Meerjarenbeleidsplan. Stichting Gemeente museum Den Haag

Transcriptie

1 1 Meerjarenbeleidsplan Stichting Gemeente museum Den Haag

2 2 Mondriaan & De Stijl

3 3 INHOUD 1.1. Algemene informatie 5 Vooraf Terugblik op en evaluatie van de periode heden Plannen en activiteiten voor de periode Bedrijfsvoering Meerjarenbegroting Kwantitatieve gegevens over activiteiten bezoekers/deelnemers Samenvatting 43

4 4 Gemeentemuseum Den Haag, GEM/Fotomuseum Den Haag en Escher in Het Paleis

5 ALGEMENE INFORMATIE 1.1.A. Algemene gegevens van de aanvrager Namen instellingen Statutaire naam instelling Statutaire doelstelling Aard van de instelling 1. Gemeente museum Den Haag 2. GEM, museum voor actuele kunst 3. Fotomuseum Den Haag Stichting Gemeente museum Den Haag De stichting Gemeente museum Den Haag heeft ten doel het inrichten, in stand houden en exploiteren van de museumgebouwen en collecties die onder de naam Gemeente museum in eigendom toebehoren aan de gemeente Den Haag. Museum Bezoekadres Stadhouderslaan 41 Postcode en plaats 2517 HV Den Haag Postadres Postbus 72 Postcode en plaats 2501 CB Den Haag Telefoonnummer Websites

6 6 1.1.B. Contactpersoon voor de subsidieaanvraag Naam contactpersoon Hans Buurman Functie contactpersoon Adjunct directeur Telefoonnummer contactpersoon contactpersoon 1.1.C. Financiële gegevens aanvrager Rekeningnummer Ten name van Stichting Gemeente museum Den Haag 1.1.D. Rechtsvorm Rechtsvorm Stichting Jaar van oprichting 1999 Inschrijving Kamer van Koophandel te Den Haag KvK nummer E. Directie Naam/namen Benno Tempel In functie sinds Benoemingstermijn(en) Tot F. Samenstelling Bestuur of Raad van Toezicht Bestuur Raad van Toezicht Bestuur Naam In functie sinds Termijn Treedt af op benoeming Voorzitter De heer J.N.A. van Caldenborgh Lid Mevrouw drs. A. Birnie Lid De heer drs. S.J. van Driel Lid Mevrouw mr. L.J. Griffith Lid De heer mr. W.H.M. Pot Lid Mevrouw G. Bekman Lid De heer C.J. van den Driest

7 7 1.1.G. Gevraagd subsidiebedrag voor de periode Totale omvang jaarlijkse exploitatie ,- Gevraagde jaarlijkse structurele bijdrage van gemeente in periode ,- Gesubsidieerd in het kader van het Meerjarenbeleidsplan kunst en cultuur van de gemeente Den Haag ja, te weten: ,- (peiljaar 2011) nee Ondertekening Hierbij verklaart ondergetekende, daartoe statutair bevoegd, dit formulier naar waarheid en zonder voorbehoud te hebben ingevuld. Wanneer de contactpersoon de aanvraag namens het bestuur ondertekent, een kopie van de machtiging daartoe bijvoegen. Naam Benno Tempel Functie Directeur Datum 14 december 2011 Plaats Den Haag Handtekening

8 8 Mode Kunst in het Gemeentemuseum, Julian Schnabel in het Fotomuseum en Jonathan Meese in het GEM

