Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HBO Master opleiding Master in Controlling (MiC) deeltijd

Transcriptie

1 Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HBO Master opleiding Master in Controlling (MiC) deeltijd HES School of Economics and Business Hogeschool van Amsterdam

2 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HBO Master opleiding Master in Controlling (MiC) deeltijd HES School of Economics and Business Hogeschool van Amsterdam Hobéon Certificering BV april 2008 Auditteam: Drs. R.B. van der Herberg Mw. Prof. dr. J. van der Meer Kooistra RA Mw. Drs. K. de Bruijn RC Drs. G.J. Stoltenborg Secretaris: Mr. J.H. Coenraad

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie Master in Controlling op donderdag 21 februari BEVINDINGEN EN BEOORDELING 6 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 6 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 6 Facet 1.2. Master 9 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 11 Onderwerp 2: Programma 12 Facet 2.1. Eisen HBO 12 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Programma 14 Facet 2.3. Samenhang Programma 15 Facet 2.4. Studielast 17 Facet 2.5. Instroom 18 Facet 2.6. Duur 19 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 20 Facet 3.1. Eisen HBO 20 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 21 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel 22 Onderwerp 4: Voorzieningen 24 Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 24 Facet 4.2. Studiebegeleiding 25 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 27 Facet 5.1. Systematische aanpak 27 Facet 5.2. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 29 Onderwerp 6: Condities voor Continuïteit 30 Facet 6.1. Afstudeergarantie 30 Facet 6.2. Investeringen 31 Facet 6.3. Financiële voorzieningen SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema HBO- Master Opleiding (deeltijd) Integraal oordeel/ advies aan NVAO 34 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen externe auditoren Bijlage II: Programma visitatie d.d. 21 februari 2008

4 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de in paragraaf 1.2 genoemde beoogde HBO Masteropleiding Bereik van de beoordeling HES Consultancy BV, handelend onder de naam HES School of Business and Economics Post-Graduate Programmes (afgekort: HES PGP) verzorgt niet bekostigd onderwijs dat volledig wordt betaald door de student en/of diens werkgever. Naast de opleiding Master in Controlling verzorgt de vennootschap de (door de NVAO geaccrediteerde) Engelstalige opleiding Master in Business Administration en diverse posthboopleidingen Het onderhavige rapport heeft betrekking op de beoogde (postinitiële) opleiding Master in Controlling. De beoogde opleiding Master in Controlling zal worden uitgevoerd in een deeltijd variant en kent een studielast van 60 ECTS De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door het aanvraagdossier en bijlagen van de beoogde opleiding Master in Controlling. In deze rapportage is de beoordeling omschreven van de beoogde opleiding Master in Controlling die door de HES PGP in de volgende variant zal worden aangeboden: Master in Controlling, deeltijd crohonummer: geen 1.3. Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de beoogde opleiding is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een beoogde opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die beoogde opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Voorafgaand aan het accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de beoogde opleiding voorbereid op de audit door een inhoudelijke toelichting te geven op het NVAO-Toetsingskader. Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de betreffende beoogde opleidingsvarianten geldt het volgende: De beoogde opleiding heeft zich voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling niet gebaseerd op een landelijk ontwikkeld beroepsprofiel. (Zie onder facet 1.1.: Domeinspecifieke Eisen ). Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HvA HES, MiC 1

5 Het auditteam heeft het opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd is en passend is voor een Master in Controlling opleiding op HBO-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet 1.1. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van het door HES PGP aangeleverde Aanvraagdossier met betrekking tot de opleiding Master in Controlling, de in het kader van de interne sturingscyclus opgeleverde managementrapportages en de onderliggende documentatie die betrekking had op : strategische keuzen en de positie in de markt, interne organisatie, de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende verbetermaatregelen, ontwikkelingen in het beroepenveld, beroeps- en opleidingsprofielen, (validatie) eindkwalificaties, curricula en de interne en externe evaluatie daarvan, werkvormen, toetsing en beoordeling, kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid, internationalisering, instroombeleid, studiebegeleiding, condities voor continuïteit. Op basis van de door HES PGP aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de opleiding. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de betreffende beoogde opleiding op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit Voorgeschiedenis HES PGP geeft in het voorwoord van het aanvraagdossier aan dat de opleiding opstartproblemen kende. Deze zijn verholpen doordat een verandertraject succesvol werd ingezet. Het auditteam heeft zich voor de audit bij een externe deskundige geïnformeerd over deze opstartproblemen en heeft zich tijdens de audit een helder beeld kunnen vormen van de resultaten van het ingezette verandertraject. Bij de voorbereiding van de audit en tijdens de visitatie heeft het auditteam de constateringen van de vorige visitatie d.d. 7 juli 2006 door het panel van de NVAO mee laten wegen. Het auditteam heeft met name aandacht gehad voor de door het NVAO-panel genoemde aspecten van internationalisatie en de borging van het niveau in relatie tot toegepast wetenschappelijk onderzoek en de worteling van docenten in de actuele beroepspraktijk. De bevindingen van het NVAO-panel zijn neergelegd in Paneladvies NVAO Toets Nieuwe Opleiding d.d. 3 oktober 2006 Ook is er overleg geweest met de externe deskundige van het NVAO-panel ten einde een goede inschatting te kunnen maken van de vorige visitatie en de recente grote verbeterslag die de opleiding heeft ingezet. Het auditteam heeft deze verbeterslag als positief beoordeeld. De audit was gericht op een actieve controle door middel van een visitatie 1, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten één externe onafhankelijke vakdeskundige op het gebied van accounting en controlling, één externe onafhankelijke werkvelddeskundige op het gebied van controlling, één lead auditor, één auditor onderwijs vanuit Hobéon Certificering en één secretaris, eveneens vanuit Hobéon Certificering. 1 Visitatie heeft op 21 februari 2008 plaatsgevonden. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HvA HES, MiC 2

