De interventie (inhoudelijk programma) wordt op maat gemaakt en kan dus per school enigszins verschillen, maar bestaat altijd uit:

Transcriptie

1 Sportklasse! Organisatie: CPS Onderwijsontwikkeling en advies Contactpersoon: Contactpersoon 2: Erkenningen: Sport- en beweegaanbod Achtergrond Samenvatting Sportklasse! is een methodiek voor de invulling van wat op de meeste voortgezet onderwijsscholen de sportklas wordt genoemd. Sportklasse! wordt in één kalenderjaar planmatig en stapsgewijs ingevoerd op een school. De interventie (inhoudelijk programma) wordt op maat gemaakt en kan dus per school enigszins verschillen, maar bestaat altijd uit: 2x zoveel sport als in een reguliere klas (uren bewegingsonderwijs); Extra scholing en begeleiding op het gebied van sociale vaardigheden (fair play, respect, anti-pestgedrag); Sportgerelateerde lessen bij de andere vakken (bijv. gezonde leefstijl bij biologie, BMI bepalen bij wiskunde, een sportartikel in het Engels); Kennismaking van de leerlingen met een breder scala aan sporten; Leerlingen verdiepen zich meer in bepaalde takken van sporten; Projectvormen en clinics bij sportverenigingen; Leerlingen komen in contact met meerdere sportverenigingen. Het programma wordt aangeboden in blokken van 4 tot 6 weken, met in elk blok extra aandacht (verdieping) voor een specifieke sporttak. Op welke manier de activiteit wordt aangeboden en door wie is afhankelijk van de mogelijkheden van de school. Doel van het sport- en beweegaanbod Het doel van Sportklasse! is om door middel van meer sport en bewegen en aansluiting op de belevingswereld en 1 / 8

2 interesses van jongeren, jongeren de gelegenheid te geven de middelbare schoolloopbaan te doorlopen in een zogenoemde sportklas, zodat ze met meer plezier naar school gaan, minder ongeoorloofd verzuimen en uiteindelijk betere schoolresultaten halen en schooluitval wordt voorkomen. Hieronder wordt bovenstaande hoofddoelstelling uiteengezet in meerdere subdoelen. 1. Minder ongeoorloofd schoolverzuim en betere schoolresultaten 2. Betrokkenheid bij de school wordt vergroot 3. Zelfvertrouwen wordt verbeterd 4. Toename sportieve en sociale vaardigheden 5. Betere voorbereiding op een vervolgopleiding en baan in het werkveld van sport en bewegen (doorlopende leerlijn) Uitwerking sport- en bewegingsgebonden doelstellingen: 1. Leerlingen leren zich optimaal oriënteren op de diversiteit aan sport, spel- en beweegactiviteiten. 2. Leerlingen breiden hun bewegingsrepertoire uit. 3. Leerlingen leren bewegingsactiviteiten op eigen niveau toe te passen. 4. Leerlingen leren tijdens de bewegingsactiviteiten op een sportieve/faire manier met anderen om te gaan. 5. Leerlingen leren eenvoudige regelende taken te vervullen, die het mogelijk maken zelfstandig en samen met andere leerlingen bewegingsactiviteiten te beoefenen. Naast deze sport- en bewegingsgebonden doelstellingen, zijn er doelstellingen die wel zijn gerelateerd aan sport en bewegen, maar waarbij het meer gaat om de reflectie op / leren over sport en bewegen: 1. Leerlingen leren over sport en bewegen in de context van algemene vakken die binnen de sportklas worden gegeven. 2. Leerlingen leren eenvoudige vakoverstijgende sport- en beweegprojecten te organiseren en te presenteren. Hoofddoel Subdoelen Doelgroep Sportklasse! richt zich niet op potentiële topsporters, maar op alle leerlingen die affiniteit en/of belangstelling hebben voor sport en bewegen. Leerlingen die later graag in het werkveld sport en bewegen willen gaan werken, en dus voor een sportvervolgopleiding zouden kunnen kiezen, wordt hierdoor een gedegen basis op het gebied van sport en bewegen meegegeven. Het gaat hierbij primair om jongens en meisjes uit de onderbouw van het voortgezet onderwijs in de leeftijd van 12 tot 14/15 jaar met affiniteit voor sport. Het gaat om sportklassen in zowel VMBO als Havo en Vwo. Wel komen de meeste sportklassen overigens voor in het VMBO. Het betreft zowel inactieve als actieve leerlingen. Voor toelating in de sportklas wordt naast een screening op bewegingsvaardigheid een motiverend intakegesprek gehouden met de leerlingen om te kijken of ze voldoende gemotiveerd zijn om aan de sportklas deel te nemen. De intermediaire doelgroepen die betrokken zijn bij Sportklasse! zijn docenten bewegingsonderwijs, vakdocenten die hun onderwijsaanbod laten aansluiten op de sportklas ouders en vrijwilligers van sportverenigingen die betrokken zijn bij de uitvoering van binnen- en buitenschoolse sport- en beweegactiviteiten. Intermediaire doelgroep Probleembeschrijving 2 / 8

