Ieder kind een goede start! Jaarverslag 2015 Toezicht en Handhaving Kinderopvang

Transcriptie

1 Ieder kind een goede start! Jaarverslag 2015 Toezicht en Handhaving Kinderopvang

2 Jaarverslag 2015 Toezicht en Handhaving Kinderopvang Juni 2016 Team Onderwijs & Kinderopvang Economie, Werk en Onderwijs Gemeente Enschede 1

3 Samenvatting Het is belangrijk te investeren in jonge kinderen zodat zij zich vanaf de start goed kunnen ontwikkelen. Om zich goed te kunnen ontplooien is een veilige en goede omgeving een vereiste. Goede kinderopvang draagt bij aan een maximale ontwikkeling van het kind en aan een goede start op de basisschool. Om kinderen de kans te geven zich maximaal te kunnen ontwikkelen in een veilige goede omgeving zijn kwaliteitseisen voor de kinderopvang vastgelegd bij wet. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het toezicht op naleving van deze kwaliteitseisen. Indien een houder de kwaliteitseisen niet naleeft treedt de gemeente handhavend op. Goed toezicht op kwaliteit Jaarlijks legt de gemeente verantwoording af over de uitgevoerde toezichts- en handhavingstaken in het kader van de wet Kinderopvang. De toezichtinformatie 2015 laat zien dat Enschede haar taken goed uitvoert. Enschede scoort daarin zelfs beter dan steden van vergelijkbare grootte. De Inspectie van het Onderwijs heeft in 2015 wederom geoordeeld dat Enschede goed toezicht houdt op de kwaliteit van kinderopvang en heeft daarom de zogenaamde A-status verlengd. Stabilisatie aantal locaties kinderopvang Ondanks de vraaguitval in de kinderopvang de laatste jaren is het aantal locaties voor dagopvang en buitenschoolse opvang in Enschede stabiel gebleven. Vaak blijven kinderen wel naar de kinderopvang gaan maar komen ze minder uren. Het aantal gastouders in Enschede nam in 2015 met 6% af. Een belangrijke verklaring voor vraagafname in de kinderopvang is de economische recessie waardoor ouders werkloos zijn geworden of gedwongen minder uren zijn gaan werken. Daling aantal handhavingstrajecten De kwaliteit van de kinderopvang in Enschede is in 2015 flink vooruit gegaan ten opzichte van Er waren in 2015 minder handhavingstrajecten nodig. In 2015 zijn 29 handhavingstrajecten opgestart tegenover 66 trajecten in Deze daling kan deels verklaard worden door: De inzet van het instrument overleg & overreding door de GGD inspecteur; De medio 2015 gestarte pilot herinrichting inspectieproces; Het medio 2015 ingevoerde strengere handhavingsbeleid. De prognose voor de branche kinderopvang is gunstig. Na jaren van vraaguitval is de verwachting voor de komende jaren hoopvol. Dit komt vooral door de investering in de kinderopvangtoeslag waardoor ouders minder hoeven te betalen voor kinderopvang. Dit zal naar verwachting leiden tot een toename van de vraag naar kinderopvang. Ook investeert de overheid flink in kwaliteitsontwikkeling van de kinderopvang door gerichte beleidsinzet. Al met al is de kinderopvangbranche flink in beweging. Ondanks dat Enschede beter scoort op het toezicht op naleving van de kwaliteitseisen dan veel andere steden realiseren we ons dat kwaliteitsontwikkeling van de kinderopvang een continu proces is. We blijven vernieuwen, bijschaven en door ontwikkelen om de kwaliteit van de kinderopvang in Enschede duurzaam te borgen. Ieder kind verdient immers een goede start! 2

