Volkskrant*20*juli*2015** * Wat*is*er*zo*erg*aan*voedselverspilling?*
|
|
- Laura de Jong
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Volkskrant20juli2015 Watiserzoergaanvoedselverspilling? Detiengebodenvangoedeten Wewillengoedeten:duurzaam,diervriendelijk,gezond.Enwewillenlekkereten.Maar hoe?vonderzoektineenseriede10gebodenvangoedeten.vandaaghetachtstegebod: Gijzultgeenetenweggooien.Waaromniet? Door:MacvanDinther20juli2015,21:00 OphetoogzietInstockeruitalseendoorsneehippeeettentinAmsterdam:parketvloer, wittetafels,langehoutenbanktegendemuur,mosgroenplafond.middenindezaakstaat eengrotebar,naasteengoedgevuldwijnrek,linksziejedeopenkeuken. Hetmenu'OogstvandeDag'ismetwitkrijtopeenzwartschoolbordgekalkt.Vandaagisdat 'bibimbap',gevolgddoorentrecotemetwortelpuree,groenegroentenenaardappeluitde oven.alstoetjeschaftdepotbread&buttermpuddingmetperzik.watbibimbapis? Koreaanserijstsalademetingelegdegroenten,zegtdeserveersterineenkekzwartschortje. Afvalrestaurant Hetetenisprimaennietduur:22,50eurovoordriegangen.WatInstockbijzondermaakt,is nietwatvóór,maarachterdeschermengebeurt:indekeukenwordtloutergewerktmet voedselrestenuitdesupermarkt.elkeochtendrijdteenelektrischkarretjelangszesfilialen vanalbertheijninamsterdamenhaaltopwatisovergeblevenvandevorigedag:brood, groenten,fruit;datanderszouwordenweggegooid. IndekeukenvanInstockwordtallesverzameldengesorteerd.Metwatnogbruikbaaris, wordteendagmenugekooktvoormaximaaltachtigmensen.datiselkedageenverrassing. Ookvoordekok,zegtFrekevanNimwegen,eenvandeoprichters. InstockisopgezetdoorvierjongeAlbertHeijnwerknemersdienietmeerkondenaanzien hoeveelerindesupermarktwordtweggegooid.zeschreveneenbusinessplanvooreen 'afvalrestaurant'enpresenteerdendataandedirectie.metsteunvanaholdbegonnenze vorigjaareenpopmuprestaurant,sindshalfjuniheeftinstockeenpermanentevestigingin AmsterdamMOost.Vanavondzitdathelemaalvol.
2 Nietverspilleniship Voedselverspillingiseenpopulairthema.Hetritseltvandeinitiatieven,grootenklein,groen enrijp. HetVoedingscentrumdeeldevorigjaareenmiljoenmaatbekertjesM'eetmaatjes'Muitom rijstenpastameeaftemeten;inveelhuishoudenswordtteveelgekookt.sirelanceerde 'kliekipedia',eenwebsitemettipsvoorkokenmetkliekjes.hetbedrijfkromkommermaakt soepenensauzenvanonverkochtegroenten,debrabantsecateraarhuttenheeftserieuze plannenvooreen'verspillingsfabriek'. DamnFoodWastezettopkoksintegenvoedselverspilling,eenstelwhizzkidsuitEindhoven maaktedeappafgeprijsd,dieconsumenteneropattendeertwelkeproducteninhun supermarktindeaanbiedingzijnomdatzedehoudbaarheidsdatumnaderen. Volksvijandnummer1 DeingrediëntenzoalszebijInstockzijnbinnengekomen. StudioV HetetenvanInstock. StudioV
3 EnhetisnietalleeneenNederlandsfenomeen.DeBritsesupermarktTescobegoneen campagnebuyone,getonefreelateromtevoorkomendatklantenteveelineenskopen. EenDeensbedrijfmaaktchipsvanvisafval.InFrankrijkwerdeenwetaangenomendie supermarktenverplichtvoedseloverschotteneengoedebestemmingtegeven. Dewereldvanhetvoedselheeftverspillinguitgeroepentotvolksvijandnummer1. Opmerkelijk,wantnognietzoheellanggeledenwasheteennonMthema. Datheeftallestemakenmetvroeger.Nederlandersdiedeoorlognoghebbenmeegemaakt zijnopgegroeidmetschaarsteenzuinigheid.inrichtlijnenvoordehedendaagschevoeding uit1943werdgeadviseerdaardappelenmetschilenaltekokenomdaterandersteveel verlorengaat.nadeoorlogisallesopallesgezetomvoedselschaarstevooraltijduitte bannen.metalsgevolgdatdegeneratiesvannadejarenzeventignietbeterwetendandat ervoedselinovervloedis:goedkoop,altijdenoveralbeschikbaar. Eenpaarjaargeledenbegonhetideetegroeiendathetietsperversheeftometenwegte gooienineenwereldwaarinhonderdenmiljoenenmensenhongerlijden.milieuproblemen zoalsdeopwarmingvandeaardegingeneenrolspelen,ookindediscussieovereten.hetis nietzondeomschaarsehulpbronnenmland,water,energiemaantewendenvoorvoedsel datdeprullenbakingaat? Deiniatiefnemer DeBritseTristramStuart(1977)zettehetonderwerpin2009wereldwijdopdeagendamet debestsellerwaste,uncoveringtheglobalfoodscandal.hierinbecijferdehijdat wereldwijddehelftvanhetvoedselwordtweggegooidinplaatsvangegeten.devnm landbouworganisatiefaosteldedatin2011bijtot1,3miljardton:eenderdevande (humane)voedselproductie.minder,maarnogsteedsheelveel. Iedereendoeteraanmee.Vissersgooienbijvangstoverboord,boerenlatenaardappelenop hunlandliggendietekleinzijn,tegroot,ofmisvormd.supermarktenengroothandels gooientonnenvoedselwegdateigenlijknoggoedis.enpakweg40tot50procentvande voedselverspillinginrijkelandenkomtvoorrekeningvandeconsument. Overigensmoetenallecijfersmeteenkorrelzoutwordengenomen.Eigenlijkweetniemand precieshoeveelerdaadwerkelijkwordtverspildeninhetantiverspillingskampwordtde overdrijvingnietgeschuwd. Doelstelling 'Geefonshedenonsdagelijksbrood.'Dieopdrachtisingewikkelderdanooittevoren.De moderneconsumentmoetzicheenwegbanendooreenmijnenveldvanmeningen, borrelpraat,elkaartegensprekendeonderzoeken,heleenhalvewaarheden.de voedingsindustrie,deboeren,demilieubeweging,desupermarkten,deklimaatactivisten, slowfood,iederheeftzijneigenagenda.wiemoetjenoggelovenenwieniet?omde
4 consumenteenwegtewijzendoorditoerwoudheeftvde10gebodenvangoedeten opgesteld.ineenonregelmatigverschijnendeseriewordenallegebodenaaneendiepgaand onderzoekonderworpen.aanheteindhiervanhopenwemeerteweten. Voedselverspillingisookeenmoreeldilemma StaatssecretarisSharonDijksma InNederlandzetteCDAMministerGerdaVerburghetthemaopdeagenda.Zijschreefinde NotaDuurzaamVoedseldatdeNederlandseconsumentjaarlijksvoor1,6miljardeuroaan voedselweggooit.zeverbonderookmeteeneendoelstellingaan:20procentminderin Diedoelstellinghalenweniet.In2013MwaaruitderecentstecijfersstammenMgooide Nederlandtussende1,8en2,7miljoentonetenweg,109tot162kiloperpersoon.Datis zelfseenpaarkilomeerdanin2009.maarwehebbenheterwelweervakerover,want Verburgshuidigeopvolger,staatssecretarisSharonDijksma(PvdA)heeftvoedselverspilling opnieuwtotthemagemaakt.dijksmawildatnederlandinternationaalvooroplooptinde bestrijdingervan. VorigemaandwasNederlandgastheervaneenvierdaagseconferentieinDenHaagmet afgevaardigdenvanregeringen,bedrijvenenngo'suitdehelewereld:nomorefoodto Waste.'Voedselverspillingisookeenmoreeldilemma',sprakDijksmatotdeconferentie. 'Metwatweweggooien,kunnenwemiljoenenvoeden.' Duurzaam,ecologisch,kleinschalig Dieopvattingwordtbreedgedeeld.Voedselverspilling,schrijftTheHighLevelPanelof ExpertsonFoodSecurityandNutrition,eendoordeFAOopgerichtedenktank,staatvoor alleswatermisismetonsvoedselsysteem:inefficiënt,oneerlijkennietduurzaam.hetis, kortom,eengrofschandaal. Eenvanderedenenwaaromvoedselverspillingheeftkunnenuitgroeientoteenpopulair themaisdathetapolitieklijkt.hetvoedseldebatissterkgepolitiseerd.aandeenekant staandeverdedigersvandegangbare,industriëlelandbouwendaartegenoverdiegenendie eentotaalandersysteemvoorstaan:duurzaam,ecologisch,kleinschalig. Oververspillingkaniedereenheteenszijn:goedvoedselweggooien'hoortniet',vindt tweederdevanallenederlandersvolgenseenonderzoekvanhetvoedingscentrum.eindelijk eenonderwerpwaaropweschouderaanschouderstaan:consument,regering,dealbert HeijnenenUnileversvandezewereld:samenmakenweonssterktegenvoedselverspilling envoorhetbestrijdenvandehongerindewereld.wiekandaartegenzijn? Deoorzaak Dematevanvoedselverspillingindewereldisredelijkverdeeld.56procentkomtvoor rekeningvanderijkerelanden:noordmamerika,europa,australië,china,japan,zuidmkorea.