3 Probleem Aanpak Strategie Opzet Sportklasse! wordt in één kalenderjaar planmatig en stapsgewijs ingevoerd op een school. Sportklasse! is een methodiek voor de invulling van wat op de meeste voortgezet onderwijsscholen de sportklas wordt genoemd. Hieronder worden de stappen kort besproken, die in dit opstartjaar worden uitgevoerd: Stap 1: opstarten Urgentiebesef/draagvlak creëren bij directie + afkaarten bij directie Samenwerking: welke interne en externe partijen zijn belangrijk? Hoe bind ik deze aan mijn school? Wat levert het op voor de partijen? Vorming van een organisatiestructuur: hoe stel je een sportklasteam samen? Wie neem ik in het team op? Wat zijn de doelstellingen van het team? Welke taken zijn er binnen het team? Het maken van een projectplan (context, doel, doelgroepen, resultaten, planning, begroting) voor het starten van de sportklas (planning). Tijdige voorbereiding (de organisatie moet binnen een schooljaar staan), plannen in termijnen, werken met deadlines, denk aan belangrijke data, starten van promotie Intakeprocedure leerlingen: werving leerlingen sportklas, motivatie Nulmeting sport en beweeggedrag en motivatie leerlingen Stap 2: inhoudelijke programma vaststellen en uitvoeren Invulling en uitvoering lesprogramma: hoe ziet een les eruit? Hoe plan ik het sportklasprogramma in het totale lesrooster? Waar moet rekening mee worden gehouden? Hoe betrek ik de leerlingen? Hoe betrek ik ouders? Voor zover mogelijk wordt dit ook al in stap 1 meegenomen, maar inpassing in het rooster en betrekken van leerlingen en ouders vindt gelijktijdig met de uitvoering plaats. Inbedding sportgerelateerd onderwijs in andere vakken: Hoe kan het ingebed worden? Op welke manier haal ik andere docenten en bestuursleden over? In welke vakken en hoe kan sport worden verweven? Werken met thema s, bijv. samenwerking, leidinggeven Buitenschoolse projecten en clinics in het programma meenemen: welke projecten en clinics kan ik samen met sportverenigingen opzetten? Hoe benader ik de juiste personen en instanties? Leerling- en ouderparticipatie Stap 3: monitoring en evaluatie Evaluatie van de werkzaamheden: wat moet er allemaal geëvalueerd worden? Op welke termijnen? Op welke manier wordt er geëvalueerd? Wie worden er bij betrokken? Verschillende manieren om te evalueren: effectmeting (1-meting) en procesevaluatie Stap 4: doorontwikkeling van het sportklasprogramma binnen de school Wat zijn de mogelijkheden m.b.t. uitbreidingen van het programma? Hoe pas ik de marketingstrategie daar op aan? Hoe zorgt de school voor de inbedding en borging? Meedingen naar verkiezing sportiefste school als mogelijkheid Certificeren als sportactieve school Stap 5: aansluiting vervolgopleidingen Aandacht voor beroepskolom, doorgaande leerlijnen, afspraken met toeleverende scholen (primair onderwijs) en vervolgopleidingen ROC s sport en bewegen en Alo s Sportklasse start dus met de selectie (via intake) van jongeren voor een sportklas. Dit is een klas (na het eerste jaar meerdere klassen per leerjaar en onderwijsniveau) binnen de school met een enigszins aangepast en uitgebreid onderwijsprogramma, waarbij een grote nadruk ligt op sport en bewegen in combinatie met het aanleren van sociale vaardigheden. Gedurende het hele schooljaar blijft de klas bij elkaar en wordt het aangepaste inhoudelijke programma doorlopen. Inhoud 3 / 8