9 9 Vooraf Subsidie Gemeente Den Haag Het Gemeente museum heeft zijn meerjaren beleidsplan voor de periode geschreven vanuit het besef dat het museum kan terugblikken op een historie en traditie van succes en deze ook in de komende periode onverminderd wil continueren. Het museum is dynamisch en heeft een breed en kwalitatief hoogstaand aanbod. Het is een open en toegankelijk huis voor cultuur waar voor ieder wat wils is. Het museum heeft zich bij het opstellen van het meerjarenbeleidsplan laten leiden door het koesteren van deze positie, daarbij aansluitend bij de wens van de gemeente Den Haag dat de stad een aanbod heeft van internationaal niveau. Het museum beseft dat de gemeente Den Haag moet bezuinigingen en dat het hiertoe ook mogelijk een bijdrage moet leveren. Het voortgaan op het oude niveau van een gemeentelijke bijdrage voor 2011 van ,- is niet reeël. Om deze reden heeft het museum een aantal uitgangspunten gehanteerd voor het inrichten van de plannen en de daarbij horende begroting. In de eerste plaats heeft het museum ervoor gekozen om de hoogte van het activiteiten budget, waarin de kern van het succes van het museum schuilt vast te stellen op het gemiddelde niveau van de laatste 4 jaar (incl. 2012) en dit vervolgens te bevriezen. Dit komt neer op een bedrag van ,- (activiteitenlasten materieel + activiteitenlasten personeel extern). Het museum ziet hierbij af van het begroten van een hoger budget voor tentoonstellingen. Een wens die het museum wel heeft in het kader van de stijgende kosten voor blockbusters en de toenemende concurrentie op de Nederlandse markt alsmede de ambitie om de kwaliteit en diversiteit van het aanbod verder te verhogen. Inzetten op kostenreductie en inkomsten verhoging zijn daarbij de speerpunten om een lagere bijdrage vanuit de gemeente Den Haag op te kunnen vangen. Het museum doet dit ondanks het feit dat er gedurende 10 jaar is gewerkt met een succesvol beleid om personeels- en beheerskosten te beheersen en te reduceren en de hiermee vrijkomende budgetten in te zetten voor een succesvol activiteitenniveau van het museum. Zo zijn er in de afgelopen 10 jaar grote stappen gezet in het terugdringen van vaste lasten, het vergroten van de eigen inkomsten en daarmee het kunnen organiseren van een succesvol activi teitenprogramma. Ter indicatie; van het totaal aan inkomsten verdient het museum 35% zelf. De belangrijke efficiëntie slag van de afgelopen jaren maakt een verder substantieel terugdringen van kosten, zonder te schrappen in de activiteiten die hebben geleid tot het huidige succes, erg moeilijk. Met name de vaste lasten van beheer en behoud van de gemeentelijke collectie, (kosten 4,5 miljoen) maakt het niet eenvoudig. Toch zal er ook aan deze kant worden bezuinigd door het verder ver soberen van deze uitgaven. Aan de inkomstenkant is naast de gemeentelijke bijdrage de opbrengst uit entree de grootste inkomstenbron. In de laatste vier begrotingsjaren fluctueerde deze. Dat had twee oorzaken, vanaf 2011 heeft het museum in de begroting gerekend met een hoger aantal bezoekers dan daarvoor. Daarnaast maakt het museum geregeld gebruik van het middel om een toeslag op de entree te heffen. Zowel een toename van de bezoekersaantallen als ook het meer structureel introduceren van extra entreeheffing zijn nu onderdeel van de meerjaren begroting. Ook heeft het museum hierin de toename van de museum kaarthouder als bezoeker verwerkt, wat een negatief effect heeft op de gemiddelde entreeopbrengst. Cultureel ondernemerschap zal in de komende periode van nog groter belang worden. Nieuwe initiatieven als Mondriaan Business Club en particuliere fondsenwerving zijn belangrijke mogelijkheden om het Gemeente museum ook in de toekomst te kunnen laten floreren. In eerste instantie zal daartoe de organisatie moeten worden uitgebouwd en versterkt hetgeen een investering vergt. De kost gaat hierbij voor de baat uit. De extra kosten zijn niet opgenomen evenmin als de toekomstige baten maar op termijn zal dit een grotere bijdrage aan de inkomsten moeten leveren. Het museum komt uiteindelijk met een verzoek om een gemeentelijke bijdrage van ,-. Hierin zijn alle bovenstaande elementen verwerkt en zal het Gemeentemuseum Den Haag in staat stellen de prominente positie te bestendigen en de ambitie voor de komende jaren realiseren. Tot slot: in de begroting is geen rekening gehouden met nieuwe belastingmaatregelen. Hierdoor loopt het museum het risico jaarlijks ,- vennootschapsbelasting af te moeten dragen over de winst van de museumwinkel.

10 10 Mondriaanrestauratie

11 TERUGBLIK OP EN EVALUATIE VAN DE PERIODE 2009-HEDEN Het Gemeente museum Den Haag is een veelzijdig museum met internationale collecties en uitstraling. Na het Rijksmuseum is het Gemeente museum qua collectieomvang het tweede kunstmuseum van Nederland, met een collectie van ca objecten (zie ook Collectieplan Gemeente museum Den Haag). Schilderkunst 3379 Beeldhouwkunst en installaties 1325 Fotografie 5955 Tekeningen Prenten Kunstnijverheid Mode Muziek 3719 Op het gebied van de moderne kunst behoort het museum tot de Nederlandse top drie, samen met het Museum Boijmans Van Beuningen en het Stedelijk Museum Amsterdam. Internationaal werkt het Gemeente museum samen met de grote musea, van Centre Pompidou in Parijs, tot het Metropolitan Museum in New York en het Shanghai Museum in Shanghai. Binnen Den Haag is het museum een belangrijke partner, die vele andere museale en kunst instellingen bijstaat in raad en daad. Binnen Nederland neemt het Gemeente museum vaak het voortouw voor nieuwe initiatieven, zoals de Kinderkunst boekenserie, het standplaatsregistratie systeem, de kenniswebsites en het stadsdeel project. Missie Het Gemeente museum Den Haag ziet het, als openbare instelling, als zijn voornaamste opdracht zijn vooraanstaande positie, zowel nationaal als internationaal, als hoogwaardig museum voor moderne en eigentijdse kunst te handhaven en, waar mogelijk, verder uit te bouwen. Dit wordt gerealiseerd door een zorgvuldig beheer en ontsluiting van de collectie, een dynamisch tentoonstellingsbeleid en een verwervingsbeleid dat zich richt op uitzonderlijke en wezenlijke toevoegingen. Daarbij wil het museum duidelijk zichtbaar zijn in en voor Den Haag. Dat wil zeggen: bijdragen aan het positieve imago van de stad en de inwoners zich nauw verbonden laten voelen met hun eigen museum. Visie Het Gemeente museum Den Haag kan zijn positie, als vooraanstaand museum alleen behouden indien het innovatief en dynamisch op zoek blijft naar nieuwe wegen om zijn doelstellingen maximaal in te kunnen vullen. Het kiest ver nieuwende invalshoeken op het gebied van verwerving (waarbij wij actief en ethisch ont zamelen, zie Collectieplan Gemeente museum), op het gebied van de educatie (waarbij wij bijvoorbeeld met de Wonderkamers een nieuw en jong publiek duurzaam aan ons weten te binden), op het gebied van de collectiemobiliteit (met langdurige uitwisselingen van collectieonderdelen), op het gebied van de conservering (waarbij wij ons wetenschappelijk onderzoek inzetten om de collectie meer zichtbaar te maken) en op het gebied van restauratie (het prestigieuze Mondriaan restauratieproject). En niet in de laatste plaats zoekt het museum naar wegen om grote groepen publiek aan zich te binden. Natuurlijk zoveel mogelijk reguliere bezoekers die zorgen voor entreeopbrengsten, maar evenzeer groepen bezoekers die nog niet eerder in het museum zijn geweest. Doelstellingen Het Gemeente museum Den Haag is een open en toegankelijk huis van cultuur met als belangrijkste taak het bewaren, beheren en tonen van de collecties. Bij het tonen en toegankelijk maken van de collectie stelt het museum zich ten doel om op een open en creatieve wijze de samenhang tussen kunst en samenleving te verduidelijken. Het Gemeentemuseum Den Haag is daarbij nadrukkelijk toegankelijk voor alle bevolkingsgroepen en voor alle leeftijden alsmede een trekpleister voor degenen die Den Haag bezoeken uit binnen- en buitenland. Terugblik In het Kunstenplan wordt gesteld dat het Gemeente museum Den Haag een toegankelijk museum is voor een brede doelgroep. De afgelopen periode is dat opnieuw gebleken. Het Gemeente museum Den Haag heeft samen met Fotomuseum Den Haag en GEM, museum voor actuele kunst gemiddeld meer dan bezoekers per jaar getrokken (alleen kassabezoek). Als amusementswaarde heeft het museum een grote