5 Deresterende44procentwordtveroorzaaktdoorontwikkelingslanden.DeVSzijnkampioen weggooien. Deoorzakenzijnheelverschillend.Inontwikkelingslandengaathetmeestevoedselverloren vooraanindeketen:ophetveld,tijdenshettransport,indeopslag.inrijkelanden daarentegenwordtruim40procentvanhetverliesgemaaktindelaatstefase:dievan supermarktenconsument.inarmelandenisvoedselverspillinghetgevolgvangebrekkige omstandighedenmslechteopslag,geenkoeling,beroerdewegen.inrijkelandenisheteen luxedieweonskunnenpermitteren. Voedselverspillingiseenonderdeelvandemodernewesterselevensstijl:supermarktendie alleengavegroentenenfruitinhetschaptoelaten,fabriekendieteveelproduceren, handelarendiewatvandaagnietwordtverkochtmorgenweggooienenconsumentendie eenkeerindeweekhunkarvolladenindesupermarkt,teveelkopenenmeteenvolle ijskastblijvenzitten. Hongerbestrijding Hetbestrijdenvandehongerindewereldwordthetvaakstgenoemdalsredenom voedselverspillingtebestrijden.logisch,wantergaateensterkmoreelappèlvanuit:hetis bijnaobsceenomgoedetenwegtegooienterwijlanderenstervenvandehonger.erzijn bijna800miljoenwereldmbewonersdiehongerlijden.diekunnenhunbuikvoletenaande 1,3miljardtonetendiewejaarlijksweggooien.Natuurlijkbelandteenkrommekomkommer dieinamsterdamwordtgeredofeenkliekjedatinnijmegenwordtbewaardniet rechtstreeksophetbordvaneenkindinburkinafasso.maaringroterverband,zeggen activistenenbeleidsmakers,heeftdattocheffect. AlswijinhetWestenminderetenweggooien,hoevenwemindertekopen.Daardoorneemt devraagnaarvoedselaf,dalendeprijzenopdewereldmarktenwordtetenbereikbaarder voorarmemenseninontwikkelingslanden.daarlijktgeenspeldtussentekrijgen,alleen:dat verbandisinonderzoeknooitaangetoond.eenvandeweinigendieeenpogingdaartoe hebbengedaaniseengroeponderzoekersvanleimwageningenuniversiteit.in2013 onderzochtenzijinopdrachtvandeeuropesecommissiewatheteffectisvanhettegengaan vanvoedselverspillingineuropaopdebestrijdingvanhongerindederdewereld. Verrassend:datblijktergemiddeldgenomennietofnauwelijkstezijn,zegteconome MartineRutten,eenvandevierauteurs.Hongeriseenweerbarstigprobleem.Datgaatniet alleenovervoedselprijzen,maarookoverdebeschikbaarheidvanetenopdeplekwaarhet nodigisenovermensendiehelemaalgeengeldhebben. Ingewikkeld Intheorieleidtminderverspillingtotlagerevoedselprijzen,waarvanarmeconsumenten profiteren.prijsdalingenzijnslechtnieuwsvoorkleineboeren,endaarzijnerveelvan,in landenwaarhongerwordtgeleden.watzeindeenehanderbijkrijgenmgoedkoperetenm betalenzemetdeanderehandterug:mindergeldvoorhuneigenproducten.
6 Wieechtietswildoentegenhongerindewereldkanzijnenergiebeterstekeninandere zaken:hulpaankleineboeren,opheffenvanhandelsbarrières,investerenindelokale economie.voedselverspillingbestrijdenisdannietdeeersteprioriteit. Hongerligtdusingewikkeld,maardatlaatonverletdathetmilieuerwelbijgebaatis. VolgensdeFAOisdebergvoedseldiewejaarlijksweggooiengoedvoor3,3miljardtonCO2, 6tot10procentvandetotalebroeikasgasMuitstoot.Zouvoedselverspillingeenlandzijn,dan washetdederdegrootstevervuiler,nadevsenchina. Vanderegenindedrup De1,3miljardtonvoedseldienooitwordtgegetenneemt1,4miljardhectare landbouwgrondinbeslag.ergaat250kubiekekilometeraanop,driekeerdeinhoudvanhet meervangenève.doorgeenvoedselteverspillenkunnenwedatallemaalbesparen. Klinktgoed,maaropnieuw:hetisdevraagofhetzosimpelwerkt.SteldatdeEuropese consumentzijnvoedselverspillingmetdehelftvermindert.daarmeebesparenwejaarlijks 150euro.Watdoenwemetdatgeld?Bestedenwehetaaneenvliegtuigtripjenaardezon, eengrotereautoofeendikkerebiefstuk,danzijnwemilieumenklimaattechnischvande regenindedrupbeland. Ookhiervoorgeldt:wiljemetvoedselechtietsdoenvoorhetmilieu,danzijnereffectievere maatregelentebedenken.mindervleeseten,minderzuivelenjuistmeergroentenenmeer fruit.datisnoggezonderook,maardatiseenboodschapdieinnederlandmetzijngrote zuivelmenvleesindustriemindergoedaanslaat. Pervers Hetiseenillusieomtedenkendatdestrijdtegenverspillinginiedersbelangis LEIMonderzoeksterRutten Hierverschijnendeeerstebarsteninhetfront.Hetiseenillusieomtedenkendatdestrijd tegenverspillinginiedersbelangis,zegtleimonderzoeksterrutten.supermarktenen groothandelszienhunomzettendalenalsdeconsumentminderweggooit. Ookvoorboerenheefthetvooralnadelenalserverderopindeketenminderwordtverspild: danverkopenzijminderenooknogtegenlagereprijzen.eenvandeuitkomstenvanruttens onderzoekwasdathettegengaanvanvoedselverspillingslechtisvoordeeuropese landbouw. Wiedieperdoorgraaft,ontdektalgauwdatvoedselverspillingverdergaatdankokenmet kliekjes.hetiseenonlosmakelijkonderdeelvanonsvoedingssysteem.wiealleenverspilling aanpakt,doetaansymptoombestrijdingenlaatdeechteoorzakenongemoeid.
