Bedrijfsafvalstoffen. Cijfers en trends voor productie, verwerking, invoer en uitvoer

Transcriptie

1 Bedrijfsafvalstoffen Cijfers en trends voor productie, verwerking, invoer en uitvoer

2

3 Documentbeschrijving 1. Titel publicatie Bedrijfsafvalstoffen. cijfers en trends voor productie, verwerking, invoer en uitvoer 2. Uitgever 6. Aantal blz. Openbare Afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse Gewest Publicatienummer 7. Aantal tabellen en figuren D/2003/5024/13 4. Publicatiereeks 8. Datum publicatie Achtergronddocument juni Trefwoorden 9. Prijs* bedrijfsafval - productie verwerking - melding invoer uitvoer - 12,50 euro gegevens - statistiek 10. Samenvatting Deze publicatie geeft een overzicht van de hoeveelheden afval die vanaf 1992 tot en met 2000 geproduceerd werden in Vlaandere gegroepeerd per bedrijfssector, afvalsoort en per verwerkingswijze. Tevens bevat de publicatie indicatieve cijfers over specifieke grens- en gewestgrens-overschrijdende afvalstromen, en exacte cijfers over import en export van gevaarlijk afval. Trends worden aangegeven en waar mogelijk summier verklaard. De vermelde hoeveelheden zijn het resultaat van een extrapolatie op basis van meldingsgegevens, en van administratieve data verzameld via de verordening 259/93. De gebruikte statistische methoden worden kort toegelicht. 11. Begeleidingsgroep OVAM: Koen Smeets, 015/ Luk Umans, 015/ Mike Van Acoleyen, 015/ afdeling afvalstoffenbeheer, dienst ADC 12. Contactperso(o)n(en) OVAM, Stationsstraat 110, 2800 Mechelen, Tel. 015/ , Fax. 015/ Andere titels over dit onderwerp Gegevens uit dit document mag u overnemen mits duidelijke bronvermelding. De meeste OVAM-publicaties kan u raadplegen op de OVAM-website : Deze rapporten kan u ook schriftelijk of per fax bestellen bij de OVAM, Stationsstraat 110, B-2800 Mechelen. U dient wel de titel van de publicatie te vermelden. Voor meer informatie kunt u steeds terecht bij de Verkoop- en uitleendienst van de OVAM, Stationsstraat 110, B-2800 Mechelen Tel. 015/ Fax 015/ * Prijswijziging voorbehouden.

4

5 Voorwoord Juiste cijfers vormen een essentiële basis om een gezond afvalstoffenbeleid op te baseren. Juiste cijfers zijn een noodzakelijke voorwaarde om een verantwoorde planning te voeren, en om de effecten van het beleid te toetsen. Sinds 1983 wordt door de OVAM een aanzienlijke inspanning geleverd om betrouwbare indicatoren te berekenen over de evoluties binnen de bedrijfsafvalstoffen, met de hulp van duizenden Vlaamse bedrijven die elk jaar opnieuw hun jaarlijkse afvalproductie aan de OVAM melden. Het resultaat van deze inspanning kan teruggevonden worden in deze publicatie. Het produceren van cijfers die een globaal beeld geven van de wereld van de bedrijfsafvalstoffen is geen sinecure. Het is een heel complexe en gedifferentieerde wereld met kleine en grote bedrijven, met bedrijven met typische afvalstoffen en bedrijven met algemeen voorkomende afvalstoffen, die gesorteerd worden of niet, die ter plaatse verwerkt worden, afgevoerd worden door ophalers, gebruikt worden als secundaire grondstof, verbrand, gestort of gerecycleerd worden, geëxporteerd worden naar het buitenland of naar andere gewesten,... De cijfers die OVAM verzamelt en berekent dienen verschillende doelen. Het eigen beleid en de eigen projectwerking doet er zijn voordeel mee, bijvoorbeeld om de prioriteit van verschillenden afvalstromen te bepalen, maar ook het internationale of Europese beleid via verschillende rapporteerplichten. Daarnaast gebruiken vele studiebureaus de cijfers voor onderzoek zowel ter ondersteuning van het beleid, of in het kader van marktverkenningen. Wetenschappelijke instellingen en thesisstudenten vormen tenslotte de derde grote groep van gebruikers van onze statistieken. De belangrijkste aanleiding voor de gepresenteerde dataset vormen de berekeningen in het kader van de tweejaarlijkse OESO/EUROSTAT joint questionnaire over afvalstoffen, de diverse MIRA rapporten met de Vlaamse leefmilieu-inventarisatie, en de jaarlijkse rapporten over in- en uitvoer in het kader van de Basel-conventie. Met deze publicatie willen we vooral de cijfers aanbieden, te samen met de gebruikte methodologie. Telkens werd aangegeven in hoeverre de cijfers betrouwbaar zijn en aangevuld met de nodige meta-informatie. Het trekken van conclusies laten we echter over aan de lezers en gebruikers van deze basisinformatie. We hopen dat dit document een wetenschappelijke basis kan bieden voor verder onderzoek naar het hoe en waarom van de cijfers. ir. Frank Parent administrateur-generaal 2