12 12 potentie. De museale taken (beheer, behoud en presentatie) zijn onlosmakelijk verbonden met onze publieksgerichte aanpak. Beheer en behoud van de collectie In de lopende beleidsperiode zijn verdere stappen gezet in het verhogen van het niveau van collectiebeheer zowel wat de (bewaar)condities betreft als de ontsluiting van de collectie. Een voortdurende evaluatie en bijstelling van de klimaatsystemen blijft een zorg. Sinds 2009 is de digitale ontsluiting van de collectie een speerpunt geworden. Het museum ligt hierbij voor op de koers van het beleidsplan In 2009 startte het Mondriaanrestauratie project. Bij afronding van dit project zullen de meeste werken van Mondriaan weer in aanmerking kunnen komen voor nationaal en internationaal bruikleenverkeer. Kenniswebsite Delfts Aardewerk is vernieuwd. Gestart in 2009, en nagenoeg afgerond, is het restauratieproject schilderijlijsten. Het Mode registratie project heeft belangrijke voortgang geboekt. Het project standplaatsregistratie is, op een voor Nederland unieke wijze, gestart en inmiddels is 1/3 van de objecten voorzien van een unieke standplaatsidentificatie. De lichtbeheersing in de tentoonstellingszalen is gereorganiseerd : Per zaal kan individueel worden gedimd en licht dat binnen sijpelt (leklicht) vanuit de dakkappen is nu minimaal. Aanschaf groot aantal LED-lampen voor energie besparing en behoud van de kunst. Beeldende kunstdepot in het Museon heeft een nieuwe klimaatinstallatie en opbergrekken gekregen. Voorbereiding nieuwe website Gemeentemuseum is gestart waarop in eerste instantie ca objecten online ontsloten worden. Ontwikkeling kenniswebsite Piet Mondriaan i.s.m. Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie. Inmiddels is de acquisitie van een belangrijk correspondentiearchief gerealiseerd. Momenteel wordt de ontwikkeling van de website in kaart gebracht. Collectievorming De internationale samenstelling en relevantie van de collectie schept verplichtingen voor het verder Giorgio Morandi, Natura Morte, 1950, olieverf op doek, 30 x 35 cm, schenking uitbreiden van de verzameling. Daarbij is de leidraad de al bestaande collectie. Het beleid dat bij de kunstnijverheid al langer gold tentoonstellingen moeten leiden tot verwervingen, of omgekeerd is de afgelopen periode ook toegepast voor de moderne en hedendaagse kunst. De tentoonstellingen van Michael Raedecker (2009), David Bade (2010), Louise Bourgeois (2010) en Imi Knoebel (2010) zijn daar voorbeelden van. Het museum is er de afgelopen periode in geslaagd een aantal topstukken van klassiek-moderne kunst te verwerven en werken van jonge talenten, die naar verwachting in de toekomst een waardige tegenhanger zullen vormen voor de reeds aan wezige topstukken. Met de verwerving van de abstracte compositie in grijs van Vilmos Huszar heeft het Gemeente museum een icoonstuk weten te verwerven, dat veel gevraagd wordt door buitenlandse musea. Ook door middel van giften een succesvol bewandelde weg om met een beperkt aankoopbudget toch te kunnen groeien heeft het museum mooie resultaten geboekt. Met als hoogtepunt de schenking van twee stillevens van Giorgio Morandi. Daarnaast is de collectie Kunstnijverheid veelvuldig versterkt dankzij schenkingen. Ontzamelen blijft een taak die het museum met gewogen oordeel blijft uitvoeren. Zo is er de afgelopen periode een aantal meubels om niet overgedragen aan het Stedelijk Museum Amsterdam, terwijl het Audax Textiel Museum te Tilburg een groot aantal weefsels heeft gekregen. Tentoonstellingsbeleid Binnen Nederland is het Gemeente museum Den Haag, met zijn dependances Fotomuseum Den Haag en GEM, museum voor Actuele Kunst, een van de meest actieve kunstmusea van het land. Grootschalige publiekstrekkers worden afgewisseld