7 Geld Dehoofdoorzaakisgeld.Voedselistegoedkoopomzuinigmeetehoevenomgaan. Wereldwijdwordtjaarlijksvoor750miljarddollaraanvoedselverspild.Datlijktgigantisch veel.maaralsjeuitrekentwatdegemiddeldenederlanderkanbesparendoorminderte verspillen,dankomjeuitopdeeerdergenoemde150europerjaar(bijdehelftminder weggooien).datis3europerweek,eenbedragdatwegedachtenloosuitgevenaaneen biertjeophetterras. Eenvanderedenendaterwordtverspild,isdathetvoorkómenervansomsjuistmeergeld kost,zegtpaulbosch,analistvanderabobankenopstellervaneenrapportoverinnovatie envoedselverspilling.alshettegengaanvanverspillingsimpelwasendirectgeldzou opleveren,danwerdhetallanggedaan,zegthij.maardatisnietaltijdzo,wantverspillingzit inhetsysteemingebakken. Indevoedseleconomiedraaitallesomsnelheidenefficiency,dandoetheternauwelijkstoe alsafentoewatverlorengaat.'datisdelogicavandehandel',zegteeninkoperopde FransegroothandelsmarktRungis,die880krattensinaasappelenlaatvernietigenomdater eenstelrotzijn,indefilmtastethewaste(2010).uitzoekenwelkesinaasappelennoggoed zijn,kostteveel.hetverliesistochalindeprijsingecalculeerd. Verspillendenoneerlijk Supermarktenbestellenvanbederfelijkewarendievanverkomensomsbijvoorbaatmeer, omdatzewetendateendeelbijaankomstalverrotis.datisaltijdnoggoedkoperdan investereninbeterekoelmentransporttechniekenindelandenvanherkomst.die investeringenbetalenzichpasopdelangeretermijnuit,terwijlindevoedingswereld handelscontactenvaakkortenwisselendzijn. Alsconsumentenzuinigeromgaanmetvoedselkandatookeenonverwachtperversgevolg hebben,zegtrabomanalistbosch.alsdaardoordeprijzendalen,loonthetnogminderomin maatregelentegenverspillingteinvesteren.metalsgevolgdatjuistmeerwordtweggegooid inplaatsvanminder. Lageprijzenzijnnietderemedie,maarjuisthetprobleem,meentAndrewMacMillan, voormaligdirecteurvandefao,dewereldvoedselenlandbouworganisatie.naoorlogse regeringenhebbenjarenlangingezetopeenbeleidomveeletenvoorweiniggeldte produceren.hetresultaatiseenvoedselsysteemdatverspillendisenoneerlijk:inrijke landenwordtmeerweggegooiddanerindelandentenzuidenvandesaharawordt gegeten. Vandemensendiehongerlijdenbestaatdehelftuitkleineboeren.Diezijnnietgebaatbij lagerevoedselprijzen,maarjuistbijhogere.macmillanpleitdaaromvoorhogereen eerlijkereprijzenvoorvoedseldatduurzaamisgeproduceerdenwaaraanarmeboerenook watverdienen.
8 Watkunnenwedoen Nietsillustreertbeterwelkematevanidiotiehetsysteemvanindustriëlevoedselproductie heeftbereikt,dandeverspillingvaneten SlowFoodMoprichterCarloPetriniinhetvoorwoordvanDieEssensvernichter Allesdraaitomdewaardediewijtoekennenaanvoedsel.Ineconomisch,maarookin cultureelenmoreelopzicht.etenheeftletterlijkzijnwaardeverloren,schrijftslowfoodm oprichtercarlopetriniinhetvoorwoordvandieessensvernichter:'nietsillustreertbeter welkematevanidiotiehetsysteemvanindustriëlevoedselproductieheeftbereikt,dande verspillingvaneten.' Wieeenbevestigingvandiestellingwil,hoeftmaareenwillekeurigesupermarktbinnente stappen.vandaagindeaanbieding:eenpondspeklappenvoor2,50euro,een volkorenbroodvoor1euro,1kropslavoor69cent.eteniseenweggooiproduct. 'Ikdenkdatwezijndoorgeschoteninhetdenkenintermenalsproductiviteitsverhogingen intensivering',zegttoinetimmermans,specialistduurzamevoedselketensvande UniversiteitvanWageningenenNederlandsmeestprominenteonderzoekerophetgebied vanvoedselverspilling. Wievolgenshemechtietswildoentegenverspillingmoetervoorzorgdragendatetenweer wordtgewaardeerd.daarhoorteenreëleprijsbijwaarinookdemilieueffectenvaneten wordendoorberekend.dieprijsmoetvolgenstimmermans'significant'hogerzijnom werkelijkeffecttehebben. Genoegvooriedereen Gijzult 1Eetlieverlokaal,maarmaakjegeenzorgenoverdemilieukostenvanvoedseldatperboot ofvrachtwagenwordtaangevoerd.eetniksdatmethetvliegtuigwordtgebracht.doeje boodschappenopdefiets. 2Eetbijvoorkeurbiologisch,maarmaakergeendogmavan.Ziebiologischmeerals richtinggevenddanalszaligmakend. 3Eet(veel)mindervleesenliefstalleenvleesvandierendiediervriendelijkzijngehouden. 4Eetzoveelmogelijkversenonbewerktvoedsel,maardoenietpanischoverEMnummers. 5Betaaleen'eerlijke'prijsvooreten(faitrade,biologisch,dierenwelzijn);stemopeenpartij diedeverborgen(milieu)kostenvanetenwildoorberekenenvolgenshetprincipe'de vervuilerbetaalt'. 6Kookzoveelenzovaakmogelijkzelf.Wiezelfkookthoudtcontroleoverzijneigeneten.
