deel 1 Kinderleerhuis De maaltijd van de Heer voor kinderen van 7 en 8 jaar Jikke Spoelstra

Transcriptie

1 Kinderleerhuis deel 1 voor kinderen van 7 en 8 jaar De maaltijd van de Heer Jikke Spoelstra

2 Kinderleerhuis deel 1 voor kinderen van 7 en 8 jaar De maaltijd van de Heer Jikke Spoelstra

3 Colofon De maaltijd van de Heer Kinderleerhuis, deel 1 Voor kinderen van 7 en 8 jaar GCO fryslân Katechetisch Centrum Sixmastraat PA Leeuwarden tel. (058) Tekst en samenstelling: Jikke Spoelstra Illustraties: overgenomen met toestemming uit: Leven onder de regenboog, werkboek bij het hongerdoek van Haïti Hongerdoeken/Derde Wereld, s-hertogenbosch Vormgeving: Visser & De Graef bv, Leeuwarden Leeuwarden, 1996 ISBN X

4 Inhoud Voorwoord 5 Hoe dit materiaal te gebruiken 7 Geraadpleegde bronnen 7 Achtergrondinformatie 8 1 Thema: Onder de regenboog 15 2 Thema: Een goed leven op aarde 18 3 Thema:Wat Jezus vertelt 20 4 Thema: De maaltijd van de Heer 22 Bijlagen 25

5

6 Voorwoord Deze werkmap over het avondmaal maakt deel uit van een kinderkatecheseproject voor de leeftijdsgroep van 7-12 jaar en is ontstaan vanuit een plaatselijke situatie. In Leeuwarden-West is er voor het jeugdwerk in Samen-op-Weg verband een beleidsplan voor kinderkatechese ontwikkeld. In plaats van kinderkatechese wordt het kinderleerhuis genoemd. Hiermee wordt uitgedrukt dat er iets nieuws aan de orde is en dat er onderscheid gemaakt wordt met andere vormen van katechese binnen de kerk. Het plan voor het kinderleerhuis ziet er als volgt uit: THEMA LEEFTIJDSGROEP TIJD 1. avondmaal 7/8 jaar 4 keer in september 2. doop 8/9 jaar 4 keer in november 3. bijbel 9/10 jaar 5 keer in januari/februari 4. avondmaal 10/11 jaar 2 keer rond Pasen 5. kerk 11/12 jaar 4 keer in maart/april De kinderen komen voor een kortdurend project door de week een uur bij elkaar. Het kinderleerhuis wordt geleid door vrijwilligers uit de gemeente die ervaring hebben in het werken met kinderen. Ieder leerhuis heeft haar eigen katecheet/katechete. De katecheten krijgen instructie en ondersteuning van de pastoraal werk(st)er/predikant(e) die de eindverantwoordelijkheid draagt voor het geheel. Alle kinderen worden persoonlijk per brief uitgenodigd. De ouders van een betreffende leerhuisgroep kunnen voorafgaand aan het project, op een avond, uitleg en informatie krijgen over het betreffende kinderleerhuis. 5 De groep van de 11-jarigen vormt echter een uitzondering in deze opzet. Het kinderleerhuis over het avondmaal bestaat niet uit vier bijeenkomsten zoals de andere leerhuizen, maar uit twee.voor de ouders is er geen aparte informatie-avond; zij worden samen met de kinderen uitgenodigd om het leerhuis te volgen. De leiding berust in dit geval niet bij een vrijwilliger, maar bij de pastoraal werk(st)er of predikant(e). Redenen voor deze afwijkende opzet: 1. Een variatie leek ons zinvol om dit kinderleerhuis over het avondmaal aantrekkelijk te maken. Het is namelijk een vervolg op en verdieping van het leerhuis dat de kinderen op 7/8 jarige leeftijd hebben gevolgd. 2. Rond het elfde levensjaar gaan kinderen anders denken en voelen. Een gevolg van die ontwikkeling is dat ze hun ouders kritisch gaan bevragen, ook betreffende geloofszaken. Daarom leek het ons zinvol dat de ouders samen met hun kind een leerhuis gaan volgen. De onderlinge communicatie over het geloof zou hierdoor bevorderd kunnen worden. Zowel de ouders als de kinderen worden die er van bewust dat ieder mens ongeacht zijn/haar leeftijd een levenslangdurend leerproces doormaakt. 3. Dit kinderleerhuis kan een aanleiding zijn voor een pastorale ontmoeting tussen de pastoraal werk(st)er/predikant(e) en gemeenteleden. KINDERLEERHUIS 1