6 Inhoudstafel Voorwoord... 2 Inhoudstafel... 3 Samenvatting en conclusies Statistische methode Bedrijfsafvalstoffen via de jaarlijkse melding Gegevensbron ; jaarlijkse meldingsplicht Extrapolatiemethode Verdere methoden Invoer en uitvoer van afvalstoffen Statistische methode In- en uitvoer vanuit de melding Productie van bedrijfsafvalstoffen Totale afvalstoffenproductie in Vlaanderen Evolutie van de gemiddelde hoeveelheid bedrijfsafvalstoffen per bedrijf Evolutie van de totale productie van bedrijfsafvalstoffen in Vlaanderen Verwerking van bedrijfsafvalstoffen Verwerkingswijze van de Vlaamse bedrijfsafvalstoffen Evolutie van de verwerkingswijze van Vlaamse bedrijfsafvalstoffen Afvalstofproductie per bedrijfssector Afvalverwerkende industrie Definitie primair en secundair afval Totale hoeveelheid primair en secundair bedrijfsafval in Vlaanderen Verwerking van secundaire bedrijfsafvalstoffen Belangrijkste secundaire afvalstromen in Trends Administratieve sector Apothekers Groot- en kleinhandel van autotoebehoren Bank- en verzekeringsinstellingen Benzinestations en brandstoffenhandel Afwerking van gebouwen Installatiewerken in gebouwen Bouwsector Chemie

7 4.11 Cultuur, sport en recreatie Drinkwatervoorziening Drukkerijen Energiesector Productie van ferro-metalen Fotografie en fotolaboratoria Garages Goederenvervoer over het land Groothandel Horeca Houtverwerkende bedrijven Immobiliën en verhuur van gebouwen Kleinhandel en reparatiebedrijven Laboratoria Landbouw Lichaamsverzorging Luchtvaart Maatschappelijke dienstverlening Medische praktijken Metaalverwerkende bedrijven (algemeen) Metaalbewerkende bedrijven (productie van juwelen) Metaalbewerkende bedrijven (productie van meubelen) Metaalbewerkende bedrijven (productie van transportmiddelen) Mijnbouw Productie van minerale producten (cement, beton, gips) Productie van minerale producten (glas) Productie van minerale producten (keramische producten) Film en multimedia Productie van non ferro-metalen Verstrekken van onderwijs Op- en overslagbedrijven Overige bedrijven Papierproductie Personenvervoer over land Postbedeling

