Handleiding inschaling. Handleiding voor het formuleren van leerresultaten en het onderbouwen van NLQF niveaus

Transcriptie

1 Handleiding inschaling Handleiding voor het formuleren van leerresultaten en het onderbouwen van NLQF niveaus

2 Colofon Titel Handleiding Inschaling Auteur NCP NLQF: Anne Venema, Tijs Pijls Versie 1.1 Datum Februari 2014 Nationaal Coördinatiepunt NLQF The Netherlands Tel: +31(0) Nationaal Coördinatiepunt NLQF 2014 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, op welke andere wijze dan ook, zonder vooraf schriftelijke toestemming van de uitgever.

3 Inhoudsopgave Inleiding 1 1 Het formuleren van leerresultaten Wat is een kwalificatie? Leerresultaten Voordelen van de formulering in leerresultaten Formuleren van leerresultaten en tips Het onderbouwen van NLQF niveaus Onderbouwen van het NLQF niveau Suggesties bij het onderbouwen van NLQF niveaus... 9 Bijlage 1: Bloom Bijlage 2: Romiszowski Bijlage 3: Aan te raden en af te raden werkwoorden... 20

4 Inleiding Deze handleiding is opgesteld door het NCP NLQF en heeft als doel om organisaties te ondersteunen bij het indienen van inschalingsverzoeken. Om ingeschaald te worden, voeren aanvragers een zelfevaluatie uit met betrekking tot het niveau van de eigen kwalificatie. De Commissie Leijnse stelt als uitgangspunt dat kwalificaties geformuleerd zijn in leerresultaten als basis voor de inschaling 1. Deze handleiding bestaat uit twee delen: Deel 1: Het formuleren van leerresultaten; Deel 2: Het onderbouwen van een bepaald NLQF niveau aan de hand van de descriptoren van het NLQF. Per onderdeel wordt eerst de theorie beschreven gevolgd door voorbeelden en tips. In deze handleiding zijn de volgende begrippen van belang: Kwalificatie Het resultaat van een door een bevoegde instantie verricht gevalideerd beoordelingsproces, waarin wordt vastgesteld dat een geheel van leerresultaten aan vooraf bepaalde standaarden voldoet. Beroepscompetentieprofiel Een beroepscompetentieprofiel (bcp) beschrijft de taken van een beroep en de kennis en vaardigheden die nodig zijn om dat beroep uit te oefenen. Het profiel gaat uit van een vakvolwassen werknemer die al enkele jaren in het beroep werkzaam is. Leerresultaten Beschrijvingen van wat iemand kent en kan doen na de voltooiing van een leerproces. In het NLQF worden leerresultaten beschreven in termen van kennis, vaardigheden en zelfstandigheid en verantwoordelijkheid, alle binnen een vastgestelde context. Taxonomie Een taxonomie is een systematische indeling waarin een rangorde een rol speelt Descriptor Beknopte beschrijvingen van kennis, inzichten en vaardigheden waarover een lerende aan het eind van een opleiding minimaal moet beschikken. Context De contextbeschrijvingen van de niveaus zijn samen met de beschreven kennis bepalend voor de moeilijkheidsgraad van de vaardigheden. Kennis Kennis is het geheel van feiten, beginselen, theorieën en manieren van werken dat verband houdt met een beroep of een kennisdomein. 1 Commissie NLQF EQF. Advies Commissie NLQF EQF. Introductie van het Nederlands Nationaal Kwalificatiekader NLQF in nationaal en Europees perspectief. Mei 2011 NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

5 Vaardigheden Zelfstandigheid en verantwoordelijkheid Cognitieve vermogens (logisch, intuïtief en creatief denken) en praktische vermogens (psychomotorische vaardigheden in toepassing van methodes, materialen, hulpmiddelen en instrumenten) om binnen een gegeven context: Kennis te reproduceren, analyseren, integreren, evalueren, combineren en toe te passen in een beroep of kennisdomein problemen te onderkennen en op te lossen; zich te kunnen ontwikkelen, zelfstandig of met begeleiding; informatie te verkrijgen, verzamelen, verwerken, combineren, analyseren en beoordelen; te communiceren op basis van de in de context geldende conventies. Het bewezen vermogen om samen te werken met anderen en de verantwoordelijkheid te dragen voor eigen werk- en studieresultaten en/of dat van anderen. NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

