Hoeveel geld gaat er om bij de uitvoering van de participatiewet?

Transcriptie

1 De participatiewet Inleiding Dit is een parapluplan over de participatiewet. In dit parapluplan schetsen we een beeld van wat de participatiewet inhoudt, wat de geschatte financiële consequenties zijn van de participatiewet en welke oplossingsrichtingen er zijn. Op dit moment is nog lang niet alles duidelijk. Dit komt voornamelijk omdat veel ook afhangt van toekomstige besluiten. Dit parapluplan is niet bedoeld om die besluiten te nemen. Het is veel meer een document om aan te geven waar we mee bezig zijn en welke mogelijkheden we zien om de participatiewet uiteindelijk binnen de beschikbare middelen uit te voeren. Wat houdt de participatiewet in? Een van de drie decentralisaties die door het rijk wordt doorgevoerd is de invoering van de Participatiewet. De Participatiewet vervangt sinds 1 januari 2015 de Wet Werk en Bijstand (WWB), de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) en een groot deel van de Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong). Kort gezegd komt het erop neer dat iedereen die nog in welke vorm dan ook kan werken, zou moeten werken. De participatiewet geeft hiervoor verschillende mogelijkheden. Wie nog niet aan het werk is en niet in zijn eigen levensonderhoud kan voorzien krijgt een bijstandsuitkering. De mensen die gebruik kunnen maken van de participatiewet zijn op te delen in vier groepen: 1. De oude Wsw-ers. Dit zijn de mensen die voor 1 januari 2015 een aanstelling hadden bij een werkvoorzieningschap. Deze mensen blijven onder de oude Wsw regeling vallen tot de pensioengerechtigde leeftijd. Het kan zijn dat het werkgeverschap over gaat van het werkvoorzieningschap naar de gemeenten 2. De oude WWBers. 40% daarvan is goed bemiddelbaar en kan aan werk geholpen worden. 60% heeft een grotere afstand tot de arbeidsmarkt en is lastiger bemiddelbaar. Voor ± 20% van de totale groep is door multiproblematiek participatie waarschijnlijk het hoogst haalbare. 3. Inwoners die in oude omstandigheden in zouden stromen in de Wsw. Vanaf 1 januari 2015 is er geen instroom meer in de Wsw. Deze mensen vallen dus onder de Participatiewet. Dit is geen echte nieuwe doelgroep voor de gemeenten. Het gaat hier om mensen met dezelfde problematiek als in de oude Wsw. 4. Inwoners die vroeger gebruik konden maken van de Wajong. Het gaat hier om mensen die voor hun 17 e of tijdens hun studie arbeidsongeschikt raken. Dit is een nieuwe doelgroep voor de gemeenten. Inwoners die vanaf hun 18 e volledig arbeidsongeschikt zijn blijven onder de Wajong vallen. Zij die nog een verdiencapaciteit hebben behoren tot de doelgroep van de Participatiewet. De missie en visie van de participatiewet We zetten in op de eigen omgeving en eigen kracht en verantwoordelijkheid van de inwoners. Inwoners die werk zoeken krijgen een brede intake op het loopbaanplein en zo nodig een warme overdracht naar de Voormekaarteams. We zetten ook in op lokale ondernemers, lokale initiatieven, lokaal maatwerk en lokale maatschappelijk rendement. Missie: Iedereen doet mee, niemand aan de kant. Hoeveel geld gaat er om bij de uitvoering van de participatiewet? Het geld dat bedoeld is voor de uitvoering van de participatiewet is op te delen in twee delen. 1

2 1. Inkomensvoorziening Dit gedeelte betreft bijstandsuitkeringen om te kunnen voorzien in de kosten voor levensonderhoud. 2. Participatiebudget Dit gedeelte is te splitsen in twee sub-budgetten. a. Een gedeelte dat te vergelijken is met het oude participatiebudget voor reintegratie voor het aan het werk helpen van mensen. We moeten hiermee ook de nieuwe doelgroepen laten re-integreren. b. Een gedeelte dat vergelijkbaar is met de subsidie die we zouden krijgen in de loonkosten en begeleiding van de mensen die nog gebruik kunnen maken van de oude Wsw. In onderstaande tabel hebben we aangegeven wat er in 2014 en 2015 per gemeente aan geld naar de gemeente kwam Verschil Aalten Inkomensvoorziening Re-integratie budget Participatiebudget Participatie budget gedeelte Wsw-oud Berkelland Inkomensvoorziening Re-integratie budget Participatiebudget Participatie budget gedeelte Wsw-oud Haaksbergen Inkomensvoorziening Re-integratie budget Participatiebudget Participatie budget gedeelte Wsw-oud Oost Gelre Inkomensvoorziening Re-integratie budget Participatiebudget Participatie budget gedeelte Wsw oud Winterswijk Inkomensvoorziening Re-integratie budget Participatiebudget Participatie budget gedeelte Wsw oud Totaal

