Fedor van Kregten Meester van de beesten

Transcriptie

1 1 Fedor van Kregten Meester van de beesten PowerPoint Presentatie Wedstrijd Groep 6, 7 en 8 Basisscholen Wierden, Hoge Hexel, Ypelo, Enter en Notter-Zuna

2 2 Inhoud 1. Veel succes! pagina 3 2. Instructie leerkracht pagina 4 3. Instructie leerlingen pagina 5 4. Fedor van Kregten pagina 6 5. Haagse School pagina Olieverf pagina Stier Jan pagina School rond 1900 pagina Verhaal Meester van Kregten pagina Dagelijks leven rond 1900 pagina Rijtje jaartallen pagina Uitleg koeienschilderij pagina Schaapskuddes pagina Midden op de dag pagina Expositie pagina 35

3 3 Veel succes!! Plan Een aantal mensen uit Wierden kregen een tijd geleden het idee om tentoonstelling te organiseren van de schilderijen van Fedor van Kregten. Dit idee ontstond, omdat iemand over de 'van Kregtenweg' fietste en graag wilde weten waar deze naam vandaan komt. De groep, die de tentoonstelling wilde maken, ging aan het werk en vond nog meer mensen om mee te helpen. Ook de gemeente Wierden wilde graag meedoen en zo ontstond een plan om alle mensen in Wierden bij de expositie (een ander woord voor tentoonstelling) over de schilder Fedor van Kregten te betrekken. Educatiecommissie Er kwamen allemaal kleine groepjes om allerlei dingen te regelen. Die groepjes heten commissies. Zo is er ook een educatiecommissie. Educatie betekent onderwijs. De educatiecommissie wil de kinderen van de basisscholen uit Wierden, Hoge Hexel, Ypelo, Notter/Zuna en Enter graag wat leren over de schilder Fedor van Kregten. Daarom hebben ze bedacht om jullie in een groepje van twee kinderen een PowerPoint-presentatie te laten maken over Fedor van Kregten. Dat is een spreekbeurt met behulp van PowerPoint. Iedere school zoekt uit welk groepje kinderen de beste PowerPoint-presentatie heeft gemaakt en dat groepje mag meedoen aan de PowerPoint-presentatie wedstrijd. Alle leerlingen, die meedoen aan de wedstrijd in de bibliotheek, krijgen een kleine attentie. De school, die de eerste prijs wint, krijgt een schilderles voor de groepen 6, 7 en 8. Bezoek expositie De expositie is op verschillende plaatsen in het dorp Wierden. Alle scholen zijn uitgenodigd om naar de schilderijen te komen kijken. Jullie kunnen dus ook een bezoek brengen aan de expositie. Daar kun je in het echt zien, hoe mooi Fedor van Kregten kon schilderen. Omdat jullie straks heel wat weten van Fedor van Kregten, hebben jullie al veel verstand van de schilder, wanneer je naar de expositie gaat. Dan zijn jullie echte kunstkenners! Jullie kunnen aan je vader en moeder, opa en oma vertellen wat je allemaal weet over Fedor van Kregten. Plezier Wij hopen, dat jullie veel plezier hebben met het maken van de PowerPoint presentatie en dat jullie de expositie mooi vinden. We wensen jullie veel succes! De educatiecommissie: Jan Aanstoot Jeanne Bekkema Ellen Breukers Kees Kroon

4 4 Instructie leerkracht De leerlingen maken een PowerPoint-presentatie (spreekbeurt met behulp van PowerPoint). De opdracht is voor groep 6, 7 en 8. De school kan zelf kiezen hoeveel leerlingen er mee doen. Per presentatie een groepje van 2 leerlingen. Bij voorkeur geven beide leerlingen samen de spreekbeurt. De school kiest de beste PowerPoint presentatie uit. De leerlingen met de beste presentatie doen mee aan de PowerPoint-wedstrijd. Uiterlijk donderdag 17 september bij Ellen Breukers (E.Breukers- Kraaijenvanger@wierden.nl) melden met welke twee leerlingen uw school meedoet aan de wedstrijd. De PowerPoint-wedstrijd is op woensdagmiddag 23 september in de bibliotheek Wierden. Het rooster hiervoor volgt. De leerlingen worden beoordeeld op het presenteren en op de PowerPoint. De leerlingen vinden de informatie over de schilder, de tijd waarin hij leefde en zijn stijl van schilderen op de website. De informatie staat ook op de CD en het boekje bij dit pakket. De informatieteksten zijn aangepast op het niveau van 10 a 11 jarigen. Uiteraard kunnen leerlingen zelf het Internet afzoeken naar meer informatie en foto's. De prijsuitreiking is op woensdag 30 september om uur in de Historische Kring Wederden.