6 1 Het formuleren van leerresultaten 1.1 Wat is een kwalificatie? Een kwalificatie is het resultaat van een door een bevoegde instantie verricht gevalideerd beoordelingsproces, waarin wordt vastgesteld dat een geheel van leerresultaten aan vooraf bepaalde standaarden voldoet 2. Bij een kwalificatie gaat het dus om een geheel van leerresultaten. Leerresultaten zijn beschrijvingen van wat iemand kent en kan doen na de voltooiing van een leerproces. 3 Kwalificaties vormen de basis voor het curriculum voor opleidingen, de werkvormen, de examens, evc-meetstandaarden en de exameninstrumenten. In onderstaande afbeelding is te zien hoe functies, beroepscompetentieprofielen (bcp s), kwalificaties en opleidingen zich idealiter tot elkaar verhouden. Functieomschrijving BCP Kwalificatie Opleiden Examen EVC Bovenstaande afbeelding gaat uit van een modelsituatie. Een functie en bijbehorende functieomschrijvingen worden vastgesteld door een bedrijf, vaak op basis van cao-afspraken. De competenties die bij een specifiek beroep horen, kunnen worden weergegeven in een beroepscompetentieprofiel. Er vallen vaak meerdere functies onder één bcp. Per branche verschilt of er daadwerkelijk een bcp wordt opgesteld. Indien er een bcp wordt ontwikkeld wordt deze vastgesteld door de branche. Een kwalificatie is een beschrijving van alle leerresultaten die iemand moet hebben behaald aan het einde van een opleiding of examen en kan gebaseerd zijn op een bcp. Dit is echter niet altijd het geval. Deze kwalificatie kan ontwikkeld zijn door een kenniscentrum, branche, opleider of een bedrijf (vaak in samenspraak met sociale partners). Deze kwalificatie vormt het uitgangspunt voor curriculumontwikkeling (opleiding), leermethodes, examens en exameninstrumenten. 1.2 Leerresultaten Om ingeschaald te kunnen worden in het NLQF dient een kwalificatie te zijn geformuleerd in termen van leerresultaten. Uit een leerresultaat wordt duidelijk wat iemand kent en kan doen na voltooiing van een leerproces. Dit kan een leerproces zijn in het onderwijs (formeel) of een leerproces op het werk of in de vrije tijd ( informeel leren). De leerresultaten dienen dus leerwegonafhankelijk geformuleerd te zijn. 2 & 3 Commissie NLQF EQF. Advies Commissie NLQF EQF. Introductie van het Nederlands Nationaal Kwalificatiekader NLQF in nationaal en Europees perspectief. Mei 2011 NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

7 Leerresultaten kunnen op verschillende manieren tot stand komen. Een van die manieren is het gebruik van taxonomiecodes. In bijlage 1 en 2 worden twee taxonomieën uitgelegd, namelijk de taxonomie van Bloom en de taxonomie van Romiszowski. Deze taxonomieën kunnen dienen als hulpmiddel bij het formulieren van leerresultaten. 1.3 Voordelen van de formulering in leerresultaten Het grote voordeel van (beschreven) leerresultaten is dat ze helder beschrijven wat de lerende wordt geacht te weten, te kunnen en te bewijzen om de kwalificatie te behalen. Leerresultaten zijn dus preciezer, makkelijker te beschrijven en helderder dan doelstellingen. Bovendien zou je kunnen zeggen dat leerresultaten beschouwd kunnen worden als een vorm van common currency dat helpt om kwalificaties transparanter te maken en makkelijker te vergelijken (nationaal en internationaal). Daarnaast kunnen leermateriaal en werkvormen beter aansluiten op de context waarin de deelnemer werkt en zijn kennis toepast. Wat moet iemand precies doen met de kennis? Zelf weten (als achtergrond), zelf gebruiken, overdragen/uitleggen aan anderen? 1.4 Formuleren van leerresultaten en tips Een goed leerresultaat bevat de volgende drie onderdelen: a. een gedragscomponent handelingswerkwoord (waarneembaar en beoordeelbaar gedrag) b. een inhoudscomponent ten aanzien van welk onderwerp de handeling uitgevoerd moet worden (wat) c. de context concretisering van het gedrag dat plaats dient te vinden (hoe) Een voorbeeld van een leerresultaat met deze drie onderdelen: Behandelt brandwondenslachtoffers volgens de EHBO-richtlijnen (gedrag) (inhoud) (context) NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

