Woord vooraf Woord vooraf
|
|
- Oscar van Loon
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De macro-economie is ongetwijfeld een van de boeiendste disciplines uit de sociale wetenschappen. Ze bestudeert de hoogte en de evolutie van variabelen die cruciaal zijn voor de welvaart van een samenleving. In de eerste plaats zijn dat de economische groei, het inkomen per hoofd van de bevolking, de werkgelegenheid en de werkloosheid, en de inflatie. Een goede kennis van macro-economie is dan ook van groot belang voor al wie de sociaal-economische gang van zaken in de samenleving wil begrijpen. We denken daarbij zowel aan beleidsmakers op het niveau van de overheid, als aan bedrijfsleiders, vakbonden, beleggers, en gewone burgers en kiezers. Ieder van deze spelers zal bij het nemen van beslissingen gebaat zijn met een inzicht in de macro-economie en in de huidige en verwachte macro-economische omgeving. Deze omgeving is immers bepalend voor het antwoord op vragen als: welk monetair, begrotings- of arbeidsmarktbeleid is wenselijk; hoeveel en waar moeten we investeren; welke looneisen zijn verantwoord; hoeveel zullen we consumeren dan wel sparen; zullen we aandelen kopen of eerder verkopen; wordt dit land macro-economisch goed bestuurd? Dit handboek bestaat uit vijf delen. Het eerste deel is een algemene inleiding in de macro-economie. In dit deel stellen we eerst de belangrijkste macroeconomische variabelen voor, evenals een aantal verbanden tussen deze variabelen. We schuiven meteen een groot aantal vragen naar voren die in latere delen een antwoord moeten krijgen. We vermelden er hier al enkele. Waarom is de koopkracht van de bevolking in België vandaag veel hoger dan in 1950? Wat zijn de oorzaken van de enorme verschillen in het inkomen per persoon tussen Europa en Afrika? Hoe ontstaan recessies, en hoe kunnen ze bestreden worden? En is er daarbij een rol voor de overheid? Hoe krijgen we meer mensen aan het werk? Daarnaast leiden we in het eerste deel de zogenaamde macroeconomische identiteiten af. We tonen hoe die identiteiten een handig instrument kunnen zijn om na te gaan of landen zich macro-economisch evenwichtig dan wel onevenwichtig ontwikkelen. Onevenwichtige ontwikkelingen zijn in de regel niet duurzaam. Vanaf het tweede deel staat de macro-economische analyse en verklaring centraal. Deel 2 bestudeert de vraagzijde van de macro-economie. We analyseren
2 xxiv in dit deel de hoogte en de evolutie van de vraag naar goederen en diensten, d.w.z. de gezinsconsumptie, de bedrijfsinvesteringen, de overheidsbestedingen en de netto-uitvoer. We gaan daarbij uitgebreid in op de invloed van het monetair beleid en het begrotingsbeleid van de overheid op de vraag naar goederen en diensten. We hebben ook aandacht voor de invloed van ontwikkelingen op de financiële markten, bijv. via het financieel vermogen van de gezinnen of via de wisselkoers van de munt en de concurrentiekracht. Mochten bedrijven passief aanbieden wat gevraagd wordt, dan volstond inzicht in de vraag naar goederen en diensten voor een verklaring van de economische activiteit. Zo gaat het evenwel niet. Deel 3 bestudeert de aanbodzijde van de macro-economie. We bestuderen de factoren die de productiemogelijkheden van de bedrijven en hun prijszetting bepalen. Deze factoren hebben o.a. te maken met de loonvorming en de arbeidsmarktsituatie, het arbeidsmarktbeleid, en de beschikbaarheid van kapitaal en technologie. In deel 4 brengen we de vraag- en de aanbodzijde samen in één globale analyse. Op het einde van dit deel moet de lezer een behoorlijk inzicht hebben in de werking van en de samenhang tussen de goederen-en-dienstenmarkt, de geldmarkt, de wisselmarkt en de arbeidsmarkt. Dit inzicht maakt vervolgens een grondige verklaring mogelijk van de hoogte en de evolutie op korte en middellange termijn van o.a. de macro-economische activiteit en de conjunctuur, de werkgelegenheid en de werkloosheid, de inflatie en de rente. Wat werkgelegenheid en inflatie betreft, analyseren we in deel 4 ook wat hen op lange termijn bepaalt. Voor inflatie komt dan opnieuw het monetair beleid op de voorgrond, en de mogelijke invloed daarop van het begrotingsbeleid. Ook voor de werkgelegenheid is het begrotingsbeleid op lange termijn determinerend. We denken dan aan de hoogte en de samenstelling van de belastingen (bijv. op arbeid of consumptie) en de overheidsuitgaven (bijv. voor scholing, infrastructuur, of uitkeringen aan wie niet werkt). Deel 5 analyseert het ontwikkelingsniveau en de economische groei van landen op lange termijn. De enorme inkomenskloof tussen rijke en arme landen in de wereld vormt hier het uitgangspunt. Naast het bekende Solow-model van economische groei behandelen we in deel 5 ook uitvoerig de moderne groeitheorie, in het bijzonder de endogene-groeitheorie. De combinatie van beide tradities laat toe in grote mate te verklaren waarom sommige landen rijk zijn en andere arm, waarom sommige landen snel groeien en andere traag (of helemaal niet), en welk overheidsbeleid wenselijk is met het oog op een structurele verbetering van de economische groei. Sinds de vorige editie van dit handboek in 2004 is er heel veel veranderd, zowel voor de reële macro-economie als voor de macro-economie als wetenschap. De reële macro-economie werd grondig door elkaar geschud door een opeenvolging van crisissen, te beginnen met de wereldwijde financiële crisis van Ook voor de macro-economische wetenschap brak een moei-