6 Onder controle moet hier worden verstaan, dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf heeft getoetst (i) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen worden/zijn geïmplementeerd en (ii) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door, zoals hierboven reeds is aangegeven, meerdere malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele documentatie en -daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. De additionele, tijdens de visitatie geraadpleegde, documentatie behelsde onder meer: overzichten van de samenstelling van de werkveldgremia waarmee de beoogde opleiding overleg voert; verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; de beroeps- c.q. eindproducten die door de studenten zijn opgeleverd en de bijbehorende opleiding- en beoordelingssystematiek Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet en uitvoering van het opleidingsprogramma en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-Toetsingskader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleiding werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd Beslisregels Met als uitgangspunt de Beslisregels Toetsing zoals vastgelegd in het NVAO-Toetsingskader 2 heeft Hobéon Certificering de volgende beslisregels toegepast. A. De scores op de per onderwerp gerubriceerde facetten leiden tot een score op het betreffende onderwerp en wel volgens de regels onder C. B. Binnen de beoordeling van een facet is er ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie; (beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven dan omgekeerd); primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. C. Van facetten naar onderwerp. Hier geldt het volgende: 2 Volgens de NVAO-Beslisregels Toetsing kunnen zowel een Onderwerp als een Facet uitsluitend onvoldoende of voldoende scoren. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HvA HES, MiC 3

7 een onderwerp krijgt de score voldoende indien alle facetten tenminste voldoende hebben gescoord of indien één facet onvoldoende en de overige tenminste voldoende hebben gescoord, mits er een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende ; een onderwerp krijgt de score onvoldoende indien één facet onvoldoende heeft gescoord en er geen acceptabel verbeterplan voor dit facet beschikbaar is; een onderwerp krijgt de score onvoldoende indien meer dan één facet onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter: Leden: Secretaris: Drs. R.B. van der Herberg Drs. G.J. Stoltenborg Mw. Prof. Dr. J. Van der Meer Kooistra RA Mw. Drs. K. de Bruijn RC Mr. J. H. Coenraad Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding Master in Controlling noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). In de personen van Jeltje van der Meer-Kooistra en Karen de Bruin heeft Hobéon deze deskundigheid gevonden. Drs. Ruud van der Herberg was jarenlang eindverantwoordelijk schoolleider in het voortgezet onderwijs (Minkema College). Hij heeft daar ruime ervaring opgedaan met bestuurlijke verzelfstandiging, fusieprocessen, personeelsbeleid en kwaliteitszorg. Hij is als voorzitter/lead-auditor opgetreden. Drs. Hans Stoltenborg studeerde psychologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en was al gedurende zijn studie werkzaam in projecten op het terrein van onderwijs en opleiding. Hans heeft in deze audit gefunctioneerd als onderwijsauditor. Mw. Prof. Dr. Jeltje van der Meer-Kooistra RA is sinds 1998 hoogleraar Financieel Management aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij heeft voorts in haar vorige en huidige functie(s) een aanmerkelijke ervaring opgebouwd in onderwijs, onderzoek en bestuur en is tijdens deze audit als vakdeskundige opgetreden. Mw. Drs. Karen de Bruijn RC behaalde in 1996 aan de Rijksuniversiteit Groningen het doctoraalexamen in de bedrijfseconomie. In 2001 voltooide zij de postdoctorale controlleropleiding aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Tijdens de audit is zij als werkvelddeskundige opgetreden. Mr. Jaap Coenraad studeerde psychologie en Nederlands recht (staats- en bestuursrecht). Tijdens zijn studie was hij in diverse bestuursfuncties en dienstbetrekkingen actief op uiteenlopende gebieden. Hij is in deze audit als secretaris opgetreden. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de beoogde opleiding: management, coördinatoren, docenten en stafmedewerkers en studenten. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HvA HES, MiC 4

8 Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma visitatie Master in Controlling op donderdag 21 februari 2008 Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HvA HES, MiC 5