3 Wat zijn de financiële consequenties van de participatiewet? Net als bij de andere decentralisaties vindt ook bij deze decentralisatie een korting plaats op het geld dat we van het Rijk krijgen. Inkomensvoorziening De bijdragen die we van het Rijk krijgen worden vastgesteld op basis van objectieve gegevens. Voor de inkomensvoorziening is een nieuw objectief verdeelmodel vastgesteld 1. Het nieuwe objectieve verdeelmodel (multiniveaumodel) kent meer variabelen dan het oude objectieve verdeelmodel hierdoor wordt meer rekening gehouden met de specifieke kenmerken van de gemeente en de arbeidsmarktregio. Het bedrag dat we van het Rijk krijgen moet op basis van objectieve indicatoren voldoende zijn om het aantal uitkeringsgerechtigden in de gemeenten te voorzien van een uitkering. Tot en met 2014 bestond er een vangnet voor tekorten op de inkomensvoorziening. Als de werkelijke uitgaven hoger waren dan 110% van de rijksbijdrage (buig) kon je een aanvullende uitkering krijgen (iau/mau). Daarvoor moest wel aan een aantal voorwaarden van het Rijk worden voldaan. In eerste instantie zou er bij het nieuwe verdeelmodel geen vangnetregeling komen. Inmiddels is duidelijk dat er voor 2015 wel een vangnetregeling komt 2. Om in aanmerking te kunnen komen moet de gemeenteraad wel half 2015 een plan vaststellen waarin de maatregelen opgenomen zijn die moeten leiden tot de terugdringing van het tekort in de komende jaren. Over een structureel vangnet is nog overleg tussen Rijk en de VNG gaande 3. Voor het participatiegedeelte geldt dat de Rijksbijdrage participatie als budgetkader geldt voor de uitgaven. Hoewel we een verplichting hebben mensen aan werk te helpen kunnen we zelf bepalen hoe we het participatiegeld inzetten. Als we niet meer uit willen geven dan we krijgen dan is dit toegestaan 4. We moeten met minder geld meer mensen naar werk en participatie helpen, als dat niet lukt hebben we meer uitgaven aan uitkeringen. De budgetten voor 2015 zijn nog voorlopige budgetten. In de loop van 2015 maakt het Rijk de definitieve budgetten bekend. De Rijksbijdragen inkomensvoorziening en participatie (inclusief aandeel Wsw oud) zijn niet geoormerkte budgetten. Overschotten mogen vrij besteed worden. In Berkelland kiezen we er voor om deze budgetten in te zetten voor participatie-activiteiten. Participatiebudget Op het participatiebudget klassieke (wwb) en nieuwe doelgroepen heeft het Rijk ten opzichte van 2014 een budgetverlaging van 8% doorgevoerd. Op zich zorgt deze korting 1 De gemeenten Aalten, Haaksbergen, Oost Gelre en Winterswijk krijgen een gedeelte van de rijksbijdrage op basis van het nieuwe objectieve verdeelmodel. Daarnaast krijgen zij een gedeelte op basis van het historische kosten. De verhouding tussen beiden is afhankelijk van het aantal inwoners. 2 Als aan de voorwaarden is voldaan dan geldt in 2015 de volgende staffel voor een aanvullende bijdrage. Het tekort tussen de 100% en 107,5% van de rijksbijdrage is volledig voor rekening van de gemeente. Het tekort tussen de 107,5% en 115% is voor 50% voor rekening van de gemeente en voor 50% voor rekening van het Rijk. Het tekort boven de 115% is volledig voor rekening van het Rijk. 3 De verwachting is dat de staffel die voor 2015 wordt voorgesteld ook in het definitieve vangnet gehanteerd gaat worden. 4 Als we hierdoor niet uitkomen met de rijksbijdrage inkomensvoorziening ontstaat het risico dat we niet in aanmerking komen voor het vangnet inkomensvoorziening. 3