8 Voorbeeld slecht leerresultaat Heeft inzicht in de verschillende pensioensystemen en kan argumenten geven voor de keuze van een pensioensysteem. Gedrag: inzicht hebben in en argumenten geven Het benoemen van inzicht in, heeft iets ontastbaars. Wanneer heeft iemand inzicht? En op welk niveau wordt hij dan verwacht dit inzicht te hebben? Behelst dit louter argumenten kunnen geven of moet er meer voortvloeien uit dit inzicht? Dit leerdoel verwijst dus niet direct (tenminste niet het eerste deel) naar wat de lerende aan gedrag moet kunnen laten zien na afronding van het leerproces. Dit wordt concreter en tastbaarder wanneer je dit in leerresultaten formuleert. Dit leerresultaat verwijst naar onderdelen van het opleidingsprogramma en een intentie van het opleidingsprogramma. De intentie is namelijk dat de lerende inzicht heeft in de verschillende pensioensystemen. Hoe en op welk niveau zich dit uit, kan niet worden opgemaakt uit dit leerdoel. Wel is een van de gevolgen van het verwachte inzicht dat men argumenten kan geven. Inhoud: verschillende pensioensystemen Context: Voorbeeld goed leerresultaat: Kan de verschillende pensioensystemen vergelijken en onderscheiden en kan op basis daarvan argumenten geven (schriftelijk en mondeling) voor de keuze van een pensioensysteem binnen de financiële sector. Gedrag: Vergelijken en onderscheiden en argumenten geven (schriftelijk en mondeling) Inhoud: Verschillende pensioensystemen Context: Financiële sector Maak bij het formuleren van leerresultaten gebruik van de volgende tips: Kies werkwoorden die waarneembaar en beoordeelbaar gedrag weergeven (zie als hulpmiddel een lijst met aanbevolen en af te raden werkwoorden in bijlage 3); Gebruik één werkwoord per leerresultaat; Typeer de gewenste leeropbrengst zo scherp mogelijk (vermijd termen als: enige, juiste, geschikte); Vermijdt vage termen zoals weten, begrijpen, leren, bekend zijn met, en zich bewust zijn van. Dit soort termen verwijzen meer naar de leeronderwerpen dan naar de leerresultaten; Vermijdt complexe zinnen. Gebruik als het nodig is meer zinnen om het helder te houden; Kies een specificatieniveau dat onderwijs en examenconstructeurs wel duidelijk stuurt, maar niet zo specifiek is dat de flexibiliteit van het onderwijs wordt aangetast; NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

9 Breng differentiaties tussen leerresultaten voor de verschillende niveaus tot uitdrukking in: - onderwerpkeuze - inhoud - beheersingsniveau - context - mate van zelfstandigheid en/of - tempo; Vermijd toelichtingen; Zorg er voor dat de leerresultaten in een module passen bij het totale resultaat van een kwalificatie; De leerresultaten moeten zichtbaar en meetbaar zijn; Zorg er voor dat de leerresultaten ook beproefd/getest kunnen worden; Als je leerresultaten beschrijft, houd dan de periode/tijdlijn in gedachten waarbinnen het resultaat wordt geacht gehaald te worden. Er is altijd gevaar van overdrijving. Vraag jezelf dus altijd af of het realistisch is dat het leerresultaat binnen de beschikbare tijd en middelen kan worden gehaald; Houd in gedachten hoe vastgesteld gaat worden of de leerresultaten ook daadwerkelijk gehaald worden. Te breed kan betekenen dat het moeilijk wordt de uitkomst te beproeven. Te smal kan beteken dat de lijst met leerresultaten te lang en te gedetailleerd wordt. Check of de beschreven leerresultaten herkenbaar zijn (collega s, -oud-studenten). NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

10 2 Het onderbouwen van NLQF niveaus Om ingeschaald te kunnen worden in het NLQF dient middels zelfevaluatie onderbouwd te worden waarom de door de kwalificatie verworven kennis, vaardigheden en verantwoordelijkheid en zelfstandigheid (beschreven in leerresultaten) passen bij het door u aangevraagde NLQF niveau. De zes criteria beschrijven samen binnen welke context en met welk type kennis iemand op het aangevraagde niveau de kennis kan toepassen, problemen kan oplossen, zich kan ontwikkelen, informatie kan verwerven en kan communiceren en welke verantwoordelijkheid iemand op zich kan nemen. In onderstaand schema is aangegeven welke criteria worden gehanteerd. Leer-, ontwikkelen informatievaardigheden zijn samengevoegd in één criterium. Criteria Context Kennis Vaardigheden Toepassen van kennis Probleemoplossende vaardigheden Leer-, ontwikkel- en informatievaardigheden Communicatievaardigheden Verantwoordelijkheid en zelfstandigheid De criteria zijn op ieder niveau uitgewerkt in descriptoren. In uw onderbouwing dient u aan te sluiten bij de descriptoren en zo te onderbouwen waarom de kwalificatie ingeschaald kan worden op het door u aangevraagde niveau. Verwijs in deze onderbouwing naar relevant bewijsmateriaal en voeg het bewijsmateriaal waar u naar verwijst bij uw aanvraag. 2.1 Onderbouwen van het NLQF niveau Ieder criterium is per niveau voorzien van een beschrijving, de descriptor. Maak in uw onderbouwing een koppeling tussen de leerresultaten en de descriptoren van het aangevraagde niveau. Bij het onderbouwen kunnen de volgende stappen worden doorlopen: 1. Algemeen: scan de eigen kwalificatie op kernwoorden uit de descriptoren van het NLQF. Welke NLQF niveau is volgens u van toepassing? NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

