Besturen en Vernieuwen in de Zorg (BVZ)

Transcriptie

1 Besturen en Vernieuwen in de Zorg (BVZ) Derde editie, juni In samenwerking met 1

2 Bestuurlijk leiderschap in de zorg De opgaven In de langdurige zorg staan de komende jaren veel waarden en belangen op het spel. Ambities en belangen van cliënten, mantelzorgers, familieleden, professionals, financiers en andere stakeholders staan vaak met elkaar op gespannen voet. Verschillende waarden kunnen conflicteren: menslievende zorg, professionele autonomie, patiëntveiligheid, stuurbaarheid van instellingen, eigen regie en keuzemogelijkheden voor cliënten, transparantie en verantwoording van professioneel handelen, betaalbaarheid van het stelsel op lange termijn. Een bestuurder van een zorginstelling heeft een belangrijke rol in het realiseren van een dynamisch evenwicht tussen verschillende waarden, ambities en belangen. Daarbij heeft hij te maken met ingrijpende veranderingen en transities: technologische veranderingen, veranderende opvattingen over de kwaliteit van leven, nieuwe regelgeving (WLZ, WMO, Zorgverzekeringswet) waardoor het speelveld radicaal wordt gewijzigd. Ontwikkelingen en bewegingen zijn niet zelden dubbelzinnig en ambigu. Bestuurlijk leiderschap vraagt hier om een doorleefd begrip van de verschillende werksystemen, van de perspectieven en drijfveren van cliënten en andere stakeholders, van professionele subculturen en van de dynamiek in de omgeving. Daarnaast vraagt het een grote sensitiviteit voor langetermijn trends en het vermogen de waan van de dag te onderscheiden van structurele vraagstukken en ontwikkelingen. Goede bestuurders combineren een diepgewortelde en zichtbare betrokkenheid met distantie. Zij acteren als een goed rentmeester en zijn tegelijk in staat om de gevestigde orde ter discussie te stellen en innovatie te initiëren: zij besturen én vernieuwen. Tot het handelingsrepertoire van een effectief bestuurder behoren: ruimte creëren en richting geven, standvastig zijn en meebewegen, vertrouwen uitstralen, windows of opportunity herkennen en benutten, met tact acteren, het politieke spel spelen en resultaten kunnen realiseren zonder dat anderen gezichtsverlies lijden. Cruciaal is het vermogen om gezag te ontwikkelen en de druk van de eindverantwoordelijke positie te hanteren. De springplank Hebt u de ambitie om als bestuurder een betekenisvolle bijdrage te leveren aan goed bestuur én vernieuwing in de ouderenzorg, gehandicaptenzorg, jeugdzorg of GGZ? Dan biedt de Sioo-opleiding Besturen en Vernieuwen in de Zorg (BVZ) u daarvoor de springplank. In diepgaande dialogen met medecursisten, door de wol geverfde bestuurders, en op de praktijk georiënteerde academici, ontwikkelt u een scherp zicht op de wezenlijke ontwikkelingen in en rond de sector en op de actuele bestuurlijke vraagstukken. Een buitenlandse studiereis biedt u de gelegenheid om uw blik te verbreden en met kritische distantie te reflecteren op de organisatie van de langdurige zorg in Nederland. Ervaren bestuurders tonen u radicaal verschillende bestuurlijke stijlen. Tijdens begeleide intervisie werkt u aan uw bestuurlijke vaardigheden en krijgt u zicht op uw blinde vlekken en op de aannames die aan uw handelen ten grondslag liggen. Gaandeweg ontwikkelt u uw eigen bestuurlijke profiel. Iedere bestuurder is uniek. Wie of wat een goed bestuurder is, hangt af van zijn of haar organisatie, het speelveld en de vraagstukken die daarin rondzweven. Ook de eigen bestuursopvatting, de drijfveren, de leiderschapsstijl, de eigen ervaringen en expertise, en de wijze waarop de bestuurder gestalte geeft aan de samenwerking met anderen, verschilt. Er is geen aanpak die altijd en overal werkt. Wel zijn er inzichten, instrumenten en werkzame bestanddelen die bestuurders kunnen gebruiken om hun rol te definiëren en uit te bouwen. Door participatie in de opleiding krijgt u toegang tot een community van gelijkgestemde (toekomstige) zorgbestuurders, waarin u ook na afronding van het programma inspiratie en inzichten vindt. 2

