Communicatie tussen mens en paard

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Communicatie tussen mens en paard"

Transcriptie

1 Communicatie tussen mens en paard (Monty Roberts) CM-profiel Nederlands en Tekenen Dhr. S. Hofstra en Dhr. B. Boomsma L. Drost (H5B) W. Veenstra (H5E)

2 Inhoud: Inleiding 03. Onderzoeksvraag 04. Hypothese 05. Wat is communicatie? 06. De invloed van lichaamstaal op paarden 07. Wat is Natural Horsemanship? 11. Wat is de geschiedenis van Natural Horsemanship? 14. Wie en wat is Parelli? 15. Wat is er (in Nederland) bereikt met Natural Horsemanship? 18. Eigen ervaringen met Natural Horsemanship 20. Samenvatting/conclusie 21. Bronnen 22. Werkplan/logboek 23. 2

3 Inleiding Communicatie tussen mens en paard. Dit leek ons een heel interessant onderwerp, omdat wij allebei een eigen paard hebben en graag op de beste manier met hen willen communiceren. Omdat ons streven is om zo goed mogelijk met onze paarden te leren communiceren is onze hoofdvraag: hoe kunnen wij de communicatie tussen ons en ons paard verbeteren? Wij willen graag dat er in de toekomst beter met paarden wordt omgegaan en daarvoor is goede communicatie nodig. In ons verslag zijn wij vooral ingegaan op de Parelli-methode, omdat deze het duidelijkst is. Wij zijn voor één van onze onderzoeken meerdere keren naar wilde exmoorpony's in het natuurgebied van Bakkeveen geweest. Ook hebben wij de Parelli-methode bij onze eigen paarden toegepast en ontdekt wat een bijzondere uitwerking dit heeft op het paard. Dit was erg leerzaam en verderop in dit verslag is hier meer over te lezen. 3

4 Onderzoeksvraag De hoofdvraag van ons PWS onderwerp communicatie tussen mens en paard is: Hoe kunnen wij de communicatie met onze paarden verbeteren? 4

5 Hypothese Om terug te komen op onze hoofdvraag hoe wij de communicatie tussen ons en ons paard kunnen verbeteren: Wij verwachten dat door middel van Natural Horsemanship de band tussen ons en ons paard verbeterd kan worden. Je leert je als mens in te leven in het paard, waardoor het mens en het paard elkaar beter leren begrijpen. Wij verwachten als het mens en het paard beter met elkaar leren communiceren, dat er een betere vriendschap ontstaat en er met veel meer plezier, vertrouwen en respect kan worden samengewerkt. 5

6 Wat is communicatie? Communicatie is het doorgeven van informatie of een boodschap. Communiceren is een belangrijke behoefte in het leven mensen en dieren. Communicatie bestaat voor slechts 7% uit woorden. De overige 93% worden bepaald door de tonaliteit (klank) of intonatie (toonhoogte) (38%) en de fysiologie (lichaamstaal)(55%). Als de communicatie niet goed verloopt tussen mensen (of dieren), ontstaat er miscommunicatie en onbegrip. Een goede ruiter hoort het als een paard tegen hem praat. Een uitstekende ruiter hoort hem zelfs fluisteren, maar een slechte ruiter hoort hem niet eens schreeuwen. 6

7 De invloed van lichaamstaal op paarden. Het is belangrijk om te weten dat een paard een prooidier is en vlucht voor roofdieren. Voor een paard zijn mensen ook roofdieren. Mensen lopen vaak recht op hun doel af en hebben hun ogen naar voren gericht, net als een roofdier. Hier is te zien dat de ogen van een paard aan de zijkant (prooidier) van het hoofd zitten en bij een mens aan de voorkant (roofdier). 7

8 Paarden zijn gevoelige dieren en voelen de stemming van mensen erg goed aan. Voorbeeld: Je hebt je dag niet en gaat naar je paard. Omdat je een beetje chagrijnig bent en op een andere manier reageert en dingen doet, voelt je paard meteen dat je in een andere stemming bent en reageert daar op door middel van lichaamstaal. Het gebeurt vaak dat mensen alleen maar boos op hun paard worden, omdat ze door lichaamstaal vervelend doen. Echter is dit niet vervelend doen, maar het is juist dat ze iets duidelijk willen maken. Vaak kan het paard op deze momenten verwachten van zijn baas dat hij, omdat hij niet begrepen wordt, even goed wordt 'aangepakt', omdat hij 'normaal' moet doen. Dit werkt erg frustrerend voor een paard. Hij wil namelijk alleen maar wat duidelijk maken en reageert alleen maar op jouw gedrag! Probeer altijd eerst naar jezelf te kijken in dergelijke situaties. Een paard gedraagt zich niet op een bepaalde manier om vervelend te zijn, maar hij spiegelt alleen maar jouw stemming. Je moet het paard niet aanpakken omdat hij volgens jou iets verkeerd doet, maar je moet juist zelf denkbeeldig in de spiegel kijken, want als er iets misloopt in de communicatie is het (bijna) altijd de schuld van het mens! Listen to your horse, he will say something to you (Parelli) Mensen kunnen veel leren van paarden. In Amerika zijn bijvoorbeeld projecten waar gedetineerden wilde mustangpaarden moeten temmen, omdat zij op deze manier naar zichzelf leren kijken, omdat als iets niet lukt dat het dan aan hen ligt en niet aan het paard. Dit heeft een zeer positief effect op mensen. Wat wil een paard je duidelijk maken? Hoe vaker men hierop let, hoe makkelijker het wordt voor de mens om je paard met je lichaamstaal te sturen en dit is precies het doel van Natural Horsemanship. Paarden kunnen niet in woorden communiceren met mensen om duidelijk te maken wat ze willen, wat ze vinden en wat ze voelen. De enige mogelijkheid is dan om te kijken naar een paard en zijn lichaamstaal. Als mens heb je hier een keuze: wil je het paard leren begrijpen, of wil je gewoon dat je paard doet wat jij wilt en dat het dus alleen voor jou plezierig is. Om terug te komen op de vraag wat voor invloed lichaamstaal heeft op paarden: Om te communiceren met paarden moet je gebruik maken van je lichaamstaal anders kun je elkaar niet verstaan. 8

