daaruit naar (erkende) inzamelaars. Consumenten kunnen oude accu s ook afleveren aan gemeentelijke milieustraten. HV accu s worden niet los ingeleverd door de eindgebruiker, aangezien het te gevaarlijk is deze uit de auto te demonteren. De eindgebruiker zal het voertuig inclusief HV accu bij een garagebedrijf of autodemontagebedrijf aanbieden. ARN heeft een landelijk dekkend inzamelingssysteem. Door het hele land staan zo n 5000 accubakken die door 5 grote inzamelaars namens ARN worden ingezameld. Deze inzamelaars zijn de Van Vliet Groep Milieudienstverleners B.V., Dusseldorp Gevaarlijk afval B.V., Van Gansenwinkel Groep B.V., Sita Ecoservice Nederland B.V.en Recycling Service B.V. De autobedrijven krijgen van de inzamelaar, afhankelijk van de marktprijs, een vergoeding voor de ingezamelde auto-accu s. Met de inzamelaars is afgesproken om in het geval van een negatieve restwaarde van autoaccu s het inzamelsysteem onveranderd te laten werken. Verwerking Nederland heeft zelf geen fabriek waar afgedankte accu s kunnen worden gerecycled. Daarom worden HV accu s (meest nikkel-metaalhydride) verwerkt door verwerkers in Frankrijk (Snam, Citron, Saft), Duitsland (Accurec), België (Umicore) en Zwitserland Batrec). In eerste instantie worden ze echter verwerkt door Umicore. Autoaccu s (meest loodaccu s) worden verwerkt in Duitsland (Varta GmbH), België (Campine, Accurec, Fonderie et Manifacture de Metaux) en Frankrijk (STCM). Voor de loodaccu s zijn er twee mogelijke processen van verwerking. Accu s kunnen compleet samen met ander loodafval in een bepaalde verhouding ingesmolten worden. Van het teruggewonnen lood worden weer loodbroodjes gemaakt. Accu s Pagina 14 van 21

15 kunnen ook geshredderd worden. Voordeel daarvan is dat plastics teruggewonnen kunnen worden. 4.4 Bedrijfsbezoeken In totaal zijn 8 producenten/importeurs en 53 mogelijke distributeurs in het kader van de quick-scan bezocht. Deze bedrijven zijn uit een analyse naar voren gekomen, waarbij gebruik is gemaakt van verschillende bronnen, waaronder de database van de VROM-Inspectie. Van de mogelijke distributeurs bleken er 16 geen batterijen en accu s op de markt te zetten of te verkopen. Deze bedrijven kopen maar sporadisch bij een groothandel of detaillist een autoaccu om in te bouwen in een occasion en leveren dan de afgedankte accu in bij die groothandel of detaillist. Een bedrijf heeft aangegeven dat zij in automaterialen handelen en daarnaast op beperkte schaal ook autoaccu s verkopen uit oogpunt van serviceverlening, maar deze alleen in België af te zetten. Van de bezochte bedrijven bleven uiteindelijk 8 producenten en 37 distributeurs over die van belang waren voor de quick-scan. Producenten en importeurs Producenten en importeurs hebben op grond van artikel 2 van het Besluit beheer batterijen en accu s de verplichting om aan de Minister van VROM mede te delen op welke wijze zij uitvoering gaan geven aan hun verplichtingen uit de Regelgeving. Uit de website van uitvoeringafvalbeheer ( ) is gebleken dat inmiddels 14 mededelingen zijn gedaan, waarvan er 2 collectief zijn en de overigen individueel. Van deze individuele mededelingen zijn er 4 buiten behandeling gesteld en is er 1 negatief beoordeeld. Pagina 15 van 21