5 5 Instructie leerlingen Opdracht Maak een PowerPoint-presentatie over de schilder Fedor van Kregten. Dat betekent dat je een spreekbeurt geeft over Fedor van Kregten met behulp van PowerPoint. Deze opdracht maak je met een groepje van twee kinderen. De spreekbeurt mag maximaal tien minuten duren. Wij vinden het leuk als jullie samen de spreekbeurt doen. De PowerPoint mag maximaal 12 dia's bevatten en minimaal 10 dia's. In de presentatie moet in ieder geval iets staan over: - Het leven van Fedor van Kregten - De tijd waarin hij leefde - Zijn manier van schilderen (Haagse School) - Wat heeft Fedor van Kregten met Wierden te maken Informatie vind je op de website, in het boekje en op de CD. De beste PowerPoint-presentatie van elke school doet mee aan de 'PowerPoint wedstrijd' op woensdagmiddag 23 september in de bibliotheek Wierden. De uitreiking van de prijzen is op woensdagmiddag uur in de Historische Kring Wederden. Bij alle foto's van schilderijen staat aangegeven wie het geschilderd heeft. Waar niets bij staat, is geschilderd door Fedor van Kregten. PowerPoint tips Gebruik steekwoorden in de titel, de titel is de samenvatting van de hele dia. Een steekwoord is een woord waarin je de hele inhoud van de dia samenvat. Maak korte zinnen, anders gaat het publiek lezen en luistert niet meer naar wat jij te zeggen hebt. Gebruik minimaal 22-punts lettergrootte. Maak maximaal 5 regels per dia. Maak veel contrast (een groot verschil) tussen letterkleur en achtergrondkleur.

6 6 Fedor van Kregten De ouders van Fedor van Kregten woonden in Notter. De familie van Kregten bestond uit acht kinderen. Fedor van Kregten ging naar de Normaalschool in Goor. Fedor van Kregten is twee keer getrouwd geweest. Fedor schilderde naar de natuur. Zijn schilderijen leken op de schilderijen van de Haagse School. Fedor was autodidact. Fedor schilderde altijd met olieverf. Fedor had veel succes, maar bleef een arme man. Zijn leven en werk kun je in vier periodes indelen. In 1937 gaat Fedor van Kregten dood. Zijn schilderijen vinden we niet alleen in het museum, maar ook bij mensen thuis. De ouders van Fedor van Kregten De vader van Fedor van Kregten werd geboren op een zeilschip midden op de Oostzee. Hij heette Hermanus. Hij liep op 15-jarige leeftijd van huis weg. Hermanus werd later onderwijzer en trouwde in 1870 met Anna Jufina Rienks. Anna Jufina Rienks, de moeder van Fedor, was een vrouw, die mooi kon borduren en houtsnijden. Van haar erfde Fedor zijn creativiteit. Hermanus van Kregten werd bovenmeester (directeur) van de Openbare Lagere School in Notter. Daar is nu nog de van Kregtenweg te vinden. Hermanus overleed op 19 oktober 1938; hij werd 91 jaar oud. Fedor zelf werd 66 jaar oud en overlijdt in Zijn vader overleefde hem dus nog één jaar. Familie van Kregten Fedor werd geboren op 16 januari 1871 en was de oudste van elf kinderen. Drie van zijn kleine broertjes en zusjes stierven kort na de geboorte. Er bleven acht kinderen over in het gezin. Normaalschool De vader van Fedor stuurde hem naar de Normaalschool in Goor, de opleiding voor onderwijzers. Fedor was toen 15 jaar oud. Hij had weinig te vertellen; stiekem wilde hij veel liever schilderen dan onderwijzer worden. Zijn vader zei tegen hem: "Of je hersens genoeg hebt om de akte te halen, zal nog moeten blijken". Fedor dacht: "Ik zal je laten zien, dat ik genoeg hersens heb. Ik doe goed mijn best, ook al vind ik het niet leuk". Hij haalde zijn diploma voor onderwijzer en na de diploma-uitreiking ging hij naar zijn vader toe. Hij verscheurde het diploma voor de ogen van zijn vader en zei dat hij veel liever ging schilderen en geen onderwijzer wilde worden. Fedor solliciteerde toch nog als onderwijzer, maar hij bedacht zich en besloot dat hij toch kunstschilder wilde worden Getrouwd Fedor van Kregten trouwde in 1899 met Bettine ten Bruggencate in Almelo. Ze kregen twee kinderen, een jongen en een meisje. Fedor was steeds op zoek naar nieuwe voorbeelden in de natuur en daarom verhuisde hij maar liefst 16 keer. Bettine vond al dat verhuizen niet fijn en daarom scheidden ze in In 1918 trouwde Fedor opnieuw met Dientje Leeman. Zij kregen één dochter. Schilderen naar de natuur Fedor hield veel van de natuur. Hij keek goed naar de bomen, de weilanden, de schapen en de koeien. Fedor observeerde (lang naar iets kijken en het goed in je opnemen) en dan begon hij te schilderden. Soms had hij een schilderij al in twee uur klaar, maar het gebeurde ook dat hij wel twee maanden over één schilderij deed. Een enkele keer werkte hij ook 's nachts door. Dat was wel lastig, want het verschil tussen daglicht en kunstlicht is groot en dan moest