3 xxv lijke periode aan. Waarom hadden zo weinig macro-economen de crisis zien aankomen? Waarom hielpen de op vele plaatsen gebruikte (complexe) macroeconomische modellen niet om de crisis te begrijpen, of om een afdoend antwoord op de crisis te formuleren? Van binnenuit formuleerden sommige van de meest gereputeerde economen zeer scherpe kritiek op de weg die de macroeconomische wetenschap vanaf de jaren 70 en 80 had gekozen. Rethinking macroeconomics zou absoluut nodig zijn, aldus Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz (2011). Wereldwijd protesteerden ook veel studenten tegen de inhoud van hun cursussen economie als te abstract en te ver weg van de realiteit. De empirische relevantie is voor ons altijd een belangrijk aandachtspunt geweest. Het tekent de Gentse (macro-)econoom om niet alleen een sterke theoretische onderbouw en methodologische discipline na te streven, maar ook inbedding in wat de maatschappij en haar beleidsvoerders bezighoudt. Een aantal essentiële thema s die de voorbije jaren op de voorgrond kwamen, waren ook al in de vorige editie van dit handboek aanwezig 1. Toch raakte de recente kritiek ook ons. In de mate dat misschien vooral een basishandboek de meerwaarde van (een goede kennis van) macro-economie kan aantonen, is de grootste vernieuwing in deze derde en sterk herziene editie dat we nog meer inzetten op de combinatie van theorie en empirische relevantie. Ons doel was een handboek te schrijven dat een coherent theoretisch denkkader aanreikt dat werkt. Zoals in de vorige edities blijven het IS-LM-model, het Mundell-Fleming model, en het AD-AS-model (en alle achterliggende theorieën over gezinsconsumptie, investeringen, werking van de arbeidsmarkt, e.d.) onze belangrijkste instrumenten voor de macro-economische analyse op korte en middellange termijn. Het al vermelde Solow-model vormt nog steeds het startpunt voor de analyse van de economische ontwikkeling op lange termijn. Maar doorheen het boek tonen we nu ook expliciet de directe bruikbaarheid van deze theorieën en modellen voor de verklaring van feitelijke macro-economische ontwikkelingen uit het verleden en het heden, en voor de correcte inschatting van de mogelijke gevolgen van gebeurtenissen in de toekomst. We tonen tevens hun relevantie in actuele discussies, bijvoorbeeld over het gewenste begrotingsbeleid of over het noodzakelijke beleid om de werkgelegenheid te bevorderen. Praktisch trachten we deze ambitie waar te maken aan de hand van korte besprekingen van empirisch onderzoek in aanvulling op de theorie, voorbeelden uit de realiteit, en vooral dertig uitgewerkte toepassingen, samen goed voor ruim 100 pagina s. Deze toepassingen nemen 1 Denken we bijvoorbeeld aan de evaluatie van de (al dan niet) evenwichtigheid van de macroeconomische ontwikkeling van landen en de risico s verbonden aan grote onevenwichten op de lopende rekening van de betalingsbalans, de monetaire effecten van kredietverlening door de banken, de mogelijke ineffectiviteit van het monetair beleid (liquiditeitsval), de discussie over de positieve dan wel negatieve effecten van budgettaire sanering op de economische groei, de analyse van de oorzaken en de gevolgen van deflatie, hoge werkloosheid en het risico op hysteresis.
4 xxvi de lezer mee doorheen de belangrijkste macro-economische ontwikkelingen en discussies van de laatste 10 tot 15 jaar: de wereldwijde financiële en economische crisis die in 2008 losbarstte, de economische onevenwichten in de eurozone die uitmondden in de eurocrisis, de publieke-schuldencrisis, het gevoerde monetair en budgettair beleid en de effecten daarvan, de discussies over effectief werkgelegenheidsbeleid, enzovoort. We werken met de theorie in de hand ook verschillende concrete gevalstudies uit, zoals Frankrijk in , Rusland in , Argentinië in en Zuid-Europa na Deze toepassingen zijn in de opmaak van het handboek duidelijk van de hoofdtekst onderscheiden. Wie sneller vooruit wil in het boek, kan ze ook overslaan. De gevolgen van deze aanpak voor de omvang van het handboek maakt dat een aantal gevorderde hoofdstukken en onderdelen uit de vorige editie niet meer zijn opgenomen. Het gaat dan vooral over de hoofdstukken waarin de nieuw-klassieke macro-economie was uiteengezet (o.a. rationele verwachtingen, real business cycle -theorie, speltheoretische aspecten van macroeconomie). Ook het Diamond-model van overlappende generaties, een belangrijk werkpaard in zeer veel domeinen van economische analyse waarbij de intertemporele dimensie van belang is, hebben we met spijt in het hart niet meer opgenomen. Voor deze onderdelen verwijzen we de lezer naar de vorige editie van het handboek en naar een bijhorende website ( be/~fheylen/macro-economie). Via deze website geven we ook toegang tot actualiseringen, een uitgebreide reeks meerkeuzevragen (met oplossingen) en ander mogelijk relevant aanvullend materiaal. Bij de ontwikkeling van dit handboek heb ik kunnen rekenen op de hulp van een groot aantal mensen die ik hier graag wil bedanken. Ik was voor de eerste twee edities veel dank verschuldigd aan Tine Dhont, Sabien Dobbelaere, Tiny Ergo, Arne Schollaert en Tanja Termote. Ook voor deze derde editie kon ik een beroep doen op bijzonder goede medewerkers. Mijn grootste dank gaat uit naar Ewoud Quaghebeur die heel actief betrokken was bij elke fase, in het bijzonder het actualiseren en opmaken van veel figuren en tabellen en het kritisch doornemen en becommentariëren van nieuwe teksten. Ewoud was ook een heel belangrijk klankbord bij de ontwikkeling van de dertig toepassingen. Ik wil ook Brecht Boone, Tim Buyse en Willem Devriendt bedanken voor het nalezen van alle teksten, en voor hun grote hulp bij het opmaken van de bibliografie en de registers. Tim Buyse en Ewoud Quaghebeur namen bovendien het initiatief om een deel van de inhoud van het laatste hoofdstuk over de moderne groeitheorie te herschrijven. Tot slot bedank ik graag de Gentse economiestudenten. Hun positieve reacties op de cursussen macro-economie hebben me ervan overtuigd dat de enorme inspanningen die het schrijven en herwerken van een omvangrijk handboek met zich meebrengen, de moeite waard zijn. Ik wil hen ook bedanken voor hun kritische ingesteldheid en hun vele vragen.