4 1. Inleiding Goede kinderopvang in een veilige omgeving draagt bij aan een goede en gezonde ontwikkeling van kinderen. In de Wet Kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen (Wko) zijn daarom kwaliteitseisen vastgelegd. De eisen en het toezicht hierop moet houders van kindercentra prikkelen om goede kwaliteit opvang te leveren. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de registratie van alle voorzieningen van kinderopvang en het toezicht op naleving van de kwaliteitseisen. Wanneer een houder de kwaliteitseisen niet naleeft treed de gemeente handhavend op. Het College heeft hiervoor de beschikking over een aantal handhavingsinstrumenten. Door strikt toezicht te houden en op te treden tegen houders wanneer zij niet aan de kwaliteitseisen voldoen wordt de kwaliteit van de kinderopvang in Enschede gewaarborgd. Jaarlijks stelt het College de toezichtinformatie vast over de toezicht- en handhavingstaken die de gemeente in het afgelopen jaar in het kader van de Wko heeft verricht. De toezichtinformatie wordt verzonden naar de gemeenteraad en de Inspectie van het Onderwijs en is bedoeld als jaarverantwoording. Ter aanvulling op de landelijk gegenereerde toezichtinformatie is dit jaarverslag geschreven om een compleet beeld te geven van ontwikkelingen, uitgevoerde werkzaamheden en behaalde resultaten. 2. Jaarverantwoording Het toezicht en de handhaving op de kwaliteitseisen in de kinderopvang zijn gemeentelijke taken die worden uitgevoerd door de GGD-en en door gemeenten zelf. Op de uitvoering van deze taken wordt in de tweede lijn toezicht gehouden door de Inspectie van het Onderwijs. De gemeente Enschede voert haar wettelijke taken rond toezicht en handhaving op de kinderopvang goed uit. In 2015 heeft de Inspectie van het Onderwijs opnieuw de A-status van Enschede verlengd. Gemeenten die naar het oordeel van de Inspectie van het Onderwijs haar taken en verantwoordelijkheden op grond van de Wko goed uitvoeren ontvangen een A-status, welke Enschede sinds 2012 heeft. De toezichtinformatie 2015 laat zien dat de gemeente Enschede nagenoeg voldoet aan alle wettelijke taken. Enschede scoort hiermee beter dan andere gemeenten van vergelijkbare grootte. Eén BSO locatie is in 2015 niet tijdig geïnspecteerd. De uitvoering van de jaarlijks verplichte onderzoeken vormt een risico. Om te borgen dat alle verplichte onderzoeken worden uitgevoerd heeft team Kwaliteit Kinderopvang voortgangsgesprekken met de GGD over de planning en voortgang van de inspecties. Tabel 1 score toezichtinformatie Enschede 2015 t.o.v. gemeenten van vergelijkbare grootte Taak Onderwerp Enschede (%) Gemeenten inw. (%) Registratie Tijdig afhandelen aanvragen Toezicht Uitvoeren inspecties Kinderopvang Toezicht Uitvoeren inspecties nieuwe gastouders Handhaving Inzet handhaving Landelijk register kinderopvang De informatie over het aantal locaties is afkomstig uit het Landelijk Register Kinderopvang en Peuterspeelzalen (LRKP). In dit register zijn alle kinderopvanglocaties terug te vinden. Een locatie wordt in het LRKP geregistreerd na een onderzoek door de GGD én een positieve beschikking van de gemeente. Ouders kunnen alleen kinderopvangtoeslag aanvragen voor kinderopvang wanneer een locatie is geregistreerd in het LRKP. Het aanbod van kinderopvang is continu in beweging. Locaties sluiten, openen of verhuizen. Maar ook samenvoegingen van locaties, uitbreiding met een ander type kinderopvang of faillissementen leiden tot mutaties in het aanbod van kinderopvang. Toch blijft het aantal locaties waar kinderopvang aangeboden wordt in Enschede redelijk stabiel (zie tabel 2). 3