9 ONDERZOEK LICHAAMSTAAL (WILDE EXMOOR PONY S) Onderzoeksplan: Wij zijn van plan een onderzoek uit te voeren met echte wilde pony's: de Exmoor pony s in het bos van Bakkeveen. Dit onderzoek is vooral om te kijken hoe pony's, die absoluut niet gewend zijn aan mensen, reageren op verschillende soorten van lichaamstaal. Wij gaan een paar stappen uitvoeren en hopen na de tijd daar goede antwoorden op te krijgen. Wat gebeurt er als we blijven staan op ongeveer 15 meter afstand en geen aandacht schenken aan de pony's? Wat gebeurt er als we op een afstand van ongeveer 15 meter op de grond gaan zitten en geen aandacht schenken aan de pony's? Wat gebeurt er als we recht op de pony s af lopen met onze ogen op de paarden gericht, en een actieve houding(schouders strak en hoofd in de lucht gestoken) aannemen? Wat gebeurt er als we recht op de pony s af lopen met onze ogen op de paarden gericht, en een passieve houding(schouders naar beneden hangend) aannemen? Wat gebeurt er als we slingerend op ze aflopen met onze ogen naar de grond gericht? Uitwerking: Wat gebeurt er als we blijven staan op ongeveer 15 meter afstand en geen aandacht schenken aan de pony's? Toen we samen in het natuurgebied waren en de pony s hadden gevonden(vaak moet je wel een poosje zoeken omdat het een enorm gebied is met bos en heide) gingen we beiden op een afstand van ongeveer 15 meter van de pony s staan en deden we net alsof de pony s er niet waren. De pony s zagen ons wel staan maar, gingen door met waar ze mee bezig waren omdat wij geen bedreiging voor hen vormden. Wat gebeurt er als we op een afstand van ongeveer 15 meter op de grond gaan zitten en geen aandacht geven aan de pony's? Wat hierbij gebeurde, hing erg af van het karakter en de nieuwsgierigheid van de pony. Vooral de pony s die nog geen slechte ervaringen met mensen hadden meegemaakt (chippen enz.) vonden ons erg interessant en waren heel nieuwsgierig. Dit waren dus vooral de kleine veulentjes en pony s van een paar jaar oud. 9

10 Wat gebeurt er als we recht op de pony s aflopen met onze ogen op de paarden gericht, en een actieve houding aannemen? Deze benadering vonden de pony s eng. Allemaal liepen ze snel weg als we ze op deze manier benaderden. Dit is ook erg logisch, want we werden gezien als roofdieren, iemand die slechte bedoelingen met ze had. Wat gebeurt er als we recht op de pony s aflopen met onze ogen op de paarden gericht, en een passieve houding aannemen? Deze manier van benaderen ging wel iets beter dan met een actieve houding maar nog steeds vond het merendeel van de pony s dit bedreigend. De pony s die niet meteen wegliepen en wat langer bleven staan, liepen uiteindelijk toch weg wanneer we te dichtbij kwamen. Wat gebeurt er als we slingerend op ze aflopen met onze ogen naar de grond gericht? We hebben ervaren dat als we op deze manier de pony s gingen benaderen dat de pony s (veel langer) bleven staan. Het is een instinct van de mens om altijd recht op een doel af te lopen en te kijken naar wat je wil hebben. Ditzelfde doen roofdieren. Daarom hebben wij bedacht om met een passieve houding en zonder recht op de pony s af te lopen te kijken wat er zou gebeuren. Toen we met een slingerbeweging, ogen op de grond gericht en een passieve houding aankwamen lopen, keken de pony s op, maar zagen dat we niet een bedreiging vormden. Enkele pony s bleven zelfs zolang staan dat we ze konden aanraken! Conclusie onderzoek: We hebben de vijf bovenstaande manieren van benaderen uitgeprobeerd. Hieruit bleek dat de slingerende benadering met een passieve houding de beste manier van benadering is bij (wilde) pony s. Dit komt omdat wij als mens ons dan opstellen als een prooidier, net als de paarden zelf. You are not working on the horse, you re working on yourself. 10

11 Wat is Natural Horsemanship? Natural Horsemanship is het omgaan met paarden op een manier wat voor de paarden het best te begrijpen is. Natural zegt het eigenlijk al, natuurlijk, hoe paarden onderling met elkaar communiceren. Met Natural Horsemanship leer jij je inleven in je paard en hierdoor ontstaat er een goede communicatie. Dit versterkt de band tussen jou en je paard waardoor je elkaar beter gaat vertrouwen. Natural Horsemanship is de verzamelnaam voor het natuurlijke omgaan met paarden. Hierin heb je verschillende methodes waaronder de meest bekende en uitgebreide: Parelli. Voordat men met de training van een paard kan beginnen, moet er een basis gelegd zijn in de relatie tussen mens en paard. Deze basis begint met het vaststellen van de verhouding tussen mens en paard. De trainer moet in staat zijn om als leider het paard vertrouwen, veiligheid en het goede voorbeeld te geven. In een kudde zijn dit soort verhoudingen tussen paarden vanzelfsprekend. Als de mens in staat is om zich in de belevingswereld van het paard te verplaatsen, kan dit tussen mens en paard ook vanzelfsprekend worden. Belangrijk is dat er rustig en consequent met het paard omgegaan wordt op een manier die het paard begrijpt. Goede samenwerking kan pas plaatsvinden wanneer er van beide kanten goede communicatie is. In dit geval door middel van lichaamstaal. Het paard bepaalt het tempo in de trainingen. Bij NH wordt niks opgelost door middel van dwang. Helaas wordt er vaak vanuit gegaan dat paarden iets niet willen en met opzet tegenwerken, maar bij NH gaan we ervan uit dat het paard altijd mee wil werken, zolang wij duidelijk zijn in wat we willen, het paard lichamelijk in staat is de opdracht uit te voeren en het paard geestelijk zover is. Natural Horsemanship komt er dus eigenlijk op neer dat het paard jou minder gaat zien als een gevaarlijk roofdier en wij het paard meer als een prooidier. Daardoor begrijpen paard en mens elkaar beter en zal het vertrouwen in elkaar en de band groeien. Misvatting over Natural Horsemanship: Mensen die weinig over Natural Horsemanship weten, denken dat Natural Horsemanship betekent dat je alleen maar lief tegen je paard bent en dat je hem niet corrigeert. Dit is de grootste misvatting! 11