7 7 Fedor goed opletten dat het schilderij de goede kleuren kreeg. De schilderijen van Fedor leken wel op de schilderijen van de Haagse School. Over de Haagse School kun je meer lezen in het hoofdstuk 'Haagse School'. Fedor gebruikte olieverf voor zijn schilderijen. Die verfsoort gebruiken de schilders ook nu nog veel. Over olieverf kun je alles lezen in het hoofdstuk 'olieverf'. Autodidact Fedor trok er altijd alleen op uit en probeerde zo goed mogelijk, de natuur op het schildersdoek te brengen. Er was niemand, die hem vertelde hoe je bijvoorbeeld een koe moest schilderen. Dat noem je autodidact. Dat wil zeggen, dat je jezelf leert schilderen door flink te oefenen, zonder dat iemand je helpt. Andere schilders uit de tijd van Fedor van Kregten zochten elkaar juist op. Zij praatten over de verf, de techniek en over de manier van schilderen. Succes maar arm Fedor ontwikkelde een heel eigen stijl (manier) van schilderen. Hij had veel succes en kreeg vaak opdrachten van mensen om een schilderij te maken. Soms schilderde hij portretten, maar heel vaak ook landschappen met koeien of schapen. Het succes kon hem niet veel schelen. Hij vond het schilderen zelf het allerbelangrijkste. Fedor verkocht wel veel schilderijen, maar hij was geen goede zakenman. Hij verdiende dus maar weinig geld. In de crisisjaren vanaf 1930 waren veel mensen werkloos. Fedor verdiende bijna niets meer. Alle mensen hadden weinig geld en ze dachten al helemaal niet aan het kopen van een duur schilderij. Fedor moest verhuizen naar een kleiner huis, omdat hij de huur niet meer kon betalen. Soms kon hij ook de bakker en slager niet betalen en dan gaf hij hen een schilderij in plaats van geld. Vier periodes: Eerste periode 1890 tot 1905 Vanaf 1890 schilderde Fedor veel in Overijssel en Drenthe; meestal landschappen met dieren. Het liefst schilderde hij koeien. Hij kocht op een keer zelfs een kalf om het dier van alle kanten te kunnen bestuderen en schilderen. Hij schilderde toen veel schaapskuddes, maar ook portretten van zijn familie. Hierboven zie je een schaapskudde en een portret van zijn dochter uit de eerste periode.

8 8 Tweede periode 1906 tot 1926 In 1906 verhuisde Fedor naar Den Haag. In die tijd schilderde hij veel Hollandse landschappen en duinlandschappen. In de landschappen staan wel enkele dieren, maar die zijn minder belangrijk dan in de eerste periode. In eerste periode stonden de dieren op de voorgrond, terwijl in de tweede periode het landschap juist belangrijk is. Hierboven zie je een duinlandschap vlakbij Den Haag. Derde periode rond 1926 In dit jaar maakte Fedor een reis naar Spanje en Marokko. Dat was in die tijd heel bijzonder. Spanje en Marokko zijn warme zonnige landen met heel andere kleuren, dan in Nederland. Fedor schilderde in 1926 en 1927 veel kamelen, ezels en Oosterse mensen in felle kleuren. Hierboven zie je een Oosters tafereel.

