Na mijn rondgang door Noord-Brabant zal ik eindigen met een aantal wensen richting de toekomst, waar ik graag met u over in gesprek ga.

Transcriptie

1 1 Graag wil ik de KBO Land van Cuyk complimenteren met het initiatief voor deze conferentie VERANDERING IN DE ZORG. De Provinciale Raad Gezondheid vindt het een eer om een steentje bij te dragen aan de discussie hierover. Oud worden in goede gezondheid willen we allemaal; maar de laatste jaren van ons leven hebben we meer kans op klachten en ongemakken en daar is zorg bij nodig. Zorg is niet alleen de zorg die zorginstellingen en professionals verlenen. Ik kies een bredere insteek. Er zijn vele mensen betrokken bij de zorg voor ouderen. Ik neem u mee in een rondgang om te ontdekken dat we zorgen samen doen in Noord-Brabant. De Provinciale Raad Gezondheid adviseert de provincie op het terrein van gezondheid en zorg. Vroeger vooral vanuit de insteek zorg en welzijn. De laatste jaren vanuit een bredere insteek op gezondheid. U zult die ontwikkeling in mijn verhaal tegen komen. We zijn door ons advieswerk in de gelegenheid vele Brabantse initiatieven te leren kennen. Enkele daarvan vormen de basis voor mijn verhaal. Ik denk dat ik zeker niet alle initiatieven in Noord- Brabant ken, maar ik hoop dat u met mij mee gaat denken in de trant van: dat doen wij toch ook, daar zijn ze ook met iets moois bezig en waarom heeft zij daar niet aan gedacht. Dan wordt het zeker een zorgen doen we samen. Na mijn rondgang door Noord-Brabant zal ik eindigen met een aantal wensen richting de toekomst, waar ik graag met u over in gesprek ga.

2 2 OUDER WORDEN IN BRABANT Eerst een paar cijfers. Die kent u misschien wel. Zo n plaatjes zijn er ook speciaal voor de gemeenten in het Land van Cuyk. Nederland vergrijst en de zorgbehoefte wordt groter. Dat die zorgbehoefte groter wordt, heeft echter niet alleen te maken met het ouder worden, maar doordat diagnostiek en behandelmogelijkheden verbeteren. De vergrijzing gaat in sommige delen van Nederland samen met krimp: teruglopende bevolkingsaantallen. Krimp vooral in de kleine gemeenten en kernen. Meer ouderen, minder jongeren om voor hen te zorgen. Hoe lossen we dat op? Dat lukt niet als we in bestaande kaders blijven denken. Er is dat andere perspectief nodig. Het perspectief van zorgen doe je samen. Mensen dokteren zelf met een advies van een arts of met informatie van een lotgenoot. Dat noemen we tegenwoordig zelfwerkzaamheid. Mensen bekommeren zich om anderen als dat nodig is. Je naasten steunen noemen we informele of mantelzorg. Uit cijfers van het cultureel plan bureau weten we dat het grootste deel van de zorg zich afspeelt in dit informele circuit. En dit gebeurt zeker in Noord-Brabant.

3 3 Idealiter worden zorg en diensten vanuit een continuüm van zorg geboden. Een continuüm waarin geen gaten vallen en waarin vloeiende overgangen bestaan tussen de specialistische zorg, die op een grotere schaal in ziekenhuizen en behandelcentra georganiseerd is, de nabije kleinschalig georganiseerde eerstelijnszorg en de informele zorg, die deel uit maakt van het directe netwerk van mensen. Transmurale zorg zijn bijvoorbeeld alle arrangementen rond chronisch zieken, waarin eerste en tweede lijn samenwerken. Community zorg is vrijwilligerswerk zoals de Zonnebloem, Rode Kruis, seniorenhuisbezoek, woon-zorg-servicediensten, steunpunten, informatiewinkels, telefoon- en digitale cirkels etc. De drie cirkels aan de rechterkant worden georganiseerd vanuit instellingen. De twee linkse cirkels niet; die horen bij de civil society en zijn gebaseerd op de inzet van mensen in persoonlijke en community netwerken. Met community bedoel ik niet alleen de wijk waar je woont, maar ook andere gemeenschappen waar je bij hoort. Een ouderenbond is ook een community. Veel activiteiten van de ouderenbonden bevinden zich in de cirkel van community zorg. In Nederland zijn we in de gezondheidszorg de laatste decennia vergeten hoe belangrijk die eerste twee cirkels zijn. De aandacht is vooral uitgegaan naar de 3 cirkels aan de rechterkant. Daar verwachten we onze zorg van. De waarde en betekenis van de eerste twee cirkels is uniek; de professionele zorg kan die niet vervangen. Belangrijk is dat de professionele zorg de beide andere cirkels kent, erkent, er mee afstemt en samen werkt. We zien op dit terrein in Brabant hoopvolle ontwikkelingen. Nu is er de laatste tijd veel te doen over de verplichting die de overheid ons oplegt om voor elkaar te zorgen. Het is curieus dat al dat vrijwilligerswerk en al die informele hulp eerst niet zo in beeld was bij de overheid. Nu in tijden van bezuiniging en crisis wil de overheid, dat wat al gebeurt ons opnieuw gaan opleggen. Los van al het nieuwe overheidsbeleid vind ik het belangrijk te leren van hetgeen afgelopen jaren al is ontwikkeld in de Brabantse praktijk.