13 13 met intieme museale presentaties en gedegen collectiepresentaties. Daarbij dient de collectie als uitgangs- c.q. vertrekpunt. Om op hoog niveau mee te draaien, zelfs met een beperkt budget, is het Gemeente museum creatief en investeert het in het onderhouden van goede relaties met internationale instellingen van gelijkwaardig niveau. Daardoor weet het museum met een relatief laag tentoonstellingsbudget van 1,8 miljoen een groot effect te sorteren. Het Gemeente museum Den Haag besteedt doorlopend aandacht aan grote kunstenaars van de 20 ste eeuw, de zogenaamde klassiek-moderne kunst. Het behoort tot de taak van het museum, de grote meesters van het modernisme te tonen. De afgelopen jaren werden onder andere de tentoonstellingen Cézanne Picasso Mondriaan ; Kandinsky en Der Blaue Reiter en James Ensor georganiseerd. Op het gebied van de hedendaagse kunst zijn we continu actief en daarmee een belangrijk instituut om het publiek vertrouwd en bekend te maken met de actuele (inter)nationale kunst te geven. Zeker met de sluiting van het Stedelijk Museum heeft deze rol alleen maar aan belang gewonnen. Het Gemeente museum draagt er zo in belangrijke mate aan bij dat Nederland internationaal zichtbaar blijft. Het Fotomuseum Den Haag en het GEM, museum voor actuele kunst, spelen daarbij een grote rol. Educatie Het Gemeente museum Den Haag heeft een naam hoog te houden op het gebied van educatie. Al sinds de jaren 50 is het museum innovatief op dit vlak. Jaarlijks bezoeken ca basisschoolkinderen het museum. De gevolgde museumlessen dragen primair bij aan de kerndoelen Kunstzinnige Oriëntatie (nummers 54 t/m 56) en secundair aan de kerndoelen Nederlands (nummer 1 en 12). Waar mogelijk zijn de museumlessen vakoverstijgend. Het museum trekt ca leerlingen uit het voortgezet onderwijs. Nog altijd succesvol is de interactieve tentoonstellingsvleugel voor scholieren van ca jaar Wonderkamers (2005). Vele scholen voor voortgezet onderwijs uit het hele land hebben hun bezoeken aan Wonderkamers structureel opgenomen in hun schoolcurriculum. Daarnaast bezoeken ca jongeren het museum zonder schoolbegeleiding, zodat het totaal aan jeugdige bezoekers uitkomt op ongeveer In het beleidsplan is los hiervan nog een drietal projecten benoemd: Encounters, stadsdeelproject en het Gemak. Hiervan is Encounters niet goed van de grond gekomen. De oorzaak hiervan is dat het project een te groot beroep deed op lestijd binnen het curriculum van het voortgezet onderwijs. Het museum heeft de verdere ontwikkeling inmiddels gestopt. Het Gemak, samenwerkingsverband tussen het Gemeente museum en de Vrije Academie, is noodgedwongen gestopt onder druk van de halverwege de beleidsperiode ingaande bezuinigingen. Een groot succes is het stadsdeelproject van het Gemeente museum. Inmiddels zijn vier stadsdelen aan de beurt geweest. Het aanbod per stadsdeel gratis bezoek, gratis rondleidingen en workshops en avondopenstellingen blijkt een goede mix om inwoners naar het museum te krijgen. Tot nu toe hebben maar liefst inwoners gebruik gemaakt van het aanbod. Daaronder ook specifieke groepen zoals huurders van woningcorporaties, de voedselbank en deelnemers aan de inburgeringcursussen. Naast het programma van rondleidingen is er voor volwassenen sinds 2010 een uitgebreid activiteitenprogramma onder de titel Openbaringen. Specifieke activiteiten In samenwerkingsverband ontstonden workshops, zoals: Klinkende Kunst horen & zien in samenwerking met het Residentie Orkest Den Haag, Social Media: Dit ben ik in samenwerking met Filmhuis Den Haag en Digital Playground in Rotterdam. Onlangs heeft het museum een maatschappelijk samenwerkingsverband gesloten met ADO Den Haag. Deze samenwerking richt zich op de jeugd. Ook in Den Haag heeft het museum het voortouw genomen in het vinden en invullen van samenwerking waar zowel Den Haag als het museum beter van worden. Belangrijke steun hierbij vormt het rapport van Stephen Hodes over de collectieve cultuurmarketing, waarin wordt aangegeven dat de Haagse musea zeer belangrijk zijn bij het aantrekken van bezoekers van buiten de stad. Het Gemeente museum is, met deze kennis, actief in het zoeken naar relevante samenwerkingverbanden met bv. het Mauritshuis, Den Haag marketing en citymarketing.

14 14 Nieuwe initiatieven waar het museum een cruciale rol in speelt, zijn de organisatie van de Haagse museumnacht en het opzetten van het concept van a perfect day. Theaters, musea en hotels bieden hierin een speciaal arrangement aan onder het motto: Den Haag stad van topcultuur. Publieksbeleid Het museum investeert in nieuwe wegen om meer en divers publiek te binden: Social media: Facebook, Twitter, Flickr en You Tube. Met foto en video reportages geven we zo verdiepende achtergrond informatie over tentoonstellingen en activiteiten van het museum. Ook gebruiken we deze media om publiek te informeren en te verleiden tot een bezoek, bijvoorbeeld tijdens de Museumnacht. Digitale nieuwsbrieven: l l voor het Gemeente museum met een oplage van l l voor de educatie met een oplage van 1600 Multimedia tours bij tentoonstellingen sinds 2010 In de loop van de beleidsperiode heeft het museum besloten om het beoogde aantal bezoekers aan het museum op begrotingsbasis te verhogen. Van naar in het Gemeente museum en van naar in het GEM/Foto museum. Dit gebeurde enerzijds onder druk van de bezuinigingen maar anderzijds ook met de ervaring dat het museum dit aantal de afgelopen jaren telkenmale heeft bereikt. weten het museum vaak te vinden met hun gasten. De vereniging Vrienden van het Gemeente museum Den Haag is een van de grootste museumverenigingen van het land met meer dan 2700 leden. Momenteel wordt samen met het bestuur van de Vrienden gekeken naar een getrapt lidmaatschap om zodoende meer financiële ondersteuning aan het museum te kunnen bieden. In 2010 heeft het museum door TNS NIPO een publieksenquête laten houden. Hieruit bleek dat de bezoekers het museum zeer hoog waarderen. De TRI*M score van het Gemeente museum Den Haag is hoog, ook als men deze vergelijkt met de scores van andere musea. Vooral op algemeen oordeel, aanbevelen en herbezoek scoort het Gemeente museum uitzonderlijk hoog. Enige kritiekpunten vormden het beperkte aantal damestoiletten en een relatief klein grand café. Uit de enquête blijkt dat de bezoekerssamenstelling er als volgt uitziet: Bezoekers afkomstig uit Westnederland m.u.v. Den Haag, Rotterdam en Amsterdam Den Haag Zuid Nederland Oost Nederland Amsterdam Buitenland Noord Nederland Rotterdam Het Gemeente museum Den Haag heeft na het indienen van het meerjarenbeleidsplan nadrukkelijk gezocht naar nieuwe doelgroepen. Om een betere aansluiting te vinden bij twintigers en dertigers is gestart met Bright Minds. Speciaal voor deze groep organiseren we avonden waar veelvuldig gebruik van gemaakt wordt. Binnen een jaar zijn er een kleine 100 leden. Voor expats worden jaarlijks één of twee speciale avonden georganiseerd. Dit gebeurt in samenwerking met The HaguestCard. Het corps diplomatique maakt ruim gebruik van het museum. Ambassadeurs bezoeken het museum geregeld en de ambassades worden betrokken bij het museum programma. Ook de verschillende ministeries