9 9 Vierde periode 1926 tot 1937 De kleuren in zijn schilderijen veranderden weer. Het was de laatste periode van zijn leven. Fedor was een oude man geworden en hij gebruikte nu veel donkere kleuren. Vroeger schilderde hij normale, jonge en gezonde dieren, maar in zijn laatste periode schilderde hij oude, eenzame dieren en verwelkte en verdorde bloemen. Hierboven zie je een zelfportret van de oude man Fedor van Kregten en een vaas met verwelkte zonnebloemen. Dood 1937 Fedor van Kregten werd ziek. Hij had longkanker en gebruikte al zijn kracht voor zijn laatste schilderij. Hij schilderde het sterfbed van een Joodse man. Hij was echter te ziek en het schilderij kwam niet meer af. Fedor overleed op 8 augustus Museum Enkele schilderijen hangen in het museum in Rijssen en de Twentse Welle. Er zijn echter ook veel schilderijen bij mensen in huis. We weten dus niet precies waar en wie er allemaal een schilderij van hem heeft. Wist je dat... Wist je dat Fedor van Kregten gek was op pannenkoeken? Wist je dat Fedor van Kregten veel geld over had voor de arme mensen? Wist je dat Fedor van Kregten alleen maar aan schilderen dacht? Wist je dat Fedor van Kregten heel veel kon eten? Wist je dat Fedor van Kregten twee keer getrouwd is geweest? Wist je dat Fedor van Kregten een grote man was? Wist je dat Fedor van Kregten vaak boos keek? Wist je dat Fedor van Kregten zestien keer verhuisde in zijn leven?

10 10 Hoe werd er geschilderd in de tijd van Fedor van Kregten? Als je de schilderijen van Fedor van Kregten bekijkt, dan kun je heel duidelijk zien door welke andere kunstenaars hij zich heeft laten inspireren. Fedor van Kregten leefde in een tijd van veel veranderingen. De kunstenaars wilden niet meer precies naar de natuur schilderen, maar hun eigen indrukken van wat ze om zich heen zagen op het doek zetten. In Nederland heette deze groep schilders de Haagse School. Deze kunstenaars schilderden buiten. En plein air werd dat genoemd. Het buiten schilderen werd mogelijk gemaakt door de uitvinding van verf in tubes. Ook veranderde de schilderkunst door het ontstaan van de fotografie. Die nieuwe manier van schilderen werd het impressionisme genoemd. Maris is één van de schilders van de Haagse School. Net als Maris, probeerde Fedor van Kregten het licht te schilderen. Haagse School De zogenaamde 'Haagse School' heeft op de manier van werken van Fedor van Kregten een grote invloed gehad. Het woord 'School' moet je hier niet zien als een soort opleiding, maar meer in de betekenis van 'een school vissen', een groep schilders die heel veel met elkaar optrokken en op eenzelfde wijze schilderden. Fedor heeft zich echter nooit bij de groep aangesloten. En plein air Den Haag was rond 1900 eigenlijk nog een dorp, met een wijds landschap er om heen, waaronder een prachtig duingebied. Bekende schilders als Weissenbruch, Mesdag, Mauve en Maris trokken er veel op uit met de schilderskist, een veldezel en een stuk linnen onder de arm om in de open lucht hun schilderijen te gaan maken. Dat buiten schilderen werd en plein air genoemd en komt uit het Frans. Vaak schilderden deze Haagse schilders de typisch Hollandse luchten met veel stapelwolken en prachtig licht, maar ook het sombere grijze weer, dat ook kenmerkend voor Nederland is. De schilders hadden geen dagen de tijd om hun schilderij te maken, want binnen een paar uur kan de sfeer in het landschap totaal veranderd zijn bijvoorbeeld door de stand van de zon. Ze moesten dus snel werken en dat kun je zien aan de losse wijze van verf opbrengen op het doek. Je kunt heel goed de penseelstreken zien, losse toetsen, dus geen mooi geschilderde overgangen. Daardoor lijken de schilderijen wat slordig geschilderd en daar moesten de mensen in die tijd nog erg aan wennen. Men vond het vaak geklodder. Hierboven zie je twee schilderijen van Mauve, die deze manier van schilderen goed weergeven.