3 Een bewegelijke leeromgeving Het programma BVZ ondersteunt u bij het oriënteren op en verwerven van een betekenisvolle, bestuurlijke rol in de langdurige zorg. U ontwikkelt gefundeerde inzichten in actuele inhoudelijke vraagstukken. Door onderzoekend leren en reflectie verbreedt u uw repertoire voor strategische handelen en vernieuwend besturen. Door inbreng van vraagstukken uit uw werkpraktijk en door verkenningen in toekomstige werkcontexten, ontwikkelt u uw eigen bestuurlijk profiel. Het programma geeft u toegang tot een bestuurlijk netwerk in de langdurige zorg. Voor wie De opleiding Besturen en Vernieuwen in de Zorg is toegesneden op: - managers en professionals met stevige leidinggevende ervaring in een zorginstelling, die de ambitie en potentie hebben om binnen enkele jaren een bestuurlijke verantwoordelijkheid op zich te nemen; - ervaren leidinggevenden uit andere werelden (onderwijs, zorgverzekeraars, ziekenhuizen, bedrijfsleven), die hun ervaring en energie willen inzetten als bestuurder van een instelling voor langdurige zorg. Opzet op hoofdlijnen Het programma is opgebouwd uit de volgende componenten: - een oriënterend startseminar van drie dagen (acht dagdelen, met overnachtingen); - vijf tweedaagse seminars (steeds vijf dagdelen, met overnachting); - vijf intervisiesessies (met een vaste begeleider) die plaatsvinden tijdens de seminars; - een vierdaagse reis naar België, Denemarken of Engeland, op zoek naar variëteit en vernieuwing in de langdurige zorg (drie overnachtingen); - één of twee bestuurlijke stages: enkele dagen meelopen met een ervaren bestuurder. Deelnemers hebben al een goed gevoel voor de dynamiek in de sector. Zij hebben leidinggevende ervaring in een complexe omgeving en zijn bereid om in interactie met medecursisten hun eigen handelen kritisch te onderzoeken. Zij zijn nieuwsgierig en hebben de ambitie om een bijdrage te leveren aan vernieuwing van de langdurige zorg in Nederland. Deelnemers worden toegelaten na een intakegesprek met de programmaleiding. 3