5 xxvii Die hebben er sterk toe bijgedragen dat de huidige tekst beter is geworden dan de vorige versies. Natuurlijk zou het een illusie zijn te denken dat dit boek daarom geen tekortkomingen meer vertoont. Ik roep alle toekomstige lezers dan ook graag op die te blijven opsporen en mij hun opmerkingen door te geven. Freddy Heylen oktober 2014
Korte inhoud. Deel 2 Macro-economische analyse van de vraagzijde 127
Korte inhoud Deel 1 Algemene inleiding 1 Hoofdstuk 1 Macro-economie en macro-economische vraagstukken 3 Hoofdstuk 2 Macro-economische ex-post relaties: productie, inkomen en bestedingen 67 Hoofdstuk 3
Nadere informatieSlechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!
Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.
Nadere informatieSlechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!
Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.
Nadere informatieSlechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!
Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.
Nadere informatieUitleg theorie AS-AD model. MEV Wat betekent AS-AD. Aggregated demand: de macro-economische vraag.
Uitleg theorie AS-AD model. Het AS-AD model is een theoretisch model over de werking van de economie. Het model is daarmee een macro-economisch model. Het model maakt sterk gebruik van het marktmodel uit
Nadere informatieSlechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!
Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.
Nadere informatieInternationale Economie. Doorzettend, maar mager groeiherstel, veel neerwaartse risico s
Internationale Economie Doorzettend, maar mager groeiherstel, veel neerwaartse risico s Wim Boonstra, 27 november 2014 Basisscenario: Magere groei wereldeconomie, neerwaartse risico s De wereldeconomie
Nadere informatieStudienamiddag Steunpunt Fiscaliteit en Begroting, Brussel, 14 Januari 2011
Werkgelegenheid naar leeftijd, economische groei, en de pensioenuitdaging in de OESO-landen Tim Buyse, Freddy Heylen and Renaat Van de Kerckhove, Universiteit Gent Studienamiddag Steunpunt Fiscaliteit
Nadere informatieInhoud. 1 Inleiding. Markt of overheid. 1 wat is economie? 11 Productiefactoren 11 Schaarste en welvaart 12 2
Inhoud 1 Inleiding 1 wat is economie? 11 Productiefactoren 11 Schaarste en welvaart 12 2 modellen 12 2 Markt of overheid 1 de vraag 14 Prijzen en gevraagde hoeveelheid 14 D De vraagfunctie 14 D Verschuiving
Nadere informatie1 De onderneming en algemene economie 15
Inhoud Inleiding 11 1 De onderneming en algemene economie 15 1.1 Economisch handelen en algemene economie 16 1.2 Bedrijfsomgeving en algemene economie 19 1.3 Absolute en relatieve gegevens 24 Samenvatting
Nadere informatieRente de prijs van tijd. Als rente hoger is dan de opofferingskosten individuele prijs van tijd niet lenen maar sparen
Rente de prijs van tijd. Als rente hoger is dan de opofferingskosten individuele prijs van tijd niet lenen maar sparen Ruilen over de tijd Intertemporele substitutie Bedrijven lenen geld om te investeren
Nadere informatieauteursrechtelijk beschermd materiaal OPLOSSINGEN OEFENINGEN Hoofdstuk 14
OPLOSSINGEN OEFENINGEN Hoofdstuk 14 Open vragen OEFENING 1 1) Op de markten van individuele goederen en diensten (inbegrepen de diensten van arbeid en kapitaal) wordt de vraag naar individuele goederen
Nadere informatieWerking en stand van zaken van het bottom-upmodel
Sessie 3: Analyse van de impact van economische beleidsmaatregelen Werking en stand van zaken van het bottom-upmodel Didier Baudewyns, FPB 20 november 2018 Plan van de uiteenzetting Waarom een bottom-up
Nadere informatieAls de lonen dalen, dalen de loonkosten voor de producent. Hetgeen kan betekenen dat de producent niet overgaat tot mechanisatie/automatisering.