11 11 Verf in tubes Dat buiten schilderen ('en plein air') was vrij nieuw voor die tijd. Al veertig jaar eerder waren er in Frankrijk ook al schilders, die veel buiten werkten. Net onder Parijs was een groep die zich 'De School van Barbizon' noemde.een nieuwe uitvinding stelde hen in staat om wat gemakkelijker naar buiten te gaan met de schildersattributen. De schilder maakte soms wel schetsen buiten, maar het was erg lastig om ter plekke de verf te maken. De uitvinding van de verf in tubes zorgde ineens voor een grote verandering. Toen konden de schilders de verf gewoon mee naar buiten nemen. Daarvoor ontstonden schilderijen van landschappen in het atelier van de kunstenaar. Fotografie Ook de fotografie speelde bij de ontwikkeling van een nieuwe moderne schilderstijl een belangrijke rol. Schilders, die voorheen veel opdrachten voor portretten kregen, hadden nu ineens een grote concurrentie van de fotografen. Een foto kon alles veel sneller en toch echt weergeven en dan ook nog eens vele malen goedkoper. De schilders wilden ook momentopnames (een foto is een momentopname) weergeven en dan moest je dus heel snel werken, omdat alles door veranderingen in het licht ook snel wisselt. Impressionisme Die nieuwe, snelle manier van schilderden werd al snel het 'Impressionisme' genoemd. Het betekent eigenlijk een korte snelle indruk schilderen van een moment. Een bekende Franse impressionist is Claude Monet, die in Rouen dezelfde kathedraal vanuit precies dezelfde plek op twintig verschillende momenten van de dag schilderde. Dan zie je pas goed hoe het licht ieder uur weer enorm is veranderd. De Nederlandse Haagse School werkte dus in de trant van die Impressionisten.

12 12 Hier zie je vijf verschillende schilderijen van de kathedraal van Rouen door Monet geschilderd. Maris De schilder Maris was vaak in de weilanden rond Den Haag te vinden. Nieuwsgierige voorbijgangers maakten dan vaak een praatje met hem en soms vroegen mensen waarom hij altijd koeien schilderde. Dan antwoordde hij: Ik schilder geen koeien hoor, ik schilder alleen maar het LICHT. Waarmee hij aan wilde geven dat het onderwerp eigenlijk niet zo belangrijk is, dat mag en kan van alles zijn. Het ging de schilder er om het licht te vangen en het zo weer te geven, zoals het op dat moment is. Hierboven zie je twee schilderijen van Maris. Licht Fedor van Kregten was in die zin ook een schilder van het licht en daarom wordt hij in artikelen en in een boek dat over hem is geschreven, een man van de Haagse School genoemd. Maar toch kun je dat niet zomaar zeggen, want hij heeft helemaal niet of in ieder geval erg weinig in de open lucht gewerkt. Hij maakte daar wel veel kleine schetsen en studies, maar in het atelier werden die dan uitgewerkt.