11 2. Specifiek: Onderbouw het van toepassing zijnde NLQF niveau per criterium. Gebruik in de onderbouwing van de verschillende criteria van het NLQF (een aantal) leerresultaten die aansluiten bij dit niveau. Beargumenteer waarom het dit niveau is en waarom geen niveau hoger/lager? Sluit hierbij aan bij de descriptoren van het NLQF. 3. Controleer of u het juiste niveau heeft onderbouwd. Zo niet, voer stap 2 opnieuw uit. 4. Maak gebruik van voorbeelden, bijvoorbeeld uit de kwalificatie, curriculum, examens, instrumentenmix EVC procedure, etc.; De gebruikte voorbeelden bevestigen het onderbouwde niveau uit stap 2; 5. Verwijs bij deze voorbeelden naar concrete bijlages waar deze voorbeelden uit blijken. In onderstaand kader is een voorbeeld weergegeven van hoe een onderbouwing eruit kan zien. Uiteraard zijn er meerdere mogelijkheden om deze onderbouwing vorm te geven. Onder het kader is ook een voorbeeld weergegeven van een bewijsstuk waarin is aangegeven welke leerresultaten uit de kwalificatie bij een bepaalde descriptor horen. Voorbeeld van een onderbouwing voor NLQF niveau 4, toepassen van kennis: Descriptor toepassen van kennis, niveau 4: Analyseert ook kennis, evalueert en integreert gegevens en ontwikkelt strategieën voor het uitvoeren van beroepstaken en analyseert redelijk complexe beroepstaken en voert deze uit. Onderbouwing Niet alleen het reproduceren maar juist het analyseren en toepassen van kennis komen veelvuldig voor tijdens de werkzaamheden van de XX. Hoewel er slechts vijf toetstermen die onder deze descriptor vallen op niveau vier zijn te plaatsen, zijn dit veelomvattende termen waarin van de kandidaat wordt verwacht dat hij het hele spectrum aan kennis dat tot zijn beschikking staat, kan gebruiken in iedere situatie. Hiervoor is het nodig dat de XX constant analyseert welke kennis het beste toepasbaar is en op welke manier hij dit aan kan pakken. Bij de leerdoelen en toetstermen die op niveau drie zijn geplaatst, moet een noot worden gezet bij de niveaubepaling van rekenvaardigheid (vijf toetstermen). In het bijzonder bij toetstermen 34.2 en 37.1 is het discutabel of deze niet toch op niveau vier geplaatst moeten worden omdat hier een zekere mate van analyse nodig is om tot resultaat te komen. Uiteindelijk hebben wij gekozen om deze termen aan niveau drie te koppelen omdat reproduceren en toepassen een grotere rol spelen dan analyseren. Hoewel de leerdoelen en toetstermen op niveau drie dus in de meerderheid zijn, is het zo dat de vaardigheden waar reproduceren en toepassen volstaat, allemaal in dienst staan van de vaardigheden die op niveau vier getoetst worden. Zonder de vaardigheden op niveau drie zijn de vaardigheden op niveau vier niet haalbaar. Het is technisch en praktisch onhaalbaar om alles aan bod te laten komen tijdens het toetsen van de toetstermen op niveau vier. Omdat het hier echter wel essentiële vaardigheden betreft, worden deze toetstermen wel op niveau drie getoetst. Op niveau vijf is toegevoegd dat het reproduceren, analyseren en toepassen ook in andere context moet plaatsvinden dan de primaire context. Dit is voor een XX niet aan de orde. NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