4 4 VOORBEELDEN IN BRABANT VAN COMMUNITY NETWERKEN In Noord-Brabant bestaan mooie voorbeelden waarin samengewerkt wordt tussen de informele en professionele zorg : bijvoorbeeld in de zorgcoöperaties, waarvan Hoogeloon de primeur voor Nederland had. In 2005 richtten een aantal enthousiaste Hoogeloonse mensen de zorgcoöperatie Hoogeloon op. In plaats van een ieder voor zich mentaliteit heeft Hoogeloon gekozen om de verantwoordelijkheid gezamenlijk op te pakken en wonen, welzijn en zorg zelf vanuit de gemeenschap vorm te geven. De zorgcoöperatie streeft het behoud van voorzieningen na en organiseert aanvullende voorzieningen voor ouderen, chronisch zieken en mensen met een beperking. Een tweede voorbeeld is Elsendorp met een eigen invulling van zorg door en voor het dorp. Elsendorp heeft een hechte sociale structuur, veel informele zorg. Toch bemerkte men enkele jaren geleden dat ouderen niet in het dorp konden blijven door ontbrekende voorzieningen. De dorpsraad én de huisarts maakten samen een plan. Er zijn zorgappartementen gebouwd; Elsendorp heeft nu een eigen professioneel zorgteam én een dorpsregisseur. Deze dorpsregisseur makelt tussen de informele en professionele zorg en wordt betaald vanuit de Wmo. Deze coöperaties verspreiden zich als een olievlek in Brabant en hebben zich inmiddels georganiseerd in het platform Zorgen doe je samen. Het derde voorbeeld is de West-Brabantse Kruisvereniging, een overkoepelende vereniging van 28 plaatselijke kruisverenigingen. In de besturen van die plaatselijke kruisverenigingen zitten mensen afkomstig uit seniorenraden, zonnebloem, rode kruis etc. Samen hebben deze plaatselijke kruisverenigingen ruim leden. Naast een groot aanbod van cursussen en verkoop en uitleen van zorgartikelen heeft deze kruisvereniging afgelopen jaren met succes geijverd voor de terugkeer van de wijkzuster. In een onderzoek dat ze hebben laten verrichten blijkt dat ze met de inzet van de wijkzuster vele duurdere kosten besparen in de zorg.

5 5 NOG MEER CIRKELS Zoals ik aan het begin zei, kun je breder kijken naar samenwerking. Hoe wonen mensen, hoeveel ondersteuning hebben zij bij het wonen? Hoe ziet hun omgeving eruit, is natuur bereikbaar voor ouderen? Hoe gezond is hun voeding? Hoe belangrijk deze invloeden zijn, leg ik uit aan de hand van enkele voorbeelden. - Wonen en zorgtechnologie Vorig jaar heeft de Provinciale Raad Gezondheid samen met SER Brabant een advies geschreven voor een versnellingsagenda van de zorgeconomie. Ik wil een klein stukje citeren uit dit advies, waarin een toekomstbeeld wordt geschetst: Mede dankzij internet kan de Brabantse burger actief blijven meedoen en voldoende contacten onderhouden met anderen. Hij heeft de eigen regie over zijn leven en kan zichzelf redden vanuit zijn luie leunstoel thuis. Hij heeft allerlei handige hulpmiddelen in zijn huis die zijn huis schoonhouden en het woongemak bevorderen. Hij heeft een warm netwerk om zich heen van mensen in de buurt of in zijn dorp die elkaar handen spandiensten verlenen. Dankzij de techniek kunnen familieleden, vrienden en buren gemakkelijk en snel met elkaar schakelen en contacten plannen. Ze ontmoeten elkaar ook via internet communities tussen de bedrijven door. Inmiddels wordt op vele plekken aan deze toekomst gewerkt en hebben senioren in de verwezenlijking hiervan een belangrijke rol. Bij de designweek in Eindhoven vorige maand, waren veel hoogstandjes te zien. NATUUR EN EEN GROENE OMGEVING In een spraakmakend onderzoek van de KPMG blijkt dat wie investeert in meer groen in met name stedelijke gebieden, daarvoor op meerdere fronten beloond wordt.