5 Tabel 2 aantal voorzieningen kinderopvang Enschede Opvangvorm Kinderdagverblijf Buitenschoolse Opvang Gastouderbureau Gastouders Bron: cijfers uit LRKP/GIR peildatum 31 december 2015 In 2015 bleef het aantal locaties voor kinderopvang in Enschede nagenoeg gelijk. De daling van het aantal gastouderlocaties heeft doorgezet in Een belangrijke verklaring voor een lagere vraag naar kinderopvang in de afgelopen jaren is de economische recessie: ouders zijn werkloos geworden of noodgedwongen minder uren gaan werken. Dit vertaalt zich met name naar een afname van het aantal uren kinderopvang en niet zozeer tot een daling van het aantal locaties. 4. Toezicht en handhaving Het toezicht op de kinderopvang wordt, in opdracht van de gemeente, uitgevoerd door de GGD. Alle kinderopvanglocaties worden jaarlijks geïnspecteerd. Uitzondering hierop betreffen de gastouders; hiervan moet tenminste 5% worden onderzocht. Locaties worden geïnspecteerd op basis van een risicoprofiel; een indicatie van het risico op toekomstige overtredingen. Dus minder intensieve controles op locaties waar geen zorgen over bestaan en intensievere controles op locaties waar wél zorgen over zijn. Alle inspectieonderzoeken door de GGD leiden tot een advies geen handhaving of een advies handhaving. Om de kwaliteit van de kinderopvang te waarborgen en te verhogen is het belangrijk houders aan te spreken op tekortkomingen. Een houder kan met het oordeel van een inspecteur én eventuele handhavingsacties door de gemeente verder werken aan professionalisering van de kinderopvang. 4.1 Handhavingsacties Wanneer er een overtreding geconstateerd wordt kunnen er, afhankelijk van de aard van de overtreding, verschillende acties ingezet worden. De meest ingezette acties zijn: Waarschuwing: een waarschuwing is een schriftelijke brief met daarin een weergave van de geconstateerde overtreding(en) waarin wordt aangegeven indien de overtreding(en) nogmaals wordt begaan er wordt overgegaan tot bestuursrechtelijke handhaving. De waarschuwing heeft geen juridische status. Een waarschuwing heeft alleen effect op het moment dat er medewerking wordt verleend door de houder. Deze moet dus bereid zijn om binnen de gestelde termijn de geconstateerde tekortkoming(en) ongedaan te maken of herhaling van de tekortkoming te voorkomen. Aanwijzingsbesluit: In een aanwijzing wordt met redenen omkleed aangegeven op welke punten de bedoelde voorschriften niet of in onvoldoende mate worden nageleefd. Ook wordt aangegeven welke maatregelen door de houder binnen de gestelde termijn genomen dienen te worden (art Wko). Last onder dwangsom: de bevoegdheid tot het opleggen van een last onder dwangsom is een van de bestuursdwangbevoegdheid (art. 5:32 Awb). Een last onder dwangsom wordt opgelegd met als doel herstel van de overtreding en/of voorkoming van herhaling van de overtreding. Wanneer er tijdens een inspectie een overtreding wordt geconstateerd wordt er in eerste instantie vaak een aanwijzing verzonden. Incidenteel leent een overtreding zich om een waarschuwing in te zetten. Zo kan het zijn dat er sprake is van een geringe overtreding die al (aantoonbaar) ongedaan is gemaakt op het moment dat het inspectierapport is ontvangen. Wanneer een houder eenzelfde overtreding opnieuw begaat volgt er een last onder dwangsom. Met de last onder dwangsom krijgt de houder de plicht opgelegd de overtreding te herstellen. Doet hij dit niet tijdig dan wordt de dwangsom in rekening gebracht. 4

6 4.2 Handhavingsacties 2015 In tabel 2 staan de handhavingsacties welke in Enschede in 2015 zijn ingezet. Tabel 3 handhavingsacties kalenderjaar 2015 Opvangvorm Handhavingstraject Handhavingsacties Kinderdagverblijf 12 Waarschuwing 1 Aanwijzing 11 Last onder dwangsom 1 Buitenschoolse Opvang 16 Waarschuwing 5 Aanwijzing 11 Last onder dwangsom 1 Gastouders 1 Aanwijzing 1 Bron: controlelijsten DUO, gebaseerd op gegevens uit LRKP/GIR 4.3 Daling aantal handhavingstrajecten Kijkend naar het aantal handhavingstrajecten, dan is er een stijgende lijn in kwaliteit zichtbaar. Het aantal kinderopvangvoorzieningen waar een advies tot handhaven wordt gegeven is ten opzichte van 2014 gedaald. In 2014 bedroeg het aantal handhavingstrajecten op de kinderdagverblijven 