12 Verwijzing naar specifieke bijlages: C- Selectie leerdoelen en toetstermen op het gebied van Toepassen van Kennis, niveau 4. D- Selectie leerdoelen en toetstermen op het gebied van het Toepassen van Kennis, niveau 3. Voorbeeld bijlage: selectie leerdoelen en toetstermen op het gebied van Toepassen van Kennis, niveau 4 Naam kwalificatie Beroepscompetentieprofiel XX Leerresultaten, toetstermen, taxonomie, vakken, toetsvorm NLQF descriptor en niveau Proces Tweede Beroepscompetentie BCP BCP Leerresultaat Toetstermen Taxonomie Vakken Toetsing Descriptor Niveau descriptor 41. De kandidaat kan met behulp van een rekenmachine diverse praktische berekeningen uitvoeren 41.1 De kandidaat kan metrische eenheden naar imperiale eenheden omrekenen en vice versa met behulp van een rekenmachine. RC MSV ES Toepassen van kennis Suggesties bij het onderbouwen van NLQF niveaus Benoem in uw onderbouwing op welke leerresultaten uit uw kwalificatie de descriptor betrekking heeft; Maak in uw onderbouwing gebruik van terminologie zoals gebruikt in de descriptoren zoals signaleren, reproduceren, evalueren, analyseren, flexibel, inventief etc.; Kijk bij de onderbouwing van specifieke niveaus naar op welke punten de beschrijving van de descriptor verschilt van onder- en bovenliggend niveau. Gebruik hierbij het descriptorenoverzicht; Gebruik voorbeelden in uw onderbouwing, zoals bepaalde handelingen die uitgeoefend moeten worden; Verwijs bij voorbeelden zo specifiek mogelijk naar bijlages waaruit deze voorbeelden blijken zoals examens, toetsen, curriculum enz.; Onderbouw concreet, duidelijk, kort en bondig. Datgene dat bepalend is voor de inhoud en het niveau van de descriptor en de wijze waarop dit getoetst wordt, moet het NCP NLQF uit de beschrijving kunnen opmaken. NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

13 Bijlage 1: Bloom Om te komen tot leerresultaten kan gebruikt gemaakt worden van verschillende methoden. Een daarvan is de taxonomie van Bloom. Bloom richt zich voornamelijk op het aspect kennis waardoor deze vaak gebruikt wordt voor hoger onderwijs kwalificaties. Taxonomie van Bloom Blooms taxonomie is meer dan een simpele classificatie: het is een poging om de verschillende denkprocessen in een hiërarchisch model om te zetten. In deze hiërarchie hangt ieder niveau af van de mate waarin het voorliggende niveau is bereikt. Bijvoorbeeld: om kennis goed te kunnen toepassen (niveau 3) moet iemand beschikken over de juiste informatie (niveau 1) en moet iemand die informatie goed kunnen begrijpen (niveau 2). Bloom: het cognitieve domein Een sleutel voor het succesvol schrijven van leerresultaten is een correct gebruik van werkwoorden en onderwerpen om aan te geven wat iemand moet beheersen op ieder niveau. Blooms oorspronkelijke woordenlijst was beperkt en is door diverse auteurs aangevuld. De lijst die hier per niveau wordt gepresenteerd is samengesteld vanuit meerdere bronnen 4. In het schrijven van de uitkomsten wordt altijd gestart met een werkwoord, omdat verwezen wordt naar wat iemand kan doen. De gebruikte werkwoorden zijn niet allemaal uniek voor een bepaald niveau. Sommige woorden komen in meerdere niveaus voor. In onderstaande afbeelding is te zien welke werkwoorden in de leerresultatenformulering gebruikt kunnen worden om een bepaald niveau aan te geven en hoe dit omgezet kan worden in een leeractiviteit of examenopdracht. I. Kennis: II. Werkwoordvoorbeeld III. Werkvorm voorbeeld 1. Weten 2. Begrip 3. Toepassing 4. Analyse 5. Synthese 6. Evaluatie 1. Ordenen 2. Onderscheiden 3. Calculeren 4. Relateren 5. Generaliseren 6. Beoordelen 1. Categoriseren begrippen 2. Verschillen aangeven 3. Berekening doen 4. Hoe verhoudt a zich tot b? 5. Welke algemeenheden zie je? 6. Wat is de waarde van de info? 4 Declan Kennedy, Áine Hyland, Norma Ryan. Writing and Using Learning Outcomes: a Practical Guide. EU, NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