13 13 Fedor van Kregten en de olieverf Al meer dan 500 jaar geleden gebruikten de schilders olieverf en men zegt dat de Chinezen al honderden jaren eerder die techniek kenden. Olieverf is gemaakt met olie en pigment. Ongeveer 150 jaar geleden werd de tube uitgevonden. De schilders maakten voor het 'en plein air' schilderen een schilderskist. Om de olieverf snel te laten drogen gebruikten de schilders siccatief. Schilders schilderden op paneel en linnen. Fedor van Kregten gebruikte verschillende soorten kwasten. Olieverf Fedor van Kregten schilderde altijd met olieverf. Dat is andere verf dan jij op school gebruikt. Op school schilder je met verf, die gemaakt is met water en pigment (kleurstof). Olieverf bestaat uit olie, meestal lijnzaadolie en pigment. Dat pigment is een heel erg fijn gekleurd poeder. Dat poeder moet vermengd worden met olie. Dat noem je het wrijven van de verf. Vroeger deed men dat in het atelier, de werkruimte van de kunstenaar, op een glazen plaat. Daar strooide de schilder wat pigment op en enkele druppels olie. Met een vijzel, die de apotheker ook gebruikte, werd het pigment met de olie vermengd. Men begon met heel weinig olie en daar werd steeds meer olie aan toegevoegd totdat er een stevige pasta ontstaan was. Dat heet 'korte verf, een verf die niet meer wegvloeit. De kunstenaars maakten dus zelf hun verf en beroemde kunstenaars die ook leerlingen hadden, leerden hun leerlingen al heel vroeg de fijne kneepjes van het vak. De dag van de kunstenaar begon heel vaak met het wrijven de verf. Tube Ongeveer 150 jaar geleden vond men de tube uit. De tube werd meestal van lood of zink gemaakt. Dat zijn zachte metalen, die je gemakkelijk kunt buigen. Ze waren dus heel geschikt om een tube van te maken, waar je verf in kon doen. De tube leverde meteen nieuwe mogelijkheden voor de schilders op, want nu konden ze ook heel gemakkelijk naar buiten om daar te gaan werken. Schilderskist De schilders maakten voor het in de buitenlucht schilderen een mooie kist. Daar gingen, behalve de tubes verf, ook een palet in met kwasten en een stuk linnen waarop men ging schilderen. Het stukje linnen werd met een paar punaises in het deksel van de kist vastgeprikt. Daarnaast nam hij ook een veldezel mee. Een veldezel is een soort rechtop staande tafel, waarop het linnen met punaises wordt vastgemaakt. De schilder kan dan staande schilderen. Die veldezel kun je inklappen en meenemen. De schilder kon, nadat hij op zijn veldezel een tijd in de stad of in de natuur had gewerkt, het schilderij weer mee naar zijn atelier meenemen zonder de natte verf te beschadigen. Olieverf droogt namelijk heel langzaam. Het kan wel dagen duren en dat vonden sommige schilders vervelend. Daarom gebruikten ze wel eens een middel dat de verf sneller deed drogen, een siccatief. Siccatief Als jij op school iets schildert, is je werkstuk binnen een paar uur helemaal droog. Schoolverf (waterverf) droogt dus snel. Olieverf droogt juist erg langzaam en dat is lastig voor een schilder. Sommige schilders gebruikten een middel om de verf sneller te laten drogen. Dit 'sneldroogmiddel' heet siccatief, maar een groot nadeel daarvan was, dat het de kleuren op den duur donkerder maakte.

14 14 Bij heel donkere kleuren is dat natuurlijk minder erg dan bij heel lichte kleuren. Zo kon na jaren een schilderij er heel anders uit gaan zien. Het werd veel donkerder dan de schilder bedoeld had. Paneel en linnen De kunstenaars werkten vaak op paneel, houten plankjes, maar ook veel op linnen. Linnen is een lap stof, dat gemaakt is van vlas. Vlas is een plantje, dat speciaal geteeld wordt om er linnen van te maken. De stengels van het vlas, zijn de vezels, die tot draden worden gesponnen. Van die draden kun je linnen weven. Omdat linnen stof is, kun je wel bedenken, dat je het veel gemakkelijker mee kunt nemen, dan een paneel van hout. Het aardige is, dat lijnolie gemaakt wordt van de zaden van de vlasplant en linnen van de vezels van dezelfde plant. Fedor van Kregten Fedor van Kregten maakte veel schetsen in de natuur en werkte die in zijn atelier uit. Hij is er misschien wel eens met zijn schilderskist op uitgetrokken, maar in ieder geval niet vaak. Wel zal hij van de tubes verf gebruik hebben gemaakt, want dat deed iedereen eigenlijk in die tijd al. Enkele kunstenaars bleven heel ambachtelijk werken en vonden dus ook dat ze zelf de verf moesten maken. Er zijn overigens nog steeds kunstenaars die dat doen. Kwasten Fedor gebruikte verschillende soorten kwasten. Meestal waren dat varkensharen kwasten die goed geschikt waren voor het schilderen met wat dikkere verf. Met een wat stugge kwast van varkenshaar blijven de verfstreken mooi zichtbaar. Als hij overgangen van kleur wilde schilderen, zoals bijvoorbeeld in een lucht, dan gebruikte hij een zachtere kwast. Voor heel kleine onderdelen, zoals als boomtakken of ogen gebruikte hij een fijne kwast of een penseel, waar een punt aan zit. Als je een schilderij van Fedor van dichtbij bekijkt, dan kun je dus een beetje nagaan hoe hij aan het werk is geweest en hoe het schilderij is ontstaan.

