Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Cultuurnota Nr. 42 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 6 november 2001 De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen 1 heeft op 3 oktober 2001 overleg gevoerd met de heer Van der Ploeg, staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen over: de brief van 24 september 2001 van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen bij de museumbrief (27 432, nr. 38); de brief van 2 oktober 2001 van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen over het Rijksmuseum. Van dit overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie 1 Samenstelling: Leden: Van der Vlies (SGP), Van de Camp (CDA), Van der Hoeven (CDA), voorzitter, Rabbae (GroenLinks), Lambrechts (D66), Dittrich (D66), Cornielje (VVD), De Vries (VVD), Dijksma (PvdA), Cherribi (VVD), Rehwinkel (PvdA), ondervoorzitter, Visser-van Doorn (CDA), Wagenaar (PvdA), Belinfante (PvdA), Kortram (PvdA), Ross-van Dorp (CDA), Hamer (PvdA), Nicolaï (VVD), Van Bommel (SP), Barth (PvdA), Halsema (GroenLinks), Örgü (VVD), Eurlings (CDA), Slob (ChristenUnie) en Van Splunter (VVD). Plv. leden: Schimmel (D66), Mosterd (CDA), Atsma (CDA), Harrewijn (GroenLinks), Bakker (D66), Ravestein (D66), E. Meijer (VVD), Van Baalen (VVD), Valk (PvdA), Udo (VVD), Van der Hoek (PvdA), De Pater-van der Meer (CDA), De Cloe (PvdA), Gortzak (PvdA), Molenaar (PvdA), Cörüz (CDA), Spoelman (PvdA), Passtoors (VVD), Poppe (SP), Arib (PvdA), Vendrik (GroenLinks), Rijpstra (VVD), Wijn (CDA), Stellingwerf (ChristenUnie) en Blok (VVD). Mevrouw Örgü (VVD) is er verheugd over dat naast de overheden in toenemende mate particulieren bijspringen om de musea betaalbaar te houden. Sinds de privatisering van de rijksmusea in 1995 heeft het Rijk alleen nog verantwoordelijkheden voor het beheer en het behoud van de collecties. De voormalige rijksmusea hebben niet alleen een taak in het presenteren en toegankelijk maken van cultureel erfgoed, maar bewaren, beheren, conserveren, restaureren, doen wetenschappelijk onderzoek, bewerken en verzamelen. Zij voeren het beheer in opdracht van de minister. Zo is het rijksbeleid om de musea open te stellen voor een zo groot en zo breed mogelijk publiek. De museumbrief lijkt te veel een bedrijfsplan van een museum. Het blijft onduidelijk welke concrete resultaten er zijn geboekt op het terrein van beheer en behoud en er wordt te weinig aandacht gegeven aan de mogelijkheden van internationale samenwerking tussen musea en voor samenwerking met verzamelaars. Volgens de museumbrief is de legitimatie van de musea gelegen in hun missie en niet in de markt. Deze twee zijn echter niet los te koppelen; zij vullen elkaar aan. Op het gebied van het publieksbereik worden goede initiatieven genomen. Kunnen in dit verband de lokale omroepen meer worden betrokken bij musea en tentoonstellingen? De staatssecretaris probeert de functie cultuurbescherming een plaats te geven binnen het ministerie, met wisselend succes. Welke prioriteiten stelt hij voor de bescherming van het erfgoed? De hoogte van de subsidies voor de rijksmusea is historisch gegroeid. Er KST57138 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2001 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 42 1

2 wordt onderzoek gedaan om deze te objectiveren. Het is echter ook historisch gegroeid welke musea rijksmusea waren. Moet ook dit niet eens nader worden onderzocht? Hoe staat het met het overleg met andere departementen over uniform toezicht op de rijkscollecties door de inspectie cultuurbezit? In verband met nog lopend onderzoek is de subsidie voor Huis Doorn verlengd tot 1 januari Is er al zicht op de uitkomsten van het onderzoek? Wat is de stand van zaken in verband met de huisvesting van de musea? De staatssecretaris is in afwachting van het advies van de Raad voor cultuur over het rapport van de commissie publieksbereik