4 er niet voor dat we minder geld krijgen. We krijgen zelfs iets meer geld, maar we moeten met dit geld wel een grotere doelgroep bedienen. De grootste korting die met de decentralisatie wordt doorgevoerd komt door het verlagen van de subsidie voor de Wsw. Het Rijk verlaagt de subsidie vanaf 2015 tot en met 2019 stapsgewijs van per SE in 2015 naar per SE in Op basis van het transitieplan van Hameland weten we dat het subsidieresultaat er voor de gemeenten als volgt uitziet 5 : Aalten Berkelland Haaksbergen Oost Gelre Winterswijk Buitengemeenten Totaal Indirecte gevolgen Naast de korting die we krijgen voor het laten participeren van mensen krijgen we door de participatiewet ook te maken met hogere uitvoeringskosten. Zo zijn de mogelijkheden om bijzondere bijstand/minimabeleid te automatisch toe kennen sterk verminderd. Ook de invoering van de kostendelersnorm zorgt voor extra werkzaamheden. In totaal levert dit aan uitvoeringskosten tot een stijging die er als volgt uitziet Aalten Berkelland Haaksbergen Oost Gelre Winterswijk Totaal Wat gaan we er aan doen om het gat te dichten? In het beleidskader van de 3 decentralisaties heeft de gemeenteraad aangegeven dat de transities budgettaire neutraal moeten verlopen. De gemeente heeft de verplichting om de wsw-salarissen te betalen en de verplichting om bijstand uit te keren. Dit zijn verplichtingen die niet beïnvloedbaar zijn. Welke stuurknoppen zijn er dan wel om aan te draaien? Stuurknop detacheren (ontwikkelbedrijf) 1. Integrale werkgeversdienstverlening De werkzaamheden voor de doelgroep Sw-buiten en de doelgroep Wwb-ers hebben overeenkomsten. Een integrale werkgeversdienstverlening, integraal zoeken naar mogelijkheden om Wbb-ers of Wsw-ers te plaatsen levert winst op. Het samenvoegen van de taken van het ontwikkelbedrijf Hameland en de SDOA geeft een besparing en een hogere maatschappelijke opbrengst. Op basis van het plan van Radar advies en de begroting 2015 van Hameland komen we tot de volgende inschatting van de reductie van kosten. 5 Andere uitgangspunten, bijvoorbeeld geen loonstijging, of (hogere) autonome uitstroom levert een ander beeld op. De tabel geeft dus vooral een indicatie. Werkelijke cijfers zullen afwijken. 4

5 Personeel Overige kosten Totaal Aalten Berkelland Haaksbergen Oost Gelre Winterswijk Totaal In deze berekening zijn we uitgegaan van de volgende uitgangspunten: Op basis van het rapport van Radar advies stijgt het aantal werkcoaches en jobhunters ten opzichte van de situatie bij Hameland. Hiervoor is de besparing gecorrigeerd. In het werkbedrijf zijn geen werkcoaches meer actief. Deze gaan volledig over naar het ontwikkelbedrijf. Mochten er alsnog werkcoaches in het werkbedrijf nodig zijn dan daalt het voordeel dat hier gehaald kan worden. In tegenstelling tot het rapport van Radaradvies zien we de werkbegeleiders niet als een besparing. Deze mensen zijn de directe begeleiders van swmedewerkers. Deze begeleiding blijft in onze ogen noodzakelijk. De kosten van de werkbegeleiders zijn ( ) Bij de overige kosten zijn we uitgegaan van het wegvallen van de kosten voor de lease-auto s van de directie en teamleiders. Opleidingskosten voor het personeel dat niet meer nodig is en een bedrag van 500 per persoon voor overig kosten. De lease-auto s voor de jobhunters zien we niet als een besparing omdat zij in de nieuwe situatie ook gelijkwaardige kosten zullen maken. 2. Het generen van extra inkomsten door meer detacheringen. In de situatie 2019 gaan we ervan uit dat er nog 1125 fte in de wsw zitten. Daarvan werken er naar verwachting nog 225 binnen. Het doel is de overig 900 medewerkers te detacheren. Ten opzichte van de huidige situatie betekent dit dat er 180 fte extra worden gedetacheerd. Omdat het verschil tussen werken binnen en detachering ongeveer 5 is levert dit in totaal op. meer sw medewerkers detacheren Aalten Berkelland Haaksbergen Oost Gelre Winterswijk Totaal Het genereren van extra inkomsten door hogere opbrengsten voor detacheringen. De economie trekt aan en daarmee is er ook een kans om hogere vergoedingen te krijgen voor mensen die we nu detacheren. Als we in staat zijn de opbrengst bij detacheringen te verhogen met 1,15 per uur. Kunnen we verdienen. Uitgangspunt daarbij is productieve uren per fte. Voor de afzonderlijke gemeenten ziet dat er als volgt uit: verhogen opbrengst detachering per uur Aalten Berkelland Haaksbergen Oost Gelre Winterswijk Totaal