15 15 Stier Jan door Fedor van Kregten geschilderd Stier Jan was een beroemde fokstier en werd geboren in 1906 in Friesland. Hij won de ereprijs, de zilveren medaille van Koningin Wilhelmina, tijdens de veekeuring in Workum in Jan werd op de Workummer keuring voor een recordbedrag (toen 3500 gulden; nu euro) verkocht en verhuisde naar Lonneker in Twente waar hij een superberoemde fokstier werd. Jan ging dood in 1917 en omdat Jan zo beroemd was, wilde men een schilderij van hem. Fedor van Kregten kreeg een mooie foto van Stier Jan en schilderde hem in 1918 na. Het schilderij werd in 1980 gestolen, maar werd na enige tijd teruggebracht op het politiebureau. Nu hangt Jan in het AOC in Almelo. De fokvereniging heeft het skelet van Jan bewaard en dat staat nu in 2009 in het AOC van Almelo. Jan werd geboren Jan werd geboren in 1906 in het kleine dorpje Idaard in Friesland bij boer Arjen Hoekstra. De vader van Jan was een stier, die Albert 1306H heette. Zijn moeder heette Mina 1. Het lijkt een beetje raar om dieren een naam met een nummer te geven, maar alle koeien en stieren werden netjes opgeschreven in een boek en zo wist je altijd wie de vader en de moeder was. Dat gebeurde het eerst in Friesland en daarom noemen we dat het Fries stamboekvee. Stier Jan kreeg ook een nummer: Boer Arjen Hoekstra verkocht Jan toen hij één jaar oud was. Daarna ging Jan naar allerlei keuringen, omdat hij zo sterk en gezond was en er mooi uitzag. Hij won overal prijzen en werd al een beetje beroemd. Veekeuring in Workum Workum is een plaats in Friesland, waar vroeger ieder jaar de beroemde Workummer keuring werd gehouden. De boeren gingen met hun mooiste schapen, beste koeien en dikste varkens naar de keuring. De dieren werden schoon gewassen, zodat ze er op hun best uitzagen. Omdat Jan al veel prijzen gewonnen had, ging hij ook in 1908 naar de keuring in Workum. Er waren veel boeren, maar ook handelaren in vee. Jan werd verkocht voor heel veel geld aan de 'Stierenassociatie' uit Lonneker. De Stierenassociatie had geld gekregen van de rijke textielbaronnen. Ze betaalden maar liefst 3500 gulden voor Jan. Als je dat omrekent naar hoeveel je vandaag voor Jan zou moeten betalen, dan was je kwijt. Jan bracht dus heel veel geld op en werd zo nog veel beroemder. De verkoop werd zelfs landelijk nieuws. Jan kwam nog niet op televisie, want die bestond toen nog niet, maar wel in de krant en alle boeren die lazen, dat Jan naar Lonneker ging, waren jaloers. Fokstier Een fokstier is een hele gezonde sterke stier, die goed voor nakomelingen (kalfjes) kan zorgen. Omdat een goede stier voor veel gezonde koeien kan zorgen die bijvoorbeeld veel melk geven, is hij heel veel geld waard. Stier Jan was aan het begin van de 20 ste eeuw ( ) een hele goede fokstier en hij kostte veel geld. Hij was zo duur, dat de boeren er niet genoeg geld voor hadden. In die tijd waren er in Twente veel textielfabrieken, waar stof werd gemaakt. De directeuren van deze fabrieken waren erg rijk en werden 'textielbaronnen' genoemd. Zij gaven geld aan de arme boeren, zodat Jan gekocht kon worden.

16 16 Toen Jan in Lonneker was dekte hij in het eerste jaar 93 koeien. Voor iedere koe moest een boer, die lid was van de fokvereniging vijf gulden betalen. Wie geen lid was van de fokvereniging betaalde tien gulden. De kalfjes van Stier Jan werden grote sterke koeien, die veel melk gaven. Het waren de beste koeien uit die tijd. Er is maar één andere stier, Blitsaerd Keimpe, die net zo goed was als Jan. Samen stonden ze in de allerhoogste fokklasse. De dood van stier Jan Op Tweede Kerstdag 1917 werd Jan ziek. Hij kreeg een zware etterende longontsteking en ging dood, toen hij bijna twaalf jaar oud was. De boeren vonden het een groot verlies dat Jan er niet meer was, maar ze waren gelukkig met de goede koeien waar Jan voor gezorgd had. Schilderij Fedor van Kregten Jan was wel dood, maar de fokvereniging wilde hem niet vergeten. Er was wel een mooie foto van Jan, maar dat vond men niet goed genoeg. De fokvereniging wilde een schilderij van Jan. Ze vroegen Fedor van Kregten om Jan van de foto na te schilderen. Het schilderij werd cadeau gedaan aan Benjamin Willem ter Kuile, omdat hij geld aan de fokvereniging gegeven had om Jan te kopen in Workum. Toen ter Kuile overleed, ging het schilderij naar het bestuurskamer van de Lonneker melkinrichting 'Ormet'. Daar bleef het schilderij heel lang hangen, totdat op 7 mei 1980 in alle Twentse kranten stond dat het schilderij van Jan gestolen was. De dieven hadden de voorzittershamer gebruikt om de ramen in te slaan. Het schilderij bleef lange tijd zoek, maar op een ochtend kwam het op het politiebureau terecht. Het schilderij was erg beschadigd. De eigenaar klaagde: "Wat zag Jan d'roet, onmeunig tootakelt, hij was nig bes." Gelukkig kon het schilderij gerestaureerd worden. Dat duurde wel een halfjaar.