9 7Alsuvantuinierenhoudt:teelzelfgroentenenfruit.Wiezelfetenverbouwtweetbeter waterinhetseizoenisenlaatzichminderopdemouwspelden.uzulterderevolutieniet meeontketenen,maarhetiswellekkerder. 8Verspilgeeneten,maarmaakjegeenillusies:hetprobleemvanvoedselverspillinggaat dieperdankokenmetkliekjes.doneerhetgelddatjebespaartaaneenorganisatiediede hongerindewereldbestrijdt. 9DoenietaangezondheidsMofafslankdiëten. 10Eetlekker. De10GebodenvanGoedEtenkunnennaarhartelustwordengeamendeerd.Reacties, Eerdereafleveringenindezeseriekunnenwordenteruggelezenop:vk.nl/tiengeboden Datgaatmisschienvanzelfwelgebeuren.Inveelonderzoekenwordteensomberscenario geschetstalsdewereldbevolkinggroeittotnegenmiljardin2050.dewereldzalallezeilen moetenbijzettenomaandestijgendevraagnaarvoedseltevoldoenentevoorkomendat deprijzendepanuitrijzen.ofdatwaaris,zalmoetenblijken.erzijnookauteursdiedaar vraagtekensbijplaatsen,zoalsjonathanlatham,hoofdredacteurvanindependentscience News,eenmediumdatdegevestigdewetenschapkritischvolgt. VolgensLathamzijndesomberevoorspellingeneenopzetjevandevoedselindustrieom zichzelfonmisbaartemaken.feitelijkproducerenwenualgenoegom12tot14miljard mensentevoeden.dewerkelijkevoedselcrisisisnietdatweteweinigvoedselhebben,maar teveel,alduslatham. Daarmeezijnwemethetonschuldigethemavanvoedselverspillingtochnogineenpolitiek mijnenveldbeland.'natuurlijkzijnwijonservanbewustdatwevooralaan symptoombestrijdingdoen',zegtoprichtstervanrestaurantinstock,frekevannimwegen, terwijlhetbroodvangisterentertafelkomt.'wewillenmensenbewustmakeneneen aanzetgeventotdiscussieovervoedselverspilling.eigenlijkmoetjehetsysteemaanpakken, maarzegjijmaarhoe.' Latenweerditvanzeggen:opiedervanonsrustdeduretaakomvoedselverspillingwaar wekunnentegentegaan.elkeaardappel,elkegraankorrel,elkeaardbeiismettoewijding geproduceerdennaaronzetafelgebracht.datvoedselverdienthetnietomachteloos verspildteworden.alsjehetgelddatjedaarmeeuitspaartdanmaarstortineenfondster bestrijdingvandehongerindewereld.wanthetwerkelijkeprobleemligttochiets ingewikkelder.
10 Verantwoording Voorditartikelzijngesprekkengevoerdmet ToineTimmermans,specialistduurzamevoedselketens,WageningenUR MartineRutten,onderzoeksterLEIMWageningenUR GerdineMeijerink,headinternationalpolicyLEIMWageningenUR FrekevanNimwegen,medeoprichtsterrestaurantInstock,Amsterdam PaulBosch,analistRabobank JorisLohman,bestuurslidSlowFoodinternationaal,medeMoprichterYouthFoodAcademie Boeken,artikelen&onderzoeken: TristramStuart:Waste,uncoveringtheglobalfoodscandal.PenguinBooks,London,2009. StefanKreuzberger/ValentinThurn:DieEssensvernichter.Kiepenheuer&Witsch,Köln,2011. GlobalFoodLossesandFoodWaste.FAO2011. Foodlossesandwasteinthecontextofsustainablefoodsystems.TheHighLevelPanelof Experts2014. Foodwastagefootprint.FAO2013. ReducingFoodLossandWaste.WorldResourcesInstitute2013. PreparatoryStudyonFoodWasteacrossEU27.EuropeseCommissie2011. GlobalinitiativeonFoodlossandWasteReduction.FAO2014. ReducingfoodwastebyhouseholdsandinretailintheEU.LEIWageningenUR,oktober WebsiteFAOWhoarethehungry? Cuttinggloballossesandwasteinhalf.WageningenUR. TristramStuart:Food:howmuchdoestheworldneed?ArtikelopwebsiteWorldEconomic Forummei2015. JonathanLatham:HowtheGreatFoodWarWillBeWon.IndependentScienceNews (internet)12m1m2015. AndrewMacMillan:Hasn'tthetimecomeforsomebravenewthingkinginfood management?artikelopwww.hungerexplained.org2014 MonitorvoedselverspillingMidMtermrapportage.WageningenUR2013. Monitorvoedselverspilling.Update2009M2013.WageningenUR2015. FoodInnovationnevergoestowaste.Rabobankrapport2015. NotaDuurzaamVoedsel.MinisterievanEconomischeZaken11M8M2009. Vanschaarstenaarovervloed:70jaarvoedselvoorlichtinginNederland.Stichting VoedingscentrumNederland,2014. Voedselverspillingdoorconsumenten.FactsheetNederlandVoedingscentrum Mindervoedselverspillenhelptniettegenhonger.Volkskrant16M10M2014. Voedselproductieishetprobleem,nietverspilling.JorisLohmaninTrouw16M5M2015. Zwijnenparels.DeVolkskrant26M6M2013. Film: TastetheWaste
Beroepen uit de bouwsector metser elektricien stucadoor dakbedekker. Beroepen uit de bouwsector metser elektricien stucadoor dakbedekker
Nadere informatie
Les 3: Lekker uit de Schijf van Vijf
Les 3: Lekker uit de Schijf van Vijf Pagina 16 Smaaklessen Les 3: Lekker uit de Schijf van Vijf Pagina 17 Smaaklessen Les 3: Lekker uit de Schijf van Vijf Pagina 18 Smaaklessen Les 3: Lekker uit de Schijf
Nadere informatieSignaleren kun je in verschillende situaties doen, en op verschillende manieren
Signaleren. Signaleren is dmv het bijspelen van een kaart je partner iets vertellen over jouw bezit in díe kleur óf in een ándere kleur Signaleren doe je dus niet door middel van lichaamstaal: kaart snel
Nadere informatieBeleidsonderzoek, data & aanbesteden
Beleidsonderzoek, data & aanbesteden Thijs Kirchner Directie Mededinging en Consumenten Indeling Wie nu in de zaal? Welke onderzoeken betrokken Keuze zelf doen of laten doen Hoe zit het juridisch Overwegingen
Nadere informatieDe voedselketenles LES 1 VRAAG: Waarom denk jij dat het erg is dat er soms eten weggegooid wordt?
VRAAG: Waarom denk jij dat het erg is dat er soms eten weggegooid wordt? 1 Hoe denk je dat de aardbeienjam op jouw boterham terecht is gekomen? Wat is er allemaal nodig om die aardbeienjam op jouw boterham
Nadere informatieBUGS. Onderzoekend leren. Over de film DE MAKERS VAN BUGS VOORTGEZET ONDERWIJS, BOVENBOUW EN MBO
P. 2 INSCIENCE FILM FESTIVAL BUGS VOORTGEZET ONDERWIJS, BOVENBOUW EN MBO DE MAKERS VAN BUGS Deze lesbrief hoort bij de vertoning van Bugs tijdens het InScience filmfestival 2016. InScience wil via films
Nadere informatieHap, slik, weg! SNELLE HAP
Naam: Hap, slik, weg! SNELLE HAP Bekijk het clipje : Snelle hap. a) Wat is jouw lievelingseten? Groep: LES 2 - WERKBLAD 1 b) Waar komt jouw lievelingseten vandaan? 1. OP DE MARKT Bekijk het clipje: Op
Nadere informatieMasterclass Lerend Transformeren 23 mei 2017
Masterclass Lerend Transformeren 23 mei 2017 Lerend Transformeren leeft onder veel jeugdhulporganisaties, dat is duidelijk. Veel organisaties hebben belangstelling getoond in het project. Uiteindelijk
Nadere informatieAltijd twee elektriciens bij voetbalwedstrijden
Altijd twee elektriciens bij voetbalwedstrijden Vooraf Sector Techniek Niveau van 1F naar 2F Clib:57,4 513 woorden Denkvaardigheid: combineren, ordenen Strategie 1: voorspellen Meervoudige intelligenties:
Nadere informatie10 het pensioenspook
OPKIKKERTJE 9 Een goal van Anderlecht is ooit beschreven als bijna onstopbaar. Zo n wringwoord schiet tegenwoordig iedereen in het hoofd over pensioenen. Een hervorming is bijna onontkoombaar. Versta:
Nadere informatieWerkstuk wizard Hulpvragen
Hulpvragen Hulpvragen dieren Waarnemen Hoe ziet het dier eruit? Hoe beweegt het dier? Welke geluiden maakt het dier? Hoe voelt het dier aan? Hoe reageert het dier op je? Hoe neemt het dier waar? Leven
Nadere informatieWoordenschat hoofdstuk /2017. Les 1
Woordenschat hoofdstuk 1 2016/2017 Les 1 De acteur: iemand die een rol speelt, bijvoorbeeld in een film of in een toneelstuk. De chirurg: een dokter die mensen opereert. De journalist: iemand die vertelt
Nadere informatieWie eet wie en wie eet wat?