7 In het kinderleerhuis wordt gewerkt met werkbladen (bijlagen), die achter in deze uitgave zijn opgenomen. Deze bijlagen met o.a. liederen en verhalen kunnen voor de kinderen gekopieerd worden en in de loop van het kinderleerhuis verzameld worden in een plastic mapje (snelhechter), dat de kinderen mee naar huis krijgen. Het is de bedoeling dat dit kinderleerhuis zo breed mogelijk door de gemeente wordt gedragen.vandaar dat er regelmatig informatie in het kerkblad verschijnt. Tijdens of na afloop van een bepaald kinderleerhuisproject wordt er in de kerkdienst aandacht aan besteed. De predikant geeft een korte uitleg bij de gemaakte werkstukjes die voor deze gelegenheid in de kerk hangen. Tevens kan aan dit leerhuismateriaal een handreiking ontleend worden voor participatie van kinderen bij vieringen van b.v. avondmaal en doop. In dit voorwoord wil ik mijn dank uitspreken aan Henk Kuindersma (godsdienstpedagoog) en Jik Leistra (documentaliste). Beiden zijn werkzaam bij het GCO Katechetisch Centrum in Leeuwarden. Hun deskundige adviezen hebben bijgedragen aan de totstandkoming van deze uitgave. 6 DE MAALTIJD VAN DE HEER

8 Hoe dit materiaal te gebruiken Voorafgaande aan de uitwerking van de thema s is achtergrondinformatie opgenomen voor de katecheten. Het betreft informatie over het avondmaal, het hongerdoek en over de manier waarop kinderen ingeleid kunnen worden in deze materie. Ieder thema van dit kinderleerhuisproject over de maaltijd van de Heer is volledig uitgewerkt. De beschrijving hiervan kan gevolgd worden. De genoemde liederen, verhalen en kleurplaten vindt u in de juiste volgorde achter in deze uitgave, alsmede een literatuuropgave. Bij dit kinderleerhuisproject worden twee prentenboekjes gebruikt uit de serie Wat de bijbel ons vertelt (Kees de Kort, uitg. NBG): In het begin en Op weg naar het paasfeest.wij adviseren u deze boekjes van te voren aan te schaffen. Geraadpleegde bronnen Avondmaalsformulier, uit de katern bij het Liedboek van de kerken Om te breken en te delen, uit: Arda de Boer-van Veen, Praten met de ander, een katechetische ontmoeting bij de woorden van het Onze Vader. GCO Katechetisch Centrum, Leeuwarden 1994 A.P. Heiner, Catechese rond de viering van het Heilig Avondmaal, toelichting bij het Avondmaalsformulier 7 Het hongerdoek van Haïti. Uitgave: Hongerdoeken/Derde wereld, s-hertogenbosch dr.w. ter Horst, Christelijke opvoeding, een handreiking, Kok, Kampen 1989 Louis Bakker, Communicatie in de godsdienstige opvoeding, uit: Dat wat je deelt, over leren geloven met opgroeiende kinderen, werkboek. Catechetisch Centrum, Kampen 1989 KINDERLEERHUIS 1

9 Achtergrondinformatie Oorsprong en betekenis van het avondmaal, de maaltijd van de Heer Voor zijn dood vierde Jezus samen met zijn vrienden voor het laatst de Pesachmaaltijd (Pesach betekent voorbijgaan). Met het vieren van deze maaltijd stond hij in de joodse traditie. Het joodse volk vierde en viert nog ieder jaar de bevrijding uit onderdrukking in Egypte. Het volk Israël gedenkt de uittocht die in het verleden heeft plaatsgevonden in het heden. De gebeurtenis wordt opnieuw beleefd en er wordt inspiratie aan ontleend voor de toekomst. Zoals God in het verleden de Bevrijder van zijn volk is geweest zo zal Hij dat ook in het heden en in de toekomst zijn. Toen Jezus tijdens de maaltijd brood en wijn deelde met zijn vrienden heeft hij daar een nieuwe dimensie aan toegevoegd. Hij heeft brood en wijn op zichzelf betrokken. Jezus brak het brood, deelde het rond en zei: Neem en eet allen hiervan, want dit is mijn lichaam dat voor jullie gegeven wordt. Ook nam hij de beker en gaf hem aan zijn vrienden met de woorden: Neem deze beker en drink allen hieruit, want dit is de beker van het nieuwe verbond. Dit is het bloed dat voor jullie en alle mensen vergoten wordt. Doe dit tot mijn gedachtenis. 8 In de christelijke traditie worden evenals in de joodse traditie in de maaltijd verleden, heden en toekomst met elkaar verbonden. Jezus leven, zijn lijden, dood en opstanding zijn gebeurtenissen die zich in een ver verleden hebben afgespeeld en die vandaag, in het heden, opnieuw present worden gesteld. De gemeente mag vanuit die gebeurtenis uitzien naar de toekomst van Gods Rijk van vrede en gerechtigheid. De viering van de maaltijd van de Heer De maaltijd van de Heer wordt aan de hand van een zogenoemd tafelgebed gevierd. Een veel gebruikt tafelgebed (ook wel avondmaalsformulier genoemd) is opgenomen in de katern bij het Liedboek van de kerken. Naast dit tafelgebed bestaan er andere tafelgebeden die door het gebruik van meer eigentijdse taal begrijpelijker zijn voor zowel kinderen als volwassenen. Het tafelgebed is gebaseerd op bijbelteksten. Daarmee wordt de gemeente nu, bij het vieren van het avondmaal, in de lijn van de bijbelse geloofstraditie gezet. Binnen het geheel van de kerkdienst vindt de dienst van de maaltijd plaats na de diensten van intocht, aanroeping, de Schriften en gaven. De viering verloopt volgens een bepaald schema: - toebereiding van de tafel - de grote lofprijzing - de woorden van de inzetting - de gemeenschap van brood en wijn - dankzegging - wegzending en zegen DE MAALTIJD VAN DE HEER