15 15 Organisatorische en financiële ontwikkelingen sedert 2009 De financiële ontwikkelingen vanaf 2009 vertonen een consistent verloop. De basisbegroting waarop het reguliere activiteitenprogramma van het museum wordt georganiseerd vertoont een stabiel patroon. Inkomsten en uitgaven verlopen hierin zoals begroot. Daarbovenop is het museum elk jaar weer in staat geweest om een substantieel programma aan aanvullende activiteiten en projecten te realiseren. Als voorbeelden kunnen dienen, de bouw en inrichting van de permanente tentoonstelling over Mondriaan & de Stijl, de in ontwikkeling zijnde herinrichting van de Wonderkamers, de aankoop van een belangrijk werk van Louise Bourgois, de realisatie van het project standplaatsregistratie en de restauratie van de Mondriaan collectie. Deze vaak kostbare projecten zijn gefinancierd uit extra middelen. Deze extra middelen zijn voor een groot deel afkomstig van externe financiers als fondsen, bedrijfsleven en particulieren. Een relevant ander deel heeft het museum zelf kunnen reserveren uit onverwacht hoge extra inkomsten uit bezoek in het jaar Dit jaar 2010 was een financieel bijzonder jaar vanwege de onverwacht hoge bezoekersaantallen voor de tentoonstelling van Kandinksy. Mede door het feit dat deze tentoonstelling met beperkte middelen kon worden georganiseerd leverde dat jaar een groot financieel voordeel op waarmee ook een deel van de tussentijds aangekondigde bezuiniging van de gemeente Den Haag kon worden afgedekt. Vanwege dezelfde bezuiniging heeft het museum besloten zich terug te trekken uit het samenwerkingsverband met de Vrije Academie: het Gemak. In het begrotingsjaar 2011 heeft het museum de bezoekersaantallen in het Gemeentemuseum en het GEM/Fotomuseum hoger begroot dan de aantallen uit de meerjarenbeleidsplannen. In totaal bezoekers meer. Deze verhoging is mede gebaseerd op de bezoekersresultaten van de afgelopen jaren die elk jaar hoger uitkwamen dan begroot. Met deze doelstelling stelt het museum zich een zeer ambitieus doel. De inhoud van het programma, bijbehorende pr, free publicity en goed museumweer zijn hierbij alle van wezenlijk belang om deze aantallen te halen. Tegenslag bij één van deze componenten kan dit aantal negatief beïnvloeden. Waar het museum succesvol is in het werven van externe gelden voor bijzondere projecten, blijkt tegelijkertijd dat het jaarlijks structureel binnenhalen van een bedrag van aan sponsoropbrengsten, ter dekking van de reguliere begroting, een zware opgave is. Door de huidige economische crisis is het voor het bedrijfsleven moeilijker geworden als sponsor op te treden. Daarnaast laten steeds meer multinationals zich minder gelegen liggen aan de plaats van vestiging. In plaats daarvan worden wereldwijd enkel focuspunten gekozen. De organisatie van het museum heeft geen grote wijzigingen ondergaan. De enige aanpassing betreft de voormalige sector communicatie, deze is gesplitst in een afdeling Educatie en een afdeling Marketing en Communicatie. Daarnaast heeft een verschuiving plaatsgevonden naar een grotere formatie voor educatie, marketing en pr en digitale media. Dit heeft overigens niet geleid tot uitbreiding van de totale bezetting.