12 Daarom is het motto van NH: Zo zacht als het kan, zo hard als het moet! Dit betekent dat men het paard duidelijk mag aangeven wat de grenzen zijn. Als het paard toch over de grenzen heen gaat moet je hem dit duidelijk maken. Dit doe je dus niet door hem plotseling een harde klap te geven, zodat hij snel achteruit gaat. Maar in fases (van een kleine aanwijzing geleidelijk naar een steeds grotere aanwijzing) zoals het bij paarden onderling ook gaat. (fase 1) (fase 2) (fase 3) (fase 4) Hier is een voorbeeld van lichaamstaal bij paarden. Paarden maken dingen duidelijk in fases. In dit voorbeeld worden de fases aangegeven hoe je kunt zien dat een paard wil dat iemand afstand neemt, bijvoorbeeld als het paard zich bedreigd voelt. Fase 1: Het paard geeft aan dat je uit zijn ruimte moet verdwijnen, door zijn oren in de nek te leggen Fase 2: Het paard maakt een duidelijke hoofdbeweging waarbij zijn oren plat in de nek blijven. 12

13 Fase 3: Bij deze fase zet het paard een stap in je richting, legt zijn tanden bloot en houdt zijn oren in de nek. Fase 4: Hier begint een duidelijke aanval: Het paard springt op zijn doelwit af, heeft zijn mond open om te kunnen bijten en heeft nog steeds zijn oren plat in de nek. Er was eens een jonge cowboy die aan het werk was met enkele paarden in een paddock. Een oude cowboy kwam langs, bleef staan kijken en vroeg: Jonge man, zou jij het geheim van goede horsemanship willen weten? De jonge cowboy zei dat hij dat wel zou willen weten. De oude man maakte een vuist en zei: Als jij mijn vuist kunt openen, dan zal jij het geheim van goede horsemanship ontdekken. De jonge cowboy trok, duwde, kneep, sloeg, prikte en stompte de vuist. Uiteindelijk gaf hij op en zei: Ik krijg de vuist niet open, wat is het geheim om de vuist te openen zodat ik het geheim van goede horsemanship kan ontdekken? De oude cowboy antwoorde: Je had het gewoon even kunnen vragen. 13

14 Wat is de geschiedenis van Natural Horsemanship? Monty Roberts en Pat Parelli zijn de twee bekendste Natural Horsemanship trainers. Zij zijn ook de twee mensen die Natural Horsemanship ontwikkeld hebben. Roberts en Parelli zijn opgegroeid tussen de paarden en hebben gezien hoe er in hun omgeving met paarden werd omgegaan. Vroeger was het normaal om paarden te breken. Dit houdt in dat een paard met een been met een touw werd vastgebonden aan een zadel dat op zijn rug lag. Daarna werd hij opgejaagd totdat hij zich gedwongen overgeeft en zich op de grond laat vallen doordat hij nog maar drie benen had om op te lopen. Dit vonden Roberts en Parelli verschrikkelijk. Ze hebben jaren lang wilde mustangs geobserveerd. Door die jarenlange observaties hebben Roberts en Parelli gezien hoe paarden onderling in het wild met elkaar communiceren. Ze wilden graag met hun paarden communiceren op de manier waarop paarden onderling met elkaar communiceren en zo zijn de Natural Horsemanship methodes ontstaan. Steeds meer mensen zijn bezig met de natuurlijke wijze van het trainen van hun paarden en daardoor ontstond de stroming Natural Horsemanship. You can be his friend without being his teacher, but you cannot be his teacher without first being his friend. 14

15 Wie en wat is Parelli? Wie is Pat Parelli? Pat Parelli is een man die zijn hele leven al met paarden omgaat. Hij heeft de term 'Natural Horsmanship' bedacht. Hij was namelijk vooral bekend door zijn succes met zogenaamd 'onhandelbare' paarden, en doordat hij specialist was in het behandelen van paarden die weigerden de trailer in te gaan. Maar na een tijd kwam Parelli erachter dat hoe goed hij het paard ook africhtte, na enkele maanden bij zijn oorspronkelijke eigenaar kwam het paard weer terug met dezelfde problemen. Sinds die ontdekking is Parelli begonnen met het verspreiden van zijn kennis en alle ervaringen en wijsheid die hij in zijn hele leven had opgedaan. (Pat Parelli) Wat is Parelli Bij Parelli gaat het niet om het veranderen van paarden: paarden zijn zoals ze zijn. Parelli gaat erom dat je een natuurlijke relatie met paarden krijgt. Parelli leert hoe je op een liefdevolle, en efficiënte manier met je paard om kunt gaan en steeds succes blijft boeken en steeds vooruit gaat. Parelli gaat je hele leven door! 15

16 De basisprincipes van Parelli kunnen worden opgenoemd in 4 woorden: -Relatie -Begrip -Communicatie -Vertrouwen Relatie De relatie tussen jou en je paard is de basis van Parelli. Je kunt je paard niks leren als je niet eerst zijn vriend bent. Begrip Een belangrijk deel van Parelli is begrip. Hiermee wordt bedoeld dat je begrijpt dat een paard een vluchtdier is en dat ze alles op instinct doen. Belangrijk is dat je leert om de wereld door de ogen van je paard te zien; dit betekent dat je ervan bewust bent wat het voordeel voor het paard hieraan is. Ook moet je goed de persoonlijkheid en het karakter van je paard kennen, en nog belangrijker: herkennen, zodat je op de meest effectieve manier met hem kunt communiceren. Communicatie Zoals eerder verteld in dit verslag is de relatie tussen mens en paard de basis. Bij de relatie is het belangrijk dat je het paard begrijpt en met hem kunt communiceren. Met behulp van Parelli leer je met je paard communiceren zoals paarden onderling ook doen. Pat Parelli heeft jaren besteed aan het observeren van de communicatie tussen verschillende paarden, hoe relaties worden gevormd en hoe vertrouwen en leiderschap worden ontwikkeld. Dat zette hij om naar de 'zeven games', wat een systeem is om mensen te leren hoe ze kunnen communiceren en een relatie kunnen aangaan met hun paard, door het gebruik van natuurlijke taal. Vertrouwen Paarden zijn kuddedieren en ze zijn daarom van nature gewend om een leider te volgen. Door Parelli leer je hoe je je als goede leider op kunt stellen zodat je paard zich veilig bij je voelt en met plezier doet wat je vraagt. De 'zeven games' van Parelli leren je niet alleen om met je paard te communiceren, maar ze zijn ook erg belangrijk voor het opbouwen van een vertrouwensband in de relatie tussen mens en paard. Er zijn ook 'zeven sleutels' voor succes bedacht door Pat Parelli: -houding -kennis -materiaal 16