Leerkracht Wie eet wie en wie eet wat? Maak een voedselweb Inhoud in het kort In deze les krijgen de leerlingen een beeld van de relaties tussen dieren en planten. Leerlingen maken een voedselweb van één
Nadere informatieBewoners. Noordzee. Introductie. Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien:
Gemiddelde: diepte 94 meter Oppervlak: 572.000 km2 Bodem: hoofdzakelijk zand Bewoners van de Noordzee Introductie Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien: De Noordzee is natuurlijk
Nadere informatieMeer informatie? Ga naar: http://www.goedkoopsteaov.com
Voor de AOV verzekering met de beste prijs/kwaliteit verhouding bent u bij ons aan het juiste adres. Want onze AOV vergelijking resulteert niet alleen in de goedkoopste AOV, maar houdt ook rekening met
Nadere informatieDe 7 Meest Gemaakte Marketing Fouten
De 7 Meest Gemaakte Marketing Fouten In dit verslag ontdekt U de 7 meest gemaakte marketing fouten. Niet alleen de fouten worden beschreven maar geeft ook een doeltreffende oplossing. Dit verslag wordt
Nadere informatieLESBRIEF LES 1 DE VOEDSELKETENLES SAMENVATTING LES 1 VOORBEREIDING BENODIGDHEDEN DUUR LESDOELEN LINK ZAAKVAKKENINHOUD. Wat is voedselverspilling?
SAMENVATTING In deze les wordt het begrip voedselverspilling geïntroduceerd. De leerlingen maken kennis met een voedselketen en ontdekken welke partijen daarbij betrokken zijn (de schakels in de voedselketen:
Nadere informatie= iemand die vertelt of schrijft over het nieuws. = de politie zorgt ervoor dat het veilig is.
Woordenschat blok 1 gr5 Les 1 De journalist De politie De acteur De chirurg De soldaat De receptionist De portier Het personeel Het bedrijf De werkloze De werknemer = iemand die vertelt of schrijft over
Nadere informatieInhoud. Mijn leven. mijn planning
Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Planning... 4 Hoofdstuk 2 Vooruitdenken... 6 Hoofdstuk 3 Waarom?... 8 Hoofdstuk 4 Voordelen... 10 Hoofdstuk 5 Agenda... 12 Hoofdstuk 6 Overzicht... 14 Hoofdstuk 7 Tips...
Nadere informatieWerkstuk Anders Inca's
Werkstuk Anders Inca's Werkstuk door J. 2138 woorden 16 maart 2014 2,9 13 keer beoordeeld Vak Anders Hoofdstuk 1 Wie waren de inca s? en wat deden ze? Zo n 500 jaar geleden leefden de inca s dus rond 1500
Nadere informatieInhoud. Mijn leven. ik doe mijn administratie
Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Administratie... 4 Hoofdstuk 2 Bewaren... 6 Hoofdstuk 3 Sorteren... 8 Hoofdstuk 4 Post... 10 Hoofdstuk 5 Doen... 12 Hoofdstuk 6 Formulier... 14 Hoofdstuk 7 Hulp... 16 Hoofdstuk
Nadere informatiestadslandbouw in en rond Rotterdam Dutch Green Bulding Week
stadslandbouw in en rond Rotterdam Dutch Green Bulding Week Kees van Oorschot 22 september 2014 Stadslandbouw in Rotterdam Inspiratiebron Will Allen Stadslandbouw omvat veel soorten initiatieven van burgers,
Nadere informatiePROCES DEELOPLOSSINGEN EN VERBETERINGEN VERZINNEN
DEELPROBLEMEN BEPALEN DEELOPLOSSINGEN EN VERBETERINGEN VERZINNEN SOORT 1. Hoe gaan jullie de deelproblemen die nog moeten worden opgelost bepalen? 2. Kunnen jullie toetsen aan eisen en wensen? 3. Kunnen
Nadere informatieHardware presentatie door Erik (iemand)
Open dag 2015 van Satelliet club de Transponder Wat kan IK repareren en hoe? Wat kan IK repareren Tips Wat kan IK repareren en hoe? 12 tips vooraf! heid? of! Hoe werkt electronica? Hoe herken je functies?
Nadere informatiePROCES DEELPROBLEMEN BEPALEN
PROCES DEELPROBLEMEN BEPALEN 1. Hoe gaan jullie de deelproblemen die nog moeten worden opgelost bepalen? 2. Kunnen jullie toetsen aan eisen en wensen? 3. Kunnen jullie het vragen aan anderen? Aan gebruikers,
Nadere informatieHET MAKEN VAN EEN WERKSTUK
HET MAKEN VAN EEN WERKSTUK 1 INHOUDSOPGAVE WERKSTUK I. Keuze. 1 II. Hoe te starten? 2 III. Inhoudsopgave 3 IV. Inleiding 4 V. Indeling 4 VI. Illustraties 7 VII. Taalgebruik 7 VIII. Verzorging 7 2 HET MAKEN
Nadere informatie5 Gouden tips die je kind helpen de verleiding van chips en snoepgoed te weerstaan
5 Gouden tips die je kind helpen de verleiding van chips en snoepgoed te weerstaan LINDA AMMERLAAN VOEDINGS- EN LEEFSTIJLCOACH VOOR HET HELE GEZIN Inleiding Wie ben ik? Als moeder van 2 kinderen weet ik
Nadere informatieAspirant Opleidingsschool worden.. Bespiegelingen en reflecties
Aspirant Opleidingsschool worden.. Bespiegelingen en reflecties 4. Kwaliteitszorg 1. Visie & Doelen Samen Opleiden 3. Professionalisering 2. Samenwerking & Organisatie Nu Activiteiten Ambitie 73 Aanvraagdossiers
Nadere informatiefoto: Vera Siemons Resultaten onderzoek naar klimaatbeleving Uitgevoerd door Gfk i.o.v. Achmea - oktober 2016
foto: Vera Siemons Resultaten onderzoek naar klimaatbeleving Uitgevoerd door Gfk i.o.v. Achmea - oktober 2016 1 De meeste jongeren (34%) houden zich niet bezig met de gevolgen van klimaatverandering Toch
Nadere informatieEtiquette of ethiek-ette?