10 Als de tafel toebereid is wordt de gemeente uitgenodigd de maaltijd mee te vieren aan de tafel van de Heer. De grote lofprijzing die volgt houdt in, dat God wordt geloofd en gedankt voor zijn schepping: voor alles wat leeft, voor mensen, dieren en planten en voor het licht in het duister van het leven. In de woorden van de inzetting wordt Jezus ter sprake gebracht. God wordt gedankt voor Jezus, zijn zoon en voor zijn lijden, dood en opstanding.verder wordt verteld wat brood en wijn betekenen. Deze symbolen verwijzen naar Jezus. Door hem is er een nieuw verbond gesloten tussen God en mens. Hierna volgt de gemeenschap van brood en wijn. Het begint met het bidden van het Onze Vader en het zingen van het lied Christus, heilig Gods lam, die de zonden der wereld wegdraagt. In het delen van brood en wijn is de gemeente met de Heer verbonden. Hij is aanwezig door middel van brood en wijn. Deze gemeenschap, verbondenheid, vriendschap wordt ervaren als een gave. In het gebed dat vervolgens wordt uitgesproken vraagt de gemeente haar Vader of Hij haar de opgave die voortvloeit uit de gave wil leren verstaan. Die opgave houdt in dat de gemeente op haar beurt in navolging van Jezus de Heer wil delen met de ander in de wereld die niet heeft. Zo kan de gemeente meewerken aan de maaltijd in de toekomst. De kerkdienst waarin de maaltijd is gevierd wordt afgesloten met een slotlied (bv. Psalm 103), waarna de wegzending en de zegen volgen. Kinderen en de maaltijd van de Heer In veel kerken hebben tot vandaag toe de zondige mens en de lijdende Christus centraal gestaan in de avondmaalsviering. Dit kan tot gevolg hebben dat er een sombere sfeer hangt tijdens de viering. De laatste tijd zie je binnen veel kerken naast de aandacht van de zonde van de mens en het verzoenend lijden van Christus meer aandacht voor het beeld van de toekomst: vriendschap met God en vrede met de mensen in het Rijk van God. Met zo n hoopvolle boodschap kan de viering een feestelijk en gastvrij karakter krijgen. 9 Meestal gaat zo n feestelijke sfeer gepaard met het geven van een volwaardige plaats aan kinderen binnen de viering. Zij mogen bv. meehelpen bij het dekken van de tafel en bij het delen van brood en wijn of druivesap. Je zou kunnen stellen dat een dergelijke situatie meer verantwoord is om kinderen mee te laten vieren dan de toestand waarin de somberheid overheerst. Volgens dr. W. ter Horst is het onverantwoord jonge kinderen te confronteren met zonde en schuld. Pedagogisch gezien kan het benadrukken van zonde bij jonge kinderen een negatieve uitwerking hebben op hun ontwikkeling. Zonde betekent misbruik maken van je vrijheid en verantwoordelijkheid en Gods bedoelingen minachten. Kleine kinderen hebben nog maar weinig verantwoordelijkheid.vanaf hun twaalfde jaar kunnen kinderen geconfronteerd worden met tekortkomingen en menselijk falen waar ze zelf niet buiten staan en waarbij ze zich niet mogen neerleggen. Voor hun twaalfde levensjaar mogen kinderen daarmee niet lastig gevallen worden (dr. W. ter Horst, Christelijke geloofsopvoeding. Kok, Kampen, 1983). KINDERLEERHUIS 1