6 6 De omgeving wordt niet alleen mooier, het heeft ook een positief effect op de gezondheid van de bewoners omdat zij zich prettiger voelen en/of meer gaan bewegen. Via deze weg leidt het investeren in meer groen dan ook tot lagere kosten van zorg en ziekteverzuim. Een paar voorbeelden in Brabant: - BioWalking groen, gezond en gezellig BioWalking is een wandeling in de natuur voor mensen met gezondheidsklachten, voor wie bewegen en natuurbeleving een genezende werking heeft. Bijvoorbeeld voor chronisch zieken en dementerende mensen. De wandelingen worden begeleid door vrijwilligers van natuurorganisaties. In opdracht van de provincie zijn pilots opgestart om te kijken of op lokaal niveau (aangepaste) wandelroutes kunnen worden aangeboden aan mensen die misschien niet zo gemakkelijk wandelen, maar het wel nodig hebben. dementietuin in Oisterwijk Bij zorgcentrum De Vloet in de gemeente Oisterwijk heeft dementietuin gerealiseerd. De eerste fase, een beschutte tuin waarin mensen met dementie kunnen verblijven, is gerealiseerd met steun van de Vrienden van de Vloet. Beoogd wordt in een tweede fase een ontmoetingstuin te realiseren, waarin inwoners van de gemeente Oisterwijk en mensen met dementie elkaar kunnen ontmoeten. De dementietuin ligt naast de Voorste Stroom, die recent weer in haar oorspronkelijke natuurlijke staat is teruggebracht. De dementietuin is ook het begin- en eindpunt van natuurwandelingen voor mensen met dementie, verzorgd door het IVN. GEZOND VOEDSEL 1 op de 5 senioren in zorginstellingen en ouderen in ziekenhuizen is ondervoed en 50 procent dreigt dit te worden.wist u dat? Ik schrok van dit cijfer. Maar er is meer aan de hand rond ons voedsel. Onlangs de salmonellabesmetting van zalm maakte duidelijk hoe vreemd de voedselketen is georganiseerd. Samen met ZLTO heb ik onlangs een programma geïnitieerd waarin we alle Brabantse zorginstellingen gaan stimuleren producten te betrekken van regionale boeren. De voedselketen korter maken, vervoerskilometers minder maken én de de maaltijden in zorginstellingen weer smakelijker, herkenbaarder en voedzamer maken. Daar komt veel bij kijken. Er zijn in een paar zorginstellingen al goede resultaten, zoals bijvoorbeeld in het ziekenhuis Bernhoven.

7 7 Wensen voor de toekomst Mensen creëren eigen en autonome verbanden, waarin ze elkaar ontmoeten, ze zetten activiteiten op, waar ze steun bij elkaar vinden. Zij geven deze verbanden op een eigen manier invulling. Dat zien we aan al die innovatieve voorbeelden die ik heb laten zien. Burgers en maatschappelijke organisaties organiseren zich vanuit hun betrokkenheid of engagement. En dat is een andere manier van zorg bieden dan in het professionele systeem. Bovendien zijn er de eerste aanwijzingen dat deze zorg efficiënter, duurzamer en goedkoper blijken te zijn. Mijn wensen voor de toekomst: Zorg die past bij het gewone alledaagse leven en zich verbindt met welzijn, slim wonen, genieten van de natuur en gezonde voeding. Meer onderzoek naar de betekenis, de kosten en baten van deze geïntegreerde manieren van zorg, zodat duidelijk wordt dat we in Brabant hiermee een oplossing hebben voor de stijgende zorgkosten. Een integraal zorgbudget dat per dorp of wijk beschikbaar komt, zodat de zorg minder bureaucratisch en ingewikkeld wordt. Ouderenbonden, die ook afspraken maken met andere partijen dan de zorginstellingen zoals met de boeren over regionaal geproduceerd voedsel, met natuurorganisaties en gemeenten over het kunnen gebruiken van de groene omgeving, met woningbouwcorporaties over het gebruik van slimme technische oplossingen in huizen en de directe omgeving. Als we samen met andere sectoren de handen ineen slaan en nadenken hoe zij een bijdrage kunnen leveren aan een gezonde toekomst voor ouderen, dan zetten we een grote stap richting een toekomstbestendige ouderenzorg. Mariet Paes directeur Provinciale Raad Gezondheid Rijnstraat 4, 5215 EK s-hertogenbosch