17 -tijd -techniek -fantasie -ondersteuning Via de Parelli-methode kan van elk paard een kalm, relaxed, begrepen, gerespecteerd, goed behandelt en vrolijk paard gemaakt worden en van elke ruiter een vertrouwenswaardige, een kalme en natuurlijke ruiter gemaakt worden. Parelli Natural Horsemanship verbetert de wereld voor paarden en voor de mensen die van hun paarden houden, zodat ze allebei meer plezier kunnen beleven in de omgang met elkaar. I will not walk behind you and be your follower. I will not walk in front of you and be your leader.i will walk beside you and be your friend. 17

18 Wat is er (in Nederland) bereikt met Natural Horsemanship? We hebben op bokt.nl, het grootste paardenforum ter wereld, een vraag gesteld aan mensen met paarden. Onze vraag was: Wat is jouw ervaring met Natural Horsemanship? Uit alle reacties hebben we enkele ervaringen uitgekozen: Ik ben nu 5 jaar bezig met Natural Horsemanship samen met mijn paard. Mijn paard schrok altijd. Er hoefde maar iets te gebeuren en hij ging er samen met mij vandoor. Naarmate wij een vertrouwensband hebben opgebouwd is onze band zoveel verbeterd! (Daphne, 36 jaar) Ik heb ontzettend veel door Natural Horsemanship geleerd. Ik weet nu wat mijn paard denkt, hoe hij dingen duidelijk wil maken. Daardoor houd ik nu veel meer rekening met mijn paard. Ik heb zoveel geleerd over het gedrag van paarden en daardoor ben ik dingen anders gaan aanpakken. (Priscilla, 28 jaar) Ik had in het begin nog wat moeite met mijn merrie, ze was afstandig en niet met haar aandacht bij mij. Ik merk door met Natural Horsemanship bezig te zijn, en dan vooral Parelli, dat onze band veel beter wordt en we elkaar beter hebben leren kennen, begrijpen en vooral: vertrouwen. (Marlinde, 20 jaar) Ik ben ermee begonnen omdat ik het plezier in mijn ruin verloren was. Hij is nogal zeker van zichzelf en als hij niet geleid wordt, doet hij dat zelf wel met een hoop bombarie eromheen. Door Parelli hebben we elkaar leren respecteren hoe de ander is en kunnen we beter communiceren. (Sebastiaan, 33 jaar) Ik ben met mijn merrie met Natural Horsemanship begonnen als afwisseling, ik had geen problemen met haar. Echter na een paar sessies merk ik duidelijk verschil, ze is veel opener geworden, komt nu vragen voor aandacht iets wat ze nooit deed, gaat liggen in mijn bijzin en ze kan er dan ontzettend van genieten als ik erbij ga zitten en ga kriebelen ook iets wat voorheen nooit gebeurde. En dat terwijl ik haar al bijna 12 jaar heb is dit iets van de laatste maanden sinds ik Parelli met haar ben gaan doen.. spijt dat ik het nooit eerder heb gedaan! (Amber, 22 jaar) Ik ben met Natural Horsemanship begonnen met mijn fjord omdat ze een heel koppig karakter had. Ze sleurde je overal heen waar zij wou, op buitenrit ging ze er elke keer weer met mij vandoor en schrok van het minste. Toen ben ik begonnen met NH (omdat men vriendin het deed en het leek een leuke afwisseling), sindsdien heb ik een schat van een paard, die voor mij door het vuur gaat! ze is nog steeds een koppig ding maar dat zal nooit veranderen en vind ik ook 18

19 geweldig aan haar. Nu ga ik zonder zadel en zonder bit naar buiten zonder schrik dat ze er weer vandoor is en als ze bang is kan ik haar door Natural Horsemanship te gebruiken weer rustig krijgen! onze band is veel versterkt! (Sieta, 31 jaar) Wanneer men verder gaat met Parelli kunnen veel voorkomende problemen goed opgelost worden. De problemen die goed opgelost kunnen worden met Parelli zijn bijvoorbeeld dat een paard uit zichzelf de trailer inloopt, geen sloom en ongeïnteresseerd paard meer, een paard wat uit zichzelf naar je toe komt, veel meer ontspanning, je paard rustig houden in stressvolle situaties en geen bijtende, schoppende en vervelende paarden meer! Kortom, een paard dat met je meewerkt en meedenkt en graag met je samenwerkt. We ve got eyes to see the horses. We have the horses to see ourselves. 19

20 Eigen ervaringen Natural Horsemanship Wieke Veenstra Sinds ik bekend ben met Natural Horsemanship is mijn hele omgang met paarden veranderd. Vanaf die omschakeling ben ik bitloos (zonder te sturen d.m.v. van contact in de mond) gaan rijden met mijn paard en ben ik me steeds meer gaan inleven in hoe paarden communiceren en ben ik paarden beter gaan begrijpen. Vooral het begin vond ik erg moeilijk. Ik wist niet zo goed hoe ik moest beginnen en ik kende alleen de basis van Natural Horsemanship. Zo ben ik ongeveer een jaar bezig geweest, niet goed wetende hoe ik precies moest omschakelen. In de zomervakantie van 2013 ben ik 2 weken naar een Parelli-instructeur in Zeeland geweest, waar ik heel veel geleerd heb van Parelli. In Zeeland heb ik twee weken lang gewerkt met 2 Exmoorpony s die twee maand daarvoor nog wild waren (uit een ander natuurgebied met wilde Exmoorpony s in Friesland). Hiervan heb ik zo ontzettend veel geleerd en wist ik eindelijk hoe ik moest beginnen met mijn eigen paard. Terug thuis ben ik vol enthousiasme aan de slag gegaan en vanaf dat moment ging het ontzettend goed! Afgelopen herfstvakantie heb ik weer met die pony s gewerkt in zeeland. Ik ben helemaal om: Parelli is voor mij dé nieuwe manier van omgang met paarden en ik wil nooit meer terug naar het traditionele rijden wat ik vroeger deed. Ik merk dat mijn paard meer plezier heeft, wil werken en denkt met me mee. Dit werkt ontzettend fijn, een paard wat met je samen met je wil werken. Waar ik een jaar geleden nog niet wist hoe ik verder moest, doet mijn paard nu alles met me zonder strijd en onbegrip. Onze band is duidelijk versterkt. Linde Drost: Voordat we met dit PWS begonnen had ik weleens gehoord van Natural Horsemanship, maar ik had me er nog nooit echt in verdiept. Maar sinds we echt bezig zijn met onderzoeken over de communicatie tussen mens en paard, heb ik besloten om toch mijn trainingen en mijn omgang met mijn paard over een andere boeg te gooien. Sinds dien loopt mijn paard niet meer aan een touwtje mee naar het weiland, maar gewoon zonder dat ik haar vast hoef te houden. Ook rijd ik vaak zonder bit en het liefst helemaal zonder hoofdstel en zadel. Daardoor heb ik het gevoel dat onze band een groeispurt heeft gemaakt: zij vindt het leuk om met mij aan het werk te gaan en ik hoef nooit meer boos of gefrustreerd te worden. Het respect van je paard krijg je niet omdat je hem hebt betaald, maar omdat je de moeite neemt naar hem te kijken, te luisteren en met hem te communiceren. 20