16 16 Avondopenstelling, stadsdeelproject Jongereneducatie

17 PLANNEN EN ACTIVITEITEN VOOR DE PERIODE Het Gemeente museum Den Haag gaat verder op de ingeslagen weg en wil zijn positie als een van de succesvolste musea van het land behouden. Daarbij bestaat een onlosmakelijk verband tussen de inhoudelijke ambitie en de positionering van het museum. De strategische doelstellingen voor de komende periode zijn een heldere profilering en meer buitenrandstedelijk en buitenlands bezoek. Daarnaast zal het cultureel ondernemerschap verder ontwikkeld worden door middel van verdergaande samenwerking met bedrijfsleven en particulieren. Positionering Veelzijdig en dynamisch Het Gemeente museum Den Haag is qua collectieomvang het tweede kunstmuseum van ons land, na het Rijksmuseum. Grote aandacht gaat dan ook uit naar de zorg van deze collectie. Het belang van de collectie, die het museum namens de gemeente Den Haag beheert, en het wonderschone gebouw worden internationaal onderkend. Met deze gemeentelijke collectie overstijgt het belang van het museum de stads- en zelfs de landsgrenzen. Daarmee draagt het museum in sterke mate bij aan de positieve uitstraling van de gemeente Den Haag. Door de veelzijdigheid van de collectie is er bovendien voor elk wat wils te vinden. Educatie is daarbij een belangrijk middel om nieuwe groepen bezoekers te binden. Daarmee is het Gemeente museum Den Haag daadwerkelijk een museum voor iedereen. Bezoekers, aantallen en diversiteit Het Gemeente museum Den Haag heeft de afgelopen vijf jaar een opmerkelijke groei doorgemaakt. Een reden om trots op te zijn. Maar tegelijkertijd is het de kunst deze ontwikkeling te continueren. Als enige kunstmuseum buiten Amsterdam heeft het Gemeente museum Den Haag zich los weten te maken van een bezoekersaantal dat schommelt rond de per jaar, het aantal dat de overige grote kunstmusea trekken. De afgelopen jaren hebben we telkens meer dan bezoekers weten te trekken (inclusief Escher in Het Paleis zelfs ). Inzet is om deze aantallen de komende periode minimaal te handhaven. Hiertoe zal het museum in zijn marketingbeleid extra aandacht geven aan het trekken van bezoekers uit buitenrandstedelijke gebieden en uit het buitenland. De presentatie van de eigen collectie aangevuld met de pr rondom het gebouw zullen hierbij in het oog springen. Concurrentie Na een jarenlange afwezigheid zullen het Rijksmuseum en vooral het Stedelijk Museum Amsterdam zich weer als belangrijke concurrenten voor het Gemeente museum gaan aandienen. Beide musea hebben een vergelijkbaar bezoekersprofiel. Het Gemeente museum zal zich nog nadrukkelijker moeten profileren om bezoekers te kunnen blijven trekken. Ook zal het meer moeite gaan kosten om persaandacht te genereren. Via een aansprekend tentoonstellingsprogramma, dat zich minimaal op hetzelfde niveau bevindt als het huidige en bestaat uit minimaal twee blockbusters en ongeveer dertig andere tentoonstellingen zien we dit als een ambitieus maar te realiseren doel. Fotomuseum en GEM, museum voor actuele kunst De afgelopen jaren heeft het Gemeente museum het Fotomuseum Den Haag en GEM, museum voor actuele kunst verder gepositioneerd. Deze branding heeft tot gevolg dat er meer tentoonstellingen zijn georganiseerd met als gevolg een toename van publiek. Bovendien heeft dit er toe geleid dat de musea zeer vaak in de pers aandacht krijgen. Binnen de stedelijke context van Den Haag betekent dit dat de stad tegenwoordig een volwaardig Fotomuseum heeft, vergelijkbaar met steden als Amsterdam en Rotterdam. Het GEM is mede door de langdurige sluiting van het Stedelijk Museum in Amsterdam een van de weinige plekken in het land waar de actuele internationale kunst doorlopend een podium vindt, met bovendien een groot bereik. In vergelijking met locaties als Witte de With (Rotterdam) of De Appel (Amsterdam) is de aandacht die het GEM krijgt groot. Marktgerichtheid Het Gemeente museum zal zich blijven inzetten voor de marketing van de stad Den Haag binnen Nederland en waar mogelijk ook in het buitenland. Niet alleen door consequent de naam Den Haag nadrukkelijk mee te nemen in de publiciteit, maar ook een doelgericht en meerjarig beleid in