53 en op de BSO 11 tegenover respectievelijk 12 trajecten op de kinderdagverblijven en 16 trajecten op de BSO in Het aantal handhavingstrajecten op gastouders en gastouderbureaus bleef nagenoeg gelijk. De daling van het aantal handhavingstrajecten kan deels verklaard worden door: de inzet van het instrument overleg en overreding door de GGD inspecteur. Over deze methode zijn medio 2014 werkafspraken gemaakt met de GGD. Bij overleg en overreding krijgt de houder de mogelijkheid een lichte overtreding op te lossen, nog voor de oplevering van het inspectierapport; de medio 2015 gestarte pilot herinrichting inspectieproces. Hierbij wordt ingezet op meer ruimte voor maatwerk en interactie tussen inspecteur en houder dat naar verwachting leidt tot een proactievere houding van de houder wat de naleving bevordert; het strengere handhavingsbeleid dat Enschede medio 2015 heeft ingevoerd. Landelijk onderzoek heeft uitgewezen dat strakke handhaving de naleving van regels bevordert en dus de kwaliteit van de opvang verhoogt. In 2015 werd bij ongeveer 23% van de kinderopvanglocaties (KDV en BSO) een nader onderzoek uitgevoerd. Bij de kinderopvanglocaties waar een nader onderzoek is uitgevoerd blijkt 8% van de locaties ook na de eerste handhavingsinterventie nog steeds niet te voldoen. Na het opleggen van een last onder dwangsom voldeden deze locaties wel aan alle kwaliteitseisen. 4.4 Aard van de geconstateerde overtredingen De aard van de geconstateerde overtredingen bij kinderopvangvoorzieningen verschilt in ernst. De meeste tekortkomingen in 2015 werden geconstateerd binnen het domein pedagogische kwaliteit: het door de houder beschreven beleid komt niet overeen met de werkwijze in de praktijk. Een houder dient ervoor te zorgen dat zijn beschreven visie op kwaliteit van kinderopvang op de werkvloer overeenkomstig wordt uitgevoerd. Tijdens de inspecties is gebleken dat de beroepskrachten op de groep niet altijd conform het voorgeschreven pedagogisch beleidsplan handelen. 5. Ontwikkelingen De branche kinderopvang is volop in beweging. Na jaren van vraaguitval binnen de branche kinderopvang lijkt het herstel van de markt nu door te zetten. In 2016 wordt flink geïnvesteerd in de kinderopvangtoeslag en in 2017 worden aanvullende investeringen gedaan door het Ministerie. Naar verwachting zal dit leiden tot een toename van de vraag naar kinderopvang. Tevens zet het Ministerie door gerichte beleidsinzet flink in op kwaliteitsontwikkeling van de kinderopvang. De ontwikkelingen illustreren de dynamiek in de sector. 5

7 5.1 Het Nieuwe Toezicht Vanuit het Ministerie wordt samen met betrokken partijen uit de kinderopvangsector hard gewerkt aan de voorbereiding van beleid voor vermindering van regeldruk in combinatie met het verbeteren van de kwaliteit van de kinderopvang. Hierdoor ontstaat Het Nieuwe Toezicht. Het doel is de focus in regelgeving en toezicht meer te leggen op de pedagogische kwaliteit en minder op structurele randvoorwaarden. Er gaat meer ruimte ontstaan voor een professioneel oordeel van de toezichthouder, meer ruimte voor maatwerk en meer transparantie voor ouders in de geboden kwaliteit. In 2016 en 2017 zullen de bestaande kwaliteitseisen worden herijkt waarna bestaande toezicht-en handhavingskaders worden aangepast. Naar verwachting zullen de nieuwe kwaliteitseisen per 2018 in werking treden. De omslag naar Het Nieuwe Toezicht vereist meer kennis en andere vaardigheden. Hiervoor volgt team Kwaliteit Kinderopvang in 2016 en 2017 gerichte trainingen zodat zij per 2018 goed toegerust is om uitvoering te kunnen geven aan de veranderopgave. 