1 Etiquette of ethiek-ette? 1. Waaraan denk je bij het zien van het woord etiquette?.. Sommigen onder jullie denken bij het zien van de titel misschien aan een klevertje voor op je boeken, mappen en schriften
Nadere informatieKa nke r, hoe we meer kunnen bereiken in de strijd ertegen. met het door jouw opgehaalde geld. Dr. Jeanine Boesen-de Cock, MBA
Ka nke r, 21 november 2015 hoe we meer kunnen bereiken in de strijd ertegen met het door jouw opgehaalde geld Dr. Jeanine Boesen-de Cock, MBA Het team Geldbesteding Dr. Maaike Alderliesten Onderzoekscoördinator
Nadere informatieLESBRIEF NR 1 OPDRACHT 1 FEEST! SAMSAM = 40 JAAR! VOOR GROEP 7 + 8 +
LESBRIEF NR 1 VOOR GROEP 7 + 8 + DOWNLOAD DEZE LESBRIEF OOK OP SAMSAM.NET Wat is Samsam? Samsam is een cross-mediale methode over wereldburgerschap en kinderrechten. Het doel van Samsam is leerlingen te
Nadere informatieExpertiseteam complexe zorg. Folder voor professionals
Expertiseteam complexe zorg Folder voor professionals Heb je een complexe casus waarbij een jeugdige betrokken is en weet je niet hoe je verder moet? Begeleid je een gezin waar veel verschillende problemen
Nadere informatieGlasvezel buitengebied. Asten Someren
Glasvezel buitengebied Asten Someren Agenda: 1 introductie 2 glasvezel 3 aanbod 4 planning 5 vragen 13-10-2017 Introductie / achtergrond Ambassadeurs Bewoners ICT/Reseller 13-10-2017 Glasvezel 13-10-2017
Nadere informatieLieve vrienden van El Manguaré,
Lieve vrienden van El Manguaré, Vanuit een overstroomd Iquitos de tweede tamtam van 2012. Twee dagen geleden schreef ik onderstaand stukje: Manguaré kampt met wateroverlast! Zoals Yolanthe in de vorige
Nadere informatieJe website is het centrum van al je online activiteiten. Dat werkt allerlei kanten op.
Kathleenferrier.nl: het KF centrum online Handleiding voor de Blog & Nieuwssectie Je website is het centrum van al je online activiteiten. Dat werkt allerlei kanten op. Het is de plek waarvandaan mensen
Nadere informatieBasisschool de Triangel HET MAKEN VAN EEN WERKSTUK
Basisschool de Triangel HET MAKEN VAN EEN WERKSTUK 1 INHOUDSOPGAVE WERKSTUK I. Keuze. 1 II. Hoe te starten? 2 III. Inhoudsopgave 3 IV. Inleiding 4 V. Indeling 4 VI. Illustraties 7 VII. Taalgebruik 7 VIII.
Nadere informatieScholing en personeel De overheid betaalt mee! whitepaper
20.07.16 Scholing en personeel 2016 De overheid betaalt mee! whitepaper In dit whitepaper: Heeft u personeel in dienst dat een opleiding volgt? Dan komt u mogelijk in aanmerking voor een subsidie praktijkleren.
Nadere informatie21 e eeuwse vaardigheden: Programmeren
21 e eeuwse vaardigheden: Programmeren Wat is programmeren? Als je zin hebt in een boterham met kaas, dan kan je zeggen: papa, mag ik een boterham met kaas? Maar wat nu als je vader niet weet wat een boterham
Nadere informatieKeizerin Elizabeth. Keizer Franz Joseph I
1 Oostenrijk Oostenrijk is een land in Midden Europa. Het is een Alpenland. Nergens grenst het aan een zee. De belangrijkste rivieren zijn de Donau en de Inn. In Oostenrijk spreekt men Duits. De munteenheid
Nadere informatieIntroductie. Figuur 1 De actie van Coca Cola
Inhoud Introductie... 2 Maatschappelijk verantwoord ondernemen... 3 Duurzaamheid... 4 Maatschappelijk betrokken ondernemen... 5 Het verschil tussen MVO en MBO... 6 Bronnelijst... 7 MBO... 7 MVO... 7 Introductie
Nadere informatieFoodValley boert bewust
FoodValley boert bewust ACT Project 1873 Gerben Bruil, Mark Manshanden, Tijmen Kerstens, Deslaknyo Hanjagi, Rahima Remme, Willemijn Haaksema Dinsdag, 4 juli 2017 Overzicht Wat is FoodValley? Probleemstelling
Nadere informatieWerkstuk. En natuurlijk ook spreekbeurt. Gemaakt door: Anmami Verhulvelrij Groep 7abcd
Werkstuk En natuurlijk ook spreekbeurt Gemaakt door: Anmami Verhulvelrij Groep 7abcd (Op het voorblad komt de titel van je werkstuk, een foto of een plaatje van je onderwerp, je naam en je klas.) Inhoudsopgave
Nadere informatieLes B-09 LogiFun: Sudoku
Les B-09 LogiFun: Sudoku 9.0 De Sudoku hype In deze lesbrief bekijken we een voorbeeld van informatie met een ontspannend karakter: de Sudoku puzzel. Sudoku puzzels zijn volgens specifieke regels in elkaar
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management PMO IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PMO PROJECT MANAGEMENT OFFICE Een Project Management Office voorziet projecten,
Nadere informatieToegankelijke Domotica, het kan!
Toegankelijke Domotica, het kan! Het vergroten van de zelfstandigheid van onze cliënten door ze passende hulpmiddelen te bieden. Kan dat? En hoe werkt dat? Dat is in het kort de opgave van het project
Nadere informatieMedische technieken. Maar dat is toch niet nieuw? Wat is. gebruiken voor verbetering. Mensverbetering
A1 Van verandering van de natuur naar verandering van het lichaam Wat is mens? A2 Medische technieken A3 gebruiken voor Maar dat is toch niet nieuw? A4 Sinds mensenheugenis zijn wij bezig de wereld om
Nadere informatieLeerervaringen Tijd voor Onder, Midden en Bovenbouw
Leerervaringen Tijd voor Onder, Midden en Bovenbouw Leren over Tijd 1. Onderbouw Dag en dagen. 1.tijd meten aan de natuur * volgen zon gedurende de dag met schaduw 1.tijd meten aan de natuur * zonnewijzer
Nadere informatieWaterlandstichting. Makkelijk scoren met moeilijke materie. Marcia Luyten
Waterlandstichting Makkelijk scoren met moeilijke materie Marcia Luyten Laatst werkte ik mee aan een documentaire. De film was een denkoefening over wat er gebeurt als we stoppen met hulp aan Afrikaanse
Nadere informatieb u s i n e s s c o n s u l t a n c y Parlementair onderzoek naar ICT projecten bij de overheid Rapport commissie Elias, wat moet ik ermee?
Parlementair onderzoek naar ICT projecten bij de overheid Rapport commissie Elias, wat moet ik ermee? Aanleiding parlementair onderzoek Rijksoverheid heeft een deel van haar ICT projecten niet op orde
Nadere informatieAfvaltransport, wetgeving internationaal
Afvaltransport, wetgeving internationaal www.vandiepen.com Congres TLN, Beurtvaartadres, EVO en Afvalkennis.nl Transport van afval 5 februari 2015 Mr Ron Laan De PARADOX in wetgeving voor internationaal
Nadere informatiePLATFORM HERGEBRUIK PRODUCTEN. Een initiatief van Avans Hogeschool, Syntens en de Universiteit van Tilburg
PLATFORM HERGEBRUIK PRODUCTEN Een initiatief van Avans Hogeschool, Syntens en de Universiteit van Tilburg MKB-bedrijven worden geconfronteerd met nieuw beleid met betrekking tot producentenverantwoordelijkheid,
Nadere informatieLagers: stop de test?
Lagers: stop de test? Sébastien Blachère van lagerfabrikant SKF legde de Studiegroep Wiskunde met de Industrie een optimalisatievraag voor. Hij is op zoek naar de efficiëntste manier om lagers te testen.