6 Stuurknop Werkbedrijf (Beschut binnen) 1. Verminderen aantal sw-medewerkers binnen Dit kan door uitstroom aan de onderkant, bijvoorbeeld richting zorginstellingen (dagbesteding), of door uitstroom via detachering. Het streven is uiteindelijk uit te komen op een omvang van ongeveer 200 tot 300 medewerkers. Dit geeft onder andere een kostenbesparing in de begeleidingskosten. Een bezuiniging op de bedrijfsvoering moet daarnaast mogelijk zijn. We denken dat een efficiencyslag in de kosten van 5% tot 10% mogelijk is. Minder sw-medewerkers werken binnen Aalten Berkelland Haaksbergen Oost Gelre Winterswijk Totaal Het genereren van extra inkomsten door hogere opbrengsten voor werken binnen De economie trekt aan en daarmee is er ook een kans om hogere vergoedingen te krijgen voor het werk bij werken binnen. Het gaat hier om relatief eenvoudige klussen met een lage opbrengst. We komen tot de conclusie dat er hier geen extra opbrengsten gerealiseerd kunnen worden. Het doel is immers om het aantal mensen dat binnen werkt te verminderen. Een hogere opbrengst per uur zal daarom teniet worden gedaan door een daling van het aantal fte. Verhogen opbrengst werken binnen Aalten 0 Berkelland 0 Haaksbergen 0 Oost Gelre 0 Winterswijk 0 Totaal 0 3. Minder uitgaven door de keten werken binnen en begeleiding na werktijd te bezien De Wsw-er en de uitgave aan begeleiding en of intramuraal wonen worden nu als twee aparte aspecten gezien. Door de decentralisaties is de gemeenten nu voor beide zaken verantwoordelijk. We stellen voor een proeftraject te starten waarbij voor de gehele keten wordt gekeken wat voor de inwoner, zijn omgeving en de gemeente de beste oplossing is. Stuurknop Hacron Groen / Schoon 1. Op dit moment bezit Hameland een belang van 50% in Hacron Groen en Schoon. De laatste jaren is het resultaat van beide joint-ventures niet erg goed. Er moet vaker geld bij dan dat er geld verdient wordt aan de joint-ventures. Dit komt voor een gedeelte door het verminderen van de gemeentelijk omzetten in het groen, maar ook door de slechte marktsituatie. Door deze ontwikkelingen wordt al tijden de gewenste winst niet gehaald. Het verkopen van de joint-ventures past in de visie van afstoten van bedrijfsrisico s. Door de joint-ventures te verkopen neemt het risico op verdere verliezen op dit onderdeel af. De sw-medewerkers hebben we in ieder geval t/m 2017 gegarandeerd werk. Daarna in principe ook al zal dit voor een gedeelte ook afhangen van de omzet die gemeenten wegzetten bij Hacron. 6