8 4.46 Raffinaderijen Rubberproductie en -verwerking Rioolwaterzuivering Scheepvaart Schoonmaakbedrijven Spoorwegen Supermarkten Telecommunicatie Textielsector Toerisme Verhuurbedrijven Productie en verwerking van vlees Voedingssector Wasserijen en droogkuiserijen Ziekenhuizen en rusthuizen Afvalstofproductie per type afvalstof Agrochemisch afval en ongebruikte geneesmiddelen Accu's Andere chemische afvalstoffen Asbestafval Baggerspecie Rubberbanden Afgedankte batterijen Afval van de bereiding van maaltijden Bouw- en sloopafval Afgewerkte chemische katalysatoren Cyaniden en cyanaten Dierlijk afval (niet onder besluit dierlijk) Dierlijk afval (volgens besluit dierlijk) Divers mineraal afval Afval van elektrische centrales Ongebruikte springstoffen Ferrometaalafval en -schroot Afgewerkte filtratie en absorptiematerialen Producten van fotolaboratoria

9 5.20 Gemengd en ongedifferentieerd afval Uitgesorteerde fracties van een sorteerinstallatie (niet verder gespecificeerd) Verhard, gestabiliseerd en verglaasd afval Gevaarlijke afvalstoffen, niet-gespecificeerd Gipsafval Glasafval Groenafval Houtafval Slib van industriële waterzuivering Kunststofafval Laboratoriumafval Leerlooierijafval Metallurgische slakken Afval van natuurlijke delfstoffen Non-ferrometaalafval en -schroot Olieslib en slib van olie/water emulsies Afgewerkte olie Afgewerkte oplosmiddelen Papier- en kartonafval PCB houdend afval Plantaardige en dierlijke oliën en vetten Productiegebonden industriële slibs Residuen van chemische reacties Rubberafval Scheidingsresiduen Inhoud van septische tanks Metaalhoudende slibs afkomstig van ferro en non-ferrometallurgie Slib van de behandeling van openbaar afvalwater Bioafbreekbaar slib van de behandeling van ander afvalwater Sloopauto s Slibs van oppervlaktebehandeling van metalen Slib van de reiniging van drink- en proceswater Teer en koolstofhoudend afval Textielafval Verbrandingsafval van rookgasreiniging

10 5.55 Slakken en as van thermische behandeling en verbranding Afval van verf, lak, inkt en lijm Verontreinigde grond Verpakkingen Verzorgingsafval Afval van voedingsbedrijven, niet gespecificeerd Voedingsmiddelen, ongeschikt voor consumptie Afgedankte elektrische en elektronische apparaten en grote huishoudelijke apparaten Zeepafvalstoffen Zouten Zuren en basen Afvalstofproductie per gevaren-categorie Totale productie en verwerking van gevaarlijk afval Gevaarlijk ziekenhuisafval (Y1) Afvalstoffen uit de productie van farmaceutische producten, medicijnen en veterinaire producten (Y2) Farmaceutische producten, medicijnen en veterinaire producten (Y3) Biociden en fytofarmaceutische producten (Y4) Residuen van producten die als oplosmiddel zijn gebruikt (Y6) Cyaniden voor harding (Y7) Minerale oliën (Y8) Emulsies van minerale oliën en vetten (Y9) PCB s en PCT s (Y10) Teerhoudende producten (Y11) Inkt, kleurstof, pigmenten, verf, lak en vernis (Y12) Harsen, latex, lijm en plastificeermiddelen. (Y13) Chemische afvalstoffen afkomstig uit onderzoek en ontwikkeling (Y14) Vuurwerk en andere ontplofbare stoffen (Y15) Producten van fotolaboratoria (Y16) Afval afkomstig van de oppervlaktebehandeling van metalen en kunststoffen (Y17) Afval afkomstig uit de verwerking van industrieel afval (Y18) Andere gevaarlijke afvalstoffen

11 7 invoer en uitvoer van afvalstoffen bestemmingen van Vlaams afval, conform de jaarlijkse melding Data uit de verordening 259/ Methode Invoer versus uitvoer In- en uitvoer per afvalstoffencode In en uitvoer per land In en uitvoer per sector Invoer en uitvoer route en transportkenmerken invoer en uitvoer grensovergangen Invoer en uitvoer: wijze van vervoer Samenvatting van de belangrijkste cijfergegevens Productie van bedrijfsafvalstoffen in 2000, gesorteerd op totale productie Productie van bedrijfsafvalstoffen in 2000, opgesplitst per sector Verwerkingswijzen van bedrijfsafval Bijlagen Bijlage 1: dimensies Bijlage 2 : Afkortingen en begrippen Bijlage 3 : Literatuurlijst