9 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. Domeinspecifieke Eisen; 2. Master; 3. Oriëntatie HBO Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de beoogde eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen Totstandkoming beroepsprofiel Voor Master in Controlling is er geen landelijk opleidingsprofiel. In Nederland is er geen pendant van de opleiding. De opleiding heeft een beroepsprofiel samengesteld in samenwerking met het werkveld waarin ze precies aangeeft wat ze met de opleiding beoogt. Het onderwijs is in 2004 van start gegaan en destijds ontwikkeld door een ervaren register controller. De benodigde eindkwalificaties en het beroepsprofiel van de controller zijn impliciet in het programma verwerkt. Studenten hebben de eerste invulling van het programma als positief beoordeeld. Een tweede validatie heeft plaatsgevonden op basis van gesprekken met diverse wetenschappelijke medewerkers van verschillende instituten. In een werkveld validerend onderzoek MiC 2006 zijn beroepsprofiel, eindkwalificaties en hoofdlijnen van het onderwijsprogramma voorgelegd aan diverse hooggekwalificeerde controllers en als voldoende vertrouwenwekkend en aan de beroepseisen tegemoetkomend, gekenmerkt. De opleiding is bedoeld voor ervaren beroepsbeoefenaren die in competenties willen groeien, onder het niveau van de zogenaamde boardroom, met veel aandacht voor de adviesfunctie. HES PGP beschrijft duidelijk en uitvoerig de plaats van de moderne controller; zijn taak is primair het ondersteunen van het management bij de uitvoering van zijn besturingstaak hetgeen neerkomt op het bevorderen van de effectiviteit en efficiency van de bedrijfsactiviteiten. De controller is het financieel geweten van de organisatie en moet dientengevolge ter zake betrouwbare informatie kunnen aanleveren. Hij is verantwoordelijk voor het inrichten van het management control systeem en komt in aanraking met alle functies in de organisatie. Vaak is de controller ook manager van bijv. de afdeling Corporate Control. Communicatieve vaardigheden zijn daarbij onontbeerlijk, mede gezien de complexe vraagstukken en het managersgedrag (bepaald door vooraf gestelde prestatie-indicatoren) waarmee hij te maken krijgt. Kortom; de controller die door HES PGP is opgeleid kan de rol van ontwerper, regisseur, adviseur en manager aannemen. In de opleiding is daarbij integraal aandacht voor de ontwikkeling van de zogenoemde zachte kwaliteiten waarover de moderne controller moet beschikken, zoals communicatieve vaardigheden maatschappelijke verantwoordelijkheid en ethische standaarden. Beroepsprofiel en programma De relatie tussen de eindkwalificaties en het onderwijsprogramma c.q. modulen/vakken heeft de opleiding inzichtelijk in een matrix uitgewerkt. Van het beschreven beroepsprofiel van vier rollen van de controller (zie onderstaand overzicht van rollen en taken), heeft zij acht eindkwalificaties afgeleid welke alle in de modulen terug te vinden zijn. Zo komt bijvoorbeeld eindkwalificatie 1. (De afgestudeerde) verzorgt de opzet en de Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HvA HES, MiC 6

10 Rollen Ontwerper Taken Ontwikkelen en analyseren van bedrijfseconomische vraagstukken als strategische scenario s en begeleiden van acquisitie. Ontwerpen en beheren van managementinformatiesystemen. Afstemmen met andere disciplines Regisseur Bepalen en beheersen van kritieke succesfactoren. Opstellen van investeringsanalyses. Inrichten en onderhouden van de administratieve organisatie. Verantwoordelijk voor de planning- en controlcyclus. Opstellen en/of verantwoording afleggen over financiële verslaglegging Adviseur Manager Gevraagd en ongevraagd advies geven over allerhande zaken betreffende de organisatie Presenteren van (jaar)cijfers Leiding geven aan controllerafdeling werking van het financiële informatiesysteem van de organisatie, inclusief het grootboekrekeningschema, de interne beheersing en de in te zetten informatie- en communicatierechnologie terug in de modulen Strategisch management en organisatie en bestuurlijke informatieverzorging I en II. Per module worden de leerdoelen gespecificeerd en gecheckt a.d.h.v. de eindkwalificaties. De auditcommissie heeft geconstateerd dat de relevante geledingen (studenten, docenten) van de opleiding goed op de hoogte zijn van de strategische positionering en uniekheid van de opleiding. Door de brede, pluriforme visie op de functie van controller maar ook door aandacht voor de zachte kant van het controllership, onderscheidt de opleiding zich. Beroepsprofiel en internationale oriëntatie Ten aanzien van de internationale oriëntatie van het beroepsprofiel heeft het auditteam geconstateerd dat aandacht hiervoor tot uiting komt in het onderkennen door de opleiding van een voortgaande internationalisatie in het beroepenveld waarbij geldt dat voor Nederland de Europese dimensie, in het bijzonder de Europese Unie van groot belang is. Ontwikkelingen als accentverschuivingen in regelgeving, toenemende aandacht voor corporate governance of de wijzigingen op de kapitaalmarkten door toenemende invloed van grootaandeelhouders worden in de beroepenveldcommissie besproken om de opleiding aansluiting te laten houden bij de eindkwalificaties van de opleiding. Actualisering beroepsprofiel In 2007 heeft opnieuw een aanscherping plaatsgevonden van het beroepsprofiel. Een klein aantal aanpassingen van het curriculum was het gevolg. De opleiding geeft aan deze werkwijze in de toekomst te zullen continueren. M.a.w. HES PGP wil de eindkwalificaties van de opleiding actueel houden en zoekt voortdurend validering met het (internationale) werkveld en betrekt daarbij ook andere onderwijsinstellingen. Zij beschikt hiertoe over een werkend mechanisme, namelijk een werkveldcommissie die 2 maal per jaar vergaderd over de eindkwalificaties. Uit de verslagen van deze commissie blijkt dat de Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HvA HES, MiC 7