Top 100 vragen. De antwoorden! 1 Als de lonen stijgen, stijgen de productiekosten. De producent rekent de hogere productiekosten door in de eindprijs. Daardoor daalt de vraag naar producten. De productie
Nadere informatieDomein E: Ruilen over de tijd. fransetman.nl
Domein E: Ruilen over de tijd Rente : prijs van tijd Nu lenen: een lagere rente Nu sparen: een hogere rente Individuele prijs van tijd: het ongemak dat je ervaart Algemene prijs van tijd: de rente die
Nadere informatieALGEMENE ECONOMIE /03
HBO Algemene economie Raymond Reinhardt 3R Business Development raymond.reinhardt@3r-bdc.com 3R 1 M Productiefactoren: alle middelen die gebruikt worden bij het produceren: NOKIA: natuur, ondernemen, kapitaal,
Nadere informatieUIT theorie ASAD
Uitleg theorie AS-AD model. Het AS-AD model is een theoretisch model over de werking van de economie. Het model is een samenvoeging van de theorie van Keynes met de oude klassieke modellen. In verschijningsvorm
Nadere informatieModule 8 havo 5. Hoofdstuk 1 conjunctuurbeweging
Module 8 havo 5 Hoofdstuk 1 conjunctuurbeweging Economische conjunctuur hoogconjunctuur Reëel binnenlands product groeit procentueel sterker dan gemiddeld. laagconjunctuur Reëel binnenlands product groeit
Nadere informatieDEEL 1: Antwoordformulier voor de meerkeuzevragen, vragen 1 tot en met 9 (9 vragen van 2 punten = 18 punten)
DEEL 1: Antwoordformulier voor de meerkeuzevragen, vragen 1 tot en met 9 (9 vragen van 2 punten = 18 punten) 1. De grafiek hieronder geeft de participatiegraad voor Nederland, de V.S. en de 12 kernlanden
Nadere informatieDeel I Omgevingsfactoren en micro-economie 1
Inhoud Deel I Omgevingsfactoren en micro-economie 1 1 Omgevingsfactoren 3 1.1 Schaarste dwingt tot kiezen 3 1.2 De economische wetenschap 4 1.3 Produceren, productiefactoren 5 1.4 Participanten en omgevingsfactoren
Nadere informatieEindexamen economie 1 vwo 2001-I
Opgave 1 Hoge druk op de arbeidsmarkt Gedurende een aantal jaren groeide de economie in Nederland snel waardoor de druk op de arbeidsmarkt steeds groter werd. Het toenemende personeelstekort deed de vrees
Nadere informatieAchter de horizon. SAFFIER II en de Middellangetermijnverkenning. Debby Lanser. 12 februari Centraal Planbureau
SAFFIER II en de Middellangetermijnverkenning 2017-2021 Debby Lanser 12 februari 2016 Inhoud Wat doen wij? Saffier II Het model MLT Trefzekerheid Beleidsanalyse Wat doen wij? Macro analyse: Gaat om het
Nadere informatieDOMEIN E: RUILEN OVER DE TIJD. Module 4 Nu en later
DOMEIN E: RUILEN OVER DE TIJD Module 4 Nu en later Inflatie Definitie: stijging van het algemeen prijspeil Gevolgen van inflatie koopkracht neemt af Verslechtering internationale concurrentiepositie Bij
Nadere informatieInhoud. deel 1 omgevingsfactoren en micro-economie
V Inhoud deel 1 omgevingsfactoren en micro-economie 1 Omgevingsfactoren 2 1.1 Schaarste dwingt tot kiezen 2 1.2 De economische wetenschap 4 1.3 Produceren, productiefactoren 4 1.4 Participanten en omgevingsfactoren
Nadere informatieEconomie. Boekje Conjunctuur Samenvattingen + overige voorbereiding voor de toets. Inhoud:
Boekje Conjunctuur Samenvattingen + overige voorbereiding voor de toets Economie Inhoud: Wat? blz. h1 & h2 samengevat 2 h3 samengevat 3 h4 samengevat 4 wat moet weten 5 Begrippen 6 & 7 Links 7 Test je
Nadere informatie= de ruilverhouding tussen 2 munten De wisselkoers is de prijs van een buitenlandse valuta uitgedrukt in de valuta van het eigen land.
1 De wisselmarkt 1.1 Begrip Wisselkoers = de ruilverhouding tussen 2 munten De wisselkoers is de prijs van een buitenlandse valuta uitgedrukt in de valuta van het eigen land. bv: prijs van 1 USD = 0,7
Nadere informatieWelvaart en groei. 1) Leg uit wat welvaart inhoudt. 1) De mate waarin mensen in hun behoefte kunnen voorzien. 2) Waarmee wordt welvaart gemeten?