14 De kenniskolom (I) laat zien op welk niveau de lerende met zijn kennis om kan gaan. Het is de verwerking van de kennis op een bepaald niveau, die intern in de persoon plaatsvindt en niet zichtbaar is voor de buitenwereld. Leerdoelen werden op deze manier beschreven, maar eigenlijk kan deze interne kennis pas zichtbaar gemaakt worden door die kennis te laten verwerken op een bepaalde manier. Hiervoor worden werkwoorden gebruikt (II), die in de leerresultaatformulering worden verwerkt. In de derde kolom (III) is te zien hoe je dit zou kunnen omzetten in een leeractiviteit of een examenopdracht. In onderstaande kaders zijn de 6 niveaus van kennis van Bloom uitgewerkt naar beheersingsniveau, kenmerken, geschikte werkwoorden en een voorbeeld. Beheersingsniveau Kenmerken Geschikte werkwoorden Feitelijke kennis (weten) Niveau 1 Kern: Weten dat, wat, waar Feitelijke kennis heb je of heb je niet. Het gaat om het ophalen en letterlijk weergeven van bestaande kennis. Kennis verwijst naar het vermogen om feiten weer te geven, wat niet noodzakelijkerwijs betekent dat deze feiten ook begrepen worden. Feitenreproductie Herinnering/Herkenning Arrangeren, benoemen, beschrijven, citeren, definiëren, dupliceren, herkennen, labelen, laten zien, onthouden, opsommen, opstellen, ordenen, presenteren, relateren, repeteren, reproduceren, stellen, uitlijnen, vertellen, verzamelen, vinden, weergeven. Voorbeeld: Somt op welke verschillende pensioenregelingen er zijn. NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

15 Beheersingsniveau Kenmerken Geschikte werkwoorden Begrip Niveau 2 Kern: Weten dat, wat, waar, hoe én waarom Begrip verwijst naar het vermogen om de verworven informatie te begrijpen en te interpreteren. Associëren, becommentariëren, beschrijven, classificeren, construeren, converteren, decoderen, discussiëren, generaliseren, herkennen, herschrijven, identificeren, illustreren, in contrast zetten, indiceren, interpreteren, onderscheiden, oplossen, rapporteren, samenvatten, schatten, selecteren, tot uitdrukking brengen, uitleggen, veranderen, verdedigen, verhelderen, verschil maken, vertalen, voorspellen. Voorbeeld: Geeft van de verschillende pensioenregelingen aan tot welke categorie ze horen (classificeren). NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

16 Beheersingsniveau Kenmerken Geschikte werkwoorden Toepassing Niveau 3 Kern: Zonder feitelijke en begripsmatige kennis, is toepassing ervan niet mogelijk. Toepassing verwijst naar het vermogen om het geleerde te gebruiken in nieuwe situaties ofwel ideeën en concepten te benutten in het oplossen van vraagstukken. Aantonen, beoordelen, bepalen, calculeren, completeren, construeren, demonstreren, dramatiseren, experimenteren, gebruiken, geschikt maken, illustreren, interpreteren, kiezen, maken, manipuleren, modificeren, ontdekken, ontwikkelen, operationaliseren, oplossen, opstellen, organiseren, praktiseren, produceren, relateren, schematiseren, schetsen, selecteren, toevoegen, transfereren/overzetten, uitwerken, veranderen, voorspellen. Voorbeeld: Berekent op basis van de gegevens van de klant welke pensioenregeling het meest geschikt is. NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

17 Beheersingsniveau Kenmerken Geschikte werkwoorden Analyse Niveau 4 Kern: Informatie kunnen doorgronden om vandaaruit een goede probleemschets te kunnen maken Analyse verwijst naar het vermogen om informatie op onderdelen uit te splitsen en de onderliggende verbanden te leggen. Het selecteren en gebruiken van kennis en vaardigheden in nieuwe situaties, zonder dat duidelijk is welke feiten, regels, schema s, formules, stellingen, principes enz. van toepassing zijn. Afzetten, analyseren, arrangeren, bekritiseren, beoordelen, bespreken, bevragen, calculeren, categoriseren, classificeren, debatteren, deduceren, determineren, differentiëren, discrimineren, experimenteren, identificeren, illustreren, inspecteren, instrueren, onderscheiden, onderverdelen, onderzoeken, opdracht geven, relateren, separeren, testen, uitsplitsen, uitzonderen, verbinden, verdelen, vergelijken. Onderscheidt de verschillende pensioenregeling van elkaar door van elk de specifieke kenmerken en verschillen te benoemen. NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