5.2 Verlenging pilot herinrichting inspectieproces Medio 2015 is, samen met de GGD en vier grote houders uit Enschede, een pilot gestart rondom de inrichting van het inspectieproces. Door het inspectieproces anders in te richten kan efficiencywinst worden behaald doordat het aantal processtappen gereduceerd wordt. De inspecteur zal tevens een inspectiemoment (nader onderzoek) inbouwen zodat er getoetst kan worden of de houder conform de gemaakte afspraken heeft gehandeld. De interactie tussen inspecteur en houder zal naar verwachting leiden tot een pro-actievere houding van de houder wat de naleving bevordert. Tevens sluit deze werkwijze aan bij de uitgangspunten van Het Nieuwe Toezicht waarin meer ruimte voor maatwerk is beoogd. De pilot loopt tot medio Momenteel wordt door een werkgroep bestaande uit GGD GHOR Nederland, de Inspectie van het Onderwijs en een aantal gemeenten onderzocht of deze werkwijze landelijk ingevoerd kan worden. Team kwaliteit kinderopvang neemt actief deel aan deze landelijke werkgroep. Recentelijk is door team Kwaliteit Kinderopvang, in afstemming met de GGD, besloten de pilot te verlengen én te verbreden omdat er tijdens de pilot te weinig gegevens zijn verzameld om een goed oordeel te kunnen vellen. Na de zomervakantie zal de pilot daarom voortgezet worden met alle houders van kinderopvanglocaties in Enschede. 5.3 Toetsing nadere regels subsidievoorwaarden VVE Kinderen met een taalachterstand volgen het stimuleringsprogramma: Voor- en vroegschoolse educatie (VVE). In Enschede hebben we afspraken gemaakt met kinderopvangorganisaties en de koepels voor primair onderwijs om te komen tot een effectieve inzet van VVE. Zo dient een aanbieder van een VVEarrangement zich te houden aan bepaalde kwaliteitseisen. Sinds 1 januari 2016 worden deze VVE kwaliteitseisen getoetst door team Kwaliteit Kinderopvang. Eind 2016 wordt dit toetsingsproces door de VVE beleidsadviseur, in afstemming met team Kwaliteit Kinderopvang, geëvalueerd waarna besloten zal worden of dit proces in 2017 gecontinueerd zal worden. 5.4 Wet op de jeugdverblijven De Wet op de jeugdverblijven introduceert een vorm van wettelijk toezicht op privaat gefinancierde internaten waar kinderen verblijven. Binnen Enschede is één internaat gevestigd. De regering ziet voor de overheid de taak weggelegd om voor minderjarigen die lange tijd buiten het zicht van hun ouders verblijven, enige waarborgen te creëren betreffende hun veiligheid en ongestoorde ontwikkeling. De Eerste Kamer heeft dinsdag 2 februari jl. gedebatteerd over de Wet op de jeugdverblijven waarna het wetsvoorstel is aangenomen. Beoogde inwerking treden van de wet is 1 juli Vooruitlopend op invoering van de wet staat het Enschedese internaat sinds 2014 onder vrijwillig toezicht. Doel van het vrijwillige traject is dat het internaat per invoering van de wet zal voldoen aan de gestelde wettelijke eisen. Team Kwaliteit Kinderopvang gaat de toezichthoudende taak op jeugdverblijven per invoering van de wet uitvoeren. 5.5 Toezicht capaciteit in 2016 Alle kinderopvanglocaties in Enschede worden geïnspecteerd op basis van risico gestuurd toezicht: meer waar nodig, minder waar kan. De volgende thema s krijgen in 2016 extra aandacht: 6

8 3 x groen locaties De GGD maakt een risicoprofiel voor een locatie om de benodigde inzet van toezicht in te schatten. Bij groen is er geen zorg of lichte zorg en kan worden volstaan met minder intensieve controles (minimaal te toetsen kwaliteitseisen). GGD -en en gemeenten hebben hun zorgen geuit over de voorzieningen die drie jaar achter elkaar slechts op de minimale kwaliteitseisen zijn getoetst. Er kan bijvoorbeeld gewenning optreden bij houders die jaren achter elkaar uitsluitend op dezelfde minimale kwaliteitseisen worden beoordeeld. Er kunnen hierdoor mogelijk veiligheids- en kwaliteitsrisico