1) Leg uit wat welvaart inhoudt. 2) Waarmee wordt welvaart gemeten? 3) Wat zijn negatief externe effecten? 4) Waarom is deze maatstaf niet goed genoeg? Licht toe. 1) De mate waarin mensen in hun behoefte
Nadere informatieBruto binnenlands product
Bruto binnenlands product Binnenlands = nationaal Productie bedrijven Individuele goederen Omzet Inkoop van grond- en hulpstoffen - Bruto toegevoegde waarde Afschrijvingen- Netto toegevoegde waarde = Beloningen
Nadere informatie1. Met andere ogen. Wetenschap en levensbeschouwing. De wereld achter de feiten
1. Met andere ogen Wetenschap en levensbeschouwing De wereld achter de feiten Dit boek gaat over economie. Dat is de wetenschap die mensen bestudeert in hun streven naar welvaart. Het lijkt wel of economie
Nadere informatieEuropa in crisis. George Gelauff. Rijksacademie voor Financiën, Economie en Bedrijfsvoering
Europa in crisis George Gelauff Rijksacademie voor Financiën, Economie en Bedrijfsvoering Opzet Baten en kosten van Europa Banken en overheden Muntunie en schulden Conclusie 2 Europa in crisis Europa veruit
Nadere informatieExamenprogramma economie vwo
Examenprogramma economie vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Arbeidsmarkt
Nadere informatieExamenprogramma economie havo/vwo
Examenprogramma economie havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein
Nadere informatiePerscommuniqué. Het Federaal Planbureau evalueert de gevolgen van de duurdere dollar en de hogere olieprijzen voor de Belgische economie
Federaal Planbureau Economische analyses en vooruitzichten Perscommuniqué Brussel, 15 september 2000 Het Federaal Planbureau evalueert de gevolgen van de duurdere dollar en de hogere olieprijzen voor de
Nadere informatieVoorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 26 mei 13.30 16.30 uur
Economische wetenschappen 1 en recht Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 26 mei 13.30 16.30 uur 19 99 Dit examen bestaat uit 34 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven
Nadere informatieEconomische conjunctuur
Economische conjunctuur hoogconjunctuur Reëel binnenlands product groeit procentueel sterker dan gemiddeld. Ontstaat door veel vraag naar producten Trend (Gemiddelde groei over groot aantal jaren) laagconjunctuur
Nadere informatieExamen VWO. Economie 1 (nieuwe stijl)
Economie 1 (nieuwe stijl) Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Donderdag 17 mei 13.30 16.30 uur 20 01 Voor dit examen zijn maximaal 65 punten te behalen; het examen bestaat uit
Nadere informatieDEEL 1: Antwoordformulier voor de meerkeuzevragen, vragen 1 tot en met 9 (9 vragen van 2 punten = 18 punten)
VERSIE DEEL : Antwoordformulier voor de meerkeuzevragen, vragen tot en met 9 (9 vragen van 2 punten = 8 punten). Veronderstel een economie waar drie goederen worden geproduceerd. Alles wat in een jaar
Nadere informatieDEEL 1: Antwoordformulier voor de meerkeuzevragen, vragen 1 tot en met 6 (6 vragen van 3 punten = 18 punten)
VERSIE 1 DEEL 1: Antwoordformulier voor de meerkeuzevragen, vragen 1 tot en met 6 (6 vragen van 3 punten = 18 punten) 1. Zijn de volgende stellingen waar of niet waar? I. Voorraadinvesteringen kunnen negatief
Nadere informatieMacromodellen: Hoe verder?
Macromodellen: Hoe verder? Free Huizinga KNAW, Amsterdam 20 juni 2011 Economische crisis Vertrouwen in (macro-) economen gedaald Vertrouwen van (macro-) economen in eigen kunnen gedaald Hoe verder? Vul
Nadere informatieExamenprogramma economie havo
Examenprogramma economie havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Arbeidsmarkt
Nadere informatieKeynesiaanse modellen hebben betrekking op de korte termijn, klassieke modellen op de lange termijn.
Samenvatting door E. 2316 woorden 27 april 2013 9 2 keer beoordeeld Vak Methode Economie Percent Economie Hoofdstuk 8: Een model van een economie 8.1 Verschillende modellen Macro-economische modellen kunnen
Nadere informatieEuropese Centrale Bank maakt ons rijker en ongelijker?
Europese Centrale Bank maakt ons rijker en ongelijker? Europese Unie 218 - Europese Centrale Bank Vermogensongelijkheid kan niet worden toegeschreven aan de acties van de Europese centrale bank (ECB).
Nadere informatieMacro-economie voor AEO (225P05) Tentamen 1
Faculteit Economie en Bedrijfskunde Universiteit van Amsterdam Macro-economie voor AEO (225P05) Tentamen 1 Januari 2009 1. Zorg dat er niets op je tafel ligt behalve deze vragenbundel (plus lijsten met
Nadere informatieDe kleine Economie voor Dummies. Sean Masaki Flynn, PhD
De kleine Economie voor Dummies Sean Masaki Flynn, PhD Amersfoort, 2016 Inhoud Inleiding.............................................................. 9 Hoofdstuk 1: Wat is economie, en wat heb jij ermee
Nadere informatieEindexamen economie vwo II
Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Voorbeelden van een
Nadere informatieSAFFIER II. 1 model voor Nederland. 2 hoedanigheden kwartalen en jaren. 3 toepassingen CEP/MEV, mlt en lang(er)
SAFFIER II 1 model voor Nederland 2 hoedanigheden kwartalen en jaren 3 toepassingen CEP/MEV, mlt en lang(er) Inhoud model in vogelvlucht historie + structuur toelichting per blok toepassing korte termijn
Nadere informatieRendement = investeringsopbrengst/ investering *100% Reëel rendement = Nominaal rendement / CPI * 100-100 Als %
Inflatie Stijging algemene prijspeil Consumenten Prijs Indexcijfer Gewogen gemiddelde Voordeel: Mensen met schulden Nadeel: Mensen met loon, spaargeld Reële winst bedrijven daalt Rentekosten bedrijven
Nadere informatieSamenvatting. (Summary in Dutch)