4 Opbrengsten Door deelname aan Besturen en Vernieuwen in de Zorg (BVZ) realiseert u: Scherp inzicht in de complexiteit en dynamica in en rond de langdurige zorg. U beschouwt de toestand en de ontwikkelingen in de sector door de ogen van verschillende stakeholders. U krijgt een beter begrip van de bestuurlijke zorgketens als speelveld en de bestuurlijke mogelijkheden daarin, als basis voor het boetseren van uw rol en het kiezen van interventiestrategieën. Een duidelijk en doorleefd bestuurlijk profiel. In dialoog met ervaren bestuurders verkennen we drijfveren en ambities, maar bespreken we ook hoe u op de moments of truth als eindverantwoordelijk bestuurder in de spanning durft te staan. Een realistisch en doorleefd bestuurlijk profiel is onontbeerlijk voor het verwerven van een bestuurlijke positie én voor het op een geloofwaardige wijze invullen van een bestuurlijke rol. Het BVZ programma dwingt u als het ware om uw unieke bestuurlijke profiel scherp te krijgen. Een bestuurlijk handelingsrepertoire om in een eindverantwoordelijke rol effectief macht en invloed uit te oefenen. We beschouwen bestuurlijk leiderschap als een ambacht of vak dat u zich vooral in de praktijk eigen maakt. Kennisoverdracht, intervisie en andere vormen van reflectie ondersteunen het praktijkleren. In de BVZ-opleiding ontwikkelt u onder andere: - het vermogen om met tact te opereren in gevoelige politieke verhoudingen; - interventiekracht: onderhandelingsbekwaamheid, waarbij u kunt spelen met verschillende logica s; - het vermogen om stagnerende processen te analyseren en weer in beweging te krijgen; een goed gevoel voor timing. Een netwerk van strategische spelers in de zorgsector. Tijdsinvestering Het programma bestaat uit 33 contactdagdelen (zes seminars van in totaal 13 dagen) en een reis van circa 12 dagdelen (vier dagen). Daarnaast vergt het programma ongeveer 25 dagdelen voorbereiding en afwerking. De tijdsinvestering in bestuurlijke stages bepaalt u zelf. De doorlooptijd van het programma is ongeveer negen maanden. Coproductie Sioo en Edelenbos executive partners De programmaleiding wordt gevormd door drs. Gijsbert Buijs MsM en dr. Wilfred Verweij. Zij faciliteren de verschillende seminars en zijn in algemene zin verantwoordelijk voor de kwaliteit van het programma, zowel inhoudelijk als procesmatig. Zij zijn ook aanspreekpunt voor de deelnemers gedurende de looptijd van het programma. Gijsbert Buijs is een ervaren bestuurder in diverse sectoren in de langdurige zorg. Hij is geassocieerd met Edelenbos executive partners, het bureau dat ervaren interim-bestuurders inzet in de zorg. Mede door haar brede netwerk heeft het bureau veel overzicht op ontwikkelingen in het brede zorgveld. Wilfred Verweij is als docent en programmamanager verbonden aan Sioo en met name deskundig op het vakgebied organisatieverandering. Naast deze programmaleiding werkt u met een vaste intervisiebegeleider en met een selecte groep inhoudelijk deskundigen (praktijkgeoriënteerde docenten), zorgbestuurders en toezichthouders. Voor de organisatie van de buitenlandse studiereis werkt Sioo samen met Coincide, een organisatie die het innovatieproces in de zorgsector faciliteert, met name door verkenning van vernieuwende praktijken in het buitenland. Groepsomvang De deelnemersgroep bestaat uit minimaal 12 en maximaal 18 reflective practitioners. 4