16 Van de 8 bezochte producenten/importeurs hebben er 5 aangegeven bekend te zijn en 3 niet bekend te zijn met het Besluit beheer batterijen en accu s. De bedrijven die er mee bekend zijn hebben de informatie via hun branchevereniging gekregen. Van alle 8 bezochte bedrijven is geconstateerd dat ze mededelingsplichtig zijn. De 5 bedrijven die bekend waren met het Besluit hebben allemaal mededeling gedaan (2 individueel en 3 via uitvoeringsorganisatie Stibat). Van de bedrijven die niet bekend waren met het Besluit heeft één bedrijf zich nog in dezelfde week van het bezoek als deelnemer bij de ARN aangemeld. De andere 2 bedrijven hebben geen mededeling gedaan. Deze bedrijven worden door de VROM-Inspectie verzocht alsnog mededeling te doen. Van de 8 producenten/importeurs hebben er 6 een inzamelsysteem (4 via een uitvoeringsorganisatie en 2 individueel). Van de producenten met een individueel inzamelsysteem heeft de ene producent in samenwerking met A&M Recycling een inzameling voor autoaccu s opgezet. Door A&M Recycling worden accubakken bij de afnemers van de producent geplaatst en oude afgedankte accu s op afroep afgehaald. A&M Recycling draagt er zorg voor dat de oude accu s worden afgevoerd naar een erkende recycler. De andere producent zamelt zelf in en staat ook als inzamelaar op de VIHB-lijst. Hij haalt bij zijn afnemers de oude accu s op en laat deze onder kennisgeving verwerken bij zijn Hongaarse leverancier van nieuwe accu s. Deze heeft ook een erkende inrichting voor het recyclen van accu s. De producenten zonder inzamelsysteem geven aan dat zij in het verleden de oude accu s en batterijen van hun afnemers mee terug namen, om deze vervolgens door een inzamelaar op hun eigen bedrijf op te laten halen. Zij hebben echter van de gemeente te horen gekregen dat zij dit niet meer mogen omdat zij dan bedrijfsafvalstoffen en gevaarlijke afvalstoffen inzamelen zonder vermeld te staan op de VIHB-lijst. Omdat de bedrijven geen verplicht vakbekwaamheidsdiploma hebben voor het inzamelen van afvalstoffen is vermelding op de VIHB-lijst niet mogelijk. Daarnaast willen ze eigenlijk niet te boek staan als inzamelaars. Ze zien dit niet als hun core-business. Eén producent heeft aangegeven van mening te zijn dat het opzetten van een inzamelingssysteem gedoemd zal zijn te mislukken omdat de distributeurs de oude accu s zelf afgeven aan inzamelaars. Dit levert de distributeurs geld op, aldus de producent. Volgens hem willen distributeurs om die reden de oude accu s niet aan de producenten afgeven. Distributeurs Door de bezochte 37 distributeurs is aangegeven dat zij de oude autoaccu s kosteloos van hun afnemers innemen. Bij 5 distributeurs worden de oude accu s door de producent/importeur opgehaald. Verder hebben 29 distributeurs een contract met een grote inzamelaar, veelal de inzamelaars die ook voor ARN inzamelen. De distributeurs krijgen van deze inzamelaars een vergoeding voor de oude accu s. Bij 3 distributeurs werden de accu s ingezameld door onbekende bedrijven. Van één van deze bedrijven is het bekend dat deze accu s en oude metalen inzamelt en daarbij ten onrechte gebruik maakt van het VIHB-nummer van een grote erkende oud ijzerhandelaar. Pagina 16 van 21

17 Verschillende distributeurs hebben aangegeven dat de oude accu s dermate gewild zijn dat het reeds is voorgekomen dat deze uit de accubakken op het terrein van de distributeur werden gestolen. Slechts 5 van de distributeurs geven aan dat zij weten waar de inzamelaars met de oude accu s naartoe gaan. De distributeurs hebben er dus geen zicht op of deze accu s ook daadwerkelijk worden gerecycled. Wel geven 23 distributeurs aan dat zij daadwerkelijk controleren of de inzamelaars erkende inzamelaars zijn. Van de distributeurs hebben er 9 aangegeven dat zij geen registratie bijhouden van de door hen ingenomen oude accu s. Dit is overigens ook niet verplicht. Zij merken daarbij op dat normaliter wel 1 op 1 oude accu s worden ingenomen. Voor elke nieuwe accu komt een oude retour. Slechts sporadisch komt geen oude accu retour. Dat is in het geval een consument een losse accu komt kopen en deze zelf in de auto monteert. Pagina 17 van 21