21 Samenvatting/Conclusie Na enkele weken tot maanden bezig te zijn geweest met ons PWS kunnen we met een grote glimlach vertellen dat we veel hebben geleerd van ons onderzoek en verslag. Pat Parelli en Monty Roberts hebben met hun jarenlange observaties van kuddes wilde paarden een natuurlijke omgang met paarden ontwikkeld op basis van vertrouwen, respect en leiderschap. Samen hebben we wilde Exmoorpony s geobserveerd. Hieruit bleek dat de lichaamstaal van mensen een enorme invloed op paarden heeft. Dit hebben we met wilde pony s gedaan, omdat zij de meest natuurlijke reacties kunnen geven. Dat is precies wat we wilden onderzoeken bij ons onderwerp Natural Horsemanship. Gedomesticeerde paarden zijn door de mens zo gevormd dat veel paarden niet meer zuiver op lichaamstaal kunnen reageren. Met Natural Horsemanship proberen we dit instinct van paarden weer te verscherpen en daarbij een vriendschap op te bouwen. Door een vraag te stellen op het grootste paardenforum ter wereld bokt.nl hebben we vele ervaringen gelezen van mensen die omgeschakeld zijn naar Natural Horsemanship. Veel mensen die hiermee zijn begonnen, zijn zeer tevreden en merken grote verbeteringen in de band met hun paard. Hoe kunnen wij de communicatie tussen ons en ons paard verbeteren? Dit is de vraag waar we een paar maanden geleden nog geen antwoord op hadden. We hebben zelf ervaren en door te vragen aan vele paardenliefhebbers, dat de communicatie met een paard duidelijk verbeterd kan worden door op een natuurlijke manier met paarden om te gaan en te communiceren. Problemen kunnen zonder strijd opgelost worden en probleempaarden bestaan niet meer. Elk paard kan door een natuurlijke omgang weer met instinct reageren en daardoor zullen de problemen langzamerhand verdwijnen. Je leert om elkaar te begrijpen, te vertrouwen en om met respect met elkaar om te gaan. Dat is een vriendschap, een echte vriendschap met een paard. Stop thinking, start feeling. 21

22 Bronnen Eddy Modde ( Parelli instructeur uit Zeeland) Boek: Natural-horse-man-ship Pat Parelli 22

23 Werkplan/logboek Hoofdvraag: Hoe kunnen wij de communicatie met onze paarden verbeteren? Deelvragen: Wat is communicatie? Lichaamstaal, wat voor invloed heeft dit op paarden? Wat is Natural Horsemanship? Wat is de geschiedenis van Natural Horsemanship? Misvattingen over Natural Horsemanship. Wie en wat is Parelli? Wat is er (in Nederland) bereikt met Natural Horsemanship? Informatiebronnen/hulpmiddelen: Zie p. 19 Bronnen De presentatievorm: Presentatie + demonstratie Parelli De taakverdeling: We hebben het hele verslag, onderzoek en tekeningen samen gemaakt. Daarom is ons tijdschema hetzelfde wat betekend dat het onderstaande tijdschema per persoon is. Tijdschema: 27 augustus 2,5 uur eerste PWS dag 13 september 30 min overleg Hofstra 18 september 2 uur verslag 25 september 30 min verslag 27 september 30 min overleg Hofstra 2 oktober 30 min verslag 8 oktober 3 uur verslag 9 oktober 30 min verslag 16 oktober 30 min verslag 26 oktober 4 uur onderzoek Exmoorponys 7 november 4 uur onderzoek Exmoorponys 8 november 7 uur verslag + onderzoek Exmoorponys 9 november 5 uur onderzoek Exmoorponys 11 november 3 uur tekenen 19 november 1 uur verslag 22 november 6 uur verslag 1 december 2 uur afronding kladversie 7 december 5 uur tekenen 22 december 2,5 uur verbeteren kladversie 27 december 5 uur voorbereiding demonstratie 5 januari 2 uur verslag compleet maken 23

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Horsemanship. Thema december 2018

Horsemanship. Thema december 2018 Horsemanship Thema december 2018 Horsemanship Allereerst gaat het bij Horsemanship om de harmonie tussen mens en paard. De communicatie van ons, als mensen onderling, is heel anders dan die van paarden

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen. Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)

Nadere informatie

Feedback. in hapklare brokken

Feedback. in hapklare brokken Feedback in hapklare brokken Jan van Baardewijk Zorgteamtrainer Op zorgteamtraining.nl is de meest recente versie van feedback gratis beschikbaar. Mocht je willen weten of je de meest recente versie hebt,

Nadere informatie

Inspirerend Presenteren

Inspirerend Presenteren Inspirerend Presenteren Door Kai Vermaas & Charis Heising Bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla Inleiding Wil je leren hoe jij een presentatie kunt geven waar je zeker bent van je verhaal? En

Nadere informatie

Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier

Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier Vraag 1 Hoe heb je zielsliefde ontdekt, en ontdekte je zielsliefde het ook op dat moment? Ik ontmoette haar op mijn werk in de rookruimte. We konden

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 Provided by Fanart Central. http://www.fanart-central.net/stories/user/fightgirl91/21803/rijm Chapter 1 - rijm 2 1 - rijm Gepaard

Nadere informatie

ADHD: je kunt t niet zien

ADHD: je kunt t niet zien ➂ ADHD: je kunt t niet zien Je ziet het niet aan de buitenkant. Je kunt niet gelijk naar iemand kijken en zeggen: die heeft ADHD. Dat kan een voordeel zijn. Als iemand niet weet dat jij het hebt, dan kunnen

Nadere informatie

Horsemanship Ervarings Cursus. Leer te werken in harmonie met je paard!