11 De maaltijd van de Heer op het hongerdoek Op het hongerdoek van Haïti worden de verschillende aspecten van de maaltijd uitgebeeld. We zien Gods mooie schepping (bovenaan op het doek) die vaak door menselijk toedoen verandert in een chaos: Zonde! (onderaan) Verder zien we afbeeldingen waarop Jezus de mensen erop wijst dat ze het goede moeten kiezen (middengedeelte). Hij heeft dat zelf ook gedaan. In woord en daad heeft hij zijn leven gedeeld met de minstbedeelden in de samenleving. Die keus van Jezus is echter uitgelopen op zijn kruisdood (centraal op het doek). Waarvoor moeten de mensen dan kiezen? Jezus wijst naar de afbeelding waarop de maaltijd wordt gevierd. Het is de maaltijd van de Heer in de toekomst, in het Rijk van vrede en gerechtigheid. Daar mag iedereen meedelen in het goede van de aarde. Op de afbeelding in het midden bovenaan op het hongerdoek wordt het scheppingsverhaal uitgebeeld. Maar er is meer. In dat scheppingsverhaal is tegelijkertijd het opstandingsverhaal opgenomen. Uit de kruisboom van de dood ontstaat een nieuwe boom, een levensboom. 10 Welke weg moeten de mensen volgen om in de richting van de toekomst van God te gaan? De schilder wijst in het afgebeelde tafereel linksboven op de Tien Geboden en de Rechten van de mens. Het zijn richtingwijzers voor de juiste weg op aarde onder de regenboog. Kinderen en de verbeelding op het hongerdoek Als je kinderen wilt inleiden in de betekenis van de maaltijd van de Heer is het van belang rekening te houden met hun leef- en belevingswereld. Jonge kinderen tot een jaar of 10/12 leven sterk in verhalen en beelden. Ze hebben veel gevoel voor rituelen en tradities. Hun denkwereld is heel concreet. Ze kunnen nog niet los van de dingen, abstract, denken. Met betrekking tot het avondmaal betekent dit dat we gebruik moeten maken van verhalen, beelden en rituelen die kinderen aanspreken. In dit katecheseproject over het avondmaal is gebruik gemaakt van een hongerdoek, het hongerdoek van Haïti. Op dit doek zijn aspecten van de maaltijd van de Heer zichtbaar gemaakt. Uitgebeeld zijn bijvoorbeeld de schepping, de chaos, dood en opstanding van Jezus, samen delen en de maaltijd in het Koninkrijk van God. Door middel van verhalen en liederen worden de beelden op het doek aangevuld en krijgen ze verdieping. Omdat het verwerkingsproces bij kinderen plaatsvindt via o.a. het spel, wordt ook daarvoor ruimte gemaakt in dit project. Een geschikte spelvorm in dit verband is het uitbeelden van het avondmaalsritueel. Door zich in te leven in een situatie maken kinderen zich de stof eigen. We hopen dat dit spel over de viering van de maaltijd van de Heer de kin- DE MAALTIJD VAN DE HEER

12 deren op hun niveau en in die mate zal aanspreken, dat ze van harte mee kunnen spelen met de gemeente. Beschrijving van het hongerdoek van Haïti Een eerste indruk van het doek. Je weet niet wat je ziet als je het hongerdoek voor het eerst ziet: allerlei vruchten aan een boom, die alle delen van het doek bereikt met zijn takken, bladeren en wortels en overal mensen, die door elkaar krioelen. Verder zie je dieren en veel kleuren. Over dat alles heen staat de regenboog, die het geheel als het ware omarmt. Hoe bekijk je het doek? Laten we dat doen van onder naar boven. De onderste horizontale laag is donker gekleurd. Je ziet donker dreigend water. De taferelen roepen iets onheilspellends op: angstige gezichten van mensen in nood in de boot die dreigt te vergaan. Het tafereel in het midden laat een oorlogssituatie zien: een tank, een vliegtuig, stokken waarmee soldaten erop losslaan. Het plaatje rechts toont huilende mensen, die dreigen te verdrinken, handen die worden uitgestoken om te redden en mensen die omhoog klimmen, daarbij anderen vertrappend. We kunnen concluderen dat de taferelen situaties van duisternis en ongeloof uitbeelden. Het zijn situaties die zich dagelijks voordoen in Haïti. De bijbel vertelt ook over dit soort situaties. Een paar verhalen worden hier uitgebeeld: de storm op het meer, Jezus wordt geslagen en de torenbouw van Babel. 11 Het middengedeelte van het doek is groen van kleur. Het is de laag waar tot uitdrukking wordt gebracht dat de mens keuzen moet maken in het leven. Van links naar rechts zien we mensen die op de aarde inhakken en hem kapot maken. Rechts van de wereldbol staat een huis, een boom en een auto. Bedoeld wordt te zeggen dat een luxe leven ten koste kan gaan van de aarde in verband met de grondstoffen die nodig zijn. Hier tussenin staat Jezus.Toen hij zich in de woestijn tussen de wilde dieren had teruggetrokken werd hij door de duivel, de tegenstander, benaderd. Deze probeerde Jezus over te halen partij voor hem te kiezen, waardoor hij macht zou krijgen. Jezus kiest echter niet voor de machten van de duivel. Hij kiest er niet voor over mensen te heersen. In tegenstelling tot heersen stelt hij zich dienstbaar op ten opzichte van mensen. De mogelijkheid bestaat, dat het niet Jezus is die hier staat afgebeeld, maar Noach. Hij heeft samen met de dieren een schuilplaats gevonden in de ark tijdens de zondvloed. Centraal en in het midden van deze laag zien we Jezus, hangend aan de kruisboom. Hij heeft voor het goede gekozen, maar dat heeft hem zijn leven gekost. Dat de dood niet het laatste woord heeft zien we aan de boom die voortkomt uit de kruisboom. Een nieuw begin is mogelijk voor de mensen. Het gevarieerde aanbod van rijpe vruchten getuigt daarvan. Iets nieuws zien we ook aan de wortels van de boom KINDERLEERHUIS 1