7 Door de verkoop van Hacron groen en schoon nemen de risico s van de gemeenten af omdat het grootste gedeelte van het personeel van Hacron groen en schoon ook over gaat naar Vebego. Hiermee komen de ontmantelingskosten van Hameland lager uit. Stuurknop minder uitkeringen (Wbb-oud) 1. Geheel of gedeeltelijke uitstroom uit de bijstand geeft een besparing op het inkomensdeel. De SDOA heeft de afgelopen jaren succesvol beleid gevoerd om uitkeringsgerechtigden parttime te laten werken. Over 2014 bedroegen de parttime inkomsten voor de drie gemeenten tezamen. Door de integrale werkgeversbenadering en een intensieve samenwerking met de verschillende partijen moet het mogelijk zijn om efficiënter (goedkoper) en effectiever (met meer resultaat) te werken aan de uitstroom. De economie is hierbij een belangrijke factor.we gaan voor een extra uitstroom/partime werk in 2016 van 10% boven de uitstroom van In 2014 was sprake van een uitstroom van 200 personen. Dit betekent dat we in personen meer uit willen laten stromen voor Berkelland, Oost Gelre en Winterswijk samen. We gaan daarbij uit van een besparing per persoon van % extra uitstroom (20 personen) Aalten Berkelland Haaksbergen Oost Gelre Winterswijk Totaal Minder uitgaven voor re-integratie en participatie Je kunt er voor kiezen om nagenoeg geen geld uit te geven voor re-integratie en participatie van werkzoekenden met afstand tot de arbeidsmarkt. Als gemeente hebben we wel een maatschappelijke taak. De bestuurlijke afweging is hoeveel geld je inzet voor re-integratie en met welk resultaat. Vooralsnog kiezen we voor reintegratie van makkelijk bemiddelbare werkelozen om zo snelle uitstroom te genereren. Daarnaast kan de gemeente activiteiten die er toe bijdrage dat uitkeringsgerechtigden participeren in de maatschappij (tegenprestatie, participatie en ondersteuning van de uitkeringsgerechtigde) in hoofdzaak laten organiseren door maatschappelijk initiatief 6. Stuurknop bedrijfsvoeringskosten (concern) 1. Door de taken die voortkomen uit de Participatiewet anders te organiseren kunnen de totale overheadkosten van de huidige uitvoeringsorganisaties Hameland en SDOA verminderd worden. Vooralsnog houden we hier rekening met de afname van de kosten voor het concern Hameland door het wegvallen van de kosten voor een directeur en een strategisch adviseur. De andere kosten die voortvloeien uit het concern zullen grotendeels blijven bestaan. De werkzaamheden die door het concern worden uitgevoerd, zoals personeelsadministratie en financiële administratie verdwijnen niet. Deze werkzaamheden kunnen op een andere plek worden uitgevoerd, maar vervallen niet. Het is niet aannemelijk dat de gemeenten de werkzaamheden binnen de huidige 6 Als we hierdoor niet uitkomen met de rijksbijdrage inkomensvoorziening ontstaat het risico dat we niet in aanmerking komen voor het vangnet inkomensvoorziening. 7

8 formatie uit zouden kunnen voeren. Besparing concern Aalten Berkelland Haaksbergen Oost Gelre Winterswijk Totaal Samenvattend Als we ervan uitgaan dat we uitkomen met het inkomensvoorziening en het participatiebudget exclusief de Wsw-oud dan is het verwachte tekort op de participatiewet is voor alle gemeenten samen 6,6 miljoen. Door de bovengenoemde maatregelen kan het tekort worden teruggebracht. Daarbij kan worden opgemerkt dat de besparingen in personeel (integrale werkgeversbenadering, besparing concern en minder swmedewerkers binnen) het gevolg zijn van de ontmanteling van Hameland. Het verhogen van de opbrengsten kan ook gerealiseerd worden als Hameland in de huidige vorm blijft bestaan. 8

9 Verwacht tekort Integrale dienstverl ening meer sw medewerk ers detachere n Verhogen detacherin gsopbreng st Verminder en swmedewerk ers binnen Verhogen opbrengst werk binnen 10% extra uitstroom Besparing door efficiënter organisere n ondersteu ning Aalten Berkelland Haaksbergen Oost Gelre Winterswijk Buitengemeent en Totaal Totaal 9

10 Eenmalige kosten Het idee achter de participatiewet is dat gemeenten zelf verantwoordelijk zijn voor het aan het werk helpen van de eigen inwoners. De gedachte die wij daarbij hebben is dat een werkvoorzieningsschap zoals Hameland niet past bij die filosofie. We willen Hameland daarom ontmantelen. Dit levert niet direct geld op om het tekort terug te dringen. Het geeft wel meer mogelijkheden om te sturen belangrijk dat er goede projectopdrachten komen met duidelijke rollen en bevoegdheden. De ontmanteling kost geld. Het worst-case scenario gaat uit van kosten van Deelname% Bijdrage in liquidatie GR Hameland Aalten 21, Berkelland 24, Haaksbergen 8, Oost Gelre 23, Winterswijk 23, Totaal 100, Doordat we mensen die nu bij Hameland werken kunnen inzetten bij de SDOA en andere gemeenten zullen de werkelijke kosten waarschijnlijk lager uitvallen. Ook is het waarschijnlijk dat mensen voor het bereiken van de maximale wachtgeldtermijn een nieuwe werkgever vinden. Risico s In dit plan is geen rekening gehouden met de kostenontwikkelingen die zich bij SDOA en Hameland voor kunnen doen. Zo is er geen rekening gehouden met de eventuele afname van huuropbrengsten van de panden. Verdere risico s zitten in het feit dat straks met een kleinere aantal medewerkers dezelfde omzet binnen moet worden gehaald en dat het veel meer mensen gedetacheerd moeten worden. 10