Horsemanship Ervarings Cursus. Leer te werken in harmonie met je paard! Horsemanship Ervarings Cursus Leer te werken in harmonie met je paard! Wat houdt het in? De Horsemanship Ervarings Cursus is voor iedereen die wil leren in harmonie met zijn/haar paard te werken, zowel

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

Daphne. Wij hebben de g.k.ij. op bezoek gekregen. We hebben spelletjes gedaan. Dat moest bij. Met 1 arm of iets anders.

Daphne. Wij hebben de g.k.ij. op bezoek gekregen. We hebben spelletjes gedaan. Dat moest bij. Met 1 arm of iets anders. Wij hebben de g.k.ij. op bezoek gekregen. We hebben spelletjes gedaan. Dat moest bij. Met 1 arm of iets anders. Zo konden we voelen hoe is om gehandicapt te zijn. Ik zelf vond het heel leerzaam en heb

Nadere informatie

Hoe gebruikt de ruiter zijn eigen lichaam om paard te rijden en meer specifiek om aan de teugel te rijden?

Hoe gebruikt de ruiter zijn eigen lichaam om paard te rijden en meer specifiek om aan de teugel te rijden? 1. Over het boek Als ik op het internet sleutelwoorden ingeef zoals : dressuur, aan de teugel, aan het bit enz, kom ik steeds terecht op weliswaar interessante sites met veel informatie over het paard

Nadere informatie

Wie zijn jouw vrienden? Opdracht:

Wie zijn jouw vrienden? Opdracht: Wie zijn jouw vrienden? Opdracht: 1. Maak een spinnenweb van jouw belangrijkste vrienden. 2. Schrijf er telkens bij waar je die vriend hebt leren kennen. 3. Schrijf de meest positieve eigenschap als vriend

Nadere informatie

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG ALS EEN HOND DREIGT OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE DREIGEN. JE KUNT

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Compassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman

Compassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Compassie leven 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Inhoudsopgave Voorwoord Wekelijkse inspiraties 01 Geweld in de taal? Wie, ik?

Nadere informatie

Waarde-volle zorg is ook nog JONG!

Waarde-volle zorg is ook nog JONG! Waarde-volle zorg is ook nog JONG! LOC maakte een nieuwe visie op de zorg. Die heet Waarde-volle zorg. Allerlei mensen herkennen zich daar in. Dat komt doordat die gaat over dingen die voor ons allemaal

Nadere informatie

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen + > vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule

1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule Werkboek Inhoudsopgave: 1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule 2. Het H.A.R.T. model 2.1. H.A.R.T. staat voor: 2.1.1. Mijn verhaal over oprechte communicatie 2.1.1: Hoofd Gebruik de rest van deze

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

Tijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling

Tijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling 8 tips voor een goed gesprek met je leerling Edith Geurts voor Tijdschrift Kindermishandeling Het kan zijn dat je als leerkracht vermoedt dat een kind thuis in de knel zit. Bijvoorbeeld doordat je signalen

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen.

Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Kan ik kiezen bij wie ik ga wonen? Is het mijn schuld? Ben ik verplicht om op bezoek te gaan bij papa of mama? Waarom hebben mijn ouders elk een

Nadere informatie

Er was eens een heel groot bos. Met bomen en bloemen. En heel veel verschillende dieren. Aan de rand van dat bos woonde, in een grot, een draakje. Dat draakje had de mooiste grot van iedereen. Lekker vochtig

Nadere informatie

2018/2019. Brochure Jaaropleiding Natural Horsemanship Voor eigenaren

2018/2019. Brochure Jaaropleiding Natural Horsemanship Voor eigenaren Brochure Jaaropleiding Natural Horsemanship Voor eigenaren 2018/2019 In deze brochure vind je algemene informatie over de Jaaropleiding Natural Horsemanship voor eigenaren van de School voor Mens en Paard.

Nadere informatie

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering.

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. Bij SNAP leren we ouders en kinderen vaardigheden om problemen op te lossen en meer zelfcontrole te ontwikkelen. Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. SNAP (STOP

Nadere informatie

Denkfouten. hoofdstuk 6. De pretbedervers. De zwarte bril

Denkfouten. hoofdstuk 6. De pretbedervers. De zwarte bril hoofdstuk 6 Denkfouten We hebben al gezien dat sommige van onze brandende automatische gedachten ons in de weg zitten. Ze geven ons een onprettig gevoel of weerhouden ons ervan dingen te doen. Het probleem

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen.

Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Kan ik kiezen bij wie ik ga wonen? Is het mijn schuld? Ben ik verplicht om op bezoek te gaan bij papa of mama? Waarom hebben mijn ouders elk een

Nadere informatie

OBSERVATIE. Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt. Robbert Kooiman G&I 1-C

OBSERVATIE. Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt. Robbert Kooiman G&I 1-C OBSERVATIE Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt Robbert Kooiman G&I 1-C Contents Inleiding... 2 Covert of Overt... 2 Analyse... 3

Nadere informatie

Toetsopdracht. Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra. Studentnummer: 500646500. Klas: 2B2

Toetsopdracht. Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra. Studentnummer: 500646500. Klas: 2B2 Toetsopdracht Communicatieve vaardigheden 2 de stage(cova 2S) Naam: Sanne Terpstra Studentnummer: 500646500 Klas: 2B2 Datum: 15 januari 2013 Reflectieverslag bijeenkomst 1,2 en 3 Zingevingsgesprekken Dit

Nadere informatie

Omgaan & Trainen met je hond Door: Jan van den Brand. (3 e druk) 2015, Jan van den Brand www.hondentraining adviescentrum.nl

Omgaan & Trainen met je hond Door: Jan van den Brand. (3 e druk) 2015, Jan van den Brand www.hondentraining adviescentrum.nl Door: Jan van den Brand Inleiding Ik krijg veel vragen van hondeneigenaren. Veel van die vragen gaan over de omgang met en de training van de hond. Deze vragen spitsen zich dan vooral toe op: Watt is belangrijk

Nadere informatie

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet!