11 aansluiting van het onderwijs op de beroepspraktijk aan de orde komt. Deze heeft als taak het management te adviseren over de aansluiting van het onderwijs op de beroepspraktijk. Indien vanuit de besprekingen met de werkveldcommissie naar voren komt dat een aanpassing van de eindkwalificaties noodzakelijk is, wordt dit aan de curriculumcommissie, die vier maal per jaar bijeenkomt, doorgegeven zodat de noodzakelijke aanpassingen in het curriculum terecht komen. Zo is tijdens de audit vast komen te staan dat in het curriculum, aansluitend op de behoefte zoals door de werkveldcommissie vastgesteld, binnen de competenties van de controller, veel aandacht besteed wordt aan de ethische en gedragskant. De tweede manier waarop de opleiding actualisering wil waarborgen is als volgt: de opleiding zet nagenoeg alleen mensen in die ook aan een universiteit werken, waardoor er ook via de onderwijsinhoudelijke vakkant actualisering gewaarborgd is. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet van de beoogde opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: de eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (universitaire) vakgenoten binnen het MiC-domein worden gesteld. de eindkwalificaties sluiten rechtstreeks aan bij de eisen die door de beroepspraktijk aan de betreffende opleiding worden gesteld. de hierboven bedoelde door het werkveld gevalideerde eindkwalificaties zijn, naar het oordeel van het auditteam, een goede en volledige weergave van de ontwikkelingen binnen het MiC-terrein; De internationalisering van de opleiding is weliswaar niet expliciet in de doelstellingen opgenomen maar komt blijkens het programma (zie onderwerp 2) tot haar recht. de eindkwalificaties zijn een weerspiegeling van het functieniveau waarop de controller in de praktijk geacht wordt te opereren. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HvA HES, MiC 8

12 Facet 1.2. Master Criterium Het facet Master is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de beoogde eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Master? Bevindingen 1 e dimensie: Dublindescriptoren Het auditteam heeft vastgesteld dat de eindkwalificaties van de opleiding beantwoorden aan het niveau master zoals vastgelegd in de zogeheten Dublin Descriptoren. De Dublin Descriptor Kennis en Inzicht is bijvoorbeeld omschreven als het hebben van aantoonbare kennis en inzicht, gebaseerd op de kennis en het inzicht op het niveau van Bachelor en die deze overtreffen en/of verdiepen, alsmede een basis of een kans bieden om een originele bijdrage te leveren aan het ontwikkelen en/of toepassen van ideeën, vaak in onderzoeksverband. De opleiding erkent de Dublin Descriptoren, naast de domeinspecifieke eisen, als richtinggevend voor de eindkwalificaties van de opleiding. Zij heeft deze op masterniveau uitgewerkt en gekoppeld aan afzonderlijke modules van de opleiding. De opleiding heeft deze uitgewerkt in een matrix. Zo komt de Dublin Descriptor Kennis & Inzicht zeer expliciet terug in de modules Management Accounting & Control I, strategisch management en organisatie, financieel management, onderzoeksmethoden en technieken en thesis en verdediging. Ook voor de andere Dublindescriptoren heeft de opleiding geanalyseerd op welke plaatsen de Dublindescriptoren geconcretiseerd worden in het programma en hiervan een overzicht gemaakt. De opleiding geeft er blijk van precies te weten in welke mate het verband tussen Dublindescriptoren en modulen aanwezig is. De opleiding stelt dat de student steeds de leerdoelen van de afzonderlijke modules bereikt. In de door de student te vervaardigen thesis en de mondelinge verdediging daarvan, moet tenslotte blijken of de student het vereiste eindniveau heeft gehaald en over de eindkwalificaties van de opleiding beschikt. 2 de dimensie: Onderzoek Het auditteam heeft vastgesteld dat daar waar in een eerder stadium (visitatie 7 juli 2006) volgens het auditpanel van de NVAO vanwege het masterniveau in de eindkwalificaties van de opleiding de aandacht voor het toepassen van uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek nog te weinig in het curriculum aanwezig was, de opleiding thans twee belangrijke stappen heeft gezet in het verbeteren van het wetenschappelijk niveau van docenten. Ten eerste heeft de opleiding in het aantrekken van een gepromoveerd onderzoeker, die tevens verbonden is aan de UvA als docent, verantwoordelijk is voor het vak methoden en technieken dat bovendien verzwaard is vormgegeven, een verbeterende maatregel getroffen. Langs de weg van het toepassen van wetenschappelijke kennis komt aldus de tweede dimensie van het Masterniveau van de opleiding tot uitdrukking. Blijkens de eindkwalificaties wordt de student geacht een aantal beroepsproducten aan te leveren. Dit vergt een toepassing van wetenschappelijk kennis. Een tweede maatregel die de opleiding ter verbetering in de onderzoeksdimensie heeft aangebracht is de aanstelling van een externe onafhankelijke voorzitter van de thesiscommissie die als taak heeft toe te zien op o.a. de adequate opzet van scripties en een juiste toepassing van wetenschappelijke kennis. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HvA HES, MiC 9