13 ontstaan. Het zaad dat in de aarde is gevallen, gaat ontkiemen. Verder is de slang afgebeeld rond de stam van de boom.we kennen hem uit verschillende bijbelverhalen. Hij staat symbool voor verleider, voor dwaasheid dus.aan de andere kant is de slang ook symbool van wijsheid. Het tafereel rechts vertelt het verhaal van de kooplui op het tempelplein, die voor grof geld offerdieren verkopen. Jezus komt in opstand tegen deze uitbuiting. De tafeltjes worden omgekeerd; het geld rolt weg en de offerdieren slaan op de vlucht. Als we goed kijken zien we kerkramen. Je zou je kunnen afvragen of de kerk zich door Jezus woorden aangesproken zou moeten voelen. 12 Door Jezus vinger die naar boven wijst zijn we terechtgekomen in het bovengedeelte van het doek. In tegenstelling tot de eerder besproken gedeelten volgen we dit deel van rechts naar links. De kleur is geel. Geel is de kleur van licht, dat hoop en belofte uitbeeldt. Jezus wijst naar boven. Daar zien we een tafel waaraan mensen met een verschillende huidkleur zitten.volle manden met allerlei vruchten worden door kinderen aangedragen. De man met de rode mantel is Jezus. Hij zit ook aan tafel en verdeelt de vruchten. t Is een tafereel dat vrede en recht uitstraalt. Het doet denken aan de verhalen van Jesaja, Johannes (Openbaring) en Jezus over het Koninkrijk van God in de toekomst. Verder zien we mensen die het land bewerken en iemand die op de fluit speelt. Het kan niet missen dat de man en de vrouw links van de boom Adam en Eva zijn. Verder zien we de dieren die door God zijn geschapen.adam heeft ze namen gegeven. Er valt echter evenveel voor te zeggen de dieren in verband te brengen met het visioen waarin de wilde en de tamme dieren samen kunnen leven. t Is één groot Paradijstafereel. Zou zo n paradijssituatie in onze wereld gerealiseerd kunnen worden? Stel je voor dat iedereen zich zou houden aan de Tien Geboden (linksboven).als dat zou gebeuren worden tegelijkertijd de Rechten van de mens geëerbiedigd. Dan zou de droom werkelijkheid worden onder de regenboog. Wat is dat, een hongerdoek? Hongerdoek, vastendoek, meditatiedoek: drie woorden voor een en hetzelfde beschilderde doek met taferelen uit een ontwikkelingsland. Het meest gebruikte woord is hongerdoek. Als je dat woord in verband brengt met het vasten wordt duidelijk wat er mee wordt bedoeld. Hoewel er in de vastentijd geen honger wordt geleden, gaan mensen toch bewuster om met voeding. Vooral luxe voedingsmiddelen die eigenlijk overbodig zijn, worden minder gebruikt. Vaak gaat men, tijdens de vasten, ook bewuster om met de tijd. Men staat stil bij bijvoorbeeld de vraag: Zou ik de tijd die ik doorbreng bij de tv misschien zinvoller kunnen besteden? In de katholieke kerk wordt het hongerdoek in de huidige vorm sinds een DE MAALTIJD VAN DE HEER