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet! Gevaarlijke liefde Gevaarlijke liefde In de pauze Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Als je verliefd wordt ben je in de wolken. Tegelijk voel je je

Nadere informatie

Bijlage Stoere Schildpadden

Bijlage Stoere Schildpadden Bijlage Stoere Schildpadden Deze bijlage hoort bij de beschrijving van de interventie Stoere Schildpadden, zoals die is opgenomen in de databank Effectieve Jeugdinterventies. Meer informatie: www.nji.nl/jeugdinterventies

Nadere informatie

Ontdek je kracht voor de leerkracht

Ontdek je kracht voor de leerkracht Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te

Nadere informatie

Je zintuigen kunnen lang niet alles waarnemen. Veel dieren kunnen beter zien, horen, proeven en ruiken dan de mensen.

Je zintuigen kunnen lang niet alles waarnemen. Veel dieren kunnen beter zien, horen, proeven en ruiken dan de mensen. Fantasie en Werkelijkheid Werkstuk gemaakt door Eline uit groep 6 Inhoudsopgave: H 1 Wat is de werkelijkheid? Blz. 1 H 2 Fantasie is geen werkelijkheid. Blz. 3 H 3 Fantasie bij kinderen. Blz. 3 Fantasieplaatje.

Nadere informatie

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Permanente educatie in Smallingerland Allemaal in ontwikkeling Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Van cursussen professioneel Engels, kennis opdoen bij een andere afdeling tot vierjarige

Nadere informatie

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.

Nadere informatie

Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 <Katelyne>

Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 <Katelyne> Schrijver: KAT Coverontwerp: MTH ISBN: 9 789402 123678 Inleiding Timo is een ander mens geworden door zijn grote vriend Tommy. Toch was het niet altijd zo geweest, Timo had Tommy gekregen voor

Nadere informatie

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou.

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou. JUST BE YOU.NL Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen Marian Palsgraaf - www.justbeyou.nl Het mooiste wat je kunt worden is jezelf. Mijn passie is mensen te helpen

Nadere informatie

VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN

VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN E-BLOG VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN in samenwerken Je komt in je werk lastige mensen tegen in alle soorten en maten. Met deze vier verbluffend eenvoudige tactieken vallen

Nadere informatie

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN WAAROM DIT BOEKJE? Dit boekje gaat over seksuele intimidatie op het werk. Je hebt te maken met seksuele intimidatie als een collega je steeds aanraakt. Of steeds grapjes maakt over seks. Terwijl je dat

Nadere informatie

HEADS LARGER THAN HANDS

HEADS LARGER THAN HANDS HEADS LARGER THAN HANDS Op zoek naar meer balans Drs. Annemarije Struik Psycholoog HOE ZIT HET MET JOU?? Quotes uit de praktijk Ik vind het allemaal zo leuk Ik geef dingen niet graag uit handen Als ik

Nadere informatie

E-PAPER. Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken!

E-PAPER. Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken! Dé expert in praktische apotheektrainingen E-PAPER Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken! 1 Inhoudsopgave De cliënt en ik 3 Weet jij nog waarom je in de apotheek wilde

Nadere informatie

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT ROOS Roos (27) is zeer slechtziend. Ze heeft een geleidehond, Noah, een leuke, zwarte labrador. Roos legt uit hoe je het beste met geleidehond en zijn baas

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

Een gelukkige huisvrouw

Een gelukkige huisvrouw Een gelukkige huisvrouw Voordat ik zwanger was, was ik een gelukkige huisvrouw, ik had alles wat ik wilde. En daarvoor hoefde ik geen dag te werken. Want werken, dat deed mijn man Harry al. Harry zat in

Nadere informatie

Zelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.

Zelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.

Nadere informatie

Beertje Anders. Lief zijn voor elkaar. Afspraak 2

Beertje Anders. Lief zijn voor elkaar. Afspraak 2 Beertje Anders Lief zijn voor elkaar. Afspraak 2 H. Vos Beertje Anders Wat zonlicht is voor bloemen, is een glimlach voor een beer. Beertje Anders en Beertje Bruin gaan bij oma spelen. Het was maar even

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

Meten van mediawijsheid. Bijlage 6. Interview. terug naar meten van mediawijsheid

Meten van mediawijsheid. Bijlage 6. Interview. terug naar meten van mediawijsheid Meten van mediawijsheid Bijlage 6 Interview terug naar meten van mediawijsheid Bijlage 6: Het interview Individueel interview Uitleg interview Ik zal je uitleggen wat de bedoeling is vandaag. Ik ben heel

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Ik besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:

Ik besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al: Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:

Nadere informatie

Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig

Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig Beertje Anders zit stil in een hoekje als Beertje Bruin langskomt. Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig bent. Kan ik je helpen, want ik ben je vriend en vrienden

Nadere informatie

Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16

Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16 Inhoud Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7 Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11 Activiteit 03: Acting out 16 Activiteit 04: Schuld 22 Activiteit 05: Angst 26 Activiteit 06: Verdriet

Nadere informatie

Een land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps

Een land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Een land waar mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Lilian (48) vraagt haar zoontje om even een handje te komen geven. Dat doet hij en dan gaat hij weer lekker verder spelen. Wij nemen plaats aan

Nadere informatie

Vaktherapie en groepstrainingen bij De Hoenderloo Groep

Vaktherapie en groepstrainingen bij De Hoenderloo Groep Vaktherapie en groepstrainingen bij De Hoenderloo Groep Therapie en training, iets voor jou? Als je bij De Hoenderloo Groep komt wonen, heb je vaak al veel meegemaakt in je leven. Het valt niet altijd

Nadere informatie

Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection

Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection 1 Beste docent, Binnenkort gaat u samen met uw klas naar de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection. Deze lesbrief

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er

Nadere informatie

September 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande. Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst. Hallo mede dierenvrienden,

September 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande. Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst. Hallo mede dierenvrienden, September 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst Hallo mede dierenvrienden, Na mijn indrukwekkende reis naar India, is mij gevraagd om een kort verhaaltje

Nadere informatie

Luisteren naar de Heilige Geest

Luisteren naar de Heilige Geest Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,

Nadere informatie

2019/2020. Algemene brochure opleidingen School voor Mens & Paard

2019/2020. Algemene brochure opleidingen School voor Mens & Paard Algemene brochure opleidingen School voor Mens & Paard 2019/2020 In deze brochure vind je informatie over de verschillende opleidingen van de School voor Mens en Paard. Zowel jaaropleidingen voor eigenaren,

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna

Nadere informatie

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL KINDEREN LEKKER IN HUN VEL 1. Welkom wij zijn Karin Hallegraeff en Noelle van Delden van Praktijk IKKE Karin stelt zich voor en er komt een foto van Karin in beeld. Noelle stelt zich voor en er komt een