12 Samenvatting en conclusies Aan de hand van een aantal specifieke statistische methoden worden statistieken berekend over de productie en de verwerking van bedrijfsafvalstoffen, gebaseerd op de jaarlijkse meldingsplicht. De totale productie van bedrijfsafval wordt ingeschat, maar ook verder uitgesplitst volgens bedrijfssector en volgens afvalsoort. Aandacht wordt besteed aan de bestemming van de afvalstoffen, via een opsplitsing in storten, verbranden, recycleren of voorbehandeling. Ook het aanwenden van afvalstoffen als secundaire grondstof of het tijdelijk opslaan van afvalstoffen wordt niet vergeten. Met de aard van de afvalstoffen wordt vooral rekening gehouden door de opsplitsing in gevaarlijk en niet gevaarlijk afval, en binnen de categorie gevaarlijk met de verdere verdeling volgens gevarencategorie. De plaats van bestemming wordt in kaart gebracht door te analyseren hoeveel Vlaams afval in Vlaanderen zelf verwerkt wordt, hoeveel ervan geëxporteerd wordt naar de andere gewesten of naar het buitenland. Gevaarlijke afvalstoffen die gevat worden door verordening 259/93 over in- en uitvoer van afval worden mee in rekening genomen. Hiervoor baseren we ons niet op de meldingsgegevens, maar wel op de administratieve gegevens uit de transportformulieren zoals ze voor en na elk transport aan OVAM doorgezonden worden. Zo veel als mogelijk wordt gewerkt met tijdsreeksen, waaruit de evolutie doorheen de jaren kan gevolgd worden. Het eerste jaar waarvan we cijfers opnemen is 1992, het laatste jaar is Het is echter ons opzet deze publicatie als eerste in een reeks te beschouwen, waardoor de tijdsreeksen verder kunnen groeien van zodra de statistieken verzameld, berekend, gekeurd, betrouwbaar en stabiel bevonden zijn. Het is niet het opzet van deze publicatie om meer analyse te geven dan nodig is om de cijfers te begrijpen. De verklaringen of duidingen die verderop kunnen gevonden worden, dienen enkel als meta-data bij de cijfers en de grafieken. Toch kan een blik op de cijfers tot enkele opvallende conclusies leiden ; Eerste vaststelling ; Er wordt jaarlijks ongeveer 25 miljoen ton bedrijfsafval geproduceerd. De laatste jaren schijnt de totale productie van bedrijfsafvalstoffen te schommelen rond de 25 miljoen ton per jaar. Ook het officieuze, nog te bevestigen cijfer voor de productie van bedrijfsafvalstoffen in 2001 spreekt van 27 miljoen ton met een coëfficient van variatie van Toch zijn de verschillen jaar per jaar te klein om van een statistisch relevante stijging te kunnen spreken. In vergelijking met de eerste betrouwbare cijfers waarover OVAM beschikt, van 1992, kunnen we toch spreken van een toename van 11 miljoen ton op 9 jaar tijd. Een stijging van de totale afvalstoffenproductie hoeft niet steeds geïnterpreteerd worden als een éénduidige indicator voor een erger wordend afvalstoffenprobleem. Daarvoor is het nodig ook rekening te houden met de hoeveelheid afvalstoffen uit de primaire productie of consumptie van goederen of grondstoffen afkomstig is (primair afval), en hoeveel afval afkomstig is uit de verwerking van afvalstoffen (secundair 9