18 5 Conclusies en Aanbevelingen. Het grootste deel van de inzameling en recycling van batterijen en accu s wordt geregeld door een tweetal uitvoeringsorganisaties: Stibat en ARN. Stibat regelt de inzameling en verwerking van draagbare- en industriële batterijen en accu s (uitgezonderd die uit elektrische auto s). De ARN regelt de inzameling en verwerking voor autobatterijen en accu s en batterijen en accu s uit elektrische auto s. Beide uitvoeringsorganisaties werken overigens actief samen. Zo gebruiken ze het zelfde registratiesysteem (mybatbase). Beide uitvoeringsorganisaties hebben een groot netwerk aan inzamelpunten en geven aan een landelijk dekkend netwerk te hebben. Ingezamelde batterijen en accu s worden niet in Nederland gerecycled maar geëxporteerd naar West-Europese landen (België, Duitsland, Zwitserland, Frankrijk). De uitvoeringsorganisaties geven, bijvoorbeeld via hun websites, informatie over het nieuwe Besluit. Toch blijkt dat van de 8 bezochte producenten/importeurs van batterijen en accu s (>1 kg) er 3 niet bekend met het Besluit en de Regeling en dus ook niet met de verplichtingen die daarin zijn opgenomen. Door deze bedrijven was voorafgaand aan de bezoeken nog geen mededeling gedaan aan de Minister van VROM. Van de 8 producenten/importeurs bleken er 6 wel en 2 niet te beschikken over een inzamelsysteem. Gezien de omvang van de steekproef kan geen uitspraak worden gedaan voor het landelijk totaal, maar wel is dit een indicatie dat de voorlichting over het nieuwe Besluit mogelijk niet alle betrokken producenten/importeurs heeft bereikt. Een extra informatie-inspanning richting producenten en importeurs is zinvol. De VROM-Inspectie zal de producenten en importeurs die geen mededeling hebben gedaan en/of geen inzamelsysteem hebben aanschrijven. Advies (ARN/Stibat/VROM) : Geef nogmaals gerichte informatie over het Besluit en de Regeling aan producenten/importeurs. De wijze waarop behoeft nadere afstemming. Door de bezochte 37 distributeurs is aangegeven dat zij oude autoaccu s kosteloos van hun afnemers innemen. Deze worden vervolgens afgegeven aan de producent/importeur of aan grote inzamelaars. Op geringe schaal worden afgedankte accu s bij deze distributeurs ingezameld door niet erkende inzamelaars. Met ingang van september 2012 moet voor draagbare batterijen en accu s een inzamelpercentage van 25% behaald worden. Voor de ingezamelde of teruggenomen batterijen en accu s gelden nu al eisen t.a.v. verwerking en hergebruik. Aanvullende eisen worden in september 2011 van kracht. In dit onderzoek is niet gekeken naar de inzameling en verwerking van zeer grote accu s van windmolens, vliegtuigen, etc. Verder zal het aanbod aan HV-accu s uit hybride auto s de komende tijd sterk gaan toenemen. Aanbeveling (VROM) : Geef de VROM-Inspectie opdracht onderzoek te doen naar de verwerking van accu s en batterijen en het percentage hergebruik dat daarbij wordt gerealiseerd. Uitvoering van dit onderzoek kan in 2011 over verslagjaar 2010 worden uitgevoerd. Speciale aandacht zou Pagina 18 van 21

19 gegeven kunnen worden aan de verwerking van HV-accu s en de zeer grote accu s. Geef de VROM-Inspectie verder opdracht een onderzoek in te laten stellen naar de (gerapporteerde) inzamelpercentages van batterijen en accu s over verslagjaar Dit onderzoek kan dan in 2014 worden uitgevoerd. Pagina 19 van 21

20 Pagina 20 van 21

21 6 Bijlage Bronnen: Stibat jaarverslag 2008 Website Stibat ARN jaarverslag 2008 Website ARN Website Milieu centraal Pagina 21 van 21