18 18 samenwerking met andere partners te ont wikkelen. Het Gemeente museum zal hierin zijn merknamen in het buitenland promoten: Mondriaan, Delfts Aardewerk, de collectie moderne kunst en het gebouw van Berlage zijn hierin bepalend. Belangrijkste partners hierbij zijn in ieder geval; het Mauritshuis, Escher in Het Paleis, Den Haag Marketing en de gemeente Den Haag, het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen en Rotterdam Marketing en The Hague / Rotterdam Airport. Museum en de kunst Het Gemeentemuseum wil de rol binnen de regio en de stad versterken. Daarom is het de afgelopen jaren actief in contact getreden met andere Haagse instellingen. De komende periode wil het museum zijn rol als belangrijke partner nog meer gestalte geven. Met instellingen voor hedendaagse kunst als bijvoorbeeld Stroom, Nest, Gemak, Galerie West en Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten is veel contact. Presentaties worden over en weer bezocht en waar mogelijk steunt het Gemeentemuseum Den Haag deze instellingen. Conservatoren en directeur verzorgen bijvoorbeeld lezingen, nemen deel aan debatten of adviseren die instellingen. Ook met de commerciële Haagse galeries onderhoudt het museum een goede relatie. Kunstenaars van de galeries worden in het museum getoond en werk wordt aangekocht voor de collectie van het museum. Voor de komende periode willen we juist bij de GEM feesten (de openingsavonden van de tentoonstellingen) de Haagse kunstenaars en instellingen meer betrekken. Een bijzonder Haags element blijft overigens de tweejaarlijkse uitreiking van de Ouborgprijs, aan een Haagse kunstenaar. Een mooi samenwerkingsproject met Stroom. De kunstenaar, door een onafhankelijke jury uitverkoren, krijgt een tentoonstelling + bijbehorende catalogus aangeboden in het Gemeentemuseum. Museum van de stad Niet alleen in de kunstwereld maar ook in het Den Haag van inwoners zal het Gemeentemuseum aanwezig zijn. Door het verder uitbouwen van (maatschappelijke) netwerken in de stad zal het museum dichterbij de inwoners van Den Haag komen te staan. Het Gemeente museum moet voor de inwoners van Den Haag ook hun museum blijven. Het succes volle stadsdeel project, dat een structureel vervolg zal krijgen en de gestarte samenwerking met ADO Den Haag vormen hierin stimulerende initiatieven. Tentoonstellingsbeleid Het Gemeente museum Den Haag wil voor de komende periode niet verslappen in ambitie wat betreft het tentoonstellingsbeleid. Dit betekent dat er wordt ingezet op een actief en divers programma om zo verzekerd te zijn dat het hoge aantal bezoekers gecontinueerd kan worden en op die manier de inkomsten op peil blijven. Binnen het beleid is een aantal constanten te constateren: jaarlijks een grote modetentoonstelling voor een breed publiek jaarlijks twee grote beeldende kunst tentoonstellingen die een breed publiek trekken jaarlijks meerdere kunstnijverheid tentoonstellingen, toegespitst op bepaalde doelgroepen jaarlijks minimaal vier tentoonstellingen hedendaagse kunst in het GEM jaarlijks minimaal vier fototentoonstellingen in het Fotomuseum Tentoonstellingen die de komende jaren worden georganiseerd, zijn juist ook bedoeld om het Gemeente museum te onderscheiden van bijvoorbeeld Stedelijk Museum, Museum Boijmans Van Beuningen en Kröller Müller Museum om op die manier sterk te kunnen concurreren. Daarbij zijn tentoonstellingen van klassiek-moderne kunst de insteek. Deze zijn weliswaar kostbaar om te organiseren, maar leveren ook veel op. Door toegankelijke tentoonstellingen te maken, worden ze tot blockbusters gemaakt. De komende periode zal het museum zich bovendien meer richten op tentoonstellingen van 19 de -eeuwse kunstenaars die vaak een grote groep bezoekers op de been brengen. Tentoonstellingen voor de komende periode zijn o.a.: ll Jan Toorop ll Mark Rothko ll Art Deco ll Anton Corbijn ll Frans Impressionisme l l Oostenrijks expressionisme, van Klimt tot Kokoschka ll Odilon Redon

19 19 Daarnaast zullen er mode tentoonstellingen worden georganiseerd, o.a. over mode en literatuur, toegespitst op de 19 de -eeuw, waarbij Louis Couperus en Jane Austin een grote rol zullen spelen. Verder zal er een interactieve tentoonstelling met Mart Visser worden georganiseerd. Speciaal zal de tentoonstelling over de Roaring Twenties worden, waarin de waan van de dag en een vrijgevochten houding de mode in een stroomversnelling brachten. Tentoonstellingen van kunstnijverheid zullen o.a. aandacht besteden aan eetcultuur in Nederland. Deze historiserende tentoonstelling zal een breed publiek laten kennismaken met de eettafel van onze voorouders. Ook moderne keramiek zal met een mooi overzicht komen. Het succes van het tentoonstellingsprogramma wil het museum in de komende kunstenplanperiode ook vertalen naar de eigen collectie. Door duidelijk te kiezen voor een profiel naar het buitenrandstedelijk en buitenlands publiek is het van belang dat gecommuniceerd wordt wat er in het museum te zien is. De topstukken van het museum moeten dan ook veel meer op permanente basis te zien zijn. Zeker met de komst van de collectie van het Mauritshuis heeft het Gemeente museum de kans zich in de kijker te spelen. Naast een vaste presentatie moderne kunst, met o.a. Haagse School, impressionisme, expressionisme etc., zullen ook deelcollecties beter zichtbaar worden zoals Delfts Aardewerk. Recentelijk werd een aparte vleugel voor Mondriaan & De Stijl gerealiseerd. Hiermee is een al jaren gevoelde omissie in het museale veld in ons land ingevuld. In het Fotomuseum zal aandacht worden besteed aan de New York School, een belangrijke beweging in de Amerikaanse fotografie. Ook zal er een groot overzicht van Paul Kooiker worden georganiseerd, een belangrijke hedendaagse Nederlandse fotograaf. De foto s van acteur en kunstenaar Dennis Hopper passen in een lijn van tentoonstellingen waartoe ook de succesvolle tentoonstelling van Julian Schnabel gerekend kan worden. Thematische tentoonstellingen zijn ook een succes gebleken. In de komende periode zal de samenwerking met het Prentenkabinet van de Universiteit Leiden worden voortgezet en resulteren in een tentoonstelling over fotografie en schilderkunst. In het GEM zullen onder andere tentoonstellingen worden georganiseerd van Anton Henning, Karla Black en wordt gewerkt aan een tweejaarlijks evenement dat internationaal veel aandacht kan genereren. Om dit ambitieuze programma te realiseren is een tentoonstellingsbudget nodig van minimaal 1,8 miljoen. Vooral de tentoonstellingen van klassiek- moderne kunst (de grote kunstenaars van de 20 ste eeuw) worden in toenemende mate duurder. Door de groeiende concurrentie wordt dit een schaars goed en dus kostbaar. Het betalen van hoge verzekeringspremies, het moeten voldoen aan steeds hogere eisen van bruikleengevers en het betalen van een fee voor bruiklenen spelen daarbij een belangrijke rol. Collectievorming Het is onze sterke overtuiging dat musea meer vanuit een beleid moeten verzamelen en minder vanuit de wens zoveel mogelijk te vergaren (Zie Collectieplan Gemeente museum Den Haag). De aard van de collectie dient daarbij leidend te zijn. Zo bezit het Stedelijk Museum een encyclopedische verzameling moderne kunst. Het Gemeentemuseum daarentegen mist bepaalde stromingen. Maar daar schuilt ook een grote aantrekkelijkheid in. Het museum hoeft daardoor niet alles te volgen. Het museum bezit een collectie van pareltjes. De rijkdom van de internationaal toonaangevende collectie is daarmee een van de belangrijkste van ons land. Vanuit het oogpunt van de collectie die reeds aanwezig is, moeten aankopen ook in kwaliteit daarbij aansluiten. Immers, om naast de schilderijen van bijvoorbeeld Mondriaan of Picasso overeind te blijven, moet een werk over voldoende wall power beschikken. Een belangrijk gegeven in de geschiedenis van het museum is dat er vaak met terugwerkende kracht werd aangekocht. Met name de directeuren Van Gelder, Wijsenbeek en Van Krimpen deden dat. Dit heeft als voordeel dat het stof is neergedaald en beter gewogen kan worden wat zijn waarde al heeft bewezen. Een mooi voorbeeld dat hierop aansluit is de recente verwerving van de Cell van Louise Bourgeois. Een uitzonderlijk werk van één van de belangrijkste kunstenaars uit de tweede