13 afval). Als een afvalstof een aantal keer van aard en samenstelling verandert door een reeks voorbehandelingsstappen vooraleer het definitief gerecycleerd wordt, dan kan dit een meerwaarde voor het milieu leveren. De totale afvalproductie neemt toe, maar de afvalstoffen worden deels gerecycleerd in plaats van integraal gestort. Om het cijfer goed te begrijpen moet men een analyse maken van de gemiddelde productie per bedrijf, de relatie met de economische groei, en de verdeling tussen primair en secundair afval. gemiddelde productie per bedrijf bedrijven werknemers en bedrijven >49 werknemers kg VRIND 2002 Tweede vaststelling ; de kleine bedrijven produceren samen meer dan de grote De gekende regel gaat niet op voor de productie van bedrijfsafvalstoffen. Vaak wordt gezegd dat 20 % van de bedrijven (de grootste) instaan voor 80% van de hinder. Voor de productie van bedrijfsafvalstoffen geldt echter dat 60% tot 70% van de totale productie veroorzaakt wordt door bedrijven met minder dan 50 werknemers. Dit zijn bedrijven die onder toepassing van bepaalde definities als KMO kunnen omschreven worden. De KKMO bedrijven, dus de hele kleine met minder dan 10 werknemers, staan in voor toch nog steeds 40 % van de totale productie. Dit is beduidend meer dan de totale productie van de bedrijven met 500 of meer werknemers. Uiteraard heeft dit zijn betekenis voor het beleid, en blijkt ook uit de afvalstoffenproductie dat Vlaanderen een KMO-land is. De aard van de afvalstoffen speelt ook een rol, zoals het onderscheid tussen gevaarlijk en niet gevaarlijk afval, of het aandeel van de zuivere fracties versus het ongesorteerd bedrijfsafval. 10

14 spreiding afvalproductie over bedrijfsgroottes 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% (1995) (1996) dimensie 9 dimensie 8 dimensie 7 dimensie 6 dimensie 5 dimensie 4 dimensie 3 dimensie 2 dimensie 1 Derde vaststelling ; ongeveer 4 % van het bedrijfsafval is gevaarlijk afval Doorheen de jaren schommelt het percentage gevaarlijk afval tussen de 3.5% en 4.5% van de totale productie van bedrijfsafvalstoffen. Dit komt neer op een productie in 2000 van ton ( ± 109 ton, 95 % BI). Toch geldt hier, nog meer dan voor andere karakteristieken, dat de kwalitatieve aspecten zoals de gevaarseigenschappen en de risico's voor mens en omgeving zwaarder kunnen doorwegen dan de louter kwantitatieve aspecten. Met ruime voorsprong produceert de afvalverwerkende industrie der grootste hoeveelheid gevaarlijk afval, met name bijna ton. Op de tweede plaats komt met ton de chemische industrie, verder van op respectabele afstand gevolgd door de ziekenhuizen, de groothandel, scheepvaart en ferro industrie. In relatieve verhoudingen (% gevaarlijk in relatie tot de totale productie) wordt het meeste gevaarlijk afval veroorzaakt door de fotografen en fotolaboratoria, de medische praktijken, de scheepvaart, de wasserijen, de ziekenhuizen en de raffinaderijen. Vierde vaststelling ; de handel en diensten zijn goed voor 13.3 % van het bedrijfsafval In het kader van de MIRA rapportering verfijnde OVAM zijn statistische methode voor de handel en de diensten. Dit werd mogelijk door een service die de ophalers van afvalstoffen voor hun klanten invoerden. Ongeveer vanaf 1999 begonnen de meeste grote ophaalbedrijven hun klanten te voorzien van voor-ingevulde meldingsformulieren. Hierdoor steeg de meldingsrespons, onder meer in de tertiaire en primaire sector die voorheen minder door de melding bereikt werd, waardoor ook voor deze sectoren een relevant cijfer kon berekend worden. 11