13 Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: de eindkwalificaties en de daarvan afgeleide generieke en beroepsspecifieke taken en rollen bevatten alle elementen waar de Dublin Descriptoren betrekking op hebben met een bereik dat overeenkomt met het masterniveau waar de Dublin Descriptoren naar verwijzen; Analyse van de eindkwalificaties laat zien dat deze qua complexiteit en reikwijdte van Masterniveau zijn. De opleiding heeft de relatie tussen Dublindescriptoren en eindkwalificaties zichtbaar gemaakt in een matrix. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HvA HES, MiC 10

14 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de beoogde eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Heeft de HBO-master de kwalificaties voor het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een Hbo-opleiding vereist is of dienstig is? Heeft de HBO-master de kwalificaties voor het niveau van zelfstandig en/of leidinggevend beroepsbeoefenaar in een beroep of spectrum van beroepen, dan wel het niveau van het functioneren in een multidisciplinaire omgeving waarvoor een Hbo-opleiding vereist is of dienstig is? Bevindingen Oriëntatie HBO kent twee dimensies. Hoger onderwijs (facet 1.2.)enerzijds, beroepsonderwijs (facet 1.1) anderzijds. Het beroepsprofiel en de daarmee samenhangende eindkwalificaties van de opleiding beschrijft een actueel niveau van beroepsuitoefening (zie onder facet 1.1.) en sluit aantoonbaar aan (zie onder facet 1.2.) bij de beschrijving van het masterniveau in de Dublin Descriptoren. Daarmee is aangegeven dat de opleiding gerekend kan worden tot het hoger beroepsonderwijs. Daarmee is op het niveau van opleidingsdoelstellingen de oriëntatie op het voor de controller relevante werkveld geborgd. Voor het overige wordt de Orientatie HBO in het programma van de opleiding zichtbaar. Zie daarvoor de bevindingen onder facet 2.1. Samenvattend De opleidingsdoeleinden reflecteren in voldoende mate het vereiste niveau dat aan hooggekwalificeerde controllers wordt gesteld. Oordeel: voldoende De voldoende beantwoording van de vragen bij facet 1.2 voor het niveau van de opleiding en facet 1.1. voor de beroepsgeoriënteerdheid van de opleiding is reden om ook facet 1.3. als voldoende te kwalificeren. SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLINGEN OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp Doelstellingen Opleiding voor de opleiding als voldoende op grond van de volgende observatie: De opleiding heeft zicht op de ontwikkelingen in het werkveld en de ontwikkelingen in het vak als zodanig. Zij heeft dit inzicht in termen van bereik, thematiek en diepgang vertaald naar concrete opleidingsdoelstellingen, waarbij zij het werkveld uitdrukkelijk betrokken heeft. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HvA HES, MiC 11