(Summary in Dutch) Inflatie is de stijging van het algemeen prijspeil. De jaren 70 en 80 van de vorige eeuw waren periodes van relatief hoge inflatiecijfers in West-Europa, terwijl lage inflatie en deflatie
Nadere informatie6 Geaggregeerde vraag en geaggregeerd aanbod
6 Geaggregeerde vraag en geaggregeerd aanbod Opgave 1 a Noem vier factoren die bij een gegeven prijsniveau tot een verandering van de Effectieve Vraag kunnen leiden. b Met welke (macro-economische) instrumenten
Nadere informatieHoofdstuk 1 Wat is economie en hoe denken economen? 15
Woord vooraf 13 Hoofdstuk 1 Wat is economie en hoe denken economen? 15 1 De twee betekenissen van het woord economie 16 2 De kern van het economisch probleem: schaarste verplicht tot kiezen 17 2.1 Schaarste
Nadere informatieZie onder voor de volledige speech: Titel speech: Financiële veerkracht in een irrationele economie. Majesteit, beste collega s, dames en heren,
Tobacco Theater, Amsterdam, 6 oktober 2015 In zijn toespraak tijdens de platformbijeenkomst van Wijzer in Geldzaken, die als thema had De stille macht van financiële veerkracht, beklemtoonde Klaas Knot
Nadere informatieINHOUDSTAFEL OVERZICHT
INHOUD - V INHOUDSTAFEL OVERZICHT XV HOOFDSTUK 1 : HET ECONOMISCH PROBLEEM EN DE WELVAART 1 1.1. Concept economie 2 1.2. Wetenschap 2 1.3. Welvaart 2 1.4. Behoeften, behoeftenbevrediging 7 1.5. Het economische
Nadere informatieRegeringsverklaring. woensdag 31 december "Werken aan het vertrouwen"
Regeringsverklaring woensdag 31 december 2008 "Werken aan het vertrouwen" Het jaar dat vandaag zijn allerlaatste dag beleeft is getekend door de grootste financiële wereldcrisis sedert de jaren dertig
Nadere informatieOverheidsontvangsten en -uitgaven: analyse en aanbevelingen
Overheidsontvangsten en -uitgaven: analyse en aanbevelingen Seminarie voor leerkrachten, 26 oktober 2016 Ruben Schoonackers Bruno Eugène INTERN Departement Studiën Groep Overheidsfinanciën Structuur van
Nadere informatieMichiel Verbeek, januari 2013
Michiel Verbeek, januari 2013 1 2 Eens of oneens? De bankiers zijn schuldig aan de kredietcrisis. De huidige economische crisis is het gevolg van de kredietcrisis van 2008. Als een beurshandelaar voor
Nadere informatieHoofdstuk 14 Conjunctuur
Hoofdstuk 14 Conjunctuur Open vragen 14.1 CPB: groei Nederlandse economie valt terug naar 1% in 2005 In 2005 zal de economische groei in Nederland licht terugvallen naar 1% ten opzichte van een groei van
Nadere informatieKoopkrachtpariteit en Gini-coëfficiënt in China: hoe je tegelijkertijd arm én rijk kunt zijn.
Koopkrachtpariteit en Gini-coëfficiënt in China: hoe je tegelijkertijd arm én rijk kunt zijn. 1. De Wereldbank berichtte onlangs dat de Chinese economie binnen afzienbare tijd de grootste economie van
Nadere informatieVoorjaarsprognose : naar een licht herstel
EUROPESE COMMISSIE - PERSBERICHT Voorjaarsprognose 2012-13: naar een licht herstel Brussel, 11 mei 2012 Na de productiekrimp eind 2011 wordt de EU-economie nu geacht in een milde recessie te verkeren.
Nadere informatieCRB CCR SR/LVN Conclusies van de sociale gesprekspartners op basis van de documentatienota Macro economische context
CRB 2016-0510 SR/LVN 03.02.2016 Conclusies van de sociale gesprekspartners op basis van de documentatienota Macro economische context 2 CRB 2016-0510 Overzicht groei sinds 1996 Onder invloed van de conjuncturele
Nadere informatieDe macro-economische vooruitzichten voor de wereldeconomie: evenwichtige groei in Europa, terugval in de Verenigde Staten en Japan
Economie en onderneming De macro-economische vooruitzichten 2006-2012 voor de wereldeconomie: evenwichtige groei in Europa, terugval in de Verenigde Staten en Japan Meyermans, E. & Van Brusselen, P. (2006).
Nadere informatie5.2 Wie is er werkloos?
5.2 Wie is er werkloos? Volgens het CBS behoren mensen tot de werkloze beroepsbevolking als ze een leeftijd hebben van 15 tot en met 64 jaar, minder dan 12 uur werken, actief op zoek zijn naar betaald
Nadere informatieVoorjaarsprognoses 2013: EU-economie herstelt langzaam van een aanhoudende recessie
EUROPESE COMMISSIE PERSBERICHT Brussel, 3 mei 2013 Voorjaarsprognoses 2013: EU-economie herstelt langzaam van een aanhoudende recessie Na in 2012 in een recessie te hebben verkeerd, zal de EU-economie
Nadere informatieSlechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!
Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.
Nadere informatieCEP 2009 Oorzaken en gevolgen van de kredietcrisis
Persconferentie CEP CEP Oorzaken en gevolgen van de kredietcrisis Coen Teulings Opzet Persconferentie CEP I II III Oorzaken en gevolgen kredietcrisis Gevolgen voor NL Wat betekent dit voor beleid? Persconferentie
Nadere informatieNiveaus van het Europees Referentiekader (ERK)
A Beginnend taalgebruiker B Onafhankelijk taalgebruiker C Vaardig taalgebruiker A1 A2 B1 B2 C1 C2 LUISTEREN Ik kan vertrouwde woorden en basiszinnen begrijpen die mezelf, mijn familie en directe concrete
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Opgave 1 1 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat consumenten (bepaalde) aankopen naar voren halen, wanneer ze een hoge / hogere inflatie in de komende periode verwachten. 2 maximumscore 2 Een
Nadere informatieHet cyclische herstel ombuigen in duurzame en inclusieve groei. Gouverneur Jan Smets NBB jaarverslag 2017
Het cyclische herstel ombuigen in duurzame en inclusieve groei Gouverneur Jan Smets NBB jaarverslag 2017 DE WERELD EN EUROPA IN 2017: De economische groei versnelde Het monetaire beleid bleef ondersteunend...