s gemist worden. Conform het advies van GGD GHOR en de VNG zullen in 2016 de 3 x groen locaties (20 locaties) in Enschede op alle voorwaarden worden geïnspecteerd. Gastouderopvang In 2010 en 2011 zijn alle gastouders in Enschede geregistreerd in het Landelijk Register Kinderopvang. Een aantal gastouders is toen, in verband met de overgang naar dit landelijke registratiesysteem, alleen geïnspecteerd op een beperkt aantal (administratieve) eisen. Ondanks dat er in de jaren erna jaarlijks een percentage van deze gastouders alsnog geïnspecteerd is op alle kwaliteitseisen hebben nog niet alle gastouders een volledige inspectie gehad. Om deze groep alsnog te inspecteren op alle geldende kwaliteitseisen zal er in 2016 een inhaalslag worden gemaakt. Na afronding hiervan is er van elke actieve gastouder in Enschede een inspectierapport beschikbaar met een volledige toetsing op alle kwaliteitseisen. 5.6 Herschikking onderwijshuisvesting Het herschikkingsonderzoek onderwijshuisvesting heeft in 2015 geleid tot enkele verhuisbewegingen van kinderopvanglocaties. Het effect van deze verhuisbewegingen is een beperkte toename van de toezichtstaken. Een verhuizing van een kinderopvanglocatie betekent immers dat deze opnieuw geïnspecteerd moet worden. De herschikking van onderwijshuisvesting zal ook de komende jaren leiden tot extra inspecties. 6. Conclusies Uit de jaarverantwoording 2015 kan geconcludeerd worden dat Enschede haar toezicht- en handhavende taak op naleving van de kwaliteitseisen in de kinderopvang goed uitvoert. Enschede scoort zelfs beter dan andere gemeenten van vergelijkbare grootte. De inspectie van het Onderwijs heeft in 2015 Enschede wederom de A-status toegekend wat inhoudt dat de wettelijke taken naar behoren worden uitgevoerd. De economische recessie heeft de laatste jaren geleid tot vraaguitval in de kinderopvangbranche. Ondanks de krimp binnen de branche bleef het aantal opvanglocaties in Enschede redelijk stabiel doordat kinderen vaak wel naar de opvang bleven gaan. Het aantal uren dat zij naar de opvang gingen nam wel af. In 2015 bleef het aantal buitenschoolse opvanglocaties gelijk, daalde het aantal gastouderbureaus met één locatie en steeg het aantal kinderdagopvanglocaties met één locatie. Het aantal gastouderlocaties daalde met 6%. De kwaliteit van de kinderopvang in Enschede is in 2015 in vergelijking met 2014 toegenomen. In 2015 zijn 29 handhavingstrajecten opgestart tegenover 66 trajecten in Na een eerste controle voldeed 23% van de locaties niet aan alle kwaliteitseisen en was een nader onderzoek nodig. Bij de locaties waar een nader onderzoek is uitgevoerd voldeed 8% na de eerste handhavingsinterventie nog steeds niet. Na het opleggen van een last onder dwangsom voldeden deze locaties alsnog aan de kwaliteitseisen. Zowel landelijke als lokale ontwikkelingen zullen zorgen voor veranderingen binnen de kinderopvangbranche. Team Kwaliteit Kinderopvang blijft nieuw beleid en werkafspraken initiëren, schaaft bestaand beleid bij, participeert in landelijke werkgroepen en volgt trainingen om de kwaliteit van de kinderopvang in Enschede duurzaam te borgen. Kortom: Enschede heeft haar toezichthoudende taak kinderopvang goed op orde. Ook is de kwaliteit van de kinderopvang in 2015 toegenomen. Deels kan dit verklaard worden door de gemaakte werkafspraken met GGD en houders over het inspectieproces en de invoering van een streng handhavingsbeleid. Om ieder kind de kans te geven zich maximaal te kunnen ontwikkelen wordt door gerichte beleidsinzet, zowel landelijk als lokaal, verder gewerkt aan kwaliteitsontwikkeling van de kinderopvang. Dit is van groot belang; ieder kind verdient een goede start om zich maximaal te kunnen ontwikkelen. 7