5 Inhoudelijke thema's In de loop van de leergang komen de volgende thema s (clusters van onderwerpen) regelmatig aan de orde. Visie op zorg passie voor professionaliteit aandacht voor cliënten Een stevige verankering in het primaire proces is een fundament voor geloofwaardig en effectief bestuurlijk acteren. Hoe verhoudt u zich tot de zorgrelaties die het bestaansrecht zijn van de aan u toevertrouwde instelling? Wat zijn uw opvattingen over professioneel handelen en wat betekenen die opvattingen voor uw werk als bestuurder? Wat is kwaliteit van zorg voor u, en welke rol speelt uw opvatting ter zake in uw strategische handelen? Gedurende de leergang komen dergelijke vragen regelmatig in beeld als ijkpunt voor bestuurlijk handelen. Effectief besturen in een speelveld met verschillende actoren Instellingen voor langdurige zorg kunnen alleen effectief zorg verlenen wanneer ze institutioneel, strategische en operationeel zijn ingebed in een netwerk van andere zorgaanbieders, toezichthoudende instanties, gemeenten, ketenpartners, brancheorganisaties etc. In de snel veranderende omgeving van de langdurige zorg is een goed ontwikkelde, externe oriëntatie van bestuurders hoogstnoodzakelijk. Activiteiten zoals krachtenveldanalyse en stakeholderanalyse zijn belangrijk om mogelijkheden voor ketensamenwerking en alliantievorming te doordenken. Maar ook bestuurlijke kwaliteiten als ondernemerschap, gevoel voor timing en bindend vermogen zijn onontbeerlijk. Het externe perspectief is een terugkerend thema in deze leergang. De politieke dimensie van leiderschap: gezag, macht en invloed Besturen verbeteren veranderen vernieuwen Als bestuurder bent u vaak verantwoordelijk voor verscheidene processen die in mindere of meerdere mate de bestaande orde verstoren. U bent boegbeeld van de bestaande organisatie en een goed beheerder van hetgeen in de loop der tijd tot stand is gebracht. Tegelijk zult u de bestaande werkprocessen willen verbeteren, en soms meer ingrijpend willen of moeten veranderen. Soms wilt u of moet u radicaal vernieuwen, geeft u leiding aan een organisatie die zichzelf opnieuw moet uitvinden. Het gaat er om patronen te analyseren, aangrijpingspunten voor ontregeling te zoeken en de interventiediepte te bepalen. Belangrijk is ook te weten waar uw hart en uw kracht ligt: bent u meer een bestuurder met zorg voor het bestaande, vooral een vernieuwer of ordeverstoorder, of wellicht iets er tussenin of van alle markten thuis. Focus op relaties relationele precisie De wereld van bestuurders is in de eerste plaats een complexe wereld van interne en externe verhoudingen. Vaak zijn die verhoudingen spanningsvol of conflictueus. Soms zijn conflicten ernstig geëscaleerd, soms zitten conflicten als het ware al sinds jaren in de muren. Bestuurders moeten vaardig zijn in het goed doorgronden van verhoudingen, en met name van conflictdynamica, en in het precies interveniëren in complexe dynamische relaties. Het systemisch denken helpt daarbij en is daarom een belangrijk ingrediënt van deze leergang. In dit verband is ook het vergroten van uw vermogen om meer-partijdig te zijn aan de orde: tegelijk verbonden en onafhankelijk. Hoe zorgt u dat u gezag, macht en invloed hebt, en hoe maakt u er gebruik van? Welke interventiestijlen hanteert u als bestuurder in verschillende situaties (continue organisatieontwikkeling, langlopende onderhandelingen met externe partijen, 5 voor 12 situaties, crises, morele kwesties, etc.? En wat doet macht met u? Als je in een machtspositie functioneert, hoe heeft u dan kritisch tegenspel georganiseerd? 5

6 Ervaringen van deelnemers Data en locaties De seminars (inclusief de intervisiebijeenkomsten) vinden plaats in een goed bereikbaar conferentieoord. De bestemming van de studiereis wordt in overleg bepaald tijdens het eerste seminar; wij leggen u drie opties voor. Voor data:zie Aanmelding Voor aanmelding kunt u contact opnemen met Esther Brakkee, opleidingscoördinator bij Sioo, t , mail: estherbrakkee@sioo.nl Informatie Met inhoudelijke vragen kunt u terecht bij: dr. Wilfred Verweij, programmamanager Sioo, t , mail : wilfredverweij@sioo.nl Wij brengen u graag in contact met deelnemers van voorgaande leergangen Besturen en Vernieuwen in de Zorg. Deelnamekosten ,- per deelnemer, exclusief reis- en verblijfkosten. Sioo is vrijgesteld van BTW. Binnen de leergang 'Besturen en Vernieuwen' wordt gezocht naar ruimte om te reflecteren op het bestuurlijk krachtenveld in de zorg. Met elkaar ontwikkel je nieuwe inzichten en perspectieven. Een inspirerende en verrijkende ervaring. Max Bijwaard, manager zorginkoop Achmea De leergang 'Besturen en Vernieuwen in de Zorg' geeft een gedegen kijk op de vele bestuurlijke invalshoeken. Inspirerende lezingen en gesprekken geven goed zicht op je eigen leervragen en ambities t.a.v. de bestuurlijke rol. Anneke Asberg, lid RvB Marente De leergang heeft mij enorm geholpen bij het maken van de overstap van de sector sociale zekerheid naar de zorgsector. Ik heb veel feitelijke kennis opgedaan. Vooral de inspiratie die vanuit de docenten en de gastsprekers én mijn medecursisten uitging was onbetaalbaar! Tanja Ineke, directeur Vereniging Bedrijfstak Zorg De Sioo leergang is erg interactief. We werkten in een kleine groep, waardoor de deelnemers zichzelf echt op het spel konden zetten, met hun kwaliteiten en valkuilen. Die interactieve manier van leren past mij beter dan achterover leunen en kennis tot me nemen. Ik wil juist ervaren of zo'n bestuursfunctie wat is voor mij of niet. Het programma heeft me in dat opzicht geholpen bij het zetten van de stap naar bestuurder. Els Lageweg, bestuurder Zorgplein Maaswaarden De veelzijdigheid die gevraagd wordt van een bestuurder, wordt in diverse, inspirerende sessies belicht. Het is fijn dat de theorie van een onderwerp gekoppeld wordt aan praktijkervaringen van bestuurders. Dit biedt niet alleen de mogelijkheid om de vertaling van theorie naar praktijk te maken, maar nodigt je ook uit om de vertaling naar jezelf te maken. Een aanrader als je meer zicht wilt krijgen op het vak van besturen en je eigen ambities in die rol. Renee Pots, Manager Financien, Informatie & Control SOVAK 6