15 afvalproductie in industrie en handel/diensten 1000 ton DIM 1 DIM 2 DIM 3 DIM 4 DIM 5 DIM 6 DIM 7 DIM 8 DIM 9 handel en diensten industrie Vijfde vaststelling ; bedrijfsafval wordt meer en meer geconditioneerd en gerecycleerd De bestemming van bedrijfsafval verschuift meer en meer naar conditioneren. Onder deze term begrijpen we alle voorbereidende handelingen die op een afvalstof uitgevoerd worden vooraleer ze aan een verdere behandeling wordt onderworpen. verwerkingswijze 1992 storten 34% tijdelijk in opslag 2% conditioneren 23% verbranden 4% recycleren 37% 12

16 verwerkingswijze 2000 verbranden 4% gebruik sec. grondstof 23% storten 11% tijdelijk in opslag 2% conditioneren 28% recycleren 32% In 1992 omvatte de categorie recycleren ook alle verwerking die later als gebruik als secundaire grondstof zal worden aangeduid. In hoofdzaak gaat het hier om gebruik van afvalstoffen in de landbouw of in de bouw. Het recycleren en het conditioneren van afvalstoffen nemen doorheen de jaren toe ten nadele van het storten. Het verbranden van afval blijft procentueel schommelen rond de 4% toch neemt de absolute hoeveelheid bedrijfsafval dat verbrand wordt toe, omdat ook de totale productie van bedrijfsafval toeneemt. De keten tussen de oorspronkelijke productie van afvalstoffen en de uiteindelijke verwerking ervan wordt steeds langer. Wellicht is dit één van de redenen waarom we steeds meer afval meten. Afvalstoffen worden meer dan eenmaal gemeten via de melding. We meten dus geen massabalans maar we meten het aantal keren dat afval in de keten opduikt en bewerking ondergaat. Het is namelijk dit laatste cijfer dat we nodig hebben als we willen praten over de berekening van de benodigde capaciteit, een beeld van de afvalmarkt, de problematiek van de ruimtelijke inplanting en het nimby-effect, algemeen de hinderproblematiek en de impact op het leefmilieu In MIRA-S 2000 werd rond deze problematiek volgend verduidelijkend schema opgenomen 13

17 Bedrijf A 1000 ton afval Sorteren in bedrijf B -> 200 ton metaal, 400 ton inert; 400 overige Bedrijf B 200 ton metaal Recycleren in metaalproductiebedrijf C -> 10 ton recyclageresidu Bedrijf B 400 inert materiaal Recycleren in vermaalinstallatie D -> 20 ton recyclageresidu Bedrijf B 400 ton overige Verbranden in verbrandingsinstallatie E -> 50 ton verbrandingsassen Bedrijf C 10 ton recyclageresidu Storten op stortplaats F Bedrijf D 20 ton recyclageresidu Storten op stortplaats F Bedrijf E 50 ton assen Storten op stortplaats F Massabalans : 80 ton gestort 190 ton gerecycleerd tot metaal 380 ton gerecycleerd tot bouwmateriaal 350 ton verbrand 1000 ton initieel afval balans naar capaciteit : 1000 ton te sorteren B 200 ton te recycleren metaal C 400 ton te recycleren inert afval D 400 ton te verbranden overige E 10 ton te storten recyclageresidu s van metaal F 20 ton te storten recyclageresidu s van inert materiaal F 50 ton te storten restafval van verbranden F 2080 ton afval naar verwerkingscapaciteit, verspreid over 5 bedrijven Er is maar 1000 kg afval, toch moet het beleid rekening houden met 2080 kg afval Dezelfde trend naar meer en meer voorbehandeling of een langere behandelingsketen voor bedrijfsafvalstoffen kan ook vastgesteld worden als we een onderscheid maken tussen primair afval en secundair afval. Procentueel neemt de hoeveelheid secundair afval doorheen de jaren toe. 14