15 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent zes facetten: 1. Eisen HBO; 2. Relatie tussen doelstellingen en programma; 3. Samenhang programma; 4. Studielast; 5. Instroom; 6. Duur. Facet 2.1. Eisen HBO Criteria Het facet Eisen HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Vindt kennisontwikkeling door studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontwikkeld studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen 1 Het auditteam heeft geconstateerd dat het werkveld actief wordt betrokken bij de totstandkoming van het curriculum. De ingezette internationalisering van de literatuurlijst, de discussie in de werkveldcommissie omtrent belastingrecht in het programma (of niet) en de discussie rondom de rol die het vak voortgezet boekhouden moet hebben zijn hiervan voorbeelden. Het auditteam is, anders dan de opleiding, daarbij van mening dat het vak voortgezet boekhouden in het curriculum zou moeten worden opgenomen. Daarnaast is het merendeel van de docenten werkzaam in de discipline of in de academische wereld zodat ook langs deze weg de ontwikkelingen in het vakgebied een weg vinden in het onderwijs. Tenslotte zorgen in de tweede fase de colleges van gastdocenten er eveneens voor dat actuele ontwikkelingen uit het internationale beroepenveld aan bod komen. Een curriculumcommissie bewaakt de samenhang in de door de studenten te bestuderen stof door de door docenten geactualiseerde voorafgaand aan de module ingediende literatuurlijsten te controleren op relevantie en niveau. 2 De docenten stimuleren de student om eigen praktijkvoorbeelden in te brengen (het gaat tenslotte om deeltijdstudenten die reeds een baan hebben). 3 De docent behandelt natuurlijk ook casus uit zijn eigen direct praktijkervaring of omgeving. In het aanvraagdossier worden hier voorbeelden van gegeven. Zo worden casus als de Parmalat-affaire en die van Lernout & Hauspie vanuit het oogpunt van de externe verslaggeving behandeld. Daarbij wordt gebruik gemaakt van officiële stukken van de rechtbank, krantenartikelen en analyses in wetenschappelijke tijdschriften. De opleiding draagt bij aan de ontwikkeling van beroepsvaardigheden zoals het functioneren in een multidisciplinaire omgeving, het vertonen van exploratief gedrag, analytisch vermogen, zelfstandigheid en communicatieve vaardigheden. De ontwikkeling van deze vaardigheden is gewaarborgd studenten complexe opdrachten moeten kunnen presenteren. Dit wordt in het aanvraagdossier duidelijk uitgewerkt. In werkgroepvorm werkt de student aan schriftelijke opdrachten. Elke module wordt afgesloten met een eindpaper. Het analytisch vermogen wordt bijvoorbeeld bevorderd door de student wetenschappelijke inzichten vanuit de literatuur te laten toepassen. De student leert te onderscheiden wat typisch is voor de eigen organisatie en leert zich een oordeel te vormen over welke Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HvA HES, MiC 12

16 instrumenten toepasbaar zijn. Dit leidt dan tot een beroepsproduct in de vorm van een paper of een presentatie, zoals een oordeel, een strategisch advies of een ontwerp, bijvoorbeeld een plan van aanpak voor de implementatie van de Sarbanee Oxley Act in de eigen organisatie.) 4 De voorgeschreven literatuur voor de opleiding MiC is internationaal samengesteld, werkvelddekkend en betreft op de te onderscheiden disciplines werk van vooraanstaande auteurs. Deze is Angelsaksisch en Europees georiënteerd. Bij elke module hoort een modulewijzer met daarin opgenomen de voor die module verplichte literatuur. Er wordt soms gebruik gemaakt van een reader met artikelen en er worden recente artikelen uitgedeeld tijdens college. De opleiding heeft aangegeven dat het gebruik van wetenschappelijke literatuur is verbeterd. Het auditteam heeft dit tijdens de audit geconstateerd en waargnomen dat de opleiding vastberaden is de ingeslagen weg te volgen. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: De studenten van de opleiding zijn deeltijdstudenten. Daardoor is er een continue uitwisseling tussen opleiding en beroepspraktijk. Deze uitwisseling is bovendien gegarandeerd doordat de docenten naast hun docentschap aan hun vak gerelateerde professies beoefenen, al dan niet in een functie aan de universiteit. de ontwikkeling van kennis en beroepsvaardigheden van de studenten vindt plaats via vakliteratuur, via door de beroepspraktijk ingebrachte cases en via aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal. Docenten zijn hierin coachend en zien toe op de ontwikkeling van de beroepsvaardigheden. De interactie tussen opleiding en programma vindt continu en op natuurlijke wijze plaats door de inbreng vanuit de beroepspraktijk van de docenten en ten tweede doordat studenten werkproblematiek in de opleiding inbrengen. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HvA HES, MiC 13

17 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Programma Criteria Het facet Relatie tussen Doelstellingen en Programma is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAOcriteria: Is het programma een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen? Zijn de eindkwalificaties adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma? Biedt de inhoud van het programma de studenten de mogelijkheid de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken? Bevindingen De opleiding heeft in een matrix (zie facet 1.1) weergegeven aan welke eindkwalificaties van de opleiding de verschillende modules bijdragen. De curriculumcommissie heeft de eindkwalificaties geconcretiseerd in leerdoelen die studenten na afloop van een module moeten hebben bereikt. Het auditteam heeft geconstateerd dat in de modulewijzers in de studiewijzer, de leerdoelen, inhoud van de module, de werkvormen en de wijze van toetsing en beoordelingscriteria adequaat zijn uitgewerkt. Vanaf september 2007 is een flink aantal wijzigingen in het programma doorgevoerd om scherper tot uitdrukking te brengen dat de controller het management ondersteunt bij zijn besturingstaak, de strategiebepaling, besluitvorming, beheersing van de organisatie en het afleggen van verantwoording. Dit is zichtbaar geworden in de modules managementaccounting en Control I, bestuurlijke informatieverzorging I en II, controllership (de adviesfunctie!). De verzwaarde module onderzoeksmethoden en technieken besteedt aandacht aan professioneel onderzoeksopzet in het kader van toegepast onderzoek. De leerdoelen van de modules nemen daarbij in complexiteit toe en bouwen op elkaar voort om tenslotte in de afstudeerfase een niveau te bereiken dat naar het oordeel van het auditteam van HBO-masterniveau is. De gekozen werkwijze is als volgt: de student maakt een transfer tussen de actuele stand van de actuele stand van de wetenschap en beroepspraktijk doordat zij hun ervaringen en professionele problemen inbrengen in de concrete lessituaties. E.e.a. is gebaseerd op het didactisch leerconcept van Kolb. Door een juiste coaching door de docent kan de student de gewenste eindkwalificaties van de opleiding bereiken.). Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: De opleiding heeft op vak-, opdracht/paperniveau door het hele programma heen de leerdoelen, leerinhouden en werkvormen vastgesteld die aantoonbaar (via een matrix) zijn af te leiden van de controller-eindkwalificaties. De relatie tussen opleidingsdoelen en het doel van de module is in een matrix zichtbaar gemaakt. De leerdoelen zijn rechtsreeks af te leiden van de eindkwalificaties van de opleiding. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HvA HES, MiC 14