hedendaagse kunst en musea, de commissie-ex. Is hier geen sprake van dubbel werk? Blijkens een bericht in NRC Handelsblad vrezen de musea voor hun zondagopening als de initiatiefwet van de fracties van de PvdA en ChristenUnie tot wijziging van de Arbeidstijdenwet in werking treedt. Hoe verhoudt dit zich tot de nagestreefde vergroting van het publieksbereik? Hoe denkt de staatssecretaris problemen op dit gebied op te lossen? De heer Valk (PvdA) heeft nog geen knelpunten voor de zondagopening van musea gesignaleerd. Pas als deze zich voordoen, zal er een oplossing moeten worden gezocht. De staatssecretaris is een actief voorstander van grotere mobiliteit en zichtbaarheid van de collecties. Er zijn steeds meer presentaties buiten musea, bijvoorbeeld in de Tweede Kamer. Verder is er vooruitgang geboekt met de uitwisseling van collecties tussen Nederlandse musea, maar deze ontwikkeling kan nog worden versterkt. Ondanks de vele contacten tussen Nederlandse en buitenlandse musea is er nauwelijks enige internationale uitwisseling. Stukken die nooit uit een depot komen, vervullen maatschappelijk geen functie. Inmiddels is er een discussie gaande over ontzameling en verkoop van collectiestukken om overvolle depots te ontlasten. Als de opbrengst slechts mag worden gebruikt voor nieuwe aankopen, blijft het probleem echter bestaan. Wat vindt de staatssecretaris ervan om de opbrengst deels te gebruiken voor publieksvriendelijke investeringen zoals verbetering van de presentatie? Kan de staatssecretaris, eventueel schriftelijk, inzicht geven in de stand van zaken met het Deltaplan cultuurbehoud? Zijn de vastgestelde knelpunten opgelost? Wat is de situatie bij de niet-rijksmusea, waarvoor de lagere overheden een zorgplicht dragen? In de brief van 2 oktober 2000 wordt een discussie over de rol van de vaderlandse geschiedenis in het Rijksmuseum Amsterdam aangekondigd. Hoewel er in 2000 alarmerende berichten in vaktijdschriften zijn verschenen over de desbetreffende afdeling, is de huidige geïntegreerde presentatie van kunst en geschiedenis evenwichtig en het bezoeken waard. Inderdaad hebben alle musea een taak op dit terrein, zeker de laagdrempelige zoals de openluchtmusea. Op de recente conferentie «The spirit of Europe», die was georganiseerd door het Europees Museum Forum, werd de oprichting van een Europees historisch museum bepleit waarin de ontwikkeling en de integratie van de West-Europese landen een plaats moeten krijgen. Wil de staatssecretaris eens zijn gedachten hierover laten gaan? Naar Huis Doorn, dat een rol heeft gespeeld in de Europese geschiedenis, wordt nog onderzoek gedaan, maar sluiting ervan is ondenkbaar. Welke vooruitgang is er te melden met het Geld- en bankmuseum? De kosten van de pensioenvoorziening voor het personeel in de voormalige rijksmusea blijken hoger te zijn dan verwacht. Hiervoor zal een oplossing moeten worden gevonden. Bijzondere aandacht is nodig voor de seizoenwerkers bij het Openluchtmuseum en het Zuiderzeemuseum. Zij bouwen slechts een deel van het jaar pensioenrechten op en kunnen gedwongen worden tot het aanvaarden van vast werk elders. Is het Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 42 2

3 misschien mogelijk, deze musea het gehele jaar open te stellen? Welke andere oplossingen ziet de staatssecretaris? Er lijkt geen vooruitgang te worden geboekt in de besprekingen tussen Nederland en Rusland over de Koenigscollectie. Wil de staatssecretaris de mogelijkheid van een praktische oplossing bezien, in de vorm van een overeenkomst op grond waarvan Nederland bijvoorbeeld voor expositie en onderzoek vrijelijk kan beschikken over de tekeningen? Mevrouw Visser-van Doorn (CDA) is teleurgesteld over de museumbrief omdat de gedachten daarin onvoldoende zijn uitgewerkt. Het is niet meer dan een voortgangsrapportage. Hopelijk worden de opmerkingen van de commissie betrokken bij het spoedig uit te brengen