4 De interventie (inhoudelijk programma) wordt op maat gemaakt en kan dus per school enigszins verschillen, maar bestaat altijd uit: 2x zoveel sport als in een reguliere klas (uren bewegingsonderwijs) Extra scholing en begeleiding op het gebied van sociale vaardigheden (fair play, respect, anti-pestgedrag) Sportgerelateerde lessen bij de ander vakken (bijv. gezonde leefstijl bij biologie, BMI bepalen bij wiskunde, een sportartikel in het Engels) Kennismaking van de leerlingen met een breder scala aan sporten Leerlingen verdiepen zich meer in bepaalde takken van sporten Projectvormen en clinics bij sportverenigingen Leerlingen komen in contact met meerdere sportverenigingen Het programma wordt aangeboden in blokken van 4 tot 6 weken, met in elk blok extra aandacht (verdieping) voor een specifieke sporttak. Op welke manier de activiteit wordt aangeboden en door wie is afhankelijk van de mogelijkheden van de school. Vragen die aan de orde komen zijn: Heeft een school eigen faciliteiten, of moet men gebruik maken van een sporthal van de gemeente? Heeft een docent zelf voldoende kennis en vaardigheden om een bepaalde activiteit te begeleiden, of wordt dit uitbesteed aan een externe partner? In de meeste gevallen is het vaak een combinatie tussen beide opties. Om een voorbeeld te geven: een sportklas krijgt vier weken lang softbal. Zodra een docent niet de vaardigheden bezit om diepgang in de lessen te brengen, wordt er een beroep gedaan op een softbaltrainer. In ruil daarvoor wil de vereniging bijvoorbeeld een wervingsactie van leden organiseren op de school of een vergaderruimte in de school reserveren voor de jaarlijkse ledenvergadering. Leerlingen die deelnemen aan Sportklasse! zijn elke dag bezig in een schoolse situatie met een activiteit die hen aanspreekt. Niet allen in de LO lessen maar ook in de ander vakken is sport een rode draad. Dit werkt motiverend. Daarnaast leren leerlingen uit sportklasse! sociale vaardigheden aan die hen in staat stelt ook buiten school met zelfvertrouwen en respect voor anderen zich te gedragen. De plek die de school in het leven van de jongere inneemt wordt positiever en de houding t.o.v. leren wordt daardoor positief beïnvloedt. Hierdoor neemt succesbeleving op school toe en dit voorkomt schooluitval. Samenwerking CPS onderwijsontwikkeling en advies is één van de drie landelijke pedagogische centra (LPC) en werkt met scholen aan kwaliteitsverbetering van het onderwijs. CPS ondersteunt scholen onder meer bij het tegengaan van schooluitval en begeleidt scholen bij de implementatie van dit beleid. In dit kader is CPS projectleider van de veranderingsprocessen die binnen een school noodzakelijk zijn om de methodiek van Sportklasse! als één van de waardevolle interventies in de school te implementeren. Een vijftal scholen heeft al met de methodiek gewerkt en inmiddels hebben zich nog meer scholen gemeld. CPS werkt tijdens de implementatiefase op drie niveaus op de school: strategisch niveau (beleidsvorming en coaching met bestuur en schoolleiding), tactisch niveau (coaching bij projectmatig en resultaatgericht werken met de uitvoerende teamleiders en/of interne projectleiders), operationeel niveau (coaching en scholing van de uitvoerende docenten door o.a. coaching on the job, in de lessen en tijdens de klassenveragderingen). CPS werkt landelijk en heeft een groot netwerk van onder meer voortgezet onderwijsscholen. CPS besteedt bijzondere aandacht aan ondersteuning van scholen en onderzoek bij de grootstedelijke problematiek van vooral zwakke scholen waar de leerrendementen achterblijven bij de verwachtingen en vele leerlingen uitvallen. CPS zet Sportklasse! in bij uiteenlopende scholen. Kennispraktijk ondersteunt CPS bij de inhoudelijke doorontwikkeling door de onderwijscontext te koppelen aan beweeg- en sportactiviteiten. Daarnaast dragen zij zorgen voor de kwaliteitsborging door bij scholen te monitoren wat de inzet van Sportklasse! oplevert voor de leerlingen, klassen en scholen. Er zijn in Nederland verschillende initiatieven rondom sportklassen of aanverwante onderwerpen. Onder andere is er het netwerk van Sport Accent Scholen in Nederland. In het netwerk zijn scholen verenigd die investeren in een sportvriendelijk onderwijsklimaat. Daarnaast heeft de Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) verschillende initiatieven om te werken aan een doorlopende beweeg-leerlijnen, waarbij de aansluiting met SDV-opleidingen in het VMBO en keuzeprofielen Bewegen, sport en maatschappij in het VO van groot belang is. In de CPS aanpak wordt gebruik gemaakt van de expertise van het SLO. Ook de Koninklijke Vereniging van leraren Lichamelijke Opvoeding (KVLO) zet zich in voor de ontwikkeling van meer integratie tussen school en sport. Tot slot heeft NOC*NSF het project de schoolsportvereniging opgezet, waar ook raakvlakken zijn met sportklassen. Duur en intensiteit 4 / 8