14 jaar of twintig gebruikt als meditatiedoek in de tijd voor Pasen. Deze tijd van het kerkelijk jaar staat bekend als lijdenstijd of veertigdagentijd. De laatste jaren hebben veel protestantse kerken deze katholieke traditie overgenomen. Het is sinds de Middeleeuwen in de katholieke kerk traditie dat de gelovigen zich bezinnen op hun leven. Om te voorkomen dat ze daarbij afgeleid zouden worden door het rijk versierde altaar, werd dat bedekt met een wit kleed. Na verloop van tijd dacht men de ongeletterden hulp te moeten bieden bij het vasten. Door middel van afbeeldingen zouden ze zich beter kunnen oriënteren. De witte doeken werden toen beschilderd met taferelen over het lijden van Jezus Christus. Vanaf de 18e eeuw ging dit gebruik echter verloren en bleef het altaar onbedekt tijdens de vasten. Het waren de mensen van de Duitse vastenactie Misereor die in 1976 de oude kerkelijke traditie weer hebben opgepakt. Zij zagen in het beschilderde doek een uitstekend middel om de gelovigen juist in de bezinningstijd te confronteren met lijden en onrecht in de wereld. Voor dit doel werd en wordt een schilder uit een ontwikkelingsland gevraagd de vaak hopeloze situatie in zijn land uit te beelden. Maar dat niet alleen. Een grote plaats wordt ingeruimd voor de uitbeelding van het geloof van de lijdende mens. De vraag is, hoe men zich staande weet te houden in de uitzichtloze omstandigheden. Waaraan ontleent men moed om door te gaan? De hongerdoeken laten meestal een diepe indruk na op mensen in de rijke, vrije wereld van West-Europa. De doeken zetten aan tot nadenken, mediteren, vasten. 13 Wat heeft de schilder willen uitbeelden? De 58-jarige schilder Jacques Chéry, die vader is van negen kinderen, moet wel een optimistische en diepgelovige man zijn.als je de chaotische taferelen onderaan op het doek op je laat inwerken en als het dan tot je doordringt dat zo n leefwereld realiteit is voor de bevolking van Haïti, dan kun je je nauwelijks voorstellen dat de schilder daarin zelfs nog iets positiefs ziet. Hij laat ons mensen zien die in primitieve boten moeten vluchten, omdat ze geen leven hebben in hun eigen land. Zoals Jezus zijn vrienden in de storm te hulp kwam, zo zal hij ook de bootvluchtelingen nabij zijn, gelooft de schilder (links onderaan). Steeds kom je hem weer tegen, Jezus, de man in de rode mantel. Er heerst een burgeroorlog in Haïti. En wordt gevochten en gedood. Jezus wordt opnieuw gedood. Gelukkig zijn er mensen die de wonden verzorgen (midden onderaan). Het lijkt erop dat in Haïti de toren van Babel opnieuw wordt gebouwd. De politieke leiders van het land zijn op niets anders uit dan op macht en rijkdom. Om dat te bereiken wordt de bevolking vertrapt, uitgebuit, de mond gesnoerd etc. Het KINDERLEERHUIS 1

15 eens zo mooie land wordt totaal verwaarloosd. De schilder laat ons zien dat er zelfs in deze troosteloze omstandigheden iets positiefs te ontdekken valt. Hij heeft oog voor de handen die uitgestoken worden om te redden (rechts onderaan). In het middengedeelte van het doek laat de schilder Jezus aan het woord.van hem moeten de mensen leren het goede te doen. Jezus heeft met zijn dood en opstanding het kwaad overwonnen. Verder houdt de schilder ons zijn toekomstdroom voor, die hij aan de bijbel heeft ontleend (Jesaja, Openbaring van Johannes en de Evangeliën). Hij ziet een tafel waaraan allerlei mensen, met de Heer in hun midden, de maaltijd vieren. Ze doen dat op een vreedzame wijze en eerlijk delend (bovenaan). Zou die droom ooit gerealiseerd worden? Misschien wanneer de rechten van de mens gepraktizeerd worden (links boven). Voor Haïti lijkt het vooralsnog een utopie. Er is echter een sprankje hoop nu priester-president Aristide sinds kort in zijn land teruggekeerd is. Hij is een paar jaar geleden op democratische wijze gekozen, maar werd door de militaire dictators het land uitgezet. In de Verenigde Staten vond hij tijdelijk toevlucht en steun. Aristide probeert zijn land weer op te bouwen. 14 t Is een veelkleurig doek geworden dit hongerdoek van Haïti. Veelkleurigheid komen we tegen bijvoorbeeld in de kleding en de vruchten, maar ook in de huidkleur van de mensen. Dat kan ook niet anders als je de werkelijkheid van het land wilt uitbeelden. De veelkleurige bevolking bestaat namelijk uit negers (Creolen), blanken (Fransen, Spanjaarden en Portugezen) en mulatten. Deze laatste groep mensen zijn nakomelingen van negers en blanken. Jezus wordt uitgebeeld als een van de bewoners. Hij is een Creool. De conclusie moet zijn, dat de schilder de alledaagse werkelijkheid van Haïti in verband heeft gebracht met de wereld van de bijbel. In zijn ellendige situatie ontleent hij troost, hoop en moed uit zijn geloof in God. DE MAALTIJD VAN DE HEER