20 20 helft van de 20 ste eeuw, die in Nederlandse musea onzichtbaar is. Ook de huidige directie gelooft sterk in het aankopen met terugwerkende kracht. De aard van de collectie maakt het mogelijk welbewuste keuzes te maken en eveneens welbewust bepaalde werken NIET te verzamelen. Zo kan terugkijkend beter worden beoordeeld wat de tand des tijds heeft doorstaan. Nadrukkelijk moet daarbij worden gesteld dat het internationaal gezien bescheiden aankoopbudget van het museum grenzen aan deze ambitie stelt. Slim handelen biedt echter de mogelijkheid nog steeds cruciale aankopen te realiseren. De komende jaren zal het Gemeente museum pogen de internationale collectie moderne kunst uit de periode 1960/1980 te versterken. Daarbij wordt onder andere gekeken naar vrouwelijke kunstenaars. Hun werk wordt pas recent op waarde geschat en is daardoor nog steeds te verwerven en in verhouding betaalbaar. Zo hoopt het museum een aantal internationale kunstenaars te verzamelen, die ook binnen Europa minder zichtbaar zijn. Hierdoor zal het internationale profiel van het museum groeien. Het Mondriaan Fonds heeft deze focus gewaardeerd en de financiële ondersteuning voor aankopen verhoogd. Behoud en beheer collecties De collectie van het Gemeente museum omvat kunstvoorwerpen en is daarmee één van de omvangrijkste collecties van Nederland. De collectie is eigendom van de gemeente Den Haag, het museum draagt zorg voor deze collectie. Het is daarbij goed om te beseffen dat met deze zorg een totaal van ruim ,- aan kosten is gemoeid. Hierin zitten de kosten voor het eigen personeel dat als taak heeft deze zorg op zich te nemen, maar evenzeer kosten voor bv. gebouwhuur en -onderhoud, energie- en schoonmaakkosten, beveiliging en verzekering. Dit betekent dat ca. 50% van de subsidie wordt besteed aan behoud en beheer. Dit zijn min of meer vaste lasten die verbonden zijn aan de zorg van de collectie van de gemeente Den Haag. De wijze waarop het museum deze taak vervult, wordt tweejaarlijks gecontroleerd door het Erfgoedhuis Zuid Holland. Volgens de conclusies van het Erfgoedhuis vult het museum deze taak goed in. Vanwege de grote omvang van de collectie is het beschrijven en toegankelijk maken van de collectie een permanent punt van grote aandacht. Fasegewijs vordert het museum gestaag in het optimaliseren van de beschrijving. Ook de komende planperiode zal het museum hieraan blijven werken. Dit is primair een taak van het eigen personeel, voor deelprojecten zal het museum aangewezen blijven op externe projectmedewerkers. In samenwerking met de gebouweigenaar zal het museum ook in de komende planperiode blijvend aandacht geven aan een goed klimaat in het museum. Een vervanging van de verouderde elementen uit de klimaatinstallatie zal prioriteit hebben. Cultureel ondernemerschap Het Gemeente museum benadert cultureel ondernemen nu en in het verleden vanuit twee gelijkwaardige invalshoeken. Het museum maak kwalitatief hoogwaardige tentoonstellingen, waarvan de kosten zo laag mogelijk worden gehouden. De eigen inkomsten zoveel mogelijk proberen te maximaliseren. Op basis van recensies in de pers en de reacties vanuit het publiek concluderen we dat het tentoonstellingsprogramma hoog wordt gewaardeerd en dat deze strategie gecontinueerd moet worden. De kaartverkoop is de voornaamste bron van inkomsten van het museum en zal altijd de hoofdactiviteit zijn als het gaat om verhogen van de eigen inkomsten. Meer buitenrandstedelijk en buitenlands bezoek is voor de komende periode speerpunt van beleid. Het museum gaat er in de meerjarenbegroting van uit dat de opbrengsten uit entree hoger zijn dan die uit het vorige meerjarenbeleidsplan. Dit wordt verklaard door meer bezoekers en een hoger entreetarief. Het museum hanteert hierbij een rekenmodel waarbij de bezoekersaantallen van Gemeente museum en GEM/Fotomuseum samen uitkomen op en de entree voor het Gemeente museum 12,50 en voor GEM/Fotomuseum 6,- bedraagt. Ook is in dit model rekening gehouden met het toenemend aantal museumkaarthouders onder de bezoekers, dat leidt tot een lagere gemiddelde opbrengst. Een goed geoutilleerde winkel is voor het museum onmisbaar als inkomstenbron. Om deze