18 percentage secundair afval % 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0, (1995) (1996) Zesde vaststelling ; er is veel meer bedrijfsafval dan huishoudelijk afval. huishoudelijk versus bedrijfsafval ton huishoudelijk afval bedrijfsafval De huishoudens produceren ongeveer 12 % van de totale hoeveelheid afval die in Vlaanderen wordt veroorzaakt. Indien in deze vergelijking ook de tertiaire sector betrokken wordt produceren de huishoudens slechts 10 % van de totale afvalberg. Toch is deze verhouding niet steeds terug te vinden in het belang dat aan huishoudelijk afval gegeven wordt, zowel in het beleid als in de publieke opinie. Huishoudelijk afval is meestal vrij ongevaarlijk en binnen het gehele plaatje slechts relatief belangrijk, het blijft wel afval waar iedereen mee geconfronteerd wordt, dat zeer zichtbaar wekelijks langs de kant van de weg gezet wordt, en waarvoor een grote doelgroep moet voor worden aangesproken. Bedrijfsafval komt in veel grotere 15

19 hoeveelheden vrij, maar bevat ook aanzienlijke fracties homogeen en zuiver materiaal, waarvoor eenvoudiger recyclagebestemmingen traditioneel reeds lang bestaan of te bedenken zijn. Dit uit zich onder meer ook in de cijfers over de bestemming die aan het afval gegeven wordt. Conditioneren en recyclage Huishoudens Verbranden storten Conditioneren en recyclage bedrijven Verbranden storten ,06 35,98 42,96 62,19 3,84 33, ,37 31,34 45,29 71,57 3,37 25, ,66 29,92 43,41 70,40 4,13 25, ,79 28,15 42, ,72 24,96 36, ,11 25,29 26,60 80,73 4,24 15, ,69 22,12 21,19 87,00 2,92 10, ,54 21,62 15,84 82,64 4,31 13, ,53 23,67 12,80 84,18 4,39 11,43 Cijfers vergelijken is een moeilijke opdracht. De cijfers voor verwerking van huishoudelijk afval worden traditioneel verdeeld over de noemers hergebruik, recyclage, composteren, verbranden en storten. Daarbij wordt niet de handeling zelf bedoeld, maar de aanduiding dat afval ingezameld wordt met het doel te hergebruiken of te recycleren Cijfers voor verwerking van bedrijfsafvalstoffen worden ingedeeld in tijdelijk in opslag, voorbehandeling, gebruik als secundaire grondstof, recycleren, verbranden en storten. In feite zijn alleen de categorieën verbranden, storten en overige goed vergelijkbaar. Toch blijkt ook daaruit dat de finale verwijdering als bestemming bij bedrijfsafval steeds minder belangrijk gebleven is dan bij huishoudelijk afval, maar dat bij deze laatste een ernstige inhaalbeweging te merken is. Verbranden is bij bedrijfsafval, in tegenstelling tot huishoudelijk afval, steeds in relatieve zin een marginale verwerkingswijze gebleven. 16

20 relatief belang verwerkingswijzen percent 100,00 90,00 80,00 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0, overig huishoudens storten huishoudens verbranden bedrijfs verbranden huishoudens overig bedrijfs storten bedrijfs Zevende vaststelling ; er wordt veel afval vervoerd over de gewestgrenzen Kton Verwerkt in (percentages) Vlaanderen Wallonië Brussel Buitenland TOTAAL ,50 88,9 3,7 1,8 5,5 Gevaarlijk afval 1.094,80 78,3 8,6 0,2 12,9 Niet gevaarlijk afval ,20 89,4 3,4 1,9 5,2 primair afval ,50 90,3 3,3 2 4,4 secundair afval 7.588,50 85,3 4,7 1,4 8,6 Bijna 90 % van het in Vlaanderen geproduceerd afval blijft voor zijn verwerking ook in Vlaanderen. Opvallend is echter dat gevaarlijk afval gemakkelijker een bestemming kan krijgen buiten het eigen gewest dan niet gevaarlijk afval, en ook dat afval van de afvalverwerkingssector sneller de gewestgrenzen zal overschrijden dan primair afval. In absolute cijfers wordt echter 1,1 miljoen ton Vlaams bedrijfsafval, met inbegrip van afval van de dienstensector, naar Wallonië gebracht voor verwerking, en 0.7 miljoen ton vindt een bestemming in het Brussels gewest. De cijfers wisselen nogal sterk naargelang de aard van de afvalstof. Wallonië is in absolute cijfers sterk in trek voor divers mineraal afval, gemengd afval, scheidingsresiduen, industrieel waterzuiveringsslib, houtafval en verhard of verglaasd afval. Brussel is sterk intrek voor bouw- en sloopafval, gemengd afval en schroot. 17