16 1 Thema: Onder de regenboog Doel De kinderen gaan zien - dat er op de wereld naast situaties waarin duisternis en dood heersen, ook situaties van licht en leven zijn; - dat de mensen mogen geloven en ervaren dat God er in beide situaties bij wil zijn. Inleiding Brood en wijn bij de maaltijd zijn symbolen die de gemeenschap, de verbondenheid met Jezus Christus uitbeelden. Het zijn symbolen die ons eraan herinneren dat Jezus zijn leven heeft gegeven om de zonden van de mensen te verzoenen (zie: het tafelgebed in het katern van het Liedboek van de kerken). Met behulp van het hongerdoek proberen we de inhoud van deze moeilijk te begrijpen woorden te ontdekken. In de achtergrondinformatie wordt uitgelegd wat we onder zonde verstaan. Zonde is misbruik maken van je vrijheid en verantwoordelijkheid en Gods bedoelingen minachten. Wat zonde is en wat de gevolgen ervan zijn, laat het doek ons zien. Onderaan worden duisternis, bedreiging, dood en onrecht uitgebeeld. Centraal staat de lijdende Jezus aan de kruisboom. In dit symbool wordt de dood overwonnen door het leven. We zouden die boom de levensboom of de opstandingsboom kunnen noemen. Er wordt mee uitgedrukt dat er een nieuwe kans is van opstaan en verder gaan. Beide situaties, dood en nieuw leven, spelen zich af op de aarde. En bij dit alles wil God verbonden zijn met mensen. De regenboog, die als het ware de hele aarde omarmt, is daarvan de symbolische uitdrukking. Bij het bekijken van het hongerdoek kunnen kinderen door middel van associatie hun eigen leef- en belevingswereld ter sprake brengen. Tevens geven ze zelf aan hoe diep ze willen ingaan op de materie van bijvoorbeeld pijn, lijden en verdriet. Voor de katecheet betekent deze werkwijze dat hij/zij die uitwisseling van ervaringen en ideeën van de kinderen probeert bij te sturen om te voorkomen dat de kinderen elkaar bang praten. 15 Introductie Kennismaking In de uitnodiging aan de kinderen is gevraagd of ze een zelfgemaakte tekening mee willen nemen naar het kinderleerhuis. Noem je naam en adres en vertel waarom je die speciale tekening hebt meegenomen.vertelt die tekening iets over jezelf? KINDERLEERHUIS 1

17 Leskern In dit kinderleerhuis gaan we iets doen met een beschilderd doek. Zo n doek hangt wel eens in de kerk. De schilder die het heeft gemaakt wil ons iets vertellen over zijn land en over zichzelf. Bekijken van het hongerdoek We gaan het doek bekijken met behulp van kijkopdrachten. Wat valt je het meest op? Wie het weet, mag één ding noemen. 16 Er staan veel dingen op het doek: Mensen. Bekijk de mensen.wat valt je op? Dieren. Bekijk de dieren.wat valt je op? Ze staan rustig twee aan twee naast elkaar. Een grote boom.volg de boom van de wortels tot de kruin. Conclusie: de boom raakt alle delen van het doek. Vruchten.We zien veel verschillende vruchten die we niet kennen. Het zaad van de vruchten ontkiemt bij de wortels van de boom. Een man, die een rode mantel aan heeft zie je op verschillende plaatsen.waar? Wat doet hij? Aan wie doet hij denken? Kleuren.Welke kleuren zie je.van onder naar boven: blauw, groen, geel. t Gaat van donker naar licht.vergeet niet de kleuren van de regenboog te noemen. Kijk nu naar het onderste donkere deel van het doek. Gebeuren daar leuke dingen? Vervolgens kijken we naar het bovenste lichte deel. Gebeuren daar leuke dingen? Conclusie: Er gebeuren goede dingen, maar ook slechte dingen onder de regenboog. Gesprekje over de regenboog Heb je weleens een regenboog gezien? Wanneer? Welke kleuren heeft een regenboog? Het lijkt wel of de regenboog de hele wereld omarmt. De regenboog doet denken aan God. Zingen Hij houdt de hele wereld in zijn hand (He s got the whole world in his hand, zie bijlage 1). Gedicht Gedichtje voorlezen of met elkaar opzeggen (zie bijlage 2). Zowel bij het lied als bij het gedichtje kunnen de kinderen de regenboog uitbeelden door de handen boven het hoofd vast te houden. Verwerking Groepswerkstuk op papier We maken een grote regenboog met daaronder handen waarin ideeën voor een goed leven staan geschreven. De katecheet/katechete zorgt voor een groot vel papier waarop de afbeelding van een regenboog staat. De kleuren van de regenboog zijn van buiten naar binnen: rood, oranje, geel, groen, blauw, indigo en paars. De kinderen trekken hun eigen hand om op papier en knippen hem uit. De vraag aan de kinderen is: Wat kunnen onze handen doen om mensen, dieren en DE MAALTIJD VAN DE HEER