5 Sportklasse! wordt in één kalenderjaar planmatig en stapsgewijs ingevoerd op een school. Opzet van de interventie Locatie en uitvoerders Overdraagbaarheid Ondersteuning CPS en Kennispraktijk bieden ondersteuning bij het uitvoeren van de interventie. Daarbij kan gedacht worden aan telefonische consults, adviesgesprekken, workshops en expertmeetings. Beide organisaties zullen fungeren als klankbord en vraagbaak. Handleiding Voor de overdracht van de interventie is een eenvoudig stappenplan ontwikkeld, waarin de processtappen staan omschreven die een school kan doorlopen. In het stappenplan staan de randvoorwaarden beschreven en wordt aangegeven met welke elementen rekening moet worden gehouden. Ook worden knelpunten en succesfactoren omschreven. Daarnaast kan gebruik worden gemaakt van verschillende goede voorbeelden van sportklassen die in bezit zijn van CPS en Kennispraktijk. Ook zijn er meetinstrumenten en evaluatieformulieren om het traject te volgen. De beschikbare instrumenten bieden een basis om als school in principe zelfstandig aan de slag te gaan met de uitvoering van Sportklasse! Daarnaast kan gebruik worden gemaakt van de volgende scholingsmodules: Workshop sportklassen op locatie Een of meerdere bijeenkomsten tussen betrokken organisaties (scholen en sportverenigingen) waarop ervaring en kennis worden uitgewisseld Coaching op maat Bij de ondersteuning wordt gebruik gemaakt van de expertise van organisaties als de SLO, KVLO en NOC*NSF (project schoolsportverenigingen). Zij kunnen op specifieke onderdelen van Sportklasse! worden bevraagd op hun kennis en ervaringen. Kwaliteitsbewaking De wijze van kwaliteitsbewaking wordt in eerste instantie bepaald door de school zelf. Het maakt onderdeel uit van de verantwoording van het onderwijsprogramma naar de Inspectie van het Onderwijs. Echter, van belang is wel dat rekening wordt gehouden met een aantal aspecten. Er zal minstens eens per jaar een evaluatiegesprek met de docenten en/of de werkgroep moeten plaatsvinden. Hier wordt dan een jaarverslag of rapportage aan de directie van gemaakt. Ook ouders en leerlingen moeten worden betrokken bij tussentijdse evaluaties. Voor het uitvoeren van de evaluaties zijn vragenlijsten beschikbaar. In de eerste plaats wordt de kwaliteit overigens bewaakt door de interventie te implementeren volgens het in 7C beschreven stappenplan. Een dergelijke planmatige aanpak verhoogt de kans op positieve (leer)opbrengsten voor de leerlingen. Daarnaast kunnen de scholen Kennispraktijk (en CPS) inschakelen voor de inzet van het monitoringssysteem van Sportklasse!. Dit is niet verplicht voor een school, maar met de gestandaardiseerde vragenlijsten en evaluatiegesprekken kunnen scholen relatief snel en eenvoudig zicht houden op de voortgang en opbrengsten van hun sportklassen. In het kader van kwaliteitsbewaking kan ook gebruik worden gemaakt van landelijke systemen, zoals de checklist van de Stichting Netwerk Sport Accent Scholen. Als een school een sportactieve school is of wil worden, dan moet 5 / 8