21 De redenen voor deze gewestgrensoverschrijdende transfers kunnen zeer divers zijn. Toch zal zeker ook de verwerkingskost mede een bepalende factor zijn. Een mechanisme waar onder meer binnen het kader van het samenwerkingsprotocol tussen de gewestministers van leefmilieu de nodige aandacht aan is besteed, heeft betrekking op de afvalstoffenheffingen. Traditioneel werden afvalheffingen gevestigd op afvalstoffen die gestort of verbrand werden, of op afvalstoffen die opgehaald werden met het doel ze te storten of te verbranden buiten het gewest. Heffingen werden echter niet gevestigd op afvalstoffen die opgehaald werden met het oog op conditioneren of voorbehandelen, ook al is de verdere behandeling eventueel storten of verbranden. Veel gemengd bedrijfsafval wordt daarom naar Wallonië gebracht voor conditionering, waarna het Waals afval werd en verder zonder heffingen verbrand of gestort kon worden. In 1999 bedroeg de uitvoer van ongesorteerd Vlaams bedrijfsafval voor conditionering in Wallonië ton. Intussen werd de wetgeving aangepast en kan ook heffing gevestigd worden op afval dat buiten het gewest geconditioneerd wordt en verder gestort of verbrand wordt. Achtste vaststelling ; Vlaanderen exporteert en importeert veel afval Tot voorheen luidde deze stelling ; Vlaanderen exporteert meer afval dan het importeert. Deze trend is echter omgebogen en export en import van afval houden elkaar intussen in evenwicht. Meer opvallend dan deze stelling is echter de aangehouden groei van zowel import als export. Op jaarbasis lijkt de uitvoer van afvalstoffen sinds 2000 enigszins te stabiliseren, waar de invoer nog steeds lineair toeneemt met zowat 30% per jaar. Verklaringen zijn moeilijker te vinden. Ze kunnen liggen in een voortschrijdende mondialisering van de afvalmarkt, een groeiend succes van Vlaamse afvalverwerkers die zich op een internationale of een wereldmarkt richten, zoals Umicore of Campine, een groeiend belang van specifieke stromen zoals grond uit saneringswerken of dierlijk afval, aanzienlijke schommelingen als gevolg van de opeenvolgende voedselcrises, invoer en uitvoer in kiloton invoer (kton) uitvoer (kton)

22 De grootste stromen zijn terug te vinden bij de afvalverwerkende industrie, de houtnijverheid, de chemische sector, de metallurgie en de intercommunales die GFT exporteren De meest verscheepte afvalstoffen zijn de non ferro afvalstoffen, de afgewerkte olie, de solventen, het rioolslib, het GFT, de verbrandingsassen Afval wordt vooral ingevoerd voor recyclage, terwijl de export een meer gedifferentieerd beeld geeft waarbij naast recyclage ook voorbehandeling en verbranding een belangrijke rol spelen. INVOER ; verwerking in 2002 ST 2% VB 3% CD 6% RC 89% UITVOER ; verwerking in 2002 ST 0% VB 20% CD 13% RC 67% Negende vaststelling ; productie van afvalstoffen in Vlaanderen, top sectoren De cijfers in de publicatie staan toe diverse top-tiens op te maken van grootste producent, grootste producent van gevaarlijk afval, grootste productie per afvalsoort De waarde van dergelijke top-tiens is uiteraard relatief, want ze moet geconfronteerd worden met vele andere factoren die elk op zich een effect hebben op de milieuimpact. De volledige tabellen zijn te vinden achteraan deze publicatie. 19