7 Over Sioo Boeiende leergang! Ik was als buitenstaander op zoek naar inhoud over de wereld van de zorg en werd verrast door de ruime aandacht voor persoonlijke ontwikkeling: wat vraagt het van je en wat betekent het om bestuurder te (willen) zijn. Zoekend naar kennis vond ik vooral inzicht. De leergang had best een jaartje langer mogen duren. Joost Vroege, Openbaar Ministerie Sioo maakt mensen en organisaties wendbaarder, door ze te laten ontdekken hoe je organisatie- en veranderingsprocessen kundig en krachtig kunt realiseren. Organisaties en de mensen die er werken moeten voortdurend zien te anticiperen op vraagstukken die op hen afkomen. Hun wendbaarheid is bepalend voor succes. De vraag is hoe zij met souplesse het goede kunnen doen. Sioo is ervan overtuigd dat alleen kennis en modellen uit de organisatie- en veranderkunde niet volstaan. Mensen en hun organisaties worden pas écht wendbaar, als zij leren over veranderingsprocessen in hun eigen context. Vanuit hun eigen vraagstukken. En in samenhang met hun eigen ontwikkeling. Dat kan alleen door actuele en urgente vraagstukken uit de praktijk te vervlechten met kennis uit de organisatie- en veranderkunde. Dat is exact wat Sioo doet. Sioo is dé interuniversitaire ambachtsschool die mensen en organisaties wendbaar maakt in veranderings- en organisatieprocessen. Sioo is in 1958 opgericht door acht Nederlandse universiteiten. Dat gebeurde mede op initiatief van de organisatieadvieswereld. Het instituut maakt leertrajecten op maat. Tegelijkertijd is Sioo een platform dat het relatief jonge vak van verandermanagement en organisatiekunde verder helpt ontwikkelen. Sioo is er voor iedereen die voor uitdagende organisatie- en verandervraagstukken staat. En die daarom beter wil worden in het aanjagen, managen, inspireren, organiseren en vernieuwen. Veel mensen weten Sioo te vinden, zoals bestuurders, (interim) managers, kwartiermakers, stafspecialisten en adviseurs. Zij zijn werkzaam bij overheden, nonprofitorganisaties en bedrijfsleven. Sioo organiseert een krachtige en inspirerende leeromgeving. De leeromgeving richten we zo in dat die snel en zichtbaar resultaat brengt. De nieuwe inzichten zijn dezelfde dag al inzetbaar. De professionaliteit van mensen groeit. De organisatieontwikkelingen zijn in goede banen te leiden. En kennis uit de praktijk en het vakgebied vloeien samen tot de beste oplossingen. Wie met Sioo heeft gewerkt, houdt voor altijd fascinatie voor de organisatie- en veranderkunde. 7

8 Sioo Newtonlaan BH Utrecht 8 sioo@sioo.nl