18 Beheersingsniveau Kenmerken Geschikte werkwoorden Synthese Niveau 5 Kern: Zelfstandig opereren op hoog niveau om te komen tot nieuwe toepassingen en oplossingen Synthese verwijst naar het vermogen om onderscheiden kennis/kunde samen te voegen. Arrangeren, assembleren/samenstellen, beargumenteren, categoriseren, combineren, compileren, composeren, construeren, creëren, fabriceren, formuleren, generaliseren, genereren, herschrijven, in kaart brengen, integreren, maken, managen, modificeren, neerzetten, ontwerpen, ontwikkelen, opzetten, organiseren, plannen, rearrangeren, reconstructueren, relateren, reorganiseren, reviseren, samenvatten, uitleggen, uitvinden, verzamelen, verzinnen, voorstellen. Voorbeeld: Legt uit, op basis van gegevens van de klant en kenmerken van de pensioenregeling, waarom een bepaalde pensioenregeling het meest geschikt is voor deze klant. NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

19 Beheersingsniveau Kenmerken Geschikte werkwoorden Evaluatie Niveau 6 Kern: Informatie een bepaalde waarde en daarmee weging kunnen toekennen. Evaluatie verwijst naar het vermogen om binnen een gegeven context de waarde van bepaalde kennis/kunde te beoordelen. Aanbevelen, afzetten, beargumenteren, bekritiseren, belang aangeven, beoordelen, beslissen, concluderen, discrimineren, evalueren, goedkeuren, interpreteren, kiezen, meten, ordenen, overtuigen, relateren. toewijzen, uitleggen, verantwoorden, verbinden, verdedigen, vergelijken, voorspellen, waarderen. Voorbeeld: Doet een voorstel om de bestaande pensioenregelingen aan te passen, gebaseerd op de huidige financiële situatie. NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

20 Bijlage 2: Romiszowski Een andere taxonomie die gebruikt kan worden bij het ontwikkelen van leerresultaten is de taxonomie van Romiszowski. Deze taxonomie wordt voornamelijk in het mbo gebruikt aangezien deze een onderscheid maakt tussen kennis en vaardigheden. Onder kennis verstaat hij 'informatie opgeslagen in de hersenen'; kennis heb je of heb je niet. Onder vaardigheden verstaat hij 'acties die een persoon uitvoert om een bepaald doel te bereiken'. Vaardigheden ontwikkelen zich door ervaring en oefening. Je kunt dus in meer of mindere mate over een bepaalde vaardigheid beschikken. Romiszowski heeft een taxonomiecode ontwikkeld, waarin vaardigheden uit elk van deze drie domeinen geplaatst kunnen worden op een reproductief en een productief niveau. Bovendien heeft hij nog een vierde domein opgenomen, namelijk dat van de interactieve/sociale vaardigheden. Dit laatste domein is in toenemende mate belangrijk geworden, maar is tot nu toe in geen enkele andere taxonomie opgenomen. In het beroepsonderwijs wordt tegenwoordig vooral de taxonomie van Romiszowski gebruikt. Kennis wordt door Romiszowski opgesplitst in feitelijke kennis en begripsmatige kennis: Feitelijke kennis (F) Feitelijke kennis: bij feitelijke kennis is het kernwoord 'herinneren' of 'herkennen'. Feiten staan op zichzelf, ze behoeven geen voorbeeld. Deze kennis kan in twee categorieën geclassificeerd worden, namelijk in feiten en in procedures. Begripsmatige kennis (B) Begripsmatige kennis: bij begripsmatige kennis is het kernwoord 'inzicht'. Het gaat hier om eigenschappen of denkbeelden die voorbeelden en tegenvoorbeelden verlangen om hun grens te bepalen. Men kan een onderscheid maken in begrippen en principes. Romiszowski onderscheidt vier domeinen van vaardigheden: Cognitieve vaardigheden: intellectuele vaardigheden zoals analyseren, hoofd- en bijzaken kunnen onderscheiden, schematiseren e.d. (= denken). Reactieve vaardigheden: gevoelens, attitudes, waarden; kortom het reageren op mensen, gebeurtenissen en objecten (= reageren op). Psychomotorische vaardigheden: lichamelijke vaardigheden als lopen, ruiken, zien e.d. (=handelen). Interactieve vaardigheden: interpersoonlijke vaardigheden zoals het vermogen tot communicatie, samenwerking e.d. (= communiceren). Op elk van deze vier terreinen kan een onderscheid gemaakt worden tussen reproductieve en productieve vaardigheden: Reproductieve vaardigheden (R) Reproductieve vaardigheden zijn eenvoudige, repeterende activiteiten, die met weinig of geen planning gepaard gaan. Het gaat meestal om standaardprocedures of regelmatig voorkomende handelingen. Productieve Vaardigheden (P) Productieve vaardigheden doen een beroep op de creativiteit en planningsvaardigheden van de student; ze gaan gepaard met (complexe) beslissingsvorming op bewust (of onderbewust) niveau. De student moet de geleerde informatie spontaan toepassen in nieuwe situaties, waarin niet van tevoren geoefend is. Er moeten nieuwe oplossingen voor NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

