21. Omgewingsvraagstukke

Transcriptie

1 SW Aardrykskunde 21. Omgewingsvraagstukke Aktiwiteite 1. Bespreek in julle groepe wat elk van die volgende terme beteken en rapporteer terug aan die klas: vleilande, gronderosie, verwoestyning, ontbossing, uitwissing van plante en diere. 2. Lees Psalm 8:4-10 en verduidelik wat die verband tussen die psalm en bogenoemde terme is. 3. Wat is ons as gelowiges se verantwoordelikheid ten opsigte van die bewaring van die natuur? (Lees Gen. 1:29) Leerinhoud Aarde word bedreig Die bedrywighede van die snel toenemende menslike bevolking skep omgewingsprobleme wat die balans van die biosfeer (die aarde se oppervlak en die onmiddellike atmosfeer wat lewe onderhou) kan versteur. Besoedeling en die vernietiging van reënwoude is voorbeelde van bedreigings vir die voortbestaan van lewe op die aarde. Die wêreld se ryk lande (meestal nywerheidslande) gebruik n baie groter deel van die aarde se hulpbronne Die ontstaan van stede plaas toenemend druk op die omgewing as die arm lande, al is hul gesamentlike bevolking klein. Die rykste 20% van die wêreldbevolking verbruik 70% van die wêreld se energie, 75% van sy metale, 85% van sy hout en 60% van sy kos. Talle hulpbronne word onnodig vermors. Baie lande verminder swaeldioksiedvrystelling om suurreën en globale verwarming te voorkom. Die Europese Unie bepaal dat hul fossielbrandstofkragsentrales die vrystelling van swaeldioksied moet probeer verminder. Talle maniere om die behandeling en verwydering van giftige afval te verbeter, word ondersoek en toegepas. Internasionale verdrae is opgestel om die storting van afval in die see te reguleer. 73

2 Verdwynende vleilande Vir baie lank het mense gedink vleilande en moerasse is dié deel van die aardoppervlak wat vir die mens die minste van waarde is en dat dit net n broeiplek van muskiete is. Om dié rede is vleie en moerasse vir baie jare lank drooggelê vir die gebruik van landbou. Maar vleie en moerasse is die natuurlike habitat (tuiste) van plante en diere wat nêrens anders kan leef nie en wat deel uitmaak van die natuurlike balans van die aarde. Vleilande het ook ander funksies. So help vleie om vloede te beheer deurdat dit water stoor en dit stadig in strome vrystel. Dit verhoed ook om dieselfde rede gronderosie. Vleilande laat toe dat water in die grond insypel en die grondwatervlak versterk. Vleilande sorg ook vir ontspanningaktiwiteite soos voëlkyk, visvang en wandel. Eers in die 1980 s is wette opgestel om vleilande te bewaar. n Vlei n Moeras n Turfmoeras n Vlei is n komvormige gebied met n geringe helling waarvan die grond gedurende die reënseisoen met water versadig is. Vleie het gewoonlik digte plantegroei van riete, biesies, ensovoorts. n Moeras is n uiters plat gebied wat grotendeels deur water bedek word. Die water is gewoonlik vlak met talle klein moddereilandjies waarop gras soms groei. n Turfmoeras bestaan hoofsaaklik uit verrottende plantemateriaal, sodat dit n sponsagtige voorkoms het. In al die gevalle is sowel die horisontale as die vertikale dreinering baie swak. Gronderosie Die aarde se oppervlak word deur n laag grond bedek wat op party plekke baie dun, maar op ander weer n paar meter diep is. Al die veldplante en gekweekte gewasse wat mense en diere van kos voorsien, groei in die grond. Gronderosie vind plaas wanneer grond verweer en weggevoer word sodat kaal, onvrugbare veld agterbly. Mense vererger gronderosie deur: Miljoene tonne vrugbare grond gaan jaarliks verlore as gevolg van gronderosie 74