Nadere informatieInhoud. Woord vooraf... v Tabellen... xxi Figuren... xxv HOOFDSTUK 1. INLEIDENDE BESCHOUWINGEN... 1 1.1 WAT IS ECONOMIE?... 3 1.2 BEHOEFTEN...
Woord vooraf.............................................................. v Tabellen................................................................. xxi Figuren.................................................................
Nadere informatieAgenda. De Rit van Rutte II. De kool en de geit
Prinsjesdaglezing Agenda De Rit van Rutte II De kool en de geit 2 Nederlandse economie is tijdens Rutte II weer gaan groeien 5 4 3 2 1 0-1 -2-3 -4-5 % % 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 5 4 3 2 1 0-1
Nadere informatieArbeidsmarkt Vraag naar arbeid Werkgelegenheid Aanbod van arbeid: b Marktmechanisme Loonkosten per product
Arbeidsmarkt Vraag naar arbeid = mensen Door werkgevers: bedrijven en overheid Werkgelegenheid Hoe lager het loon, hoe groter de vraag naar arbeid Aanbod van arbeid: beroepsbevolking (iedereen tussen de
Nadere informatieExamen HAVO. economie. tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen HAVO 2010 tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur economie tevens oud programma economie 1,2 Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 27 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatieDomein GTST havo. 1) Gezinnen, bedrijven, overheid en buitenland; of anders geformuleerd: (C + I + O + E M)
1) Geef de omschrijving van trendmatige groei. 2) Wat houdt conjunctuurgolf in? 3) Noem 5 conjunctuurindicatoren. 4) Leg uit waarom bij hoogconjunctuur de bedrijfswinsten zullen stijgen. 5) Leg uit waarom
Nadere informatieHet Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie:
BIJGESTELDE VISIE OP HET LEERGEBIED DIGITALE GELETTERDHEID Digitale geletterdheid is van belang voor leerlingen om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse
Nadere informatiePensioencommunicatie start bij de werkgever
Pensioencommunicatie start bij de werkgever Artikel Senior adviseur collectieve pensioenen J. Arts (Pon) Pensioencommunicatie start bij de werkgever Welke maatregelen kan de werkgever nemen om het pensioenbewustzijn
Nadere informatie5.1 Wie is er werkloos?
5.1 Wie is er werkloos? Volgens het CBS behoren mensen tot de werkloze beroepsbevolking als ze een leeftijd hebben van 15 tot en met 64 jaar, minder dan 12 uur werken, actief op zoek zijn naar betaald
Nadere informatie1 Ben of word jij weleens gepest?
Onderzoeksresultaten TipHorstaandeMaas.nl Pesten Pesten is van alle generaties. Het kan bijna overal plaatsvinden en is daarom dichterbij dan mensen soms denken 8 1 Ben of word jij weleens gepest? 7 6
Nadere informatie6,3 ECONOMIE. Samenvatting door een scholier 4680 woorden 25 januari keer beoordeeld. Lesbrief Globalisering INFLATIE
Samenvatting door een scholier 4680 woorden 25 januari 2011 6,3 17 keer beoordeeld Vak Economie ECONOMIE Lesbrief Globalisering INFLATIE Soort Oorzaken OPLOSSINGEN Vraag Bestedingsinflatie Door de oplevende
Nadere informatieR E L I G I O U S J O U R N A L I S M C O M M U N I T Y O F P R A C T I C E T I L B U R G C O B B E N H A G E N C E N T E R
R E L I G I O U S J O U R N A L I S M C O M M U N I T Y O F P R A C T I C E T I L B U R G C O B B E N H A G E N C E N T E R 1 R E L I G I O U S J O U R N A L I S M C O M M U N I T Y O F P R A C T I C E
Nadere informatieSamenvatting Economie Hoofdstuk 1 t/m 5: Verdienen en Uitgeven
Samenvatting Economie Hoofdstuk 1 t/m 5: Verdienen en Uitgeven Samenvatting door D. 1403 woorden 18 januari 2014 7 3 keer beoordeeld Vak Economie Conjunctuurbeweging/Conjunctuur: Het patroon van het stijgen
Nadere informatieEindexamen vwo economie 2014-I
Opgave 1 1 maximumscore 2 De kredietcrisis in de VS leidt ertoe dat Nederlandse banken verlies lijden op hun beleggingen in de VS en daardoor minder makkelijk krediet verstrekken aan bedrijven. Hierdoor
Nadere informatieProefexamen Macro-economie: verbetering
Proefexamen Macro-economie: verbetering Deel 1: Drie open vragen op telkens 6 punten. 1. H9 a) Leid wiskundig de Philipscurve af uit de prijszettingsrelatie op de arbeidsmarkt. Verklaar de gebruikte symbolen.
Nadere informatieRaad van de Europese Unie Brussel, 2 maart 2015 (OR. en)
Raad van de Europese Unie Brussel, 2 maart 2015 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2015/0051 (NLE) 6144/15 VOORSTEL van: ingekomen: 3 maart 2015 aan: Nr. Comdoc.: Betreft: SOC 70 EMPL 31 ECOFIN 97 EDUC
Nadere informatie2018D19763 LIJST VAN VRAGEN
2018D19763 LIJST VAN VRAGEN De vaste commissie voor Financiën, heeft over de brief van de Minister van Financiën van 16 februari 2018 met zijn toelichting op de opbouw van het Nederlandse handelsoverschot
Nadere informatieBouwaanvragen. Opbrengst bouwleges
Kwartaalrapportage 1. Inleiding Vorig jaar werd Nederland geconfronteerd met de kredietcrisis. In eerste instantie werd nog gedacht dat dit probleem zich zou beperken tot de VS. Niets blijkt minder waar.