Nadere informatie

GESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG:

GESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: - Kun je een verzorgde brief schrijven. - Kun je op een juiste manier werkwoorden vervoegen. - Schrijf je op een juiste manier in meervoud. - Gebruik je hoofdletters op een

Nadere informatie

Individueel verslag Timo de Reus klas 4A

Individueel verslag Timo de Reus klas 4A Individueel verslag de Reus klas 4A Overzicht en tijdsbesteding van taken en activiteiten 3.2 Wanneer Planning: hoe zorg je ervoor dat het project binnen de beschikbare tijd wordt afgerond? Wat Wie Van

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

gedragsregel in verhaal: pesten

gedragsregel in verhaal: pesten gedragsregel in verhaal: pesten Hallo zwemmers! Zoals jullie weten, is Miep Muis van zwemclub de Spatters nog niet zolang geleden gestopt met zwemmen. Haar trainer heeft mij verteld dat ze niet meer wilde

Nadere informatie

Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis

Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis Les 10: Hoe zeg ik nee Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen weten het verschil tussen prettige en onprettige situaties en kunnen deze herkennen. Kinderen weten dat ze onprettige aanrakingen mogen weigeren.

Nadere informatie

l Wouter mag Floor niet slaan. l Wouter mag geen alcohol drinken (geen druppel!).

l Wouter mag Floor niet slaan. l Wouter mag geen alcohol drinken (geen druppel!). 3. Net keek mama heel beteuterd toen ze me een nachtzoen kwam geven. Vind je het echt erg dat ik zoveel moet werken? vroeg ze. Wat moest ik daarop zeggen? Ze keek zo droevig! Valt wel mee, hoor, zei ik.

Nadere informatie

Aan de slag met de Werk Ster!

Aan de slag met de Werk Ster! Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

Afasie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Afasie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Afasie Afasie is een taalstoornis ontstaan door hersenletsel. Iemand met afasie heeft moeite met het uiten en het begrijpen van de taal. In deze brochure leest u wat afasie inhoudt en vindt u een aantal

Nadere informatie

Instructie voor leerlingen.. 5. Gebruik van de lesbrieven. 6. Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7. Wat wil je zijn en worden.

Instructie voor leerlingen.. 5. Gebruik van de lesbrieven. 6. Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7. Wat wil je zijn en worden. VOORBEELD DE KLAS ALS TEAM (LEERLINGENBOEK) INHOUDSOPGAVE Instructie voor leerlingen.. 5 Gebruik van de lesbrieven. 6 Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7 Wat wil je zijn en worden. 11 Wat wil je zijn

Nadere informatie

Niet in slaap vallen hoor!

Niet in slaap vallen hoor! Niet in slaap vallen hoor! Marcus 13: 33-37: Dierenversie Geïllustreerd door: 30 november 2014 Maria Koninginkerk Baarn 2 De oude leeuw heeft vakantieplannen. Dat vertelde hij vanmorgen aan alle dieren:

Nadere informatie

Laten we beginnen! Wat betekenen de kleuren: Wel. Wel maar voorzichtig. Niet

Laten we beginnen! Wat betekenen de kleuren: Wel. Wel maar voorzichtig. Niet Oké: In deze wijzer leer je hoe je een pony moet poetsen en opzadelen. Voor het poetsen geld dat je eerst de rosborstel dan de harde borstel dan de zachte borstel gebruikt om het lichaam van je pony te

Nadere informatie

De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht

De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht Lees : Mattheüs 18:21-35 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was,heeft Hij gelijkenissen verteld

Nadere informatie

Verbindingsactietraining

Verbindingsactietraining Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken

Nadere informatie

Speel het spel. stimulansen

Speel het spel. stimulansen Speel het spel In een mix van hints, pictionary, ganzenbord en spijker slaan staan we stil bij belevingsgericht werken. In twee teams strijden we om de eer: wie is het meest belevingsgericht? Hierbij moeten

Nadere informatie

HANDIG HONDEN ONTMOETEN

HANDIG HONDEN ONTMOETEN l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG HONDEN ONTMOETEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN ONTMOETEN. JE KUNT ER

Nadere informatie

Module TA 3 Strooks Het belang van bekrachtiging van het goede bij het werken met mensen.

Module TA 3 Strooks Het belang van bekrachtiging van het goede bij het werken met mensen. Module TA 3 Strooks Het belang van bekrachtiging van het goede bij het werken met mensen. In de TA wordt gesproken over het begrip strook. Een strook is een eenheid van erkenning. Mensen hebben een sterke

Nadere informatie

Inleiding. Autisme & Communicatie in de sport

Inleiding. Autisme & Communicatie in de sport Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?

Nadere informatie

4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als

4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als 4 Denken In dit hoofdstuk vertellen we hoe jij om kan gaan met je gedachten. Veel gedachten maak je zelf. Ze bepalen hoe jij je voelt. We geven tips hoe jij jouw gedachten en gevoelens zelf kunt sturen.

Nadere informatie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Ervaringen, belevenissen, vragen in woorden gevangen om die woorden weer vrij te laten in nieuwe ervaringen, belevenissen, vragen. Marcel Zagers www.meerstemmig.nl

Nadere informatie

Presentatie kwalitatief onderzoek beleving respondenten moestuinproject Asten - Someren

Presentatie kwalitatief onderzoek beleving respondenten moestuinproject Asten - Someren Presentatie kwalitatief onderzoek beleving respondenten moestuinproject Asten - Someren Dia 1: Hallo allemaal en welkom bij mijn presentatie. Ik heb onderzoek gedaan bij Moestuin d n Erpel in Someren.

Nadere informatie

5 Assertiviteit. 1 Inleiding

5 Assertiviteit. 1 Inleiding DC 5 Assertiviteit 1 Inleiding Als SAW er zul je regelmatig in situaties terecht komen waarin je duidelijk moeten maken wat je wel of niet wilt. Bijvoorbeeld omdat een cliënt op een activiteitenafdeling

Nadere informatie

Weet wat je kan Samenvatting op kaarten

Weet wat je kan Samenvatting op kaarten Samenvatting op kaarten 16 kaarten met samenvattingen van de inhoud van de module, psychoeducatie over een Lichte verstandelijke Beperking (LVB) voor cliënten en hun naasten. De kaarten 1 14 volgen de

Nadere informatie