21 nieuwe problemen gemaakt worden. Hieronder staat een schematische weergave van de taxonomiecode van Romiszowski. In bijlage 2 vindt u een overzicht van mogelijke bijbehorende taken (werkwoorden) bij elke taxonomiecategorie. NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

22 Tevens staan bij elke taxonomiecategorie mogelijke bijbehorende taken aangegeven NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

23 Bijlage 3: Aan te raden en af te raden werkwoorden 6 Aanbevolen handelingswerkwoorden (tussen haakjes de niveau-aanduidingen van Bloom) A B C D F G H I K M N O aantonen (T) aanvullen (B) afleiden (A) beargumenteren (E) beheersen (T) benoemen (K) beproeven (A) berekenen (T) beschrijven (K) conclusies trekken (A) construeren (S) demonstreren (T) formuleren (B) gebruiken (T) herkennen (B) imiteren (K?) inventariseren (K) kiezen (T) maken (S) mening geven (E) meten (B) nadoen (K?) namaken (B?) noemen (K) omzetten (B) onderscheiden (B) onderzoeken (A) ontwerpen (S) opstellen (T) opzoeken (B) ordenen (B) presenteren (T) P R relatie/verband leggen (A) S samenstellen S) samenvatten (B) schema's maken, schematiseren (B) selecteren (B) structureren (A) T tekenen (K/B) toelichten (B) toepassen (T) U uitdrukken (B) uitleggen (T) uitvoeren (T) V vaardig gebruiken (T) vaststellen (B) verband/relatie leggen (A) verklaren (A) verslag doen (T) verslag maken (T) vervangen (B) verwerken (T) verwoorden/onder woorden brengen (B) verzamelen (B) voorbereiden (B) voorspelling doen/hypothese formuleren (A) W weergeven (K) NB. Niet vermeld zijn handelingswerkwoorden die specifiek zijn voor één vak, zoals herschrijven (Nederlands), filtreren (scheikunde) of vermenigvuldigen (wiskunde). Categorieën in de taxonomie van Bloom in oplopend niveau: K = kennis B = begrip T = toepassing A = analyse S = synthese E = evaluatie 6 H. Ankoné, 12 juli (Bronnen: F. Looy: Ontwerpwijzer revisietraject examen vbo/mavo, SLO, Enschede,1996. S.Bergsma: Slash 21: een output based curriculum? SLO, Enschede, maart 2005.) NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari

24 Af te raden werkwoorden (+ alternatief: ) aanwijzen noemen zich bedienen gebruiken begrijpen beoordelen eigen standpunt, mening geven bepalen aangeven, noemen bewerken noem resultaat van bewerking, bijv. opstellen van schema beschouwen, duidelijk maken uitleggen, verklaren gebruiken noem welk resultaat de leerling moet bereiken, bijv. vermenigvuldigen m.b.v. een rekenmachine geven noemen, aangeven hanteren zie: gebruiken identificeren aangeven, herkennen, noemen, selecteren interpreteren uitleggen, verklaren, inventariseren, ordenen of het resultaat van de interpretatie noemen inzichtelijk maken zie: interpreteren inzicht verwerven kennen noemen, verwoorden koppelen verband/relatie leggen kijken lezen lokaliseren luisteren nagaan omgaan omschrijven beschrijven, verwoorden ontwikkelen oordeel geven mening geven oplossen (problemen) opschrijven verslag doen, verwoorden raadplegen: zie: gebruiken reageren zich realiseren redeneren reflecteren schetsen noemen standpunt innemen verwoorden suggesties doen uiteenzetten uitleggen, verklaren uitspreken verwoorden verduidelijken uitleggen, verklaren verwerken aangeven wat het resultaat van de verwerking moet zijn verwerven zich verplaatsen in voorstelling maken weergeven vormen waarnemen weten zeggen verwoorden NCP NLQF - Handleiding Inschaling, februari