Nadere informatieThema 2 Planten en dieren
Naut samenvatting groep 7 Mijn Malmberg Thema 2 Planten en dieren Samenvatting Eten en gegeten worden Als je de leefomgeving van een plant of dier bestudeert, kijk je naar de levenloze natuur; dus naar
Nadere informatieProgramma van toetsing en afsluiting Gemengde leerweg 4. AOC Oost vestiging Almelo vmbo-groen
6-7 Gemengde leerweg 4 AOC Oost vestiging Almelo vmbo-groen Op de volgende pagina s treft u voor elk vak het programma van toetsing en afsluiting aan. Hierbij zijn de volgende onderdelen beschreven: Het
Nadere informatieUitwerkbijlage VMBO-KB
Uitwerkbijlage VMBO-KB 2017 tijdvak 2 Nederlands CSE KB Naam kandidaat Kandidaatnummer Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in deze uitwerkbijlage. KB-0011-a-17-2-u Meerkeuze: omcirkel het antwoord;
Nadere informatieAdviesplan doggybags. Wieke Glas, Alyza Josef, Isabelle van Montfoort en Zamanalu Bidiga. 27 november 2017 Gericht naar: De Markt
Adviesplan doggybags Wieke Glas, Alyza Josef, Isabelle van Montfoort en Zamanalu Bidiga 27 november 2017 Gericht naar: De Markt 1 Inhoudsopgave - (Voorwoord) blz. 2 - Inleiding blz. 2-3 - (Samenvatting)
Nadere informatieVerdiepings-RI&E Technologie (kantoorautomatisering)
Verdiepings-RI&E Technologie (kantoorautomatisering) Werkdruk is een arbeidsrisico waaraan (als onderdeel van een PSA beleid) in de RI&E aandacht moet worden besteed. Een bron van werkdruk kan het gebruik
Nadere informatieGrondstoffenschaarste in drie dimensies
Grondstoffenschaarste in drie dimensies Ton Manders Stephan Slingerland Kivi Niria jaarcongres, 23 november 2011 Programma van deze Early Bird Sessie Grondstoffenschaarste in drie dimensies Waar moeten
Nadere informatieStille revolutie in de spreekkamer
Patiënt beslist mee over beste behandeling Stille revolutie in de spreekkamer Bart Kiers Zorgvisie De Nieuwe Medisch Specialist moet leren de patiënt mee te laten praten over de behandeling. Luisteren,
Nadere informatieAlgemene doelen en de link met de vakoverschrijdende eindtermen vind je in de handleiding bij dit lespakket.
Doelstelling(en) Vakgebonden eindtermen 1.1.1 Luisteren 1 De leerlingen kunnen op structurerend niveau luisteren naar uiteenzettingen, en probleemstellingen door een bekende volwassene m.b.t. een leerstofonderdeel
Nadere informatieWie eet wie en wie eet wat?
Leerkracht Wie eet wie en wie eet wat? Maak een voedselweb Inhoud in het kort In deze les krijgen de leerlingen een beeld van de relaties tussen dieren en planten. Leerlingen maken een voedselweb van één
Nadere informatieTOOLKIT. voor intern taakspelbegeleiders. Handvatten bij de implementatie en borging van Taakspel. Ontwikkeld door de CED-Groep
TOOLKIT voor intern taakspelbegeleiders Handvatten bij de implementatie en borging van Taakspel Ontwikkeld door de CED-Groep 2 Inhoud Toolkit 1. Inleiding en inhoud Toolkit Taakspel... 5 2. Planning implementatietraject
Nadere informatiekeuzeformulier uiterlijk vrijdag 15 maart
Aan de ouders/verzorgers van leerlingen uit het tweede leerjaar TL. UCN 18/19 169 Zaandam, januari 2019 Geachte ouders/verzorgers, Wij nodigen u uit op dinsdag 5 februari voor een informatieavond over
Nadere informatieHet kwaliteitsmodel. Klik!
Het kwaliteitsmodel Gemeenten beschikken over veel cijfers, maar het is vaak ingewikkeld om de effecten en maatschappelijke resultaten van het jeugdbeleid echt goed in beeld te krijgen. Het blijkt bijvoorbeeld
Nadere informatieLokale Dialogen - 2. Beschrijving van de krutu in Apoera
Lokale Dialogen - 2 Beschrijving van de krutu in Apoera Lokale dialogen: Apoera 23-24 November 2012 Inhoud Inleiding... 3 1. Thema: Introductie klimaatverandering... 4 2. Thema: REDD+... 5 3. Thema: Overzicht
Nadere informatieBernardusschool. Agenda. Bernardusschool. Koningsspelen. Paasviering Ouderhulp. Weekbrief 5 t/m 12 april 2019
Weekbrief 5 t/m 12 april 2019 Bernardusschool Kooikerspad 2, 2382 EA Zoeterwoude www.rkbenardusschool.nl T: 071 54 21 600 Bernardusschool Enige tijd geleden heeft een filmploeg opnames gemaakt van onze
Nadere informatieAlbert-Jan de Croes & Stefan Willemink V4C Docent: Mevrouw van Uden
Albert-Jan de Croes & Stefan Willemink V4C Docent: Mevrouw van Uden 1 Inhoud Inhoud... 2 Inleiding... 3 Wat doet een besturingsysteem, en hoe werkt het?... 3 Algemene informatie... 3 Taken van een besturingssysteem...
Nadere informatieJONGEREN ZETTEN JONGEREN AAN TOT DUURZAMER IT GEBRUIK!
JONGEREN ZETTEN JONGEREN AAN TOT DUURZAMER IT GEBRUIK! Sylvia Breukers Jennifer Dahmen, Els Rommes, Timmy de Vos, Ron Broeders useitsmartly: Environmental peer-to-peer education for youths with focus on
Nadere informatieLESRICHTLIJN OVERZICHT LES LESDOELEN MATERIALEN, MIDDELEN EN VOORBEREIDING. Opstarten - 10 minuten. Oefening: Algoritmes met tangram - 20 minuten
U UNPLUGGED Algoritmes: Tangram Lestijd: 20 minuten Deze basisles omvat alleen oefeningen. Er kunnen inleidende en afrondende suggesties worden gebruikt om dieper op het onderwerp in te gaan als daar tijd
Nadere informatieSTROOMDIAGRAMMEN. Hoofdstuk 8. Hoe je Galgje moet spelen. Voorbeelduitvoer van Galgje. Hoofdstuk 8 Stroomdiagrammen 67
Hoofdstuk 8 STROOMDIAGRAMMEN Hoofdstuk 8 Stroomdiagrammen 67 In dit hoofdstuk behandelen we: Hoe je Galgje moet spelen ASCII-tekeningen Een programma ontwerpen met behulp van stroomdiagrammen In dit hoofdstuk
Nadere informatiePlan continurooster. Basisschool de Lage Weijkens. Handleiding voor ouders
Plan continurooster Basisschool de Lage Weijkens Handleiding voor ouders Inhoudsopgave 1. Het continurooster... 2 1.1 Het lesrooster... 2 2. Uitwerking continurooster... 3 2.1 Visie op de lunch... 3 2.2
Nadere informatieJe zal de spitsmuis maar zijn..
Je zal de spitsmuis maar zijn.. Opdracht: Analyseren 1. Inleiding Bij deze opdracht gaan de leerlingen zelf een voedselweb maken met behulp van gegevens over organismen. Aan de hand van het zelfgemaakte
Nadere informatieEen nieuwe ruimtelijke visie voor de provincie Antwerpen
Een nieuwe ruimtelijke visie voor de provincie Antwerpen 1-15/06/2016 Wat is de Nota Ruimte? 2-15/06/2016 3-15/06/2016 4-15/06/2016 5-15/06/2016 2030 6-15/06/2016 Via een partnerschap komen tot een overkoepelende
Nadere informatieMet elkaar. Voor elkaar.