18 Facet 2.3. Samenhang Programma Criterium Het facet Samenhang Programma is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Is het beoogde programma inhoudelijk samenhangend? Bevindingen De opleiding maakt in het aanvraagdossier de verticale en horizontale samenhang inzichtelijk. Horizontale samenhang Het onderwijsprogramma is zo ingericht dat binnen de modules gaandeweg de nadruk verschuift van kennisgeoriënteerde naar meer toepassingsgerichte en ontwerpende onderwerpen. Het programma van MiC draagt bij in horizontale zin aan de vierledige bestuurderstaak (missie en strategie bepalen, beslissingen nemen, de organisatie beheersen en verantwoording afleggen) ontleende competenties. De controller wordt immers opgeleid om het management te ondersteunen. In het didactisch concept (in het aanvraagdossier uitgewerkt) wordt de nadruk gelegd op continue reflectie op de relevantie van hetgeen in de opleiding wordt behandeld voor de eigen beroepspraktijk. Het raakvlak dat de functie van controller heeft met het menselijk gedrag, komt in elke module naar voren. Verticale samenhang Verticale samenhang is eveneens terug te vinden in het programma; eerst worden vakken aangeboden die basaal zijn voor het uitoefenen van het beroep van (assistent) controller. Deze vakken, zoals bestuurlijke informatie verzorging I en Strategisch Management & Organisatie, borduren voort op vakken uit de bachelor bedrijfseconomie maar dan met meer diepgang en toepassing van toetsing van theoretische concepten. Daar waar in de eerste fase, die afgesloten wordt met een eindpaper, het brede fundament wordt gelegd voor het uitoefenen van het beroep van (assistent) controller, ligt in de tweede fase het accent op vakken die meer op het controllership als zodanig zijn gericht. In deze tweede fase van de opleiding leert de student concepten te ontwikkelen die nodig zijn voor het besturen van de eigen organisatie bijvoorbeeld door zelfstandig een management controlstructuur te ontwerpen voor de eigen organisatie. De tweede fase wordt afgesloten met een thesis. De opleiding wint aan kwaliteit wanneer elementen uit de module in fase 2 bijvoorbeeld onderzoeksmethoden en technieken ook een plaats krijgen in fase 1. Vorige audit De waarneming uit de vorige visitatie was dat samenhang in het programma ontbrak. Ook de coördinatie liet te wensen over. De docenten hadden op de samenhang weinig te melden en docenten met vakoverstijgende kwaliteiten of overzicht ontbraken. In gesprek met docenten werd weinig blijk gegeven van de samenhang in het programma, noch horizontaal noch verticaal. De procescoördinator wist inhoudelijk weinig van de afzonderlijke inhoudelijke vakgebieden. Het huidige auditteam heeft het beeld dat naar voren kwam n.a.v. de vorige audit echter positief kunnen bijstellen. Huidige waarnemingen Door de komst in 2007 van een nieuwe Programme Dean die als inhoudelijk coördinator optreedt en tevens voorzitter is van de curriculumcommissie en werkveldcommissie, heeft het onderlinge overleg meer aandacht gekregen. Een grotere aanstelling van de Programma Dean verzekert de borging en effectieve invoering van de genomen maatregelen. Het huidige auditteam heeft voorts gesproken met een vijftal docenten die elk betrokken waren bij het onderwijs in verschillende vakken en fases en heeft waargenomen dat de aanstelling en invulling van de procescoördinatoren per fase heeft bijgedragen aan de vergroting van de samenhang van het programma Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HvA HES, MiC 15