6 een school voldoen aan de eisen die de KVLO hiertoe heeft opgesteld (zie Materialen Implementatie Randvoorwaarden Draagvlak Informatie ontbreekt Deskundigheid De sectie Lichamelijke opvoeding (LO) binnen een school neemt altijd het voortouw bij de organisatie van de sportklas en de begeleiding bij de fysieke sport- en beweegactiviteiten. De docenten LO die dit verzorgen hebben altijd hun eerstegraads bevoegdheid en zijn afgestudeerd aan een erkende Lerarenopleiding Lichamelijke Opvoeding. Zij zien ook toe op de begeleiding door vrijwilligers en andere sportprofessionals, bij de sportclinics en andere buitenschoolse activiteiten van de sportklas. Bij de implementatie en voor de borging is het van groot belang dat het management van de school zich actief opstelt en zorgt voor de legitimatie en faciliteiten. Daarnaast is draagvlak in het/de klassenteam(s) noodzakelijk. Bereik - 5 scholen: 1.Scholengemeenschap Reigersbos (Amsterdam Zuidoost) 2.Thomas a Kempis College (Zwolle), 3.Nassau-Veluwe College (Harderwijk), 4.Gerrit Rietveld College (Utrecht), 5. Baudartius College (Zutphen) Locaties - 5 scholen Aantal deelnemers Informatie ontbreekt Ervaringen met de uitvoering Er zijn bij enkele scholen voor voortgezet onderwijs specifieke onderzoeken verricht. Het meest uitvoerig is dit gedaan op Scholengemeenschap Reigersbos in Amsterdam. Daar is uitgevoerd een haalbaarheidsstudie, procesevaluaties en effectonderzoek. Daarmee werd zicht verkregen op de belangrijkste knelpunten en succesfactoren. Geïnterviewden (18 docenten waaronder een viertal LO docenten, teamleider, conrector) van de haalbaarheidsstudie zien een duidelijke meerwaarde voor de school wat betreft: Dynamische uitstraling naar buiten toe; Aantrekkelijkheid van de school voor nieuwe leerlingen; Bieden van mogelijkheden aan leerlingen die in de wereld van de sport aan de slag willen (doorlopende leerlijnen die aansluiten op vervolgopleidingen als CIOS, ALO, opleidingen Sport & Bewegen, Universiteit); Onderscheidend zijn van andere opleidingen (positionering); Meer keuzemogelijkheden voor de leerlingen ( zoveel te meer keuze leerlingen hebben, des te beter is dit ); Het positieve effect dat een sportklas kan hebben op de groei van het aantal leerlingen; 6 / 8

7 De stimulans die van zo n klas uitgaat voor leerlingen die geïnteresseerd zijn in sport. De aansluiting bij de talenten van de leerlingen en de mogelijkheid dat leerlingen in staat worden gesteld hun talenten te ontdekken. Inventariserend onderzoek Door Kennispraktijk is ook een inventariserend onderzoek gedaan naar sportklassen in Nederland met als doel het verkrijgen van zicht op (1) de wijze waarop sportklassen worden vormgegeven, (2) succes en faalfactoren in het concept en (3) het op grond hiervan ontwikkelen van een aanpak die de implementatie van sportklassen op scholen makkelijker maakt. Met diverse beleidsmedewerkers van organisaties die beleidsmatig actief zijn in het werkveld van onderwijs en sport, en docenten en/of sportklascoördinatoren op diverse scholen in Nederland zijn interviews afgenomen. Dit is gedaan aan de hand van een gestandaardiseerd interviewschema. Belangrijkste uitkomsten uit het onderzoek zijn dat sportklassen zich nog vaak richten op reeds actieve leerlingen en niet op inactieve leerlingen en dat scholen moeite hebben met het inpassen van sportgerelateerd onderwijs in andere vakken. Aan de hand van deze uitkomsten zijn verschillende voorbeelden van sportgerelateerde vakken ontwikkeld. Referenten Referenten Naam en functie adres telefoonnummer Uitspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod Naam organisatie Type organisatie Website Referent 2 Naam en functie adres 7 / 8

8 telefoonnummer Uirspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod Naam organisatie Type organisatie Website Kosten en uren Kosten en uren Toelichting op kosten en uren Er zijn bij deze interventie geen gegevens bekend over de kosten voor uitvoering en/of de tijdsinvestering van professionals. In de uitvoering wordt zoveel mogelijk aansluiting gezocht bij reguliere onderwijsprogramma s en onderwijsontwikkelingen die plaatsvinden binnen scholen. Van de betrokken uitvoerder vraagt dit wel om een investering in tijd. De kosten die hiermee gepaard gaan zijn voor rekening van de scholen zelf. Eventuele kosten voor het deelnemen aan buitenschoolse activiteiten worden veelal betaald vanuit een deelnemersbijdrage. Deze verschilt per sportklas. Bijlage / 8