Gedeelde besluitvorming Dialoog Tweerichtingsverkeer Gesprek van mens tot mens Arts is medisch expert Patiënt is expert eigen leven, gevoel, voorkeuren, etc. Doel van het gesprek: Samen komen tot de beste
Nadere informatieOnze week in Kempten. -Merle Wellink VWO 4
Onze week in Kempten Zondag 4 maart: Om 2 minuten voor 8 ging onze trein naar Kempten. We hebben onderweg een half uur vertraging gehad waardoor we de volgende trein misten en we de trein van een uur later
Nadere informatieProjectplan Duurzame Utrechtse Evenementen
Projectplan Duurzame Utrechtse Evenementen De weg naar samenwerken, kennis en inkoopkracht Utrecht februari 2012 Betreft: Projectvoorstel en financiersingsaanvraag verduurzaming van de evenementen branche
Nadere informatieInterview verslag! Anouk van Houten 538565. Interview verslag. Naam: Anouk van Houten, 538565 Klas: INF1c Vak: Interviewen Docent: Ellen Leen
Interview verslag Naam: Anouk van Houten, 538565 Klas: INF1c Vak: Interviewen Docent: Ellen Leen Inhoudsopgave: Voorwoord -!!!!! blz. 3 Wempe Webdesign -!!!! blz. 4 Opleiding -!!!!!! blz. 4 Beroepskeuze
Nadere informatieDigitale examens wiskunde VMBO 2018
Digitale examens wiskunde VMBO 2018 In mijn besprekingen van de vmbo examens uit 2017 vergeleek ik de twee openbaar gemaakte digitale examens met de openbaar gemaakte schriftelijke examens uit 2017. Voor
Nadere informatieVeilig naar de brugklas
Veilig naar de brugklas Dat doe je zo! Tips voor jou en je ouders Iedereen veilig over straat Voor jou Yes! Het is bijna vakantie! En na de vakantie mag je eindelijk beginnen op je nieuwe school. Superleuk,
Nadere informatieRapportage Kindsdeel Bij Erfrechtshulp.nl zien we dat veel problemen spelen rondom het aanspraak kunnen maken op het kindsdeel.
Rapportage Kindsdeel 2019 Bij Erfrechtshulp.nl zien we dat veel problemen spelen rondom het aanspraak kunnen maken op het kindsdeel. Rapportage erfrecht De pijn van het erfrecht 4 Hoe het erfrecht in elkaar
Nadere informatie9 Mental Triggers: De Beste Manier om Jouw Impact en Invloed te Vergroten
9 Mental Triggers: De Beste Manier om Jouw Impact en Invloed te Vergroten Stel je voor... Je zit in een gesprek met een potentiële cliënt en je kunt al zijn gedachten lezen en je geeft antwoord op al zijn
Nadere informatieVerslag Mini-symposium Dementie Thuis 17 april :00 17:00 uur in de Bolder
Verslag Mini-symposium Dementie Thuis 17 april 2018 14:00 17:00 uur in de Bolder Opening Malou van Hintum, de dagvoorzitter opent de bijeenkomst met de vraag aan een aantal van de 89aanwezigen wat ze komen
Nadere informatiePASSEND ONDERWIJS in het VMBO: nu en straks. Irma Miedema januari 2015
PASSEND ONDERWIJS in het VMBO: nu en straks Irma Miedema januari 2015 i.miedema@sardes.nl Passend Onderwijs in 4 zinnen verantwoordelijkheid voor alle leerlingen (exclusief cluster 1 en 2) bij de schoolbesturen
Nadere informatieInterview Simon Warmer
Interview Simon Warmer S Autotrack, Eigen Fabrikaat Simon Warmer Interview imon Warmer De kracht van eenvoud Een goed idee, hoe ontstaat dat? Is een idee dat je binnen vijf minuten te binnen schiet minder
Nadere informatieLotgenoten. Bijeenkomst 2
Lotgenoten Bijeenkomst 2 Welkom! Welkom! Oh,ja Vorm kleine groepjes van 3 (2) personen. Het is alweer twee weken geleden dat we bij elkaar waren. Twee groepen samengevoegd. Waar ging het de vorige bijeenkomst
Nadere informatieGR AND DE PA RT GR AND DE PA RT
"dit is " verkle fan in gekle boom France" Nerlandse overwinning " praat over schourduw "marrage" http://ladygeek.nl KAART 1 koning praat over France" verkle fan in "op ze uitgebrei en Nerlandse gekle
Nadere informatieVeel veld voor vlees, weinig veld voor groenten
Voeding > 3 e graad > lesmateriaal > kniptekst Sociaal vlees? Voor de leerkracht: Knip op voorhand de tekst in stukken op de lijnen. Houd de stukken tekst per titel samen. Veel veld voor vlees, weinig
Nadere informatieDe Wegg oitest (V)MBO
De Wegg oitest (V)MBO Welkom, Leuk dat je meedoet aan deze weggooitest! Met deze test kom jij erachter hoeveel eten jij weggooit. De test bestaat uit 2 delen: Deel 1: een vragenlijst die je maar 1 keer
Nadere informatieWorkshop Communiceren en beslissingen nemen bij dementie, een kunst apart. Gastheer Paul-Jeroen Verkade Hoofd DOC-team NKN
Workshop Communiceren en beslissingen nemen bij dementie, een kunst apart Gastheer Paul-Jeroen Verkade Hoofd DOC-team NKN Stelt u eens voor U gaat met uw partner/uw gezin op vakantie en u gaat naar? Hoe
Nadere informatieDatum: Jaar van verschijnen: Duur van de film:
NAAM: Kijk / luisterformulier Speelfilm Naam: Datum: Titel van de film: Regisseur: Jaar van verschijnen: Duur van de film: Lees de vragen op dit formulier voor het kijken en luisteren door. Je weet dan
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management PMO PROJECT HANDBOEK IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PMO PROJECT MANAGEMENT OFFICE Een Project Management Office voorziet
Nadere informatieLijst met websites voor het project Milieu en Kringloop van Alles-in-1
Lijst met websites voor het project Milieu en Kringloop van Alles-in-1 Algemene zoeksites: Denk van tevoren na over het trefwoord waarmee je zoekt. www.netwijs.nl www.meestersipke.nl www.google.nl ook
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management PMO ONTWIKKELPLANNEN IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PMO PROJECT MANAGEMENT OFFICE Een Project Management Office voorziet
Nadere informatieWeggooiwijzer. Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies. November 2018
Weggooiwijzer Richtlijn voor bedrijven voor het toepassen van weggooi-instructies November 2018 Inleiding Als bedrijf dat verpakte producten op de markt brengt, kunt u het afnemers en consumenten makkelijk
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management PMO IMPLEMENTATIE IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PMO PROJECT MANAGEMENT OFFICE Een Project Management Office voorziet
Nadere informatieG32 Ambtelijke Themagroep Omgevingswet & Platform31 leerkring
4 oktober 2018 G32 Ambtelijke Themagroep Omgevingswet & Platform31 leerkring DSO en regeldruk Start in 2016: impactanalyse of Geen impactanalyse maar pilot Omgevingsplan Pilot was fictieve ambtelijke vingeroefening
Nadere informatieLogeerboerderij de Poartepleats
Jaarverslag Juni 2012 - december 2012 Logeerboerderij de Poartepleats Boerderijnummer: 1445 Kwaliteitssysteem Zorgboerderijen Versie 4.1, juni 2011. Federatie Landbouw en Zorg Niets uit deze uitgave mag
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management PMO PROJECTSTART-UPS IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PMO PROJECT MANAGEMENT OFFICE Een Project Management Office voorziet
Nadere informatieStichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB) Lesbrief Pensioenworkshop Mañana 1
Stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB) 1 Deze instructie is bedoeld voor (gast-)docenten die de pensioenworkshop Mañana gaan geven. Na het lezen van deze instructie ben je in staat om zelfstandig deze les
Nadere informatie