beleidskader musea. Hoewel verbreding en verjonging van het museumpubliek nastrevenswaard is, mag het oudere publiek niet worden veronachtzaamd. Anders bestaat het risico dat het publieksbereik in totaal niet groter wordt. Musea nemen op dit gebied initiatieven en werken veelvuldig samen. Deze samenwerking moet van onderop totstandkomen en niet van bovenaf worden opgelegd. Kunnen de regionale omroepen worden ingezet om het publieksbereik te vergroten? Voor de bevordering van de participatie van nieuwe Nederlanders is het onderwijs het beste kanaal. De culturele diversiteit van Nederland dient goed zichtbaar te zijn in de musea. Het Bijbels museum heeft zijn werkzaamheden al verbreed naar andere godsdiensten. Centraal dienen te staan het historische besef en de kennis van de eigen geschiedenis, die de basis vormen voor de ontwikkeling van de eigen identiteit en voor de bereidheid tot kennismaking met andere culturen. De kosten van museumbezoek voor een gezin met kinderen zijn vrij hoog. Omdat investering in de jongste leeftijdscategorie een breedte-investering is, is onderzoek naar mogelijkheden van gratis toegang van harte toe te juichen. Wanneer zijn de resultaten van dit onderzoek te verwachten? Wat vindt de staatssecretaris van het voorstel van de Nederlandse museumvereniging om de rol van opvoeders te stimuleren bijvoorbeeld door gratis toegang voor volwassen begeleiders van jongeren? Een probleem is dat een voorbereidend bezoek door een leerkracht niet onder het beschikbare budget valt; dit moet hij of zij dus zelf betalen. Het streven naar open presentatie vergt omscholing van museummedewerkers. Hoe denkt de staatssecretaris dit te verwezenlijken? Een centrale nationale presentatie is niet gewenst. Het Rijksmuseum Amsterdam heeft al in hoge mate een dergelijke functie en zal deze na de aanstaande veranderingen nog sterker vervullen. Bovendien is ook een goed aanbod in de regio s belangrijk. Het ministerie van OCW formuleert algemeen beleid, waarop de musea kunnen inspelen, afgestemd op de eigen mogelijkheden en missie. De eigen verantwoordelijkheid van de musea moet vooropstaan, niet de regelgeving van de rijksoverheid, die tot taak heeft te stimuleren en te faciliteren. Een onderzoek naar de bekostiging is nuttig en moet op korte termijn worden gedaan. Beslissingen hierover zullen echter pas door een volgend kabinet worden genomen. Nu er een nieuw beleidskader komt, is het van groot belang dat de huisvestingsproblemen van de voormalige rijksmusea op korte termijn worden opgelost. Ook andere musea kennen dergelijke problemen; wat is de mening van de staatssecretaris hierover? Verder is er een probleem met de pensioenvoorziening, ten bedrage van meer dan 24 mln gulden. Aanvankelijk was er een oplossing bij de Voorjaarsnota 2001 toegezegd; daarna is er een oplossing bij de Najaarsnota 2001 toegezegd. Komt deze er dan werkelijk? «Gevoel voor schoonheid en besef van tijd» is een uitstekend motto voor het Rijksmuseum Amsterdam. Het is goed dat het vasthoudt aan de combinatie van kunst en geschiedenis en dat het zoekt naar datgene wat de veelstemmige bevolking verbindt. Verruiming van de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 42 3

4 openingstijden is toe te juichen. De uitkomsten van het onderzoek hiernaar zijn ook bruikbaar voor andere musea. Het project collectiemobiliteit ondervindt grote instemming. Het pilotproject in het Tweede-Kamergebouw is goed uitgevoerd, maar het is de vraag in hoeverre mensen werkelijk kennisnemen van de geëxposeerde werken. Wat is het effect van dit pilotproject en zijn de kosten ervan inderdaad veel hoger geworden dan was verwacht? In de museumbrief gaat de staatssecretaris niet in op het museumregister, een initiatief van de musea zelf om de kwaliteit te waarborgen. Wat is zijn mening hierover? Het is betreurenswaardig dat er een jaar na het debat over de Cultuurnota nog steeds