3 swak bewerkingsmetodes van die grond (byvoorbeeld verkeerde ploegmetodes) die vermindering van plantegroeibedekking wat n beskermende laag oor die grond moet vorm verkeerde boerderymetodes, byvoorbeeld deur oorbeweiding. Dit is om meer diere op die grond te laat wei as wat die grond kan dra, en veroorsaak dat grasse wat aanhoudend betrap en oorbewei word, vrek Verkeerde ploegmetode Regte ploegmetode onoordeelkundige veldbrande (byvoorbeeld in verkeerde seisoene) die bou van paaie. Keer die grond! In die 1960 s is bereken dat sowat 400 miljoen metrieke ton vrugbare slik jaarliks deur gronderosie verlore gaan. Indien daardie grond 30 sentimeter diep versprei sou word, sou dit amper rugbyvelde bedek! Dit sluit glad nie eens die grond in wat na die see wegspoel nie! Verwoestyning Verwoestyning is die uitbreiding van woestyngebiede. In Suid-Afrika het die halfwoestyntoestande van die Karoo noord- en ooswaarts uitgebrei. Dit wat eens vrugbare grasvelde was, is nou halfwoestyn. Een rede hiervoor is swak boerderymetodes. Landboumetodes soos terrasse kan woestynuitbreiding en die verlies van bogrond verminder. In China is n groot groen muur bome (die San Beiwoudgordel) geplant om die naderende woestyn te stuit. Somalië het n program teen woestynuitbreiding van stapel gestuur wat n verbod op die afkap van bome vir brandstof insluit. Ontbossing Natuurlike woude word afgekap vir hout en ook om grond vir landbou te skep. Dit verminder biodiversiteit, lei tot gronderosie, versteur siklusse en dra by tot globale verwarming. Die helfte van die wêreld se woude is tussen afgekap. Daar word Informele nedersettings is n groot oorsaak van ontbossing omdat hulle baie hout verbruik 75

4 bereken dat dit n hele woud kos meer as n halfmiljoen bome om Amerikaners elke week van hul koerante te voorsien! Dink net hoeveel bome moet weer aangeplant word om daarvoor te vergoed! Uitwissing van plante en diere In die lang geskiedenis van die aarde het miljoene spesies as gevolg van natuurlike prosesse uitgesterf. Oor die afgelope 300 jaar het mense die uitsterftempo egter n duisend maal laat versnel: daar word beraam dat tans elke 15 minute een spesie vir goed verdwyn. n Bedreigde spesie is n dier of plant wat in die nabye toekoms moontlik kan uitsterf. n Spesie word as uitgesterf beskou indien dit 50 jaar lank nie in die natuur aangetref is nie. Die kwagga wat in die Kaap en Suid-Vrystaat voorgekom het, het in 1883 in n Amsterdamse dieretuin uitgesterf Die mens is vir uitsterwings verantwoordelik deur: bevolkingsuitbreiding: meer verbouing van gewasse en bou van nedersettings en paaie lei tot uitwissing van plantegroei en diere, handel in velle, bene of horing lei tot uitwissing van sekere diersoorte, besoedeling van nywerhede en landbou kan die natuurlewe vergiftig en invoering van vreemde diere en plante bedreig inheemse spesies. Diergroep Bedreigde spesies Soogdiere 500 Voëls 880 Reptiele Visse 270 Insekte 875 Ander ongewerweldes

5 Bewaring Die Departement van Omgewingsake en Toerisme speel n noodsaaklik rol in bewaring. SA Nasionale Parke onderhou die land se nasionale parke soos die Krugerwildtuin. Die Bosboutak van die Departement van Waterwese en Bosbou sorg vir die onderhoud van alle woude. Die Hoofdirektoraat Seevissery beheer die hoeveelheid vis wat gevang mag word en het beskermde bewaringsgebiede langs ons kuste gevestig. Die Nasionale Botaniese Instituut bewaar Organisasies soos die SA laboratoriums. Ons vier ook jaarliks omgewingsdae Natuurstigting beywer hulle vir die om ons te herinner aan ons bewaringstaak, soos bewaring van die natuurlewe Wêreldomgewingsdag (5 Junie), Boomplantdag (eerste Vrydag in September) en Nasionale Marinedag (tweede Vrydag in Desember). Ondersteun ons lewende wêreld n Tak van die World Wide Fund for Nature (WWF) is WWF Suid-Afrika. Hulle samel fondse in vir nuwe natuurreservate, beskerm bedreigde spesies en maak mense bewaringsbewus. WWF Suid-Afrika het donasies nodig vir projekte soos die Kraanvoëlveldtog, Red die Seeskilpaaie en Red die Renoster. Die Natuurlewe-enomgewingsvereniging van Suid-Afrika, een van die grootste bewaringsorganisasies wat nie n staatsorganisasie is nie, publiseer die tydskrif Afrika-natuurlewe. Vrae 1. Waarom sê ons die aarde is in gevaar? Noem twee tot drie redes. 2. Van watter nut is vleilande? 3. Wat is gronderosie? 4. Noem drie dinge wat gronderosie bevorder. 5. Hoe kan woestynuitbreiding onder meer gestop word? 6. Noem twee omgewingsdae en sê wanneer hulle gevier word. 7. Vind uit watter dier, plant en voëlspesies in Suid-Afrika bedreig word. 8. Noem twee dinge wat kan ons doen om ons omgewingsprobleme te help oplos. 77