Nadere informatieMacro-economie voor AEO (225P05) Voortgangstoets
Faculteit Economie en Bedrijfskunde Universiteit van Amsterdam Macro-economie voor AEO (225P05) Voortgangstoets December 2008 1. Zorg dat er niets op je tafel ligt behalve deze vragenbundel (plus een lijst
Nadere informatieVeranderingen in de syllabus voor het eindexamenprogramma 2017
Veranderingen in de syllabus voor het eindexamenprogramma 2017 100% 100% Gini coefficient = A/A+B Gini =0 dan helemaal gelijke verdeling Gini = 1 dan helemaal ongelijke verdeling Ink Ink A A B B 0% personen
Nadere informatieEconomische voorjaarsprognoses 2015: herstel wint aan kracht dankzij economische rugwind
Europese Commissie - Persbericht Economische voorjaarsprognoses 2015: herstel wint aan kracht dankzij economische rugwind Brussel, 05 mei 2015 De economie in de Europese Unie profiteert dit jaar van een
Nadere informatie1. Leg uit dat het sparen door gezinnen een voorbeeld is van ruilen in de tijd. 2. Leg uit waarom investeren door bedrijven als ruilen over de tijd beschouwd kan worden. 3. Wat is intertemporele substitutie?
Nadere informatieInhoud. Hoofdstuk 1 Macro-economie en macro-economische vraagstukken 3
Inhoud Woord vooraf xix Deel 1 Algemene inleiding 1 Hoofdstuk 1 Macro-economie en macro-economische vraagstukken 3 1.1. Wat is macro-economie? 3 1.2. Macro-economische grootheden en verbanden 5 1.2.1.
Nadere informatieTwaalf grafieken over de ernst van de crisis
Twaalf grafieken over de ernst van de crisis 1 Frank Knopers 26-04-2012 1x aanbevolen Voeg toe aan leesplank We hebben een aantal grafieken verzameld die duidelijk maken hoe ernstig de huidige crisis is.
Nadere informatieHoeveel verdienen de Belgen? Hoeveel geven ze uit?
Hoeveel verdienen de Belgen? Hoeveel geven ze uit? Seminarie voor leerkrachten economie van het middelbaar onderwijs Brussel, 11 oktober 2017 Departement Algemene Statistieken Hans De Dyn 2 / 24 Inhoud
Nadere informatieGraag wil ik beginnen met Netspar van harte geluk te wensen met haar tiende verjaardag.
Graag wil ik beginnen met Netspar van harte geluk te wensen met haar tiende verjaardag. Tien jaar lang een Maatschappelijk Topinstituut. Hoe kan dat?, vraagt u zich wellicht af. Dat komt volgens mij onder
Nadere informatieRapportage sociaal-emotionele ontwikkeling Playing for Success
Rapportage sociaal-emotionele ontwikkeling Playing for Success Leercentrum Nijmegen Oberon, november 2012 1 Inleiding Playing for Success heeft, naast het verhogen van de taal- en rekenprestaties van de
Nadere informatie25 jaar NIBE - Interview Mantijn van Leeuwen
152 152 25 jaar NIBE - Interview Mantijn van Leeuwen 153 Interview Mantijn van Leeuwen Voor de meeste mensen ben jij nog een onbekende, zeker gerelateerd aan het NIBE. Vertel eens iets over je achtergrond,
Nadere informatieNaam: Nummer: HT6: Werkloosheid
Naam: Nummer: Klas: 3 ECA HT6: Werkloosheid Lkr.: R. De Wever 11 maart 2015 30 Vraag 1: (6 ptn) Leg volgende begrippen uit: a. Frictiewerkloosheid Frictiewerkloosheid is de korte periode van werkloosheid
Nadere informatieGooi niet alle macro-economische modellen op één hoop Wouter den Haan Verschenen op www.mejudice.nl 21-10-2009
Gooi niet alle macro-economische modellen op één hoop Wouter den Haan Verschenen op www.mejudice.nl 21-10-2009 Journalisten nemen macro-economen en de door hen gebruikte modellen in deze crisistijd graag
Nadere informatieDomein Goede Tijden, Slechte Tijden
Domein Goede Tijden, Slechte Tijden Zie steeds de eenvoud!! vwo Frans Etman Hoog- of laagconjunctuur Het Centraal Bureau van de Statistiek (CBS) heeft 2 filmpjes gemaakt over de indicatoren van de economie.
Nadere informatie- Wereldwijd forse toename van overheidstekorten en overheidsschuld
Begrotingsbeleid, werkgelegenheid naar leeftijd en economische groei in de OESO - Implicaties voor België en Vlaanderen - Freddy Heylen Renaat Van de Kerckhove, Universiteit Gent Studiedag over De vergrijzing
Nadere informatieScoren met beleid, versie 2; Een computerspel van DNB voor de tweede fase van het voortgezet onderwijs.
Scoren met beleid, versie 2; Een computerspel van DNB voor de tweede fase van het voortgezet onderwijs. De Nederlandsche Bank (DNB) heeft het computerspel Scoren met beleid grondig herzien. In dit interactieve,
Nadere informatie