onzekerheid bestaat over het voortbestaan van Huis Doorn op lange termijn. Wanneer kan deze zekerheid worden geboden? Wat is de stand van zaken met het Legermuseum? De heer Dittrich (D66) trekt uit de museumbrief de conclusie dat er minder mensen naar de musea gaan, zeker als tijdelijke goedlopende tentoonstellingen buiten beschouwing worden gelaten. De staatssecretaris stelt echter terecht dat ook andere activiteiten belangrijk zijn voor het publieksbereik en benadrukt het belang van samenwerking tussen musea en met instellingen zoals universiteiten. Welke rol ziet hij hierbij weggelegd voor de overheid en welke extra maatregelen zijn er nodig? In de museumbrief ontbreekt aandacht voor het contact van musea met particulieren en bedrijven, die steeds vaker culturele instellingen financieel steunen. De overheid moet deze tendens versterken door de maximale aftrekbaarheid van giften aan culturele instellingen te verhogen van 10% naar 20% voor particulieren en naar 15% voor bedrijven. De staatssecretaris heeft nooit een reactie aan de Kamer gegeven over desbetreffende voorstellen van de commissie-habbema uit Zo n fiscale regeling kan gunstig zijn voor de aankoopbudgetten van de Nederlandse musea, die ten opzichte van het buitenland laag zijn. De extra inkomsten voor de musea mogen echter niet in de plaats komen van de rijksbijdrage, maar moeten additioneel zijn. De autonomie van de instellingen mag hierbij niet in het geding komen. Welke initiatieven denkt de staatssecretaris in samenwerking met de Nederlandse museumvereniging te kunnen nemen om daarnaast de betrokkenheid van particulieren en bedrijven bij musea te vergroten zodat ook in economisch minder gunstige tijden de steun voor de musea behouden blijft? In de museumbrief wordt opgemerkt dat de musea het aan hun stand verplicht zijn, in hun programmering aan te knopen bij maatschappelijke thema s. Het is inderdaad goed dat musea hiermee rekening houden, maar de politiek mag geen invloed hebben op de wijze waarop dit gebeurt. Wil de staatssecretaris dit bevestigen? Op de nota over e-cultuur wordt al enige tijd gewacht; een aparte discussie erover lijkt gewenst. Over de digitalisering en ontsluiting van collecties, die steun verdient, kan beter in dat kader verder worden gesproken. Als de staatssecretaris eerder in deze kabinetsperiode opdracht had gegeven tot onderzoek naar mogelijkheden om jongeren naar de musea te krijgen, hadden er inmiddels besluiten kunnen worden genomen. Het lijkt nu verstandig om niet weer onderzoek af te wachten, maar te beginnen met een experiment met een dag gratis openstelling van musea en gratis museumbezoek voor jongeren onder 21 jaar en hun begeleiders. Als dit niet direct nationaal mogelijk is, kan er in een regio worden begonnen. Hoe denkt de staatssecretaris hierover? Over de positie van de seizoenwerkers van voormalige rijksmusea moet snel duidelijkheid worden geboden. De Nederlandse museumvereniging steunt het streven naar collectiemobiliteit, maar ziet op tegen de extra kosten. Hoe denkt de staatssecretaris hieraan tegemoet te komen? Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 42 4

5 Het zou goed zijn als mensen die lang op Schiphol moeten verblijven, een tentoonstellingsruimte kunnen bezoeken. De kunstschatten moeten dan wel voldoende bewaakt en (klimatologisch) beschermd zijn. Wil de staatssecretaris hieraan meer aandacht geven? Of het in verband met integraal management goed is dat de verzelfstandigde rijksmusea eigenaar van hun gebouwen worden, is maar de vraag. Voor de gevangenissen en de gerechtsgebouwen is deze weg verlaten wegens de hoge kosten. In Nederland worden soms kunstschatten tentoongesteld die uit een ander land geroofd zijn. Nederland heeft nog steeds niet het Unidroitverdrag geratificeerd, terwijl andere landen allang zover zijn. Wil de staatssecretaris hierin het voortouw nemen? Het Stedelijk Museum Amsterdam