18 planten te helpen, zodat ze een goed leven hebben? De antwoorden, ideeën worden in de handen geschreven. Vervolgens worden de handen onder de regenboog op het grote vel geplakt. Na afloop van het kinderleerhuis kunnen de handen los geknipt worden en aan de verzameling in de map toegevoegd worden. Suggestie 1 Deze verwerkingsopdracht kan thuis gemaakt of afgemaakt worden. Alle gezinsleden zouden ingeschakeld kunnen worden bij het bedenken van ideeën. De volgende keer nemen de kinderen de werkstukjes mee naar het kinderleerhuis. De resultaten worden dan bekeken en opgeplakt. Suggestie 2 De kinderen krijgen een mapje (snelbinder) waarin ze het werkmateriaal, de verhalen, de liederen etc. kunnen verzamelen. Deze keer krijgen ze de afbeelding van het hongerdoek op A4 formaat mee, het lied en/of het gedichtje. 17 KINDERLEERHUIS 1

19 2 Thema: Een goed leven op aarde Doel Het scheppingsverhaal en het bijbelboek Genesis (Genesis 1-2:4) vertelt ons hoe God zich de aarde heeft voorgesteld: een leven in harmonie van mensen met elkaar en met alles wat leeft. De mensen mogen eraan meewerken deze voorstelling te realiseren. Het doel is dat dit idee de kinderen zal aanspreken. Inleiding 18 Wat opvalt is dat het scheppingsverhaal uit Genesis en het visioen van de nieuwe hemel en aarde uit de openbaring van Johannes op het hongerdoek naast elkaar zijn gezet. In de bijbel liggen deze verhalen ver uit elkaar. De bijbel begint met een paradijsverhaal en eindigt ermee. Daartussen gaat het over van alles wat er in het leven kan gebeuren. Er kan liefde zijn en haat, oorlog en vrede, verdriet en vreugde, dood en nieuw leven, etc. Misschien wil de schilder met het naast elkaar plaatsen van de beide genoemde verhalen benadrukken hoe belangrijk het voor hem is dat er vrede en recht zal ontstaan in de onrechtvaardige situatie in Haïti. Hij zet de verhalen niet alleen naast elkaar, maar hij brengt ze tevens in verband met opstaan en nieuw leven. De nieuwe boom met vruchten, groeiend uit de doodsboom, verwijst daar naar. Het zijn volgens de schilder, die spreekt vanuit een bijbelse visie, geen verhalen om naar te kijken en je op te verheugen vanuit een passieve houding. Het zijn verhalen, visioenen, die ertoe aanzetten actief te zijn door je handen uit de mouwen te steken.we zien dat de grond wordt bewerkt door de bewoners van het land. Ook wordt er geoogst en de opbrengst wordt verdeeld. Bij het vieren van de maaltijd wordt de gemeente herinnerd aan een toekomst van vrede en recht voor iedereen op aarde. Het scheppingsverhaal leent zich er goed voor om over het thema met de kinderen te communiceren. Introductie Het uitwisselen van de wensen die bedacht zijn en die in de handen geschreven zijn, kunnen dienen om het thema voor dit kinderleerhuis in te leiden (zie pag. 16/17) Het zijn allemaal wensen voor een aarde, waarop iedereen gelukkig en blij kan zijn. Ook God heeft wensen voor een goed leven op aarde. Het gaat deze keer over het scheppingsverhaal uit de bijbel. In de bovenlaag midden op het doek wordt daar iets over uitgebeeld. Herkennen de kinderen nog meer bijbelverhalen op het doek? DE MAALTIJD VAN DE HEER

20 Leskern Het verhaal over de schepping wordt voorgelezen uit In het begin uit de serie Wat de bijbel ons vertelt, met tekeningen van Kees de Kort. De kinderen staan of zitten in een kring en kijken mee naar de platen in het boek. Als er in het verhaal een bepaalde dag is afgesloten, zingen de kinderen een refrein (zie bijlage 3). Het verhaal wordt dus zeven keer onderbroken door het liedrefrein. Verwerking Schilderen of tekenen over de schepping Met verf of wasco worden de zeven scheppingsdagen individueel of in een groepje op grote vellen papier uitgebeeld. Als de werkstukken af zijn worden ze op de juiste volgorde aan de muur gehangen. Het verhaal kan dan nog een keer worden gelezen. Suggestie De werkstukjes worden in de kerk gehangen, zodat de kerkgangers ze kunnen bekijken. Misschien kan de wijkpredikant er tijdens de kerkdienst even aandacht aan besteden. Op die manier wordt de gemeente bijgepraat. Opdracht Aan de kinderen wordt gevraagd de volgende keer fruit mee te nemen. Het is de bedoeling het fruit samen te delen. 19 KINDERLEERHUIS 1