19 De sinds 2007 ingevoerde aanstelling van procescoördinator per fase is bedoeld om de onderlinge communicatie en de samenhang te bevorderen. Dit onderlinge overleg tussen de docenten staat naast de tweemaal per jaar geagendeerde docentenvergaderingen. Het auditteam heeft geconstateerd dat het huidige docentencorps al vanaf het begin van de opleiding MIC betrokken is en dus een vaste kern vormt met een grote mate van betrokkenheid. De omstandigheid dat dit corps werkt met losse contracten per module is geen belemmering voor de onderlinge cohesie. Het auditteam heeft bij hen een grote mate van betrokkenheid geconstateerd. Hoewel in formele zin aldus een kernteam ontbreekt, was het docentencorps zelf van mening dat er feitelijk toch sprake is van een vaste groep van docenten aangezien zij allen al sinds de start van de opleiding in 2004 betrokken zijn. Er wordt op structurele basis onderling gesproken over de inrichting van het onderwijs en afspraken gemaakt over de te gebruiken literatuur. Daarbij worden de per module gemaakte studentevaluaties besproken. Dit geldt voor zowel de 1 ste als de 2 de fase van de opleiding. Het is wel de eigen verantwoordelijkheid van de docent om tot een goede afstemming te komen met de andere docenten. Tenslotte De curriculumcommissie is met betrekking tot de samenhang van de opleiding erg belangrijk; daar bestaat de cockpitview die noodzakelijk is om de opleiding vorm te geven en waar de onderlinge samenhang van de vakken wordt bewaakt. Hier wordt ook bijv. bepaald hoe het item van de gedragscode voor controllers in welk(e) vak(ken) verwerkt zou moeten worden. Deze curriculumcommissie bewaakt ook de doorlopende leerlijn. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: De sterk rond beroepsrollen en taken opgebouwde deeltijdopleiding waarborgt de horizontale samenhang binnen het programma. de opbouw van de opleiding (leerdoelen en opdrachten komen telkens in een toenemende mate van complexiteit terug). Dit maakt de verticale samenhang tussen de onderscheiden fases manifest. Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HvA HES, MiC 16

20 Facet 2.4. Studielast Criterium Het facet Studielast is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Is het beoogde programma studeerbaar doordat factoren die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren, zoveel mogelijk worden weggenomen? Bevindingen De studielast is vastgesteld in termen van ECTS-studiepunten en kent een eerste fase van 15 ECTS en een tweede fase van een studielast van 45 ECTS. De studielast per fase verschilt significant. Om door te kunnen naar de 2 de fase dient men aan formele vereisten (zoals de eindpaper van de 1 ste fase) te hebben voldaan. Vervolgens wordt de student in deze formele fase geconfronteerd met een aanzienlijke verzwaring van de studielast en het studietempo. De opleiding geeft aan dat het eerste gedeelte van de opleiding gezien moet worden als een min of meer apart traject dat post-hbo-leergang controller wordt genoemd waar de student ook apart een certificaat voor ontvangt na een positieve afronding. De opleiding gaat voor wat betreft het wegnemen van studiebelemmerende factoren, gezien het feit dat het om een homogene groep studenten gaat, uit van de zelfwerkzaamheid van de student die zelf kan aangeven wanneer er problemen in de studievoortgang zijn. Dit is passend voor een Masteropleiding. De opleiding heeft inloopavonden georganiseerd waar studenten met mogelijke klachten terecht kunnen. Hoewel met uitgaat van de zelfwerkzaamheid van de student is er ook een elektronisch studievolgsysteem waarin de behaalde studieresultaten systematisch worden verwerkt. De student moet zelf beslissen, en kan dat doen a.d.h.v. een facultatief gesprek, of hij doorgaat met de tweede fase. De student wordt goed voorgelicht over de verzwaring van het programma. De opleiding geeft aan dat er inmiddels strenger aan de poort wordt geselecteerd dan voorheen. De student heeft aanvankelijk een studielast van 7 8 uur per 3 uur contacttijd, in de 2 de fase wordt dat uur. Hoewel er grote onderlinge verschillen bestaan m.b.t. hoeveel uur een student aan de opleiding besteedt, kwalificeren de studenten de studeerbaarheid van de opleiding zelf als goed. De bereikbaarheid van docenten en secretariaat het correct verwerken van de uitkomsten van de onderwijsevaluaties, dat in een enkel geval zelfs heeft geleid tot het afscheid nemen van een docent, zijn punten die door de studenten positief worden gewaardeerd. Daarbij geven de studenten aan het vak adviseren als 2 de professie zeer te waarderen vanwege het groepsgevoel bevorderend resultaat. Het auditteam vindt dit vak uitermate nuttig voor de beroepspraktijk. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: De opleiding heeft een instrument om op alle niveaus mogelijke studievoortgang belemmerende factoren weg te nemen. Studenten beoordelen de studielast en de studeerbaarheid als positief. De studielast is zwaar maar in lijn met het niveau en de ambitie van een Masteropleiding. Studiebelemmerende factoren worden door studenten niet genoemd. Het auditteam sluit zich hier bij aan Hobéon Certificering Adviesrapport Toets Nieuwe Opleiding HvA HES, MiC 17