17 17 Nu hangt het schilderij van stier Jan in het AOC in Almelo. Het AOC is de landbouwschool van Almelo. Als je goed kijkt naar de foto van het schilderij, dan zie je dat Jan je aankijkt. Het is heel knap van Fedor, dat hij dat heeft kunnen schilderen. Skelet Jan was zo'n beroemde stier, dat de fokvereniging het skelet van Jan bewaard heeft. Het skelet van Jan staat nu nog steeds in het AOC in Almelo. Op de foto zie je het skelet voor het schilderij dat Fedor van Kregten geschilderd heeft.

18 18 School in de tijd van Fedor van Kregten De lagere school van toen was hetzelfde als de basisschool van nu, maar het onderwijs rond 1900 was heel anders dan nu. De eerste vrouwen werkten in het onderwijs. Er werd regelmatig straf op de lagere school uitgedeeld. De onderwijzers hadden een laag salaris. Het klaslokaal zag er ordelijk uit. De schoolvakken van toen lijken op het eerste gezicht veel op die uit onze tijd, maar de schoolweek zag er vroeger anders uit dan nu. Alle kinderen in de klas leerden allemaal hetzelfde in dezelfde tijd. Onderwijs rond 1900 Het lager onderwijs zag er rond 1900 heel anders uit dan tegenwoordig. Niet iedere onderwijzer was even streng, maar orde in de klas speelde een heel grote rol. Er waren meesters die altijd streng de orde bewaarden. Je mocht bij hen geen enkel geluid maken, zoals je voeten over de voetenplank schuren. Ze wilden een speld kunnen horen vallen in de klas. Vrouwen in het onderwijs Het onderwijs werd aanvankelijk alleen door mannen gegeven. Rond 1900 kwamen er echter ook vrouwen op de lagere school. Deze onderwijzeressen gaven het vak handwerken en ze gaven les in de laagste klassen. De kleuterschool bestond toen nog niet; de laagste klassen waren wat nu groep drie en vier is. Straf Orde speelde een grote rol en de kinderen moesten altijd luisteren naar de leerkracht. Net zoals nu waren er toen ook al straffen om het gezag van de leerkracht duidelijk te maken. Het onderwijs was veel strenger dan nu en je kreeg eerder een straf. Meestal waren het overtredingen zoals praten, draaien, uit de bank lopen, te laat komen en gekke bekken trekken. Ook de spot met de leraar drijven kwam al voor, zoals een brutaal antwoord geven of karikaturen van de meester maken. De straffen die de meester meestal gaf, waren in de hoek of op de gang staan, sommen maken of strafregels schrijven. Men dacht in die tijd, dat als een kind vaak iets opschreef, hij automatisch goed gedrag ging vertonen. Vandaar de strafregels! Ook werden er lichamelijke straffen gegeven zoals slaan, knijpen en een kind laten knielen. Salaris De salarissen waren laag, maar er werd wel van de leerkrachten verwacht dat ze netter en deftiger gekleed gingen dan anderen. Ook moesten ze in een nette buurt wonen. Voor die luxe zaken hadden ze niet genoeg geld en daarom hadden de meesten een bijbaantje. Klaslokaal Ook aan de indeling van het lokaal kon je zien, dat de leraar gezag eiste. Alles stond netjes en geordend en de hoge lessenaar voor in de klas liet de autoriteit van de meester zien. De kinderen zaten naast elkaar in banken, die keurig in een rij stonden. De schoolweek De schoolweken rond 1900 waren wel anders dan tegenwoordig. Op zaterdag gingen de kinderen ook naar school. Leerlingen van nu zouden het onderwijs van toen erg saai vinden. In de schoolboeken stonden vrijwel geen plaatjes.