heeft een hoogwaardige internationale collectie. Het is dan ook passend dat de staatssecretaris bijdraagt aan de hoge kosten van de verbouwing ervan. De heer Van der Vlies (SGP) benadrukt dat ook na de verzelfstandiging van de musea de eindverantwoordelijkheid voor het Nederlandse culturele erfgoed ligt bij de overheid. Kan de staatssecretaris al iets zeggen over de inhoud van het voorgenomen museale beleidskader? Bij vergroting van het publieksbereik moet er gewaakt worden voor een eenzijdige benadering. Een grotere aantrekkelijkheid voor het publiek mag niet ten koste gaan van de waarheidsgetrouwheid. De legitimatie van de musea is inderdaad gelegen in hun missie, niet in de markt. Ondersteuning door middel van een derde geldstroom is goed, maar de musea mogen hiervan niet afhankelijk worden in hun wezenlijke functies. Welke waarborgen geeft de staatssecretaris om te voorkomen dat musea hun legitimatie moeten zoeken in de markt? Vergroting van de aantrekkelijkheid van de musea is mogelijk door middel van uitruil en tijdelijke presentaties, nationaal en zo mogelijk internationaal. Is de staatssecretaris ertoe bereid, de financiële gevolgen hiervan te onderzoeken? Musea moeten wel de eigen identiteit kunnen bewaren door het aanhouden van een vaste verzameling. De staatssecretaris gaat in de museumbrief niet in op het museumregister. Hierin staat wat er aanwezig is en waarom het ene prioriteit krijgt boven het andere. Dit is ook noodzakelijk om bij eventuele verkopen te voorkomen dat er belangrijke stukken verloren gaan. De mogelijkheden van een zo laag mogelijke toegangsprijs of zelfs gratis toegang moeten verder worden onderzocht. Hierbij dient er wel aandacht te zijn voor het voorkomen van overlast door jongeren aan andere museumbezoekers. Voor de Nederlandse geschiedenis ligt het accent op het lokale en het regionale. Het nationale en het internationale worden hiervan afgeleid en kunnen het lokale en het regionale weer verdiepen. In dit verband behoeft een nationaal geschiedenismuseum geen hoge prioriteit. Hoe verbindt de staatssecretaris dit met zijn enthousiasme voor een Europees historisch museum? Goede contacten met het onderwijs zijn nodig. De commissie-van Rooij heeft hierover gerapporteerd, maar het ontbreekt nog aan concrete aangrijpingspunten. Hoe denkt de staatssecretaris hieraan verder te werken? De gedachte van de staatssecretaris om een instelling aan te wijzen als hoeder van de 20e eeuw, is interessant, maar deze kan alleen een adviserende bevoegdheid ten opzichte van de musea krijgen. Hoe denkt de staatssecretaris dit in te richten? Na het debat over het deltaplan zijn er vorderingen gemaakt op het gebied van de huisvesting in verband met de bescherming van het culturele erfgoed, maar dit is nog niet afgerond. De rol van de provincies in dit verband is hier en daar vatbaar voor verbetering. Voor Huis Doorn en voor het Legermuseum is sluiting geen optie. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 42 5

6 In het debat over het initiatiefvoorstel tot wijziging van de Arbeidstijdenwet heeft de bezorgdheid van de musea een rol gespeeld. Het zou goed zijn als de staatssecretaris zich aansluit bij het standpunt dat de regering toen heeft ingenomen. Het antwoord van de staatssecretaris De staatssecretaris merkt op dat er een beleidskader nodig is in verband met de overgang van inputfinanciering naar afspraken. Dit is ook nodig omdat de Raad voor cultuur anders niet kan adviseren over de beleidsplannen van de musea. Een museum moet niet op een zo commerciële manier gaan werken dat zijn missie geschaad wordt, maar vanuit deze missie moet het wel werken aan een zo groot mogelijk publieksbereik. Vergroting van het publieksbereik betreft niet alleen aantallen bezoekers, maar ook de individuele beleving. De kwantiteit is belangrijk voor de inkomsten van de musea, maar het gaat ook om het kwalitatieve aspect van verdieping, ontplooiing en verwondering. Het aantal musea is toegenomen van 485 in 1980 tot 902 in Omdat hierdoor het risico van versnippering ontstaat, proberen de musea meer samen te werken. Van de musea betreft 30% bedrijf en techniek, 2% volkenkunde, ongeveer de helft geschiedenis en 12% beeldende kunst. Het aantal museumbezoeken is in twintig jaar toegenomen van 14,5 miljoen naar 21 miljoen. Door de grote toename van het aantal musea is het bezoek per museum echter tamelijk constant. In besprekingen met gemeenten en provincies is de rol van de lokale en regionale omroepen onder de aandacht gebracht. De overheid moet zich natuurlijk niet bezighouden met de programmering, maar wel kunnen de middelen behorende bij het actieplan cultuurbereik gebruikt worden bij samenwerking tussen musea en omroepen. Musea en universiteiten werken al geregeld samen, zowel in specifieke programma s als bij publicaties. Hiervoor zijn verschillende subsidieinstrumenten beschikbaar. Er is overleg gaande met de raad van toezicht van Huis Doorn, de provincie Utrecht, de gemeente Doorn, de Rijksgebouwendienst en, op enige afstand, de Bondsrepubliek Duitsland. De rijksoverheid neemt de verantwoordelijkheid voor de instandhouding van de collectie van Huis Doorn en zal dit vormgeven in een subsidie, waarvan de hoogte nog wordt onderzocht. Aan deze subsidie wordt de voorwaarde verbonden dat er een plan komt dat voorziet in de benodigde investeringen en een sluitende exploitatie. Naar aanleiding van de discussie over Huis Doorn zijn er uit binnenland en buitenland voorstellen gekomen, die nog moeten worden onderzocht. Op korte termijn worden er bestuurlijke conclusies verwacht. Er is nog niet geïnventariseerd hoeveel museummedewerkers niet op zondag willen werken. Na invoering van de wijziging van de Arbeidstijdenwet zullen er zo nodig nadere afspraken gemaakt moeten worden. Hoewel bijvoorbeeld de Tachtigjarige Oorlog anders wordt gepresenteerd aan Nederlandse scholieren dan aan Spaanse scholieren, is er een grote gedeelde Europese geschiedenis. Het zou goed zijn om dit thema te agenderen. Of dit moet leiden tot een instituut of tot een netwerk voor Europese geschiedenis, is nog niet uitgemaakt. Mocht er een instituut komen, dan zou het aardig zijn als het in Nederland wordt gevestigd. Over de voorstellen van het Rijksmuseum Amsterdam op dit terrein zal de Raad voor cultuur binnen een week om advies worden gevraagd. In de adviesaanvraag worden de opmerkingen van de commissie en ook de internationale dimensie verwerkt. Verder zullen andere musea en organisaties zoals de Koninklijke bibliotheek erbij worden betrokken. Het Rijksmuseum Amsterdam heeft een relatie met de missie van het Van Goghmuseum en het Stedelijk Museum Amsterdam. Het Stedelijk Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 42 6

7 Museum Amsterdam is overigens een gemeentelijk museum, waarvoor de gemeente de (financiële) verantwoordelijkheid draagt. Er is gekozen voor vestiging van het Geld- en bankmuseum in Utrecht, in de Munt. Het personeel van Het koninklijk penningkabinet had hiertegen bezwaren, maar deze zijn goeddeels weggenomen door het bestuur van het Geld- en bankmuseum. Het personeel werkt nu van harte mee. Het museale concept wordt binnenkort in het bestuur besproken, waarbij ook de vraag aan de orde is of het Kansspelmuseum erbij wordt betrokken. Eind 2001 of begin 2002 zal het bestuur een ondernemingsplan voorleggen aan de oprichters, te weten de staatssecretaris van Financiën, de staatssecretaris van OCW en De Nederlandsche Bank. Het ministerie van Justitie stelt zich op het formele standpunt dat ratificatie van het Unidroitverdrag niet mogelijk is zonder de memorie van toelichting op het verdrag. Het concept ervan is inmiddels gereed. Naar verwachting kan binnen twee maanden de ratificatieprocedure worden gestart. Er zal naar worden gestreefd om de Tweede Kamer de benodigde stukken nog voor het kerstreces toe te sturen. De commissie-ex heeft oplossingsrichtingen in kaart gebracht, wat heeft bijgedragen aan het opstellen van de adviesaanvraag aan de Raad voor cultuur. Er is dus geen sprake van dubbel werk, maar van noodzakelijke stappen. In verband met de collectiemobiliteit zijn verschillende projecten gaande: in de Tweede Kamer, op de Floriade in samenwerking met het Zuiderzeemuseum en op Schiphol in samenwerking met het Rijksmuseum Amsterdam. Als er geen spijkerharde garanties voor de veiligheid van de werken op Schiphol komen, gaat dit project echter niet door. De bijdrage van het ministerie van OCW in de kosten van het Tweede-Kamerproject, dat van hoge kwaliteit is, bedraagt eenmalig ongeveer twee ton. De museumdepots worden geïnventariseerd. Als een voorwerp niets toevoegt aan een collectie, niet van nationaal belang is en niet uniek is, kan het behoren tot de categorie die verkocht kan worden. Er is misschien zelfs een categorie voorwerpen die het best vernietigd kan worden. Alleen in deze context kunnen stukken worden afgestoten. Inmiddels wordt er gewerkt met een leidraad geselecteerd afstoten, waarin staat dat opbrengsten alleen ten goede kunnen komen aan nieuwe aankopen, conservering en restauratie. In de museumbrief wordt ingegaan op de stand van zaken bij de cultuurbescherming en op de verantwoordelijkheden. De provincies spelen hierbij een belangrijke coördinerende rol. De staatssecretaris van OCW stimuleert en faciliteert dit, ook in financiële zin. Over de huidige gang van zaken, die niet tot tevredenheid stemt, vindt overleg plaats met de provincies. In een gesprek met de Russische regering over de archieven is ook de Koenigscollectie kort aan de orde gesteld. Hiervoor is nog in maart 1999 een herhalingsclaim ingediend bij de Russische regering, die deze nog steeds onderzoekt. Over de mogelijkheid van een overeenkomst op grond waarvan Nederland over de werken kan beschikken, wil de staatssecretaris in overleg treden met het ministerie van Buitenlandse Zaken. Voorkomen moet worden dat met zo n overeenkomst de claim ontkracht, maar na afwijzing van de claim kan die misschien toch weer in beeld komen. De vereniging Rijksgesubsidieerde musea heeft voor de pensioenen 8 mln gulden structureel en 24 mln gulden incidenteel geclaimd. Zodra zij met een goede onderbouwing ervan komt, kan er een actuarieel oordeel over worden gegeven. Als het probleem (deels) teruggevoerd kan worden op een verkeerde verwachting bij de verzelfstandiging, zal de staatssecretaris zich inspannen voor een rijksbijdrage. Het streven is om de pensioenproblemen nog in de huidige kabinetsperiode op te lossen. Over het probleem met de seizoenwerkers zal de staatssecretaris in overleg treden met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 42 7

8 De Tweede Kamer ontvangt zo mogelijk nog voor het kerstreces bericht hierover. De culturele diversiteit is heel belangrijk in Nederland, waar de samenstelling van de bevolking immers snel verandert. De landelijke musea en de rijksmusea zijn het aan hun stand verplicht om zich hiermee bezig te houden, en er zijn dan ook allerlei initiatieven. Musea, archieven en bibliotheken werken samen om projecten te ontwikkelen in verband met het slavernijverleden en de migratiegeschiedenis. De e-cultuurnota is nog in voorbereiding, maar er zijn al flink wat middelen beschikbaar gesteld voor digitalisering en ontsluiting. Tijdens de Ouderenbeurs in Utrecht heeft de staatssecretaris gewezen op de belangrijke rol van ouderen bij erfgoed, archieven, musea en monumenten. Enkele provincies hebben al maatregelen genomen om ouderen meer naar culturele voorzieningen te krijgen. In Frankrijk zijn veel nationale en lokale musea gratis voor kinderen tot en met achttien jaar. In het Verenigd Koninkrijk is de toegang tot nationale musea gratis en faciliteren de gemeenten gratis toegang tot lokale musea. In Duitsland is ruim een derde van de musea gratis toegankelijk. De musea die niet gratis zijn, kennen allerlei kortingsregelingen voor jeugd, scholieren en ouderen. In Finland zijn de musea een dag per week gratis toegankelijk voor alle bezoekers. In Italië zijn veel musea gratis voor kinderen onder achttien jaar. In Nederland wordt nog onderzoek gedaan naar de mogelijkheden. Hierbij zijn er twee soorten verborgen beleidskosten. Ten eerste worden er musea gesubsidieerd die al gratis waren. Ten tweede wordt gratis bezoek gesubsidieerd voor mensen die dit niet nodig hebben. Voorkomen moet worden dat de kosten van een maatregel voor het grootste deel verkeerd terechtkomen. Er zijn al ongeveer vijftien musea die gratis museumbezoek aanbieden. Hun ervaringen worden betrokken bij het onderzoek, waarvan de resultaten in januari 2002 te verwachten zijn. Zowel de staatssecretaris van OCW als de staatssecretaris van VROM betwijfelt of het goed is dat de verzelfstandigde musea eigenaar van hun gebouwen worden. Zo n stap zal goed moeten worden onderbouwd. De stand van zaken bij de huisvesting maakt deel uit van het onderzoek. In het museumregister, een initiatief van de Nederlandse museumvereniging, de provincies en provinciale museumconsulenten, wordt veel geïnvesteerd. Binnen enkele jaren komt ook de museumregistratie in de provincies gereed. Het ministerie van OCW betaalt eraan mee en het hele project ligt goed op schema. Op 26 september 2000 heeft de Raad voor cultuur geadviseerd over het militaire culturele erfgoed. In samenspraak met het ministerie van Defensie zou er een task force worden ingesteld om het militaire erfgoed in kaart te brengen. Inmiddels is er sprake van een mogelijke verhuizing van het Legermuseum van Delft naar Soesterberg. Hiervoor moeten alle betrokkenen goed worden geconsulteerd. Het ziet ernaar uit dat de verhuizing zal samengaan met een bundeling van het Legermuseum en het Luchtmachtmuseum. Deze positieve ontwikkelingen wil de staatssecretaris afwachten alvorens de instelling van de task force te overwegen. Op de criteria voor het wel of niet aanwijzen als rijksmuseum wordt nog gestudeerd. De laatste herverdeling stamt uit 1985, bij de nota Museumbeleid. Behalve wanneer er een uitzonderlijke situatie is ontstaan, zal er op dit punt voorlopig niets veranderen. De bijdragen van particulieren en bedrijven zijn in de museumbrief onderbelicht gebleven, maar hebben in andere nota s veel aandacht gekregen en er gebeurt al veel aan. De staatssecretaris heeft zich ingezet voor de instelling van een participatiemaatschappij, die met geld uit het bedrijfsleven is totstandgekomen en die voor musea risicokapitaal kan aantrekken. In overleg met de staatssecretaris van Financiën wordt het idee van cultureel beleggen uitgewerkt, analoog aan groen beleggen. Verhoging van de maximale aftrekbaarheid van giften is al bekeken naar Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 42 8

9 aanleiding van het rapport van de commissie-habbema. Desondanks zal dit nog eens onder de aandacht van de staatssecretaris van Financiën worden gebracht. Van diens standpunt zal de Kamer nog in 2001 op de hoogte worden gesteld. Via het bureau Erfgoed actueel maakt de staatssecretaris masterclasses voor museummedewerkers mogelijk. Als de behoefte hieraan groter wordt, kan deze vorm van scholing versterkt worden. Het thema van erfgoed en musea speelt een belangrijke rol in Cultuur en school. Met het project digitaal erfgoed Nederland wordt binnenkort grote voortgang geboekt, met spectaculaire gevolgen voor het onderwijs. Ook in de huidige kabinetsperiode is de samenwerking met scholen verder versterkt. De voorzitter van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, Van